Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt.

VIII Ga 267/14

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 lutego 2015r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy VIII Wydział Gospodarczy

w składzie:

Przewodniczący

Sędzia

Sędzia

SSO Marek Tauer

SO Wojciech Wołoszyk (spr.)

SR del. Ewa Gatz – Rubelowska

Protokolant

Izabela Rogińska

po rozpoznaniu w dniu 12 lutego 2015r. w Bydgoszczy

na rozprawie

sprawy z powództwa: (...) w W.

przeciwko: (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w Ż.

o zapłatę

na skutek apelacji wniesionej przez powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Bydgoszczy

z dnia 12 czerwca 2014r.sygn. akt VIII GC 317/09

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 1800 zł (słownie: tysiąc osiemset złotych) tytułem zwrotu kosztów za instancję odwoławczą.

Sygn. akt VIII Ga 267/14

UZASADNIENIE

Powód - (...) w W. domagał się zasądzenia od pozwanej - (...) Sp. z o.o. kwoty 80.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 22 maja 2007 r. oraz kosztów procesu. W uzasadnieniu pozwu powód podał, że w dniu 02.12.2004 r. strony zawarły umowę trójstronną, której przedmiotem było wykonanie przez powoda prac objętych określonym w umowie projektem celowym. Powód podniósł, że w dniu 02.05.2007 r. po wykonaniu określonego zakresu prac wystawił fakturę VAT nr (...) opiewającą na 80.000 zł na podstawie wyceny dokonanej wspólnie z pozwaną. Pozwana nie uregulowała tej należności. W dniu 15 czerwca 2009 r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy wydał w tej sprawie nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, w którym orzekł zgodnie z żądaniem pozwu. Od tego nakazu pozwana wniosła sprzeciw, w którym zażądała oddalenia powództwa w całości i zasądzenia na swoją rzecz zwrotu kosztów procesu. W uzasadnieniu sprzeciwu pozwana potwierdziła fakt zawarcia umowy trójstronnej , która została dołączona do pozwu. Wskazała, że projekt celowy miał być wykonany w dwóch etapach. Pierwszy z nich - badania stosowane i prace rozwojowe miał zostać wykonany przez powoda. Efektem tych prac miało być wybudowanie dwóch prototypów urządzeń (...). Drugi etap, polegający na wdrożeniu do produkcji urządzenia (...) miała wykonać pozwana. Podniosła, że pierwszy etap został podzielony na 14 zadań. Pozwana wskazała w szczególności , że powodowi nie udało się wykonać zadania nr 12, gdyż nie był w stanie skompletować żadnego urządzenia (...). Pozwana odmówiła odbioru prac wykonanych przez powoda. Powód dokonał wówczas jednostronnego odbioru zadań nr 12, 13,14 oraz odbioru całości prac. Pozwana podała, że w maju 2008 r. odebrała od powoda wykonane urządzenie, zastrzegając, że nie jest to odbiór tych prac jako wykonanych. Ostatecznie pozwana odstąpiła od umowy z powodem, gdyż działo ma wady istotne, które nie dadzą się usunąć w rozsądnym terminie. W konkluzji pozwana wskazała, że żądanie powoda jest niezasadne, gdyż prace nie zostały wykonane i pozwana odstąpiła od umowy. Ponadto pozwana z ostrożności procesowej podniosła zarzut potrącenia kwoty 112.500 zł.

Sąd Rejonowy ustalił, iż w dniu 02.12.2004 r. powód, pozwana oraz Minister Nauki i Informatyzacji - Przewodniczący Komitetu Badań Naukowych zawarli umowę trójstronną nr (...) o wykonanie projektu celowego nr (...) w postaci „Wielofunkcyjnego urządzenia serwisowego do automatycznego demontażu i montażu powierzchniowego układów elektronicznych - (...)™. W § 4 ust. 3 umowy powód zobowiązał się do wykonania badań stosowanych i prac rozwojowych w zakresie ustalonym w planie zadaniowo - finansowym stanowiącym załącznik nr 2, w terminach realizacji określonych w harmonogramie , stanowiącym załącznik nr 3 do umowy i przekazania ich pozwanej. W § 5 strony ustaliły, że Minister udzieli pozwanej dofinansowania z przeznaczeniem na wykonanie umowy w części dotyczącej badań stosowanych i prac rozwojowych ( § 5 ust. 1 ). Pozwana zaś zobowiązała się sfinansować prace objęte umową zgodnie z planem zadaniowo - finansowym i harmonogramem ( § 5 ust.2 ). W § 6 uzgodniono, że rozpoczęcie wykonywania badań stosowanych i prac rozwojowych nastąpi w dniu 04.11.2004r. a ich zakończenie w dniu 30.04.2006r. W § 9 wskazano, że umowę uznaje się za niewykonaną, w przypadku: niedokończenia/niezrealizowania badań stosowanych i prac rozwojowych, określonych w załączniku nr 2 , niewdrożenia/ niezastosowania wyników badań stosowanych i prac rozwojowych określonego w załączniku nr 3 zmian zakresu rzeczowego przedmiotu umowy względnie nieuzyskania parametrów przedmiotu umowy określonych w załączniku nr 1 pkt II. W § 16 umowy ustalono, że zmiany jej treści, w tym także zakresu prac wdrożeniowo - inwestycyjnych, mogą być dokonane wyłącznie w drodze aneksu. Projekt aneksu należy złożyć w Ministerstwie nie później niż do dnia 1 października danego roku i nie później niż 3 miesiące przed terminem zakończenia umowy. Do umowy dołączono załącznik nr 1, określający parametry przedmiotu umowy, załącznik nr 2, stanowiący plan zadaniowo finansowy badań stosowanych i prac rozwojowych i załącznik nr 3 , tj. harmonogram wykonania projektu celowego. W treści tego ostatniego załącznika podzielono zadania objęte tą umową na badania stosowane i prace rozwojowe, które miał wykonać powód i prace wdrożeniowo - inwestycyjne, które miała wykonać pozwana po realizacji zadania przez powoda. Badania stosowane i prace rozwojowe podzielono na 14 etapów, z czego z adanie 12 obejmowało wykonanie 2 prototypów urządzenia (...). Za wykonanie tego zadania powód miał otrzymać łącznie 176.000 zł w tym 97.000 zł od pozwanej a 79.000 ze środków Ministerstwa. Zadanie 13 dotyczyło wykonania badań laboratoryjnych prototypów urządzenia (...). Zadanie to wyceniono na 90.000 zł, z której to sumy 50.000 zł miała pokryć pozwana a 40.000 zł - Ministerstwo. Zadanie 14 obejmowało badania funkcjonalne i dotyczące osiągniętych założeń projektowych prototypów urządzeń (...). Za wykonanie tego zadania powód miał otrzymać łącznie 56.000 zł w tym 31.000 zł od pozwanej a 25.000 ze środków Ministerstwa. Zadanie 12 miało zostać wykonane w okresie od 01.11.2005r. do 31.12.2005r. a kolejne dwa zadania - od 02.01.2006r. do 30.04.2006r.

W dniu 01.06.2005r. strony podpisały aneks nr (...) do umowy, w którym zmieniono zasady finansowania prac powoda w ten sposób, że łączna kwota należna od pozwanej miała wynieść 529.000 zł a Ministerstwo miała o zapłacić za zadania nr 7, 8 i 9 kwotę 169.000 zł wprost pozwanej. Dokonano też stosowanych zmian w planie zadaniowo finansowym, stanowiącym załącznik nr 1 do umowy i w harmonogramie wykonania projektu celowego, stanowiącym załącznik nr 3 do umowy. W dniu 25.10.2006r. strony podpisały aneks nr (...) do umowy, w którym dokonały zmiany terminu wykonania prac wdrożeniowych z 15.07.2007r. na 31.10.2007r. Nadto zmieniono treść załącznika nr 3 w ten sposób, że ustalono termin realizacji zadania nr 12 na okres od 01.01.2006r. do 15.03.2006r. a termin wykonania badań laboratoryjnych oraz badań funkcjonalnych i dotyczących osiągniętych założeń projektowych prototypów urządzenia (...) (zadanie 13 i 14 ) na okres od 16.03.2006r. do 30.06.2006r. Powód w całości wykonał zadania oznaczone w harmonogramie numerami od 1 do 6 oraz 10 i 11. Pozwany zaś wykonał zadania wskazane w punktach od 7 do 9. Zdania te zostały prawidłowo i zgodnie z umową rozliczone. Następnie przystąpiono do wykonania zadania 12 tj. wykonania 2 prototypów urządzenia. Pozwana zmontowała dwa prototypy, które jednak nie spełniały parametrów określonych w treści umowy. Pozwana wykonała badania laboratoryjne wadliwych prototypów oraz w części - badania funkcjonalne , które były objęte zadaniem nr 13 i 14.

W dniu 26.04.2007r. odbyło się spotkanie pomiędzy powodem reprezentowanym przez M. K. i P. S. a prezesem pozwanej - C. R.. W trakcie tego spotkania podpisano notatkę służbową, w której podano, że strony dokonały wspólnego przeglądu wyników prac realizowanych w ramach zadań 12, 13 i 14. Pozwana oświadczyła , że zapłaci za częściowo zrealizowane zadania kwotę łączną 80.000 zł w tym 58.200 zł za zadanie nr 12, 20.000 zł za zadanie nr 13 i 1.800 zł za zadanie nr 13. W notatce stwierdzono, że powód wystawi fakturę na kwotę łączną 144.850 zł, z czego pozwana zapłaci 80.000 zł a Ministerstwo - 64.850 zł. Prezes pozwanej podpisując tę notatkę był przekonany, że prace będą kontynuowane, gdyż w tym okresie zwracano się do Ministerstwa o przedłużenie terminu końcowego realizacji umowy.

W dniu 2.05.2007r. powód wystawił pozwanej fakturę VAT nr (...) na kwotę 144.850 zł ( w tym do zapłaty przez pozwana 80.000 zł), określając termin płatności na dzień 21.05.2007r. Pod koniec kwietnia 2007r. powód i pozwana wystąpili do Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego wyrażenie zgody na przedłużenie terminu zakończenia prac. W dniu 12 maja 2007r. Ministerstwo odmówiło przedłużenia tego terminu. Pomimo tego strony były zgodne, że prace badawcze będą kontynuowane a powód kontynuował prace nad wykonaniem prototypów urządzeń. W dniu 12 września 2007r. przekazano pozwanej pierwszy prototyp do wstępnego sprawdzenia. Pracownik powoda przez szereg dni usiłował uruchomić i zaprezentować pracę urządzenia, ale bez powodzenia. Brakowało też kompletu ostatecznej dokumentacji projektu. W związku z zaistniałą sytuacją powód i pozwana w dniu 28.09.2007r. skierowali do Ministerstwa wspólne pismo, informujące o stanie projektu wraz z prośbą o wyrażenie zgody na przerwanie realizacji umowy. W dniu 10.12.2007r. skierowano kolejne pismo tej samej treści. Pomimo sporządzenia tych pism powód nadal kontynuował prace nad wykonaniem prototypów.

W dniu 10.12.2007r. pozwana wezwała wykonawcę do przekazania prototypów i rozliczenia projektu. W dniu 18.12.2007r. powód powiadomił pozwaną ostatecznie o niespełnieniu wymagań technicznych urządzenia. Pozwana wystąpiła wówczas o niezwłoczny zwrot prototypów w takim stanie, w jakim się znajdują. Powód uzależniał przekazanie urządzeń od podpisania protokołu odbioru zadań nr 12, 13 oraz 14. Pozwana odmawiała podpisania takiego protokołu. Ostatecznie dopiero w dniu 15 maja 2008r. pozwanej zostały wydane wykonane przez powoda urządzenia. Kwitując odbiór pozwana zaznaczyła, że nie stanowi on przyjęcia przez pozwaną i odebrania prototypów jako wykonanych zgodnie z zawartymi umowami i przepisami kodeksu cywilnego.

Pozwana w dniu 26 maja 2008 r. przedstawiła Ministerstwu własny „Raport Końcowy z realizacji projektu celowego", w którym stwierdziła m. in. , że przekazane przez powoda urządzenia nie spełniają złożeń wskazanych w umowie. W dniu 28.02.2008r. powód złożył własny raport końcowy z realizacji projektu celowego. W dniu 13.11.2008r. zespół roboczy do spraw infrastruktury gospodarczej w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego sporządził Protokół komisyjnej oceny raportu końcowego projektu celowego. We wnioskach uznano, że projekt nie został zrealizowany zgodnie z umową. W dniach 10.07.2007r. i 15.05.2009r. powód skierował do pozwanej wezwania do zapłaty kwoty 80.000 zł. Pozwana nie uregulowała tej należności. W dniu 18.12.2008r. Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego wezwało pozwaną do rozliczenia i zakończenia umowy nr (...) poprzez zwrot przez pozwaną kwoty 698.000 zł. W konsekwencji wytoczonego procesu , w dniu 14 października 2011 r. Sąd Okręgowy w Warszawie w sprawie o sygn. akt I C 120/10 zasądził od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa - Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego kwotę 69.800 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 14 stycznia 2009 r. tytułem kary umownej wynikającej z treści § 9 ust. 3 umowy. W dniu 21 maja 2009 r. pozwana złożyła powodowi oświadczenie o odstąpieniu od umowy nr (...) z 02.12.2004r.

Ostatecznie w oparciu o opinię biegłego ustalono, że efekt końcowy prac wykonanych przez powoda nie odpowiada założeniom przyjętym dla projektu. Wady wykonanych prototypów są istotne, gdyż uniemożliwiają poprawne funkcjonowanie urządzenia (...). Ustalono również, że stan wiedzy istniejący w czasie realizacji projektu z całą pewnością pozwalał na osiągniecie założonych parametrów. Aktualnie również usunięcie wad jest możliwe. Przyczyną niepowodzenia projektu były błędy strategiczne na poziomie planowania projektu, gdyż w fazie realizacji projektu należało przewidzieć minimalnie dwa cykle prototypowania wraz z badaniem uzyskanych parametrów. Nadto przyczyną niepowodzenia było niezapewnienie stabilności zespołu realizującego projekt. Na podstawie opinii biegłego ustalono także, że zadanie 12. powód wykonał jedynie częściowo i wadliwie. Zadanie 13 wykonano w całości, ale przy niedokończonym zadaniu 12 realizacja tego zadania była zbędna. Zadanie nr 14 wykonano częściowo.

Sąd Rejonowy zważył, iż strony zawarły umowę, której celem było skonstruowanie wielofunkcyjnego urządzenia serwisowego do automatycznego demontażu i montażu powierzchniowego układów elektronicznych - (...), które miało charakter innowacyjny . Powstanie tego urządzenia uzależnione było od wyników działań powoda określonych w umowie jako badania stosowane i prace rozwojowe. Po realizacji zadań przez powoda pozwana zobowiązała się do wykonania prac mających na celu wdrożenie tego urządzenia do produkcji. W ocenie sądu na gruncie tej sprawy nie może być wątpliwości, że strony zawarły umowę o dzieło. W umowie zawartej przez strony w sposób ścisły i bardzo szczegółowy wskazano, że zadaniem powoda było opracowanie wymagań funkcjonalnych i szczegółowych założeń technicznych wielofunkcyjnego urządzenia serwisowego do automatycznego demontażu i montażu powierzchniowego układów elektronicznych (...) oraz zaprojektowaniem, skonstruowanie i zbadanie współdziałania poszczególnych elementów owego urządzenia a następnie wykonanie dwóch prototypów urządzenia i przeprowadzenie badań kompatybilności elektromagnetycznej, środowiskowych oraz funkcjonalnych. Pozwana zaś zobowiązała się do zapłaty wynagrodzenia określonego w umowie. W treści kontraktu zawarto zatem wszystkie elementy istotne umowy o dzieło. O tym, że umowa zawarta przez strony była umową o dzieło świadczy chociażby treść obowiązków stron ustalonych w umowie. Nadto strony same zakwalifikowały tę umowę w ten sposób, skoro w § 17 ustalono, że w sprawach nieuregulowanych mają zastosowanie przepisy Kodeksu cywilnego a w szczególności przepisy dotyczące umowy o dzieło.

Zgodnie z treścią umowy z dnia 02.12.2004 r. badania stosowane i prace rozwojowe, do których wykonania był zobowiązany powód, podzielono na 14 etapów, określając wynagrodzenie należne za zakończenie każdego z nich. Spór w niniejszej sprawie dotyczył wynagrodzenia za prace oznaczone w harmonogramie numerami 12,13 i 14. Niewątpliwym jest i wynika to zarówno z zeznań przesłuchanych świadków oraz stron jak i z opinii biegłego, że powód nie wykonał prawidłowo zadania 12 , gdyż wyprodukowane urządzenia nie miały parametrów ustalonych w umowie. Niezgodności dotyczyły w szczególności: masy urządzenia maksymalnych rozmiarów naprawianego elementu pracy w cyklu automatycznym w zakresie wylutowania elementu, jego wlutowania i ustawiania (parametru nie uzyskano) , pomiaru siły stawiania elementu , zastosowanego systemu wizyjnego (nierównomierne oświetlenie elementu, zbyt mały kontrast obrazu, zbyt niska czułość kamery, zbyt niska jakość kostki światłodzielącej). Zadanie 14 wykonano częściowo a zadanie 13 zostało wprawdzie wykonane, ale przy niedokończonym zadaniu 12 realizacja tego zadania była zbędna. Nadto oczywistym jest , że wobec braku prototypów o właściwych parametrach , nie można było przeprowadzić niewadliwych i przydatnych badań kompatybilności elektromagnetycznej i badań środowiskowych. Nie bez przyczyny zresztą w treści harmonogramu prace oznaczone numerem 13 i 14 miały być wykonane po realizacji w całości zadania nr 12 tj. po wykonaniu prototypów urządzenia. Tymczasem zgodnie z treścią umowy powód mógł domagać się wynagrodzenia od pozwanej dopiero po wykonaniu w całości poszczególnych etapów badań. Integralną częścią umowy były załączniki nr 2 i 3, które zawierały plan zadaniowo finansowy badań stosowanych i prac badawczych oraz harmonogram wykonania projektu celowego. Jednocześnie zgodnie z treścią § 5 ust. 2 umowy pozwana zobowiązała się do finansowania prac objętych umową zgodnie z planem zadaniowo - finansowym i harmonogramem (załącznik nr 2 i 3) . Oznacza to, że dopiero po wykonaniu poszczególnych oznaczonych tam zadań pozwana miała obowiązek uregulowania na rzecz powoda wynagrodzenia określonego w tych załącznikach.

Skoro zatem pozwana nie wykonała prawidłowo i w całości zadań określonych w punkcie 12, 13 i 14 , to zgodnie z umową nie mogła się domagać za nie wynagrodzenia. Powód uzasadniając swoje żądanie powołał się wprawdzie na treść notatki służbowej z dnia 26.04.2007r. (k. 46). W notatce tej podano, że strony dokonały wspólnego przeglądu wyników prac realizowanych w ramach zadań 12, 13 i 14. Pozwana oświadczyła, że zapłaci za częściowo zrealizowane zadania kwotę łączną 80.000 zł w tym 58.200 zł za zadanie nr 12, 20.000 zł za zadanie nr 13 i 1.800 za zadanie nr 13. W notatce stwierdzono, że powód wystawi fakturę na kwotę łączną 144.850 zł, z czego pozwana zapłaci 80.000 zł a Ministerstwo - 64.850 zł. Analiza zapisów umowy w kontekście brzemienia powołanej notatki prowadzi do wniosku, że uzgodnienia poczynione przez strony dnia 26.04.2007 r. pozostały bezskuteczne i nie mogą mieć znaczenia dla rozstrzygnięcia tej sprawy. Wysokość wynagrodzenia i sposób jego zapłaty zostały określone szczegółowo w umowie zawartej przez strony. W jej treści ustalono, że powód otrzyma wynagrodzenie za wykonanie zadania nr 12, 13 i 14 dopiero po ich całkowitym ukończeniu. Oznaczono tam też wysokość wynagrodzenia, określając ją na kwotę łączną 176.000 zł za zadanie nr 12 (w tym 97.000 zł miała zapłacić pozwana), 90.000 zł za zadanie nr 13 (w tym 50.000 zł od pozwanej) i 56.000 zł za zadanie nr 14 (w tym 31.000 zł obciążało pozwaną). Tymczasem w treści notatki strony uzgodniły, że zapłata nastąpi za wykonanie zadań w części i wyniesie od pozwanej : 58.200 za zadanie nr 12, 20.000 za zadanie nr 13 i 1.800 zł za zadanie nr 14. Oczywistym jest zatem, że w dniu 26.04.2007r. strony dokonały zmiany ustaleń umownych co do terminu zapłaty wynagrodzenia i jego wysokości. W § 16 umowy ustalono jednak, że zmiany treści umowy mogą być dokonywane wyłącznie w drodze aneksu. Projekt aneksu należało nadto złożyć w Ministerstwie nie później niż do dnia 1 października danego roku i nie później niż trzy miesiące przed terminem zakończenia umowy. Strony dokonały zatem zmiany ustaleń umownych w sposób niezgodny z brzmieniem umowy, nadto uzgodnienia zostały poczynione tylko pomiędzy dwiema stronami umowy, pomimo, iż wpływały na obowiązek wcześniejszej wypłaty dofinansowania przez Ministerstwo. W tej sytuacji oczywistym jest, że w dniu 26.04.2007r. strony nie dokonały skutecznej zmiany treści umowy w zakresie zasad wypłaty wynagrodzenia. Oznacza to, że powód mógł domagać się wynagrodzenia za zadanie 12 , 13 i 14 dopiero po ich całkowitym wykonaniu.

Nadto nawet gdyby uznać, że strony podpisując notatkę z dnia 26.04.2007r. dokonały skutecznej zmiany umowy i postanowiły o rozliczeniu częściowo wykonanych prac objętych zadaniami od 12 do 14, to nadal powodowi nie przysługiwałoby roszczenie o zapłatę wynagrodzenia za częściową realizację tych zadań. Podkreślić należy, że prezes pozwanej podpisywał notatkę z dnia 26.04.2007r. , będąc przeświadczonym, że prace będą kontynuowane. Wynika to z zebranego w sprawie materiału dowodowego. Oznacza to, że pozwana godziła się na zapłatę części wynagrodzenia, działając w przekonaniu, że założony efekt umowy zostanie osiągnięty. Tymczasem pomimo podjęcia dalszych prac powód nie zdołał dokończyć zadań nr 12, 13 i 14.

W tych okolicznościach pozwana w dniu 21 maja 2009r. odstąpiła od umowy zawartej z powodem. Podstawą oświadczenia o odstąpieniu od umowy nie mógł być - jak wskazuje pozwana - art. 637 k.c., gdyż dotyczy on jedynie wad, które ujawniły się po odbiorze dzieła. Tymczasem w niniejszej sprawie zadania o nr 12, 13, 14 nie zostały wykonane w całości i nigdy nie zostały odebrane. W tej sytuacji może znaleźć zastosowanie jedynie art. 635 k.c. , zgodnie którym jeżeli przyjmujący zamówienie opóźnia się z rozpoczęciem lub wykończeniem dzieła tak dalece, że nie jest prawdopodobne, żeby zdołał je ukończyć w czasie umówionym , zamawiający może bez wyznaczenia dodatkowego terminu od umowy odstąpić jeszcze przed upływem terminu do wykonania dzieła. W niniejszej sprawie termin wykonania dzieła przez powoda w chwili złożenia przez pozwaną oświadczenia już upłynął, tym bardziej zatem była upoważniona do złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy. W treści pisma z dnia 21 maja 2007 r. pozwana nie określiła, czy odstępuje od umowy w całości czy też części. Skutki tego oświadczenia winny być zatem oceniane przez pryzmat art. 491 § 2 k.c.

Dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy zasadniczą kwestią było zatem ustalenie, czy niepieniężne świadczenie powoda miało charakter podzielny czy też niepodzielny. Zgodnie z treścią art. 379 § 2 k.c. świadczenie jest podzielne, jeżeli może być spełnione częściowo bez istotnej zmiany przedmiotu lub wartości. Z konstrukcji umowy z dnia 01.12.2004r. wynika wprost, iż strony podzieliły świadczenie powoda na 14 zadań. Poszczególnym etapom przypisano też obowiązek regulowania przez pozwaną określonych płatności. Świadczenie powoda w ramach umowy było zatem świadczeniem podzielnym. Poszczególne części tego świadczenia dają się bowiem wyodrębnić z całości robót zarówno w sensie fizycznym jak i wartościowym. Powód mógł zatem wykonać zleconą mu robotę zarówno w całości jak i w częściach bez istotnej zmiany przedmiotu umowy i jego wartości jako całości. Wykonane zatem w całości zadania od 1 do 11 nadal mogłyby być wykorzystane, pomimo, iż reszta prac nie została zrealizowana. Inaczej rzecz się ma jednak z zadaniami nr 12, 13 i 14. Wykonane prototypy są bowiem wadliwe w stopniu istotnym i nie nadają się do wykorzystania zgodnie z celem umowy, tj. nie można w oparciu o nie wdrożyć produkcji tego rodzaju urządzeń. Wykonane przez powoda w ramach zadania 13 i 14 badania tych bezużytecznych prototypów również nie mają dla pozwanej żadnej wartości z punktu widzenia celu zawartej w 2004 r. umowy. Na tej podstawie sąd uznał, że w oparciu o treść art. 491 § 2 k.c. pozwanej przysługiwało prawo do odstąpienia nie tylko od dalszej, niewykonanej jeszcze przez powoda części umowy, ale również w zakresie wykonanych częściowo zadań 12, 13 i 14. Skutkiem złożenia przez pozwana prawidłowego oświadczenia o odstąpieniu od umowy wszelkie uzgodnienia stron w zakresie objętym odstąpieniem uznawane są za niebyłe. Zgodnie z treścią art. 494 k.c. strona która odstępuje od umowy wzajemnej obowiązana jest zwrócić drugiej stronie wszystko, co otrzymała od niej na mocy umowy. Może też zadać zwrotu tego, co świadczyła, lecz również naprawienia szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania. W ocenie sądu pozwana prawidłowo i skutecznie odstąpiła od umowy w zakresie objętym zadaniami nr 12 do 14, nie jest zatem zobowiązana do zapłaty wynagrodzenia za częściowe wykonanie tych zadań.

Sąd Rejonowy wskazał także , iż uznał za bezzasadny zarzut potrącenia zgłoszony przez pozwaną. W realiach przedmiotowej sprawy zgłoszony przez pozwaną zarzut potrącenia nie zasługiwał na uwzględnienie. Pozwana nie wykazała bowiem, iżby wierzytelność przedstawiana przez nią do potrącenia była w chwili złożenia oświadczenia wymagalna. Roszczenie odszkodowawcze nie ma określonego terminu płatności. Wobec tego zgodnie z treścią art. 455 k.c. staje się wymagalne niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do zapłaty. Pozwana nie przedstawiła żadnego dowodu na to, iżby wzywała powoda do zapłaty odszkodowania, wobec tego brak było podstaw do uznania, iżby w momencie złożenia oświadczenia o potrąceniu wierzytelność ta była wymagalna. Nadto wskazać należy, że oświadczenie o potrąceniu zawarte w sprzeciwie nie mogło odnieść skutku, gdyż zostało złożone przez osobę nieuprawnioną.

Kierując się omówioną wyżej argumentacją Sąd Rejonowy , wyrokiem z dnia 12 czerwca 2014 roku , oddalił powództwo. O kosztach postępowania Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 99 k.p.c. stosując zasadę odpowiedzialności za wynik procesu.

Apelację od powyższego wyroku złożył powód wnosząc o uchylenie w całości wyroku wydanego w sprawie i zmianę wyroku oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 80.000 zł z odsetkami i kosztami procesu określonymi w pozwie oraz z kosztami postępowania przed Sądem II instancji ( czyli w istocie wnosząc o zmianę zaskarżonego wyroku ). Zdaniem powoda wyrok narusza art. 84 i 88 kodeksu cywilnego. Pozwany złożył w dniu 26 kwietnia 2007 r. oświadczenie woli, w którym uznał, że powód wykonał częściowo zadania nr 12, 13 i 14 określone w załączniku do umowy, przy czym wartość wykonanej części każdego zadania została w oświadczeniu precyzyjnie określona. Pozwany oświadczył również, że zapłaci powodowi za wykonane części zadań łącznie kwotę 80.000 zł. Pozwany nie wykazał w toku postępowania dowodowego, że w chwili składania oświadczenia woli działał pod wpływem błędu, wywołanego przez powoda (art. 84 § 1 k c) lub błędu istotnego (art. 84 § 2 k c), którego nie mógł przewidzieć. Przeciwnie - pozwany uznając kwotę 80.000 zł jako należną powodowi miał świadomość, że wynik końcowy w całości wykonanego zadania nr 12 (zadania nr 13 i 14 byłyby naturalną konsekwencją osiągnięcia w zadaniu nr 12 założonych w umowie parametrów technicznych) może być inny niż założony w umowie. Nie istnieją zatem w sprawie żadne przesłanki do uchylenia się przez pozwanego od skutków prawnych swego oświadczenia woli. Ponadto, zgodnie z treścią przepisu art. 88 § 1 i 2 k c, uchylenie się od skutków prawnych złożonego oświadczenia woli powinno nastąpić w formie oświadczenia na piśmie złożonego powodowemu Instytutowi w terminie roku od dnia wykrycia błędu. Pozwany nie złożył powodowi nigdy takiego oświadczenia. Zgodnie z treścią przepisu art. 88 § 2 k c, uprawnienie pozwanego do uchylenia się od skutków złożonego przez niego oświadczenia woli wygasło, bowiem - gdyby nawet przyjąć, że pozwany był w błędzie - dowiedział się o nim najpóźniej z Raportu Końcowego z wykonania projektu celowego, który został podpisany przez powoda w dniu 21 grudnia 2007 r. i złożony do Ministerstwa.

Mając na uwadze naruszenie przepisów art. 84 i 88 kodeksu cywilnego, zaskarżony wyrok Sądu Rejonowego należy uchylić i zmienić na wyrok zasadzający powodowi kwotę 80.000 zł z odsetkami i kosztami procesu za obie instancje.

Pozwana nie złożyła odpowiedzi na apelację.

Sąd Okręgowy zważył co następuje :

Apelacja okazała się niezasadna.

Powód słusznie co prawda podnosi w apelacji , iż pozwany nie wykazał w toku postępowania dowodowego, że w chwili składania oświadczenia woli złożonego w dniu 26 kwietnia 2007 r. działał pod wpływem błędu, wywołanego przez powoda lub błędu istotnego , którego nie mógł przewidzieć. Samo bowiem przekonanie pozwanego w dniu sporządzania spornej notatki , że prace nad projektem będą kontynuowane, nie może być uznane za błąd wywołany przez powoda lub błąd istotny w rozumieniu art. 84 k.c. Poza sporem jest też , iż pozwany nie składał nigdy oświadczenia o uchyleniu się od skutków prawnych złożonego oświadczenia woli , więc niewątpliwie wygasłoby przysługujące mu ewentualne uprawnienie do uchylenia się od skutków złożonego oświadczenia woli. Zauważyć jednak trzeba , iż sąd I instancji wprost nie powołał się na działanie pozwanego pod wpływem błędu. Nie ma to jednak w niniejszej sprawie decydującego znaczenia , gdyż przeświadczenie pozwanego o kontynuowaniu prac przy podpisywaniu notatki z 26 kwietnia 2007 r. nie stanowiło zasadniczego argumentu przemawiającego w konsekwencji za oddaleniem powództwa.

Sąd odwoławczy podziela bowiem w całości zasadnicze ustalenia Sądu Rejonowego , iż w dniu 26.04.2007 r. powód i pozwany , bez udziału Ministerstwa będącego przecież stroną umowy , dokonały zmiany umowy odnośnie terminu zapłaty wynagrodzenia i jego wysokości. W § 16 umowy ustalono , że wszelkie zmiany treści umowy mogą być dokonywane wyłącznie w drodze aneksu. Projekt aneksu należało nadto złożyć w Ministerstwie nie później niż do dnia 1 października danego roku i nie później niż trzy miesiące przed terminem zakończenia umowy. Niewątpliwe więc – jak zasadnie przyjął Sąd Rejonowy – strony niniejszego procesu dokonały zmiany trójstronnej umowy w sposób niezgodny z jej brzmieniem a ponadto uzgodnienia te zostały poczynione tylko pomiędzy dwiema stronami umowy, pomimo, iż wpływały na obowiązek wcześniejszej wypłaty dofinansowania przez Ministerstwo. Taki tryb zmian umowy był zresztą stronom doskonale znany , skoro wcześniej sporządzono dwa aneksy do umowy. Tak więc dnia 26 kwietnia 2007 r. powód i pozwany nie dokonali skutecznej zmiany treści umowy. Zatem powód mógł domagać się wynagrodzenia za zadanie 12 , 13 i 14 dopiero po ich całkowitym wykonaniu , zgodnie z wcześniejszymi zapisami umownymi. Jak słusznie w związku z tym przyjął Sąd Rejonowy , pozwana skutecznie w dniu 21 maja 2009 r. odstąpiła od umowy w oparciu o art. 635 k.c. , w zakresie objętym zadaniami nr 12 do 14. Nie ma zatem obowiązku dokonania zapłaty za częściowe wykonanie owych zadań , co obszernie i przekonująco wyjaśnił sąd I instancji. Te ustalenia sąd odwoławczy w całości podziela i akceptuje. O słuszności tychże ustaleń świadczy także pośrednio fakt , że sam apelujący w żaden sposób ich nie podważył i w ogóle w apelacji nie odniósł się do tej kwestii. Nie złożył też jakichkolwiek innych zarzutów apelacyjnych.

W związku z powyższym apelację jako bezzasadną oddalono , orzekając o kosztach postępowania odwoławczego zgodnie z art. 98 kpc.