Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 31 marca 2015r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach V Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 31 marca 2015r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa Przedsiębiorstwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w T.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w K.

o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego oraz o ustalenie istnienia stosunku prawnego

na skutek apelacji obu stron

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 28 lutego 2014r., sygn. akt XIV GC 398/13

1.  prostuje w wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 28 lutego 2014r. oznaczenie strony pozwanej i w miejsce: (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w K.” wpisuje: (...) Spółce Akcyjnej w K.”;

2.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 1 odnośnie do ustalenia bezskuteczności oświadczenia pozwanej z dnia 19 kwietnia 2007r. w ten sposób, że oddala powództwo;

3.  uchyla zaskarżony wyrok w punkcie 1 odnośnie do ustalenia bezskuteczności oświadczenia pozwanej z dnia 8 maja 2007r. i umarza postępowanie w tym zakresie;

4.  uchyla punkt 3 zaskarżonego wyroku;

5.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 7 o tyle, że w miejsce kwoty 6.300 złotych zasądza tytułem kosztów procesu kwotę 9.917 (dziewięć tysięcy dziewięćset siedemnaście) złotych;

6.  oddala apelację powódki;

7.  zasądza od powódki na rzecz pozwanej kwotę 13.544 (trzynaście tysięcy pięćset czterdzieści cztery) złote tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt V ACa 712/14

UZASADNIENIE

Powódka Przedsiębiorstwo (...) Sp. z o.o. w T. wniosła pozew żądając ustalenia bezskuteczności oświadczenia pozwanej z dnia 19 kwietnia 2007 r. dotyczącego wypowiedzenia przez pozwaną umowy leasingu operacyjnego nr (...) z dnia 29 listopada 2006 r. oraz wnioskując o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego – ugody zawartej przed mediatorem dnia 30 listopada 2006 r. w sprawie sądowej o sygn. akt XIV GC 159/06, zaopatrzonej w klauzulę wykonalności postanowieniem Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 12 grudnia 2006 r.

Powódka podniosła, że ugoda sądowa pozostawała w związku z umową leasingu, gdyż ze środków finansowych uzyskanych z zarobkowego korzystania z samochodu powódka miała zamiar finansować raty ugody. A zatem powódka nie podpisałaby ugody, gdyby wiedziała, że pozwana zaraz po jej ustaleniu wypowie umowę leasingu. W opinii powódki, pozwana wprowadziła ją celowo w błąd, co uzasadniało złożenie oświadczenia o uchyleniu się od skutków prawnych ugody.

Pozwana wniosła o oddalenie powództw w całości.

Zakwestionowała dopuszczalność uchylenia uprzednio zawartej ugody przed mediatorem. Powódka nie wykonała ugody, a uiściła na jej poczet jedynie kwotę 5.000 zł, zaliczoną przez pozwaną na koszty postępowania sądowego. Postępowania egzekucyjne celem wykonania ugody były bezskuteczne. Pozwana zaprzeczyła, aby istniał związek między sporem dotyczącym umowy leasingu a powołaną ugodą, zaś przyczyną wypowiedzenia umowy leasingu była sytuacja majątkowa i gospodarcza powódki (§ 16 pkt 1 Ogólnych Warunków Umów Leasingu Operacyjnego).

Na rozprawie w dniu 20 listopada 2013 r. powódka sprecyzowała żądanie pozwu w zakresie stwierdzenia bezskuteczności wypowiedzenia umowy leasingu i objęła nim również wypowiedzenie dokonane pismem z dnia 8 maja 2007 r.

Wydany w sprawie wyrok Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 5 października 2012 r. Sąd Apelacyjny rozpoznający apelację powódki uchylił i sprawę przekazał do ponownego rozpoznania. Sąd Apelacyjny uznał, że Sąd Okręgowy w ogóle nie odniósł się do żądania powódki o stwierdzenie bezskuteczności wypowiedzenia, które to żądanie należy zakwalifikować jako powództwo o ustalenie (art. 189 k.p.c.). Natomiast w zakresie żądania o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego nakazano zbadanie zasadności tego roszczenia w świetle przesłanek z art. 840 § 1 pkt 1 i pkt 2 k.p.c.

Ponownie rozpoznający sprawę Sąd Okręgowy zaskarżonym wyrokiem z dnia 28 lutego 2014 r. ustalił bezskuteczność oświadczeń pozwanej z dnia 19 kwietnia 2007 r. oraz z dnia 8 maja 2007 r. co do wypowiedzenia przez pozwaną umowy leasingu operacyjnego nr (...) z dnia 29 listopada 2006 r. (pkt 1), ustalił opłatę od tego powództwa na kwotę 8.143,50 zł (pkt 2), nakazał pobrać od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa kwotę 8.143,50 zł tytułem opłaty od pozwu o ustalenie (pkt 3), pozbawił w części wykonalności tytuł wykonawczy – ugodę zawartą przed mediatorem dnia 30 listopada 2006 r. w sprawie sądowej o sygn. akt XIV GC 159/06, zaopatrzoną w klauzulę wykonalności postanowieniem Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 12 grudnia 2006 r., odnośnie pkt 3 ugody, czyli w zakresie kosztów procesu w wysokości 5.000 zł (pkt 4), oddalił powództwo o pozbawienie wykonalności w pozostałej części (pkt 5), ustalił opłatę od pozwu w zakresie powództwa o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego w kwocie 5.039 zł (pkt 6), zasądził od powódki na rzecz pozwanej kwotę 6.300 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego (pkt 7), odstąpił od obciążania powódki kosztami sądowymi w pozostałym zakresie (pkt 8).

Sąd Okręgowy ustalił, iż strony zawarły w dniu 29 listopada 2006 r. umowę leasingu operacyjnego co do pojazdu marki V. (...), który miał być przeznaczonony na potrzeby działalności gospodarczej powódki. Częścią umowy stały się Ogólne Warunki Umów Leasingu Operacyjnego. Następnie dnia 30 listopada 2006 r. strony zawarły ugodę przed mediatorem co do zadłużenia powódki wobec pozwanej z uprzednio zawartej, innej umowy leasingu łączącej strony, objętej postępowaniem sądowym o sygn. akt XIV GC 159/06. Powódka (pozwana w tej sprawie) podpisała ugodę stron redukującą zadłużenie Przedsiębiorstwa (...) Sp. z o.o. wobec (...) S.A. Sąd Okręgowy nie dał wiary zeznaniom prezesa powódki jakoby roszczenie w zakresie ugodzonej kwoty 92.500 zł było sporne w momencie podpisania ugody. Z jej treści można wnioskować jedynie, że celem ugody było umożliwienie spłaty zadłużenia w ratach i zapewnienie w ten sposób możliwości realnego wykonania zobowiązania. Ugoda stron pozostała w zgodzie z prawem ( art. 917 k.c.). Sąd Okręgowy uznał, że późniejsze zarzuty powódki odnośnie rzekomo spornych roszczeń w ramach ugodzonej kwoty, złożone zostały wyłącznie na użytek niniejszego procesu sądowego. Dodał też, iż dowód z zeznań świadków przeciwko treści ugody bądź z przesłuchania stron, z wyjątkiem aspektu zgodnej woli stron, nie był dopuszczalny (art. 247 k.c.).

Sąd Okręgowy wyraził także pogląd, że zawarta przez strony umowa leasingu pojazdu samochodowego na potrzeby działalności gospodarczej powódki wskazywała na możliwość finansowania ugody stron z dochodów uzyskanych z eksploatacji objętego leasingiem pojazdu. Obie umowy zawarte zostały prawie w tym samym czasie, co nie mogło być uznane za „zbieg okoliczności”. Sąd Okręgowy nie dał jednak wiary zapewnieniom strony powodowej, iż ugoda stron miała być finansowana wyłącznie z tych dochodów. Brak o tym jakiejkolwiek wzmianki w treści ugody oraz w korespondencji stron. Uznano za realnie niemożliwe, aby powódka przystąpiła do zarobkowania korzystając z pojazdu już w momencie wymagalności kilku początkowych rat ugody, a więc w grudniu 2006 r. czy w styczniu lub w lutym 2007 r. W tamtym czasie powódka nie wpłaciła nawet opłaty wstępnej na poczet umowy leasingu, a była to kwota w wysokości tylko 2.000 zł. W tej sytuacji, pozwana mogła utracić zaufanie co do możliwości finansowych powódki szczególnie, że opłaty nie wpływały przez sześć kolejnych miesięcy, do maja 2007 r. Pozwana podjęła więc starania celem zdyscyplinowania powódki do spłaty kilku kolejnych rat ugody i wysłała niepodpisane „oświadczenie” o wypowiedzeniu leasingu, następnie jednak, wobec braku jakichkolwiek spłat rat ugody, pozwana wystosowała kolejne pismo z dnia 8 maja 2007 r. o wypowiedzeniu umowy leasingu z powołaniem się na § 16 pkt 1 ogólnych warunków umów. Fakt doręczenia tego pisma powódka przyznała w pisemnej odpowiedzi z dnia 10 maja 2007 r. Skoro powódka nie uiściła żadnej raty z ugody stron, dotyczącej poprzednio realizowanego leasingu, pozwana nie chciała dalej współpracować.

Sąd Okręgowy nie zaakceptował stanowiska powódki, że dochody z umowy leasingu zawartej w dniu 29 listopada 2006 r. stanowiły warunek konieczny realizacji ugody stron, chociaż stwierdził, iż dofinansowywanie rat z ugody stron z dochodów hipotetycznie możliwych do uzyskania przez powódkę z przedmiotu leasingu z pewnością było rozważane przez strony ugody (zbieżność w czasie obu umów przy jednoczesnym harmonogramie spłat rat z ugody już od 10 grudnia 2006 r.).

Sąd Okręgowy pominął zeznania świadka T. T. (mediatora), bowiem pozwana nie wyraziła na to zgody (art. 183 ⁴ § 2 k.p.c.).

Niemniej jednak Sąd Okręgowy uznał, że oświadczenia pozwanej o wypowiedzeniu umowy leasingu nie odniosły skutków prawnych, gdyż pierwsze z nich nie zostało w ogóle podpisane, zaś kolejne powołało się na zapis umowny sprzeczny z bezwzględnie obowiązującymi przepisami prawa – art. 709 ¹³ k.c. i art. 58 k.c. Zapis ten nie przewidywał nawet ponaglenia leasingobiorcy do spłaty długu.

Wobec tego Sąd Okręgowy uwzględnił to roszczenie na mocy art. 189 k.p.c. Interesu prawnego powódki w wytoczeniu tego rodzaju powództwa Sąd Okręgowy dopatrzył się w stanie wątpliwości co do bytu prawnego umowy stron, istotnej dla działalności gospodarczej powódki, a jednocześnie powódka wsparła swój pogląd o podstępnym doprowadzeniu przez pozwaną do zawarcia w tamtym czasie ugody stron, twierdzeniami co do złej woli pozwanej odnośnie oddania przedmiotu leasingu powodowi. Powództwo o ustalenie prowadzi do uchylenia wszelkich wątpliwości odnośnie bytu prawnego umowy leasingu, na przykład w zakresie kar umownych, co może stanowić istotne zagrożenie dla stanu finansów stron.

Sąd Okręgowy nie przychylił się natomiast do żądania pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego w oparciu o złożone przez powódkę oświadczenie o uchyleniu się od skutków prawnych ugody. Zdaniem Sądu, powódka nie wykazała podstępnego działania pozwanej polegającego na wprowadzeniu jej w błąd co do pobudek (intencji) przy zawieraniu ugody przez strony (art. 86 k.c. w zw. z art. 6 k.c.). Stwierdził, że pozwana nie zaakceptowała pełnego finansowania realizacji ugody z efektów używania do celów zarobkowych przedmiotu umowy leasingu, aczkolwiek je dopuściła. Co do tak daleko idącego związania ugody z umową leasingu konieczne byłoby dla zapewnienia wiarygodności takim ustaleniom sporządzenie pisemnej umowy w tym zakresie. Tej treści dokumentu strony nie spisały. Późniejsze tego rodzaju interpretacje woli stron co do celu i związku obu wymienionych umów, bez wyraźnych, pisemnych ustaleń w ich treści, Sąd Okręgowy uznał za kreowane na potrzeby sporu. W tym zakresie zatem Sąd Okręgowy oddalił powództwo uznając, że brak jest przesłanek z art. 840 § 1 pkt 1 i pkt 2 k.p.c.

Sąd Okręgowy nie podzielił też argumentów powódki o nadużyciu prawa przez pozwaną Podkreślił, iż pozwana nie wyegzekwowała praktycznie żadnej kwoty z ugody stron, chociaż jednocześnie dopuściła do błędnej interpretacji przesłanek wypowiedzenia umowy leasingu, ale w tej sytuacji powódka mogła uiścić opłatę wstępną przewidzianą w umowie i wdrożyć prawem przewidziane czynności celem wydania przedmiotu leasingu przez pozwaną powódce.

Sąd orzekł jednak o pozbawieniu wykonalności tytułu wykonawczego w zakresie zapłaconej przez powódkę kwoty 5.000 zł i zarachowanej na poczet kosztów postępowania przez pozwaną.

O kosztach procesu Sąd orzekł stosownie do wyniku sporu sądowego ( art. 98 k.p.c. i art. 100 k.p.c.). Opłatę od pozwu w części dotyczącej powództwa o ustalenie Sąd nakazał pobrać od pozwanej jako przegrywającego spór sądowy w tym przedmiocie.

Apelacje od powyższego wyroku złożyły obie strony.

Strona powodowa zaskarżyła wyrok w części oddalającej pozew o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego i orzekającej o kosztach postępowania (pkt 5, 7) i w tym zakresie wniosła o jego zmianę poprzez uwzględnienie powództwa w całości, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Powódka zarzuciła naruszenie:

1.  art. 65 k.c. poprzez uznanie, że badając treść ugody należy opierać się wyłącznie na jej brzmieniu;

2.  art. 93 k.c. poprzez uznanie, że uniemożliwienie wykonania umowy, od której zależna była możliwość wykonania ugody zawartej przed mediatorem, nie miało wpływu na cel i skutki zawarcia ugody oraz oświadczenie strony o uchyleniu się od oświadczenia woli wydanego pod wpływem błędu wywołanego podstępem;

3.  art. 6 k.c. poprzez uznanie, że strona powodowa nigdy nie negowała zasadności roszczenia pozwanej objętego ugodą, podczas gdy z treści zarzutów od nakazu zapłaty wynika, że należność ta była od początku sporna co do zasady i wysokości;

4.  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez uznanie za niewiarygodne zeznań przedstawiciela strony powodowej w zakresie zarzutów do nakazu zapłaty;

5.  art. 232 § 2 k.p.c. poprzez nierozważenie przyczyn, dla których strona pozwana sprzeciwiła się przeprowadzeniu dowodu z zeznań mediatora;

6.  art. 247 k.p.c. poprzez uznanie, iż w okolicznościach powództwa opartego na treści art. 84 k.c. nie jest możliwe przeprowadzenie dowodu ponad osnowę dokumentu.

Natomiast pozwana zaskarżyła wyrok w części ustalającej i orzekającej o kosztach postępowania (pkt 1, 3, 7 wyroku) i w tym zakresie wniosła o jego zmianę poprzez oddalenie powództwa i zasądzenie na rzecz pozwanej kosztów postępowania, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Pozwana zarzuciła naruszenie:

1.  art. 709 ¹³ k.c. i art. 58 k.c. poprzez przyjęcie, iż oświadczenia pozwanej o wypowiedzeniu umowy leasingu nie mogły odnieść skutków prawnych;

2.  art. 321 k.p.c. poprzez wyrokowanie co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem pozwu w zakresie wypowiedzenia z dnia 8 maja 2007 r.;

3.  art. 189 k.p.c. poprzez przyjęcie, że powód miał interes prawny w wytoczeniu powództwa o stwierdzenie bezskuteczności wypowiedzenia umowy leasingu z dnia 29 listopada 2006 r.;

4.  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez niewystarczającą analizę i niewłaściwą ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego, w konsekwencji czego Sąd bezpodstawnie uznał, iż pozwana nie rozwiązała umowy leasingu w oparciu o oświadczenie z dnia 8 maja 2007 r.

W odpowiedzi na apelację przeciwnika strony wniosły o jej oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja powoda nie odniosła zamierzonego skutku, natomiast apelacja pozwanej została uwzględniona w całości.

Przede wszystkim należy zgodzić się z pozwaną, że Sąd Okręgowy wykroczył poza ramy żądania zgłoszonego w pozwie. Powód zgłosił dwa odrębne roszczenia: o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego i o ustalenie. Powództwo o ustalenie zostało skonstruowane jako żądanie stwierdzenia bezskuteczności wypowiedzenia umowy leasingu z dnia 29 listopada 2006 r. złożonego powódce pismem z dnia 19 kwietnia 2007 r. Argumentem przemawiającym za bezskutecznością tego oświadczenia woli było, w opinii powódki, brak podpisu pisma, który to brak uniemożliwił stwierdzenie, czy oświadczenie zostało złożone przez osoby uprawnione do reprezentacji przedsiębiorstwa leasingowego. W odpowiedzi na to stwierdzenie, pozwana powołała się na pismo wypowiadające umowę z dnia 8 maja 2007 r., które już nie posiadało wady, o jakiej mówiła powódka. W piśmie z dnia 7 sierpnia 2012 r. powódka nadal jednak podtrzymała swoje zarzuty i nie dokonała zmiany żądania pozwu. Dopiero na rozprawie w dniu 20 listopada 2013 r. strona powodowa rozszerzyła żądanie wskazując, że żąda stwierdzenia bezskuteczności zarówno oświadczenia z dnia 19 kwietnia 2007 r., jak i z dnia 8 maja 2007 r. Sąd Okręgowy przyjął tak dokonane rozszerzenie powództwa i rozpoznał oba żądania.

Jednakże rozszerzenie powództwa nastąpiło wbrew przepisowi art. 193 § 2 ¹ k.p.c. Zmiana powództwa może nastąpić wyłącznie w formie pisemnej przy zachowaniu warunków formalnych określonych dla pozwu (art. 187 k.p.c.) oraz spełnieniu wymogów fiskalnych (art. 130 ³ § 2 k.p.c.). Wobec tego należało stwierdzić, że rozszerzenie powództwa nie odniosło skutku procesowego i orzekanie o nowym żądaniu stanowiło naruszenie art. 321 § 1 k.p.c. W tej sytuacji rozstrzygnięcie zawarte w punkcie 1 zaskarżonego wyroku odnośnie bezskuteczności oświadczenia pozwanej o wypowiedzeniu umowy z dnia 8 maja 2007 r. uchylono, a postępowania w tej części umorzono w myśl art. 386 § 3 k.p.c. w zw. z art. 355 k.p.c.

W odniesieniu do żądania stwierdzenia bezskuteczności wypowiedzenia z dnia 19 kwietnia 2007 r. Sąd Apelacyjny nie podziela poglądu wyrażonego przez Sąd Okręgowy, iż powódka wykazała istnienie interesu prawnego do uwzględnienia powództwa o ustalenie w takim kształcie, jaki mu nadała. Przede wszystkim należy zwrócić uwagę, że przepis art. 189 k.p.c. zezwala na poczynienie ustalenia co do prawa lub stosunku prawnego, a nie faktu, nawet jeśli fakt ten ma doniosłość prawną. Jak wynika z oświadczenia prezesa powódki złożonego na rozprawie a dnia 20 listopada 2013 r. powódka zmierzała do zachowania umowy leasingu zawartej w dniu 29 listopada 2006 r., przyznając nawet okoliczność, że zamierza wystąpić z żądaniem wydania przedmiotu umowy przeciwko pozwanej. Oznacza to, że zachowanie powódki w rzeczywistości miało prowadzić do ustalenia stosunku prawnego – ważności konkretnej umowy łączącej strony. Stosunkiem cywilnoprawnym, mówiąc najogólniej, jest taki stosunek, w którym podmioty prawa cywilnego mają uprawnienia i obowiązki wynikające z dyspozycji określonej normy prawnej. Jednak skonstruowanie powództwa jako żądanie stwierdzenia bezskuteczności wypowiedzenia z dnia 19 kwietnia 2007 r. nie jest tożsame z ustaleniem stosunku prawnego i do niego nie zmierza. Nawet bowiem ustalenie, że owo pismo nie stanowiło skutecznego oświadczenia woli pozwanej o rozwiązaniu stosunku obligacyjnego, to nie oznacza to, że umowa nadal strony wiąże. Do ustania stosunku umownego mogło dojść na skutek różnych czynności prawnych, na co zresztą pozwana się powołuje w toku postępowania. Zwraca ona bowiem uwagę, że złożyła kolejne oświadczenia o wypowiedzeniu umowy, powołując się nie tylko na pismo z dnia 8 maja 2007 r., ale również na oświadczenie z dnia 28 czerwca 2007 r. podtrzymujące poprzednie wypowiedzenie. Nie jest zatem poprawne stwierdzenie Sądu Okręgowego, iż poczynienie ustalenia o bezskuteczności wskazanych przez powódkę oświadczeń usunie wątpliwości co do istnienia umowy, a to z kolei przeczy również interesowi prawnemu do podtrzymywania takiego powództwa. Interes prawny zachodzi, jeżeli sam skutek, jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego, zapewni powodowi ochronę jego prawnie chronionych interesów, czyli definitywnie zakończy spór istniejący lub prewencyjnie zapobiegnie powstaniu takiego sporu w przyszłości. W orzecznictwie przyjmuje się zresztą konsekwentnie, iż nie ma interesu prawnego ten, kto może wystąpić z powództwem dalej idącym o świadczenie, którego przedmiotem badania będzie również okoliczność istnienia danego prawa lub stosunku prawnego. W zakreślonej przez powódkę podstawie faktycznej, która utrzymuje, iż stosunek obligacyjny stron określony umową leasingu z dnia 29 listopada 2007 r. nadal je wiąże, powódka może wystąpić z roszczeniem o wydanie przedmiotu umowy leasingu (o świadczenie niepieniężne), co przekreśla możliwość stwierdzenia istnienia po jej stronie interesu prawnego do wnoszenia powództwa o ustalenie. Powódka jest świadoma przysługujących jej z tego tytułu praw, skoro sama podała, iż zamierza z powództwem o świadczenie wystąpić, ale dopiero po uzyskaniu wyroku ustalającego.

Wobec tego należy uznać, że powództwo o ustalenie bezskuteczności wypowiedzenia pozwanej z dnia 19 kwietnia 2007 r. powinno zostać oddalone z powodu braku interesu prawnego (art. 189 k.p.c.). W tym zakresie zatem zaskarżony wyrok w punkcie 1 został zmieniony, a powództwo oddalone, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c.

Sąd Apelacyjny nie dostrzega uchybień związanych z zastosowaniem reguły określonej art. 233 § 1 i 2 k.p.c. Sąd pierwszej instancji odniósł się do wszystkich zgłoszonych w toku postępowania przez strony dowodów i ocenił ich wiarygodność. Poczynione w toku postępowania ustalenia faktyczne należało uznać za prawidłowe, dlatego też Sąd Apelacyjny uznaje je za własne.

Oceniając wiarygodność przeprowadzonych dowodów Sąd Okręgowy nie przekroczył granic swobodnej oceny dowodów określonych przepisem art. 233 § 1 k.p.c. Za chybione należało uznać zarzuty apelującego dotyczące prawidłowości poczynionych przez Sąd Okręgowy ustaleń faktycznych. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 10 czerwca 1999r. (sygn. akt II UKN 685/98) ramy swobodnej oceny dowodów (art. 233 § 1 k.p.c.) wyznaczone są wymaganiami prawa procesowego, doświadczenia życiowego oraz regułami logicznego myślenia, według których sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy jako całość, odnosi je do pozostałego materiału dowodowego. Błąd w ustaleniach faktycznych następuje, gdy zachodzi dysharmonia pomiędzy materiałem zgromadzonym w sprawie a konkluzją, do której dochodzi sąd na skutek przeinaczenia dowodu oraz wszelkich wypadków wadliwości wynikających z naruszenia przepisu art. 233 § 1 k.p.c. Przepis ten byłby naruszony, gdy ocena materiału dowodowego koliduje z zasadami doświadczenia życiowego lub regułami logicznego wnioskowania. Tak rozumianego zarzutu sprzeczności ustaleń Sądu z treścią materiału dowodowego Sądowi pierwszej instancji w niniejszej sprawie skutecznie zarzucić nie można.

Sąd Okręgowy uznał, że nie zasługują na wiarę zeznania przedstawiciela powódki, iż uzależnił on podpisanie ugody przed mediatorem od realizacji umowy leasingu. Przede wszystkim należy rozróżnić intencje (pobudki) strony powodowej zawierającej obie umowy od warunku umowy, z którym w niniejszym przypadku nie mamy do czynienia. Warunek to zdarzenie przyszłe i niepewne. Uzależnienie umowy ugody od warunku musiałoby wynikać z treści czynności prawnej. Czynność prawna w postaci ugody została zawarta na piśmie i jej treść jest niewątpliwa. Powódka ów „warunek” również odnosi do intencji stron, która miała polegać na tym, że obie umowy będą realizowane jednocześnie. Zeznania powódki nie mogą służyć do ustalenia treści czynności prawnej kompletnie sprzecznej z pisemnym odzwierciedleniem ich woli i do kształtowania dodatkowych uzgodnień, które w umowie się nie znalazły. W tym znaczeniu Sąd Okręgowy odmówił wiarygodności zeznaniom powoda i odniósł się do zakazu określonego art. 247 k.p.c. Nie chodziło tu zatem o ustalenie zgodnego zamiaru stron (ten jest niewątpliwy), ale o określenie pobudek ich działania, które w ogóle nie wchodziły w zakres czynności prawnej. Nie wprowadzając do umowy ugody żadnego warunku w rozumieniu art. 89 k.c. nie może być mowy o naruszeniach art. 93 k.c.

Błąd odnosi się jedynie do treści czynności prawnej i ograniczony jest do okoliczności objętych treścią oświadczenia woli. Zasadniczo nie mieści się natomiast w tym pojęciu błąd co do pobudki. Wobec zdarzających się niejednokrotnie trudności w przeprowadzeniu ostrej granicy pomiędzy błędem co do treści czynności prawnej a błędem co do pobudki, rozważa się w nauce prawa, a czasem i w praktyce potraktowanie błędu w pobudce jako błędu co do czynności prawnej, jednakże tylko wówczas, gdy motywacja włączona została do treści czynności prawnej. Nawet przy przyjęciu takiej liberalniejszej, szerszej koncepcji błędu, nie odpowiada mu stan faktyczny powoływany przez powódkę. Nie może być bowiem zakwalifikowane jako błąd oczekiwanie strony ugody odnośnie do zachowania się drugiej strony, nie mające żadnego odzwierciedlenia w treści ugody (por. postanowienie Sądu najwyższego z dnia 4 listopada 1998 r., sygn. akt II CKN 51/98).

Zarówno strony, jak i Sąd Okręgowy, pominęli nadto, że uchylenie się od skutków prawnych ugody pod wpływem błędu może nastąpić jedynie w razie spełnienia przesłanek z art. 918 k.c., który wyłącza w tym zakresie stosowanie art. 84 k.c. Uchylenie się od skutków prawnych ugody zawartej pod wpływem błędu jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy błąd dotyczy stanu faktycznego, który według treści ugody obie strony uważały za niewątpliwy, a spór albo niepewność nie byłyby powstały, gdyby w chwili zawarcia ugody strony wiedziały o prawdziwym stanie rzeczy. Przepis art. 917 k.c. nie wymaga żeby strony ugody obejmowały swoją świadomością pewność rzeczywistego stanu rzeczy; przesłanką uchylenia się od skutków ugody jest natomiast tylko zgodne przyjmowanie przez strony, że stan ten jest niewątpliwy. Dopiero okazanie się, że obiektywnie stan ten był inny i że w tym innym stanie do ugody by nie doszło, mogłoby uczynić skutecznym uchylenie się (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 listopada 2004 r., sygn. akt IV 172/04).

Wskazywane przez powódkę przyczyny uchylenia się do ugody w ogóle nie mieszczą się w ramy przesłanek z art. 918 k.c. Powódka nie wykazuje, że obiektywnie stan faktyczny w chwili zawierania ugody był inny i to w przeświadczeniu obu stron. A to musiało prowadzić do wniosku, że uchylenie się od skutków prawnych ugody nie było skuteczne i nie mogło niwelować jej postanowień. Nie zaszła zatem przesłanka określona art. 840 § 1 pkt 1 k.p.c. i nie było podstaw do pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego w postaci ugody zawartej przed mediatorem, zaopatrzonej klauzulą wykonalności. Oddalenie zatem powództwa w tym zakresie przez Sąd Okręgowy odpowiadało prawu, a apelacja powoda jako niezasadna podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

Dodać jeszcze należy, że odmowa wyrażenia zgody na przesłuchanie mediatora w roli świadka co do faktów, o których się dowiedział w związku z prowadzeniem mediacji (art. 259 ¹ k.p.c. w zw. z art. 183 ⁴ § 2 k.p.c.), nie podlega ocenie w ramach art. 233 § 2 k.p.c. Jest to wyłączenie ustawowe, a strona nie jest zobowiązana do wskazywania przyczyn odmowy zwolnienia mediatora z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej.

Wobec zmiany zaskarżonego rozstrzygnięcia w zakresie powództwa o ustalenie Sąd Apelacyjny uchylił postanowienie o nakazaniu pozwanej zwrotu opłaty od pozwu Skarbowi Państwa, od uiszczenia której powódka była z tego tytułu zwolniona (pkt 3 wyroku).

Zmianie uległo również rozstrzygnięcie o kosztach postępowania przed Sądem pierwszej instancji (pkt 7 wyroku) i na mocy art. 100 i art. 98 k.p.c. zasądzono od powódki na rzecz pozwanej całość poniesionych przez wygrywającą kosztów postępowania, które stanowiły wynagrodzenia pełnomocnika za oba powództwa w pierwszej instancji (3.600 zł + 3.600 zł + 17 zł) oraz postępowanie apelacyjne, które obejmowało tylko jedno z nich (2.700 zł).

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. obciążając nimi w całości powódkę jako przegrywającą proces na tym etapie. Na koszty poniesione przez pozwaną złożyły się opłata od apelacji w wysokości 8.144 zł i wynagrodzenie pełnomocnika ustalone oddzielnie dla obu podtrzymywanych powództw (2.700 zł + 2.700 zł).