Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 lutego 2015 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w G.

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 12 lutego 2015 r. w Gdańsku

sprawy H. Ż.

z udziałem zainteresowanego (...) S.A. w T.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R.

o ustalenie

na skutek apelacji H. Ż.

od wyroku Sądu Okręgowego we Włocławku IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 17 czerwca 2013 r., sygn. akt IV U 246/13

oddala apelację.

Sygn. akt III AUa 710/14

UZASADNIENIE

W dniu 27 lutego 2013 roku wnioskodawczyni H. Ż. wniosła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. z dnia 28 stycznia 2013 roku, mocą której odmówiono ponownego ustalenia obowiązku podlegania ubezpieczenia z tytułu umowy zlecenia stwierdzonego decyzją znak: (...) z dnia 22 czerwca 2011 roku. W uzasadnieniu odwołania wnioskodawczyni wskazała, powołując się na art. 2 Konstytucji RP, iż zaskarżona decyzja jest wydana bez podstawy prawnej. Dodała, iż powołuje się tekst rozporządzenia RM z dnia 31 grudnia 1975r. w sprawie uprawnień pracowniczych osób wykonujących pracę nakładczą jako dowód, który niezbicie świadczy o nieprawidłowej wykładni przepisu prawa dokonanej przez organ rentowy.

Organ rentowy podtrzymał stanowisko zawarte w zaskarżonej decyzji i wniósł o oddalenie odwołania.

Wyrokiem z dnia 17 czerwca 2013r. Sąd Okręgowy we Włocławku - IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie.

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy oparł o następujące ustalenia faktyczne. (...) S.A. zgłosił do ubezpieczeń społecznych H. Ż. z tytułu wykonywania umowy zlecenia w okresie od 15.09.2005r. do 30.01.2006r. W raportach miesięcznych wykazano podstawy wymiaru składek w wysokości od 0 zł do 26 zł. Na podstawie danych zaewidencjonowanych w Kompleksowym Systemie Informatycznym ZUS ustalono, że skarżąca prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą, z tego też tytułu w okresie wykonywania w/w umowy zgłosiła się wyłącznie do ubezpieczenia zdrowotnego. Decyzją z dnia 22.06.2011r. nr (...) . Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. uznał, że w okresie od 15.09.2005r. do 30.01.2006r. H. Ż. nie podlega ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym z tytułu umowy zlecenia zawartej z płatnikiem składek (...) S.A. W dniu 23.07.2011r. H. Ż. wniosła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. z dnia 22.06.2011r. znak: (...). Sprawa została skierowana do Sądu Okręgowego we Włocławku w dniu 08.08.2011r., a w wyniku przeprowadzonego postępowania odwołanie zostało oddalone wyrokiem Sądu Okręgowego we Włocławku z dnia 09.12.2011r. (IV U 612/11). Ubezpieczona wniosła apelację od powyższego wyroku, jednak Sąd Apelacyjny w Gdańsku wyrokiem z dnia 19.07.2012r. oddalił apelację ubezpieczonej — sygn. akt III AUa 275/12. W dniu 03.01.2013r. ubezpieczona złożyła wniosek o ponowne ustalenie podlegania ubezpieczeniom społecznym, nie dołączając do wniosku żadnych dowodów. Decyzją Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. z dnia 28 stycznia 2013 roku nr (...) . odmówiono H. Ż. ponownego ustalenia obowiązku podlegania ubezpieczenia z tytułu umowy zlecenia stwierdzonego decyzją znak: (...) z dnia 22 czerwca 2011 roku. W ocenie organu rentowego żadna z powołanych przez ubezpieczoną we wniosku okoliczności nie stanowi nowego dowodu mającego wpływ na zmianę decyzji z dnia 22.06.2011r.

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny Sąd zważył, iż odwołanie ubezpieczonej nie zasługiwało na uwzględnienie. Sąd Okręgowy analizując zgromadzony w sprawie materiał dowodowy uznał, że zaskarżona decyzja jest w pełni zasadna i opowiadająca prawu. Treścią art. 83a ustawy z dnia 13 października 1998roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity Dz. U. 2009 roku, Nr 205, poz. 1585) ustanowiono, że prawo lub zobowiązanie stwierdzone decyzją ostateczną Zakładu ulega ponownemu ustaleniu na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na to prawo lub zobowiązanie. W tym miejscu podkreślenia wymaga, że uregulowana w powołanym przepisie oraz analogicznie w art. 114 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity z dnia 26 sierpnia 2009 roku Dz. U. Nr 153, poz. 1227) instytucja wznowienia postępowania w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych oznacza nadzwyczajną kontynuację postępowania w tej samej sprawie, w której organ rentowy ma możliwość zniwelowania własnego uchybienia powstałego przy ustalaniu prawa do świadczenia, natomiast zainteresowany uprawniony jest do ubiegania się o świadczenie, którego mu nie przyznano, jeżeli wcześniej nie powołał się na okoliczności lub nie przedstawił dowodów uzasadniających powstanie takich uprawnień. Sformułowane w art. 114 ust. 1 ustawy w emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, na zasadzie alternatywy nierozłącznej, przesłanki wznowienia postępowania to przedłożenie nowych dowodów lub ujawnienie okoliczności istniejących przed wydaniem decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń bądź ich wysokość. Z treści powołanego przepisu można wyprowadzić wniosek, iż hipotezą omawianej normy prawnej objęte są tylko okoliczności nieznane organowi rentowemu, ale istniejące przed wydaniem decyzji, bowiem z użytego w tym przepisie sformułowania "ujawniono" wynika, że chodzi w nim o okoliczności nieznane organowi rentowemu w chwili rozstrzygania o prawie do świadczenia. Nie muszą to być jednak tylko okoliczności, na które osoba ubiegająca się o świadczenie nie mogła powołać się w poprzednim postępowaniu. W grę wchodzą również okoliczności, jakie powinny być znane organowi rentowemu przy dołożeniu minimum staranności, które jednak na skutek błędu lub przeoczenia nie zostały uwzględnione przed wydaniem decyzji (J. Kuźniar: Ponowne ustalenie prawa do świadczeń emerytalno - rentowych, PiZS 2004 nr 6, s. 26 oraz wyroki Sądu Najwyższego z dnia 12 stycznia 2001 r., II UK 182/00, OSNP 2002 nr 17, poz. 419; z dnia 28 stycznia 2004 r., II UK 228/03, OSNP 2004 nr 19, poz. 341; z dnia 23 listopada 2004 r., I UK 15/04, OSNP 2005 nr 11, poz. 161 i postanowienie z dnia 5 listopada 2009 r., II UK 87/09, LEX nr 583815). Z kolei odnośnie do nowych dowodów, o jakich mowa w komentowanym przepisie, godzi się zauważyć, że na gruncie art. 114 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych Sąd Najwyższy w składzie powiększonym podjął uchwałę dnia 5 czerwca 2003 r., III UZP 5/03 (OSNP 2003 nr 18, poz. 441), w myśl której odmienna ocena dowodów dołączonych do wniosku rentowego lub emerytalnego, przeprowadzona przez organ rentowy po uprawomocnieniu się decyzji przyznającej świadczenie, nie jest okolicznością uzasadniającą wszczęcie z urzędu postępowania o ponowne ustalenie prawa do świadczenia. Dokonując subsumcji zaprezentowanych powyżej rozważań do stanu faktycznego sprawy podnieść należy, że wywiedzione odwołanie okazało się pozbawione jakichkolwiek podstaw prawnych. Wnioskodawczyni do swojego wniosku z dnia 03.01.2013r. nie załączyła żadnego dokumentu powołując się jedynie na brak skazania płatnika składek za czyn z art. 271 § 1 k.k.. Ubezpieczona powołała się ponadto na normę prawną art. 2 Konstytucji RP oraz sprzeczność z Konstytucją przepisów rozporządzenia RM z dnia 31.12.1975r. w sprawie uprawnień pracowniczych osób wykonujących pracę nakładczą oraz zasadę domniemania niewinności. Wyartykułowania wymaga zatem fakt, że H. Ż. na obecnym etapie nie wskazała żadnych nowych dowodów, które nie byłyby znane organowi rentowemu, jak również nie podniosła okoliczności, które mogłyby mieć wpływ na ponowne ustalenie prawa do objęcia ubezpieczeniem społecznym z tytułu umowy zlecenia zawartej z płatnikiem składek (...) S.A. w okresie od 15.09.2005r. do 30.01.2006r. Dla podjętego w sprawie rozstrzygnięcia istotnym również było, że w sprawie IVU 612/11 zakończonej prawomocnym wyrokiem przedmiotowa kwestia podlegania przez wnioskodawczynię ubezpieczeniom społecznym z tytułu umowy zlecenia we wskazanym czasokresie podlegała już rozpoznaniu. Od tego momentu nie zostały ujawnione żadne nowe okoliczności, bądź dowody, które mogłyby rzutować za zasadnością ponownego poddania pod rozwagę analizowanego problemu. Niejako na marginesie Sąd Okręgowy wskazał, iż wnioskodawczyni we wniosku z dnia 03.01.2013r. podnosi, że decyzja z dnia 22.06.2011r. stanowi rażące naruszenie zasady domniemania niewinności i wskazuje na art. 271 § 1 kk podkreślając fakt, że nikt z zarządu płatnika składek nie został skazany prawomocnie. W tym kontekście należy zauważyć, iż zgodnie z treścią art. 68 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2009 roku, Nr 205, poz. 1585) do zakresu działania ZUS należy m.in. stwierdzanie i ustalanie obowiązku ubezpieczeń społecznych, a co za tym idzie jest uprawniony do badania ważności zawartej umowy zlecenia. Zakwestionowanie przedmiotowej umowy jako umowy zawartej dla pozoru i tym samym bezskutecznej w sferze ubezpieczeń społecznych, nie jest wynikiem postępowania karnego zakończonego prawomocnym wyrokiem sądu, a jedynie odrębnego postępowania administracyjnego. Mając na uwadze powyższe rozważania, uznając decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. z dnia 28 stycznia 2013 roku (...) za pozbawioną wad tak faktycznych jak i prawnych, na podstawie przepisu art. 477 ^{( 14)} § 1 kpc, orzeczono jak w sentencji uzasadnianego wyroku. Nie stwierdzono bowiem żadnych podstaw do uwzględnienia odwołania wnioskodawczyni.

Apelację od powyższego wyroku wywiodła ubezpieczona, wnosząc o jego uchylenie w całości oraz zmianę zgodnie z żądaniem wyrażonym we wniosku. Wyrokowi zarzuciła: naruszenie art. 7 Konstytucji poprzez uznanie, że organ państwowy może działać pomimo braku podstawy prawnej; pominięcie istotnych wniosków dowodowych strony; błędne zastosowanie przepisu art. 83a u. 1 usus. W uzasadnieniu skarżąca podała, że konstytucyjna zasada praworządności wyrażona w art. 7 Konstytucji oznacza, że organ działa na podstawie przepisów prawa i w ich granicach. Sąd I instancji przeoczył, że przepisy rozdziału 12 działu 2 kodeksu postępowania administracyjnego nie mają zastosowania do rozpatrzenia niniejszej sprawy. Powyższe oznacza zatem, że brak jest przepisów zezwalających organowi na odmowę wydania decyzji ponownie ustalającej prawo. Stanowisko takie znajduje potwierdzenie w komentarzu do ustawy o ubezpieczeniach społecznych: „Organ ubezpieczeń społecznych ponownie rozpatruje uprawnienia, niezależnie od tego, czy ujawnione okoliczności lub przedstawione dowody prowadzą do odmowy, czy do przyznania prawa lub odpowiednio ustalenia albo uchylenia zobowiązania”. W każdym wypadku organ wydaje nowa decyzje, tak jakby jeszcze ostatecznie w tym zakresie nie rozstrzygał (w: Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych. Komentarz, pod red. Beata Gudowska, Jolanta Strusińska-Żukowska, rok wydania: 2011, Wydawnictwo: C.H.Beck, Wydanie: 1) Również orzecznictwo SN wyjaśnia tą sprawę zgodnie z kierunkiem apelacji: Ponowne ustalanie prawa lub zobowiązania stwierdzanego ostateczną decyzją ZUS jest instytucja odrębną od wznowienia postępowania administracyjnego, wprowadzaną zamiast wznowienia postępowania administracyjnego. Jej regulacja w art 83a u. 1 usus jest wyczerpująca i odrębna, co wyłącza stosowanie przepisów kpa dotyczących wznowienia postępowania (II UZP 8/11). W szczególności apelująca nie odwołuje się od decyzji merytorycznej A na co wskazywałoby uzasadnienie wyroku, ale od decyzji formalnej, nie mającej żadnego umocowania w istniejących przepisach prawa. Stan faktyczny sprawy jest taki, że organ naruszył prawo i wydał decyzję nie mając umocowania prawnego. Stanowisko sądu I instancji oznacza w istocie obalenie podstawowej zasady państwa prawnego, co żadna miarą ostać się nie może. Na marginesie skarżąca podniosła, że argumenty użyte we wniosku o ponowne ustalenie prawa wypełniają dyspozycję art. 83a u. 1 usus - jeden z nich, tj. zarzut wadliwej wykładni prawa, sam w sobie przesądza o zasadności wniosku (por. uchwała SN z 26. 11 1997 r., III ZP 40/97), niemniej zakres ten pozostaje poza meritum skargi i powinien pozostać poza postępowaniem sądowym w niniejszej sprawie. Zatem stwierdzenie sądu I instancji, jakoby nie były spełnione przesłanki z art. 83 u. 1 usus są chybione.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja wnioskodawczyni jest bezzasadna i jako taka nie zasługuje na uwzględnienie.

Na wstępie wyjaśnić należy, że celem postępowania apelacyjnego jest ponowne rozpoznanie sprawy pod względem faktycznym i prawnym, przy czym prawidłowa ocena prawna, może być dokonana jedynie na podstawie właściwie ustalonego stanu faktycznego sprawy, którego kontrola poprzedzać musi ocenę materialno-prawną.

Jeżeli bowiem sąd I instancji błędnie ustali kluczowe dla rozstrzygnięcia fakty, to nawet przy prawidłowej interpretacji stosowanych przepisów prawa materialnego, wydany wyrok nie będzie odpowiadał prawu. Innymi słowy, subsumcja nie odpowiadających prawdzie przedmiotowo istotnych ustaleń faktycznych skutkuje naruszeniem prawa materialnego, a pamiętać należy, że kontroli w tym zakresie sąd odwoławczy dokonuje z urzędu /por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2008 r. III CZP 49/07, OSNC 2008/6/55, Biul. SN 2008/1/13, Wspólnota 2008/7/44, Prok. i Pr.-wkł. 2009/6/60/.

Mając na uwadze powyższe wskazać należy, iż Sąd Apelacyjny w pełni podziela nie tylko ustalenia faktyczne, ale i ocenę prawną, jakiej dokonał sąd pierwszej instancji, uznaje ją za wyczerpującą, a tym samym w zasadzie nie ma potrzeby powtarzać w całości trafnego wywodu prawnego /por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 16 lutego 2006 r., IV CK 380/05; z dnia 16 lutego 2005 r., IV CK 526/04; z dnia 27 listopada 2003 r., II UK 156/03/.

W uzupełnieniu prawidłowych rozważań Sądu Okręgowego, w odniesieniu do argumentacji apelacji stwierdzić należy, iż jest ona chybiona.

W pierwszej kolejności odnosząc się do podniesionego zarzutu pominięcia istotnych wniosków dowodowych strony stwierdzić należy, iż wywiedziona apelacja nie wskazuje jakie wnioski dowodowe Sąd Okręgowy pominął, co nie pozwala na szerszą instancyjną kontrolę w tym zakresie. Zwrócić nadto można uwagę, iż całość ustaleń faktycznych dokonana została przez Sąd Okręgowy w oparciu o akta rentowe i była bezsporna.

W odniesieniu do podniesionego zarzutu naruszenia art. 7 Konstytucji wyjaśnić wypada, że sądy mogą stosować tylko te przepisy Konstytucji (por. art. 8 ust. 2), które są bezpośrednio stosowalne. Do grupy takich przepisów nie należy natomiast wymieniony wcześniej art. 7 Konstytucji, gdyż jest on sformułowany w sposób ogólny, a co za tym idzie niewystarczający do skonstruowania normy mogącej służyć za podstawę rozstrzygnięcia sprawy sądowej (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 lipca 2003 r., IV CKN 320/01, LEX nr 146442). W ocenie Sądu Apelacyjnego wskazany przez ubezpieczoną przepis Konstytucji, nie został naruszony, skoro w zaskarżonej decyzji wyraźnie wskazano podstawę prawną jej wydania.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego chybionym jest również zarzut naruszenia art. 83a ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych /tj.: Dz.U.2013.1442/. Jego uzasadnienie wyraźnie wskazuje, iż wnioskodawczyni nie dostrzega różnicy pomiędzy odmową wydania decyzji a decyzją odmowną. W realiach przedmiotowej sprawy organ rentowy w odpowiedzi na wniosek z dnia 3 stycznia 2013r. „o ponowne ustalenie prawa” wydał decyzję odmowną, a nie, jak zdaje się sugerować skarżąca, odmówił wydania decyzji. Zwrócić również należy uwagę, iż z treści uzasadnienia zaskarżonej decyzji, jak i wyroku Sądu Okręgowego wynika, iż podstawą rozstrzygnięcia był omawiany przepis art. 83a ust. 1 usus, a nie przepisy kodeksu postępowania administracyjnego.

Reasumując, w ocenie Sądu Apelacyjnego Sąd Okręgowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych a następnie również trafnej ich oceny prawnej, której nie wzruszają zrzuty apelacji. Innymi słowy, zaskarżony wyrok odpowiada prawu.

Mając na uwadze powyższe, na mocy art. 385 k.p.c. Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji.