Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 kwietnia 2015 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach, Wydział VI Karny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący SSO Ewa Trzeja-Wagner

Sędziowie SSO Bożena Żywioł

SSO Marcin Schoenborn (spr.)

Protokolant apl. adw. Justyna Rudnicka

przy udziale Elżbiety Ziębińskiej

Prokuratora Prokuratury Okręgowej

po rozpoznaniu w dniu 21 kwietnia 2015 r.

sprawy skazanego P. R. /R./ syna Z. i Z.,

ur. (...) w S.

w przedmiocie wydania wyroku łącznego

na skutek apelacji wniesionej przez oskarżyciela publicznego

od wyroku łącznego Sądu Rejonowego w Gliwicach

z dnia 3 listopada 2014 r. sygnatura akt IX K 657/14

na mocy art. 437 k.p.k., art. 438 k.p.k., art. 624 § 1 k.p.k.

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

- jako podstawę prawną rozstrzygnięć o karach łącznych z punktów 1, 2 i 3 wskazuje każdorazowo przepis art. 91 § 2 k.k.

- uchyla punkt 6;

2.  w pozostałej części zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy;

3.  zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adw. P. D. kwotę 147,60 zł (sto czterdzieści siedem złotych i sześćdziesiąt groszy) obejmującą kwotę 27,60 zł (dwadzieścia siedem złotych i sześćdziesiąt groszy) podatku VAT, tytułem zwrotu nieuiszczonych kosztów obrony skazanego z urzędu w postępowaniu odwoławczym;

4.  zwalnia skazanego od ponoszenia wydatków postępowania odwoławczego, obciążając nimi Skarb Państwa.

Sygn. akt VI Ka 126/15

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w Gliwicach rozpoznawał sprawę o wydanie wyroku łącznego wobec P. R. (R.). Przedmiotem postępowania objętych zostało wszystkie sześć dotychczasowych skazań P. R. ujawnionych w informacji Krajowego Rejestru Karnego, a to w następujących sprawach karnych:

I.  Sądu Rejonowego w Rybniku sygn. akt IX K 45/11

II.  Sądu Rejonowego w Rybniku sygn. akt III K 1046/10

III.  Sądu Rejonowego w Rybniku sygn. akt IX K 643/11

IV.  Sądu Rejonowego w Gliwicach sygn. akt IX K 456/12

V.  Sądu Rejonowego w Gliwicach sygn. akt IX K 414/13

VI.  Sądu Rejonowego w Gliwicach sygn. akt IX K 821/13.

W związku z tym Sąd Rejonowy w Gliwicach wyrokiem łącznym z dnia 3 listopada 2014 r. sygn. akt IX K 657/14 orzekł, że:

1.  na mocy art. 85 kk i art. 86 § 1 kk łączy kary pozbawienia wolności orzeczone wyrokami Sądu Rejonowego w Rybniku o sygn. akt IX K 45/11 i III K 1046/10 opisanymi w pkt I i II i wymierza skazanemu łączną karę 2 lat pozbawienia wolności;

2.  na mocy art. 85 kk i art. 86 § 1 kk łączy kary pozbawienia wolności orzeczone wyrokami Sądu Rejonowego w Rybniku o sygn. akt IX K 643/11 i Sądu Rejonowego w Gliwicach o sygn. akt IX K 456/12 opisanymi w pkt III i IV i wymierza skazanemu łączną karę 1 roku i 9 miesięcy pozbawienia wolności;

3.  na mocy art. 85 kk i art. 86 § 1 kk łączy kary pozbawienia wolności orzeczone wyrokami Sądu Rejonowego w Gliwicach o sygn. akt IX K 414/13 i IX K 821/13 opisanymi w pkt V i VI i wymierza skazanemu łączną karę 2 lat i 9 miesięcy pozbawienia wolności;

4.  na podstawie art. 577 kpk na poczet łącznej kary pozbawienia wolności orzeczonej w punkcie 1 zalicza skazanemu okres kary odbytej w sprawie IX K 45/11 Sądu Rejonowego w Rybniku od dnia 28 lutego 2013 r. do dnia 28 mają 2014 r. oraz w dniu 24 maja 2011 r.;

5.  na mocy art. 577 kpk na poczet kary łącznej pozbawienia wolności orzeczonej w punkcie 2 zalicza skazanemu okres kary odbytej w sprawie IX K 456/12 Sądu Rejonowego w Gliwicach;

6.  na mocy art. 576 § 1 kpk ustala, iż w zakresie nie objętym wyrokiem łącznym wyroki opisane w punktach od 1 do VI podlegają odrębnemu wykonaniu;

7.  na mocy art. 29 ust. 1 ustawy Prawo o adwokaturze zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adwokata P. D. wynagrodzenie w kwocie 167,12 złotych tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej skazanemu z urzędu;

8.  na mocy art. 624 § 1 kpk zwalnia skazanego od ponoszenia kosztów procesu, którymi obciąża Skarb Państwa.

Apelacje od tego wyroku łącznego złożył Prokurator. Zaskarżył orzeczenie na niekorzyść skazanego w części dotyczącej kar łącznych. Zarzucając mu obrazę prawa materialnego, tj. art. 89 § 1a kk, polegającą na jego niezastosowaniu przy wymierzeniu skazanemu kar łącznych bezwzględnego pozbawienia wolności z połączenia także kar tego rodzaju orzeczonych za przestępstwa popełnione po 8 czerwca 2010 r. z zastosowaniem dobrodziejstwa warunkowego zawieszenia ich wykonania, wniósł w istocie o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uzupełnienie podstaw prawnych rozstrzygnięć o karach łącznych z punktów 1 i 3 o przepis art. 89 § 1a kk.

Sąd Okręgowy w Gliwicach zważył, co następuje.

Jakkolwiek zarzut apelacji oskarżyciela publicznego nie był zasadny, wywiedziona przez niego apelacja okazała się skuteczną o tyle, iż zaskarżony wyrok należało zmienić poprzez wskazanie przepisu art. 91 § 2 kk jako podstawy prawnej rozstrzygnięć o karach łącznych z punktów 1, 2 i 3, nadto poprzez uchylenie punktu 6.

Na wstępie należy zaznaczyć, iż nie była kwestionowaną konfiguracja łączonych kar pozbawienia wolności, jak i ukształtowany z ich połączenia wymiar i charakter kar łącznych pozbawienia wolności. Kiedy zaś Sąd odwoławczy nie stwierdził żadnych uchybień w tym zakresie, połączonymi zostały bowiem niewątpliwie podlegające łączeniu kary rodzajowo tożsame za zbiegające się przestępstwa i ciągi przestępstw, a wymiar kar łącznych określony został każdorazowo w granicach wyznaczonych najwyższą z kar podlegających łączeniu i ich sumą, żadna z kar łącznych nie raziła też nadmierną surowością, dalsze wywody należało ograniczyć do ustosunkowania się do zarzutu i wniosku apelacji oraz podania powodów dokonanej korekty zaskarżonego wyroku.

Wedle Prokuratora zaskarżony wyrok miał być dotknięty uchybieniem z art. 438 pkt 1 kpk polegającym na niezastosowaniu przepisu prawa materialnego, tj. art. 89 § 1a kk. Z odwołaniem się do stanowisk Sądu Najwyższego wyrażonych w uchwale 7 sędziów z dnia 28 listopada 2013 r. ( I KZP 13/13, OSNKW 2013/12/100) oraz w wyroku z dnia 5 kwietnia 2013 r. ( IV KK 401/12, LEX nr 1308161) wskazał, że po dniu 8 czerwca 2010 r. podstawę prawną wymierzenia w wyroku łącznym bezwzględnej kary pozbawienia wolności orzeczonej w wyniku połączenia kar pozbawienia wolności wymierzonych za zbiegające się przestępstwa z warunkowym zawieszeniem i bez warunkowego zawieszenia ich wykonania, z tym zastrzeżeniem, że dotyczyć to może wyłącznie skazań na kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem ich wykonania orzeczone za przestępstwa popełnione po dniu 8 czerwca 2010 r., stanowi art. 85 kk w zw. z art. 89 § 1 kk w zw. z art. 89 § 1a kk.

O ile nie sposób nie zgodzić się z poglądami prawnymi wynikającymi z przywołanych judykatów najwyższej instancji sądowej, stwierdzić należy, iż wbrew przekonaniu apelującego Sąd Rejonowy orzekając kary łączne bezwzględnego pozbawienia wolności w punktach 1 i 3 zaskarżonego wyroku z połączenia kar tego rodzaju orzeczonych również z warunkowym zawieszeniem ich wykonania konkretnie za czyny popełnione po 8 czerwca 2010 r. niewątpliwie musiał zastosować przepis art. 89 § 1a kk. To dopiero jego dodanie do porządku prawnego z dniem 8 czerwca 2010 r. dokonane ustawą z dnia 5 listopada 2009 r. o zmianie ustawy - Kodeks karny, ustawy - Kodeks postępowania karnego, ustawy - Kodeks karny wykonawczy, ustawy - Kodeks karny skarbowy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 206, poz. 1598) spowodowało, iż uległa zmianie norma prawna wypływająca z treści przepisu art. 89 § 1 kk, wedle której w razie skazania za zbiegające się przestępstwa na kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania i bez warunkowego jej zawieszenia orzeczenie kary bez warunkowego zawieszenia jej wykonania w wyroku łącznym nie jest dopuszczalne ( por. uchwałę SN z dnia 27 marca 2001 r., I KZP 2/01, OSNKW 2001/5-6/41). Przepis art. 89 § 1a kk wprost przewiduje natomiast możliwość orzeczenia w wyroku łącznym bezwzględnej kary pozbawienia wolności, nawet jeśli wszystkie podlegające łączeniu kary orzeczone zostały z warunkowym zawieszeniem ich wykonania. Stało się też zatem możliwe połączenie węzłem kary łącznej w wyroku łącznym bezwzględnej kary pozbawienia wolności z taką karą wymierzoną z dobrodziejstwem warunkowego zawieszenia wykonania. Przed dniem 8 czerwca 2010 r. stan prawny był zaś taki, że orzeczenie w wyroku łącznym kary łącznej, w przypadku wymierzenia poszczególnymi wyrokami kar pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem wykonania oraz kar bezwzględnych, mogło nastąpić jedynie wówczas, gdy ta nowa kara łączna orzekana była z warunkowym zawieszeniem jej wykonania.

Nawet więc jeśli Sąd Rejonowy również w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku wprost nie odwołał się do treści przepisu art. 89 § 1a kk, a powołał się wyłącznie na wynikający z art. 89 § 1 kk nie zaistniały jego zdaniem w okolicznościach sprawy warunek orzeczenia kary łącznej pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania w postaci kumulatywnego wystąpienia przesłanek określonych w art. 69 kk (kara nie przekracza 2 lat, zachodzi pozytywna prognoza społeczno-kryminologiczna), nie mogło to oznaczać, iż obraził w sposób mu wytknięty przez skarżącego wskazany przepis prawa materialnego.

Uchybieniem, którego się zaś faktycznie dopuścił, była mająca wpływ na treść zaskarżonego wyroku obraza przepisu prawa procesowego (art. 438 pkt 2 kpk), konkretnie art. 413 § 1 pkt 6 kpk. Zgodnie z nim każdy wyrok musi zawierać wskazanie zastosowanych przepisów ustawy karnej. Chodzi zatem o wskazanie nie jakichkolwiek przepisów, lecz tych konkretnie zastosowanych uzasadniających zawarte w wyroku rozstrzygnięcie/a.

Nie oznaczało to bynajmniej jeszcze, że należało skorygować zaskarżony wyrok zgodnie z wnioskiem środka odwoławczego.

Jakkolwiek nie powodowałoby to wyjścia poza granice środka odwoławczego (pomimo niestwierdzenia podniesionego w nim przez Prokuratora uchybienia skutkowałoby wydaniem w granicach zaskarżenia orzeczenia ambiwalentnego z punktu widzenia interesów skazanego – art. 434 § 1 kpk a contrario), nie uzewnętrzniałoby odpowiednio stosownie do wymogu stawianego przez przepis art. 413 § 1 pkt 6 kpk, iż zarówno w punktach 1 i 3, jak i w punkcie 2 zaskarżonego wyroku, łączonymi były również kary wymierzone za ciągi przestępstw.

Podstawą wymiaru kary łącznej pozbawienia wolności orzekanej za pozostające w zbiegu realnym przestępstwa i ciągi przestępstw winien być zaś jedynie art. 91 § 2 kk, a nie art. 85 kk i art. 86 § 1 kk, na które powołał się Sąd Rejonowy, czy też również art. 89 § 1a kk choćby w związku z art. 89 § 1a kk, kiedy w grę wchodziło również łączenie kar pozbawienia wolności orzeczonych z warunkowym zawieszeniem ich wykonania (pkt 1 i 3 zaskarżonego wyroku). Oczywiste jest, że skoro art. 85 kk i następne określają zasady orzekania kary łącznej w przypadku, gdy sprawca popełnił przypisane mu przestępstwa w ich realnym zbiegu, a art. 91 § 2 kk dotyczy sytuacji, w której sprawca popełnił w warunkach określonych w art. 85 kk dwa lub więcej ciągów przestępstw określonych w § 1 art. 91 kk lub ciąg przestępstw oraz inne przestępstwo i nakazuje odpowiednie stosowanie przepisów rozdziału IX Kodeksu karnego zatytułowanego „Zbieg przestępstw oraz łączenie kar i środków karnych”, a więc również art. 85 kk, art. 86 § 1 kk, art. 89 § 1 kk i art. 89 § 1a kk, już tylko w powołaniu się na przepis art. 91 § 2 kk oddana będzie wystarczająco kompletnie podstawa prawna rozstrzygnięć o karach łącznych, a więc wskazanie zastosowanych przepisów ustawy karnej. Przepis art. 91 § 2 kk określa bowiem jednoznacznie, jak należy postępować w razie zbiegu ciągu przestępstw i innego przestępstwa ( por. wyrok SA w Lublinie z 30 maja 2006 r., II AKa 126/06, Prok. i Pr. - wkł. 2007/2/14; wyrok SA w Katowicach z 18 lipca 2002 r., II AKa 249/02, Prok.i Pr.-wkł. 2003/5/18; wyrok SN z 16 września 2003 r., WA 40/03, OSNKW 2003/11-12/100).

Z tych względów Sąd Okręgowy pozostając w graniach środka odwoławczego skorygował zaskarżony wyrok w ten sposób, że jako podstawę prawną rozstrzygnięć o karach łącznych z punktów 1, 2 i 3 wskazał każdorazowo przepis art. 91 § 2 kk.

Na tym nie można było jednak poprzestać.

Zupełnie zbędnym ze względu na zawarte w art. 576 § 1 kpk wyjaśnienie, że z chwilą uprawomocnienia się wyroku łącznego wyroki podlegające połączeniu nie ulegają wykonaniu tylko w zakresie objętym wyrokiem łącznym było zamieszczenie w zaskarżonym wyroku wskazania, w jakim zakresie wyroki podlegające połączeniu podlegają odrębnemu wykonaniu ( por. wyrok SN z 4 stycznia 1977 r., VI KRN 440/76, LEX nr 21730). Nie było to zatem rozstrzygnięcie sądu, o którym stanowi art. 413 § 1 pkt 5 kpk. Zaskarżony wyrok nie powinien go zatem zawierać. Gdy stało się inaczej z obrazą przywołanego przepisu prawa procesowego mającą ewidentny wpływ na jego treść, orzekając oczywiście w graniach środka odwoławczego, należało tego rodzaju uchybienie wyeliminować poprzez stosowną zmianę zaskarżonego wyroku, tj. uchylenie jego punktu 6. W tym miejscu warto też zauważyć, że dzięki temu nie będzie żadnych wątpliwości wypływających z treści zaskarżonego wyroku co do wykonania kary grzywny orzeczonej w sprawie Sądu Rejonowego w Rybniku o sygn. akt III K 1046/10. Orzeczoną została w wyroku jednostkowym akcesoryjnie na mocy art. 71 § 1 kk obok kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania. W momencie, w którym węzłem kary łącznej bezwzględnego pozbawienia wolności z punktu 1 zaskarżonego wyroku objęta została kara pozbawienia wolności orzeczona w sprawie III K 1046/10 z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, jej taki charakter stracił rację bytu, co należało potraktować jako sytuację równoważną zarządzeniu jej wykonania w rozumieniu art. 75 kk. Zgodnie zaś z art. 71 § 2 kk w razie zarządzenia wykonana kary pozbawienia wolności grzywna orzeczona na podstawie art. 71 § 1 kk nie podlega wykonaniu.

Mając na uwadze powyższe, a także nie znajdując już innych uchybień, w szczególności tych podlegających uwzględnieniu niezależnie od kierunku i granic zaskarżenia orzeczenia, Sąd odwoławczy zaskarżony wyrok w pozostałej części utrzymał w mocy.

Zasądzając koszty obrony z urzędu w postępowaniu odwoławczym, wobec ich nieopłacenia przez skazanego i złożenia stosownego wniosku przez obrońcę, Sąd odwoławczy kierował się uregulowaniami art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. - Prawo o adwokaturze oraz § 14 ust. 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu. W konsekwencji objęły one wynagrodzenie należne za obronę w sprawach o wydanie wyroku łącznego z uwzględnieniem podatku VAT.

Zwalniając z kolei skazanego od ponoszenia wydatków postępowania drugoinstancyjnego jako jedynego składnika kosztów sądowych w postępowaniu o wydanie wyroku łącznego, Sąd odwoławczy kierował się zasadami słuszności. Zgodnie z ogólną regułą owe wydatki powinny obciążać skazanego. Nie sposób go jednak obarczać kosztami postępowania odwoławczego w sytuacji, gdy postępowanie to było w istocie efektem uchybienia, którego dopuścił się organ procesowy, całkowicie niezależnego od zachowania strony, która winna je ponieść.