Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 lutego 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący - SSA Ewa Zalewska (spr.)

Sędziowie: SA Teresa Mróz

SO del. Anna Rachocka

Protokolant: sekr. sąd. Beata Pelikańska

po rozpoznaniu w dniu 25 lutego 2015 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa Miasta (...) W.

przeciwko (...) Klubowi Sportowemu (...) w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 2 grudnia 2013 r.

sygn. akt IV C 1020/13

I prostuje w zaskarżonym wyroku oznaczenie strony powodowej poprzez oznaczenie jej jako „Miasta (...) W.” zamiast „Miasta (...) W. Dzielnicy (...)”;

II oddala apelację;

III zasądza od (...) Klubu Sportowego (...) w W. na rzecz Miasta (...) W. kwotę 5.400 (pięć tysięcy czterysta) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt VI ACa 693/14

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 19 lipca 2013 r. powód Miasto (...) W. Dzielnica (...) wniósł o zasądzenie od pozwanego (...) Klubu Sportowego (...) kwoty 262.117,69 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 1 kwietnia 2013 r. do dnia zapłaty oraz o zasądzenie kosztów postępowania.

W dniu 26 lipca 2013 r. został wydany nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym uwzględniający powództwo w całości.

Pozwany wniósł sprzeciw od tego nakazu, w którym podniósł brak właściwego pełnomocnictwa dla pełnomocnika powoda, nieudowodnienie, iż orzeczenie Samorządowego Kolegium Odwoławczego jest prawomocne, nieprzedstawienie obliczeń, które uzasadniałyby wysokość roszczenia dochodzonego pozwem oraz nieudowodnienie jaki obszar z tytułu użytkowania wieczystego w 2013 r. przysługiwał pozwanemu i w związku z powyższym wniósł o oddalenie powództwa.

Wyrokiem z dnia 2 grudnia 2013 r. Sąd Okręgowy zasądził od pozwanego (...) Klubu Sportowego (...) w W. na rzecz powoda Miasta (...) W. Dzielnicy (...) kwotę 262.117,69 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 1 kwietnia 2013 r. do dnia zapłaty oraz kwotę 13.106 zł tytułem zwrotu kosztów sądowych i kwotę 7.200 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Powyższe rozstrzygnięcie zapadło w oparciu o stan faktyczny, ustalony w sposób następujący:

W dniu 29 stycznia 1974 r. poprzednik prawny pozwanego zawarł ze Skarbem Państwa umowę o oddanie w wieczyste użytkowanie działki o powierzchni 21 ha 92 a i 72 m ^{( 2 )} i zobowiązał się do uiszczania opłat rocznych z tego tytułu. W dniu 23 grudnia 1999 r. Zarząd Dzielnicy (...) Gminy (...) podjął uchwałę nr (...) o wypowiedzeniu dotychczasowej wysokości opłaty rocznej i zaoferował nową opłatę od 1 stycznia 2000 r. w wysokości 616.167,58 zł. Pozwany odwołał się od tej uchwały do Samorządowego Kolegium Odwoławczego, które orzeczeniem z dnia 24 maja 2000 r. oddaliło odwołanie. Orzeczenie jest prawomocne. W dniu 22 grudnia 2000 r. pozwany sprzedał na rzecz (...) Sp. z o.o. udział w wysokości 12000/208823 części w prawie użytkowania wieczystego. W związku z powyższym powód naliczył nową opłatę od 2001 r. wynoszącą 262.117,69 zł. Opłata ta została naliczona w następujący sposób: powierzchnia 204029 m ^{( 2 )}x udział 0,4254 x wartość 1 m ^{( 2 )}gruntu 302 zł x stawka procentowa 1%. W związku z tym, iż pozwany do 31 marca 2013 r. nie uiścił opłaty z tytułu użytkowania wieczystego za 2013 r. w dniu 4 czerwca 2013 r. powód wezwał pozwanego do zapłaty. Wezwanie pozostało bez odpowiedzi.

W oparciu o powyższe okoliczności faktyczne Sąd Okręgowy zważył, iż powództwo zasługuje na uwzględnienie w całości, a żaden z argumentów podniesionych w sprzeciwie nie jest zasadny.

Sąd Okręgowy wskazał, że pełnomocnictwo jest udzielone prawidłowo, ponieważ powodem w niniejszej sprawie jest Miasto (...) W..

Orzeczenie Samorządowego Kolegium Odwoławczego jest prawomocne o czym świadczy stosowna pieczęć na orzeczeniu. Sąd I instancji wskazał, że pozwany, jeżeli twierdził, iż nie otrzymał tego orzeczenia powinien to udowodnić, a nie usiłować przerzucić ciężar dowodu na powoda. Poza tym, w ocenie Sądu Okręgowego, jest niewiarygodne, aby od 2000 r. pozwany nie podejmował żadnych działań, jeżeli rzeczywiście nie otrzymałby tego orzeczenia.

Powód podał w jaki sposób została wyliczona należna opłata i pozwany tego nie zakwestionował. Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw, aby podejmować jakiekolwiek działania z urzędu, zwłaszcza, gdy strony są reprezentowane przez profesjonalnego pełnomocnika. W 2003 r. i w 2012 r. toczyły się postępowania o zapłatę opłaty z tytułu użytkowania wieczystego w dokładnie takiej samej wysokości jaka jest dochodzona w niniejszej sprawie i nakazy zapłaty są prawomocne. Zatem pozwany wiedział jaka jest wysokość opłaty, którą jest zobowiązany płacić.

Sąd Okręgowy orzekł o obowiązku zapłaty należności na podstawie art. 238 k.c. w zw. z art. 481 k.c.

Apelację od wyroku złożył pozwany, zaskarżając orzeczenie w całości, zarzucając rozstrzygnięciu:

I.  Naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na treść zaskarżonego wyroku tj. naruszenie:

a.  art. 6 k.c. poprzez uwzględnienie powództwa w całości w sytuacji, gdy powód nie udowodnił przesłanek swojego roszczenia,

b.  art. 328 § 2 w zw. z art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie lakonicznej, schematycznej oraz wyjątkowo powierzchownej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego,

c.  art. 328 § 2 k.p.c. poprzez wadliwe i wyjątkowo lakoniczne sporządzenie uzasadnienia wyroku, w następstwie 1) braku szczegółowego ustosunkowania się do zawartych w sprzeciwie od nakazu zapłaty twierdzeń pozwanego; 2) niewyjaśnienia podstaw prawnych w oparciu o które Sąd zasądził na rzecz powoda kwotę dochodzoną pozwem, z ograniczeniem się do wskazania podstawy prawnej, w oparciu o którą Sąd zasądził przedmiotową kwotę.

W oparciu o powyższe skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i oddalenie powództwa w całości, względnie o uchylenie wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację powód wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja okazała się niezasadna i jako taka podlegała oddaleniu.

W pierwszej kolejności Sąd Apelacyjny wskazuje, że nie mógł odnieść skutku zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. poprzez niedokonanie przez Sąd I instancji należytego uzasadnienia wyroku uwzględniającego powództwo, pomimo częściowej zasadności tego zarzutu.

Art. 328 § 2 k.p.c. stanowi, że uzasadnienie wyroku powinno zawierać wskazanie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, a mianowicie: ustalenie faktów, które sąd uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej, oraz wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa.

Trzeba też wskazać, że dokonywanie przez sąd ustaleń faktyczny powinno nastąpić na podstawie dowodów przeprowadzonych (dopuszczonych przez sąd w sposób formalny), co jednakże nie jest wymagane, gdy dana okoliczność nie wymaga dowodu. W wyroku z 7 października 2009 r. (III CSK 39/09, LexPolonica nr 2084706) Sąd Najwyższy stwierdził, że art. 328 § 2 k.p.c. wymaga, żeby uzasadnienie wyroku zawierało wskazanie przyczyn, dla których sąd odmówił wiarygodności i mocy dowodowej dowodów niestanowiących podstawy dokonanych ustaleń. Nie wymaga natomiast, żeby uzasadnienie wyjaśniało, dlaczego sąd uznał za wiarygodne i posiadające moc dowodową te dowody, na których się oparł. Sąd ma przy tym obowiązek odnieść się w uzasadnieniu tylko do tych dowodów, które dotyczyły faktów istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy (wyrok Sądu Najwyższego z 28 września 2000 r., IV CKN 109/00, Lex nr 532102).

Rozstrzygnięcie sądu opiera się na dwóch podstawach: faktycznej i prawnej, i obie wymagają określenia i wyjaśnienia w uzasadnieniu wyroku. Pomiędzy tymi podstawami nie może zachodzić sprzeczność, muszą one być spójne. Z uzasadnienia wyroku powinno bez wątpliwości wynikać, jaki stosunek faktyczny w jaki sposób został przez sąd uregulowany (por. wyrok Sądu Najwyższego z 8 października 2008 r., V CSK 154/08, Lex nr 602331). Wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku wymaga przede wszystkim wskazania przepisu prawa, na którym sąd się oparł bądź w świetle którego ocenił roszczenie. Sąd powinien również wyjaśnić, w jaki sposób przepis ten wpływa na treść rozstrzygnięcia, zarówno gdy powództwo zostaje uwzględnione, jak i oddalone (por. wyrok Sądu Najwyższego z 14 grudnia 2000 r., I PKN 156/00, OSNP 2002, nr 15, poz. 360). Sąd powinien bowiem wskazać nie tylko dlaczego roszczenie jest usprawiedliwione w świetle określonej normy prawnej, lecz także dlaczego dany stan faktyczny nie wypełnia przesłanek żadnej z wchodzących w grę norm prawa materialnego (zob. wyroki Sądu Najwyższego z: 29 maja 2008 r., II CSK 39/08, LexPolonica nr 2021691; z 19 kwietnia 2007 r., I CSK17/07, LexPolonica nr 1909767; z 20 kwietnia 2004 r., V CK 92/04, Lex Polonica nr 2027918; z 28 czerwca 2001 r., I PKN 498/00, ODNP 2003, nr 9, poz. 222). W wyroku z 8 grudnia 2005 t. (II CK 317/05, LexPolonica nr 1610992) Sąd Najwyższy wyjaśnił, że w uzasadnieniu wyroku musi znaleźć odzwierciedlenie dokonany wybór określonych przepisów, ustalenie w drodze wykładni ich znaczenia i zastosowanie norm prawnych w związku z poczynionymi ustaleniami faktycznymi ( Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom 1 pod redakcją Małgorzaty Manowskiej, Lexis Nexis, Warszawa 2011, str. 606).

W zaskarżonym uzasadnieniu sąd I instancji ustalił następujące fakty, które uznał za uwodnione:

-

zawarcie w dniu 29 stycznia 1974 r. przez poprzednika prawnego pozwanego ze Skarbem Państwa umowy o oddanie w wieczyste użytkowanie działki o powierzchni 21 ha 92 a i 72 m ²;

-

zobowiązanie się poprzednika prawnego pozwanego do uiszczania opłat rocznych z tego tytułu;

-

podjęcie w dniu 23 grudnia 1999 r. przez Zarząd Dzielnicy (...) Gminy (...) uchwały nr (...) o wypowiedzeniu dotychczasowej wysokości opłaty rocznej i zaoferowaniu nowej opłaty od 1 stycznia 2000 r. w wysokości 616.167,58 zł;

-

odwołanie się pozwanego od tej uchwały do Samorządowego Kolegium Odwoławczego, które orzeczeniem z dnia 24 maja 2000 r. oddaliło odwołanie i prawomocność tego orzeczenia,

-

dokonanie sprzedaży w dniu 22 grudnia 2000 r. przez pozwanego na rzecz (...) Sp. z o.o. udziału w wysokości 12000/208823 części w prawie użytkowania wieczystego dotyczącego ww. nieruchomości;

-

naliczenie przez powoda nowej opłaty od 2001 r. wynoszącej 262.117,69 zł, która została naliczona w następujący sposób: powierzchnia 204029 m ² x udział 0,4254 x wartość 1 m ² gruntu 302 zł x stawka procentowa 1%,

-

nieuiszczenie przez pozwanego do 31 marca 2013 r. opłaty z tytułu użytkowania wieczystego za 2013 r. i w związku z tym wezwanie przez powoda pozwanego w dniu 4 czerwca 2013 r. do zapłaty i fakt pozostawienia przez pozwanego tego wezwania bez odpowiedzi;

-

wiedzę pozwanego co do wysokości opłaty, jaką obowiązany jest płacić z uwagi na toczące się w 2003 r. i w 2012 r. postępowania o zapłatę opłaty z tytułu użytkowania wieczystego w dokładnie takiej samej wysokości, jak dochodzona w niniejszej sprawie i wydanie w tamtych postępowaniach prawomocnych nakazów zapłaty.

Sąd Okręgowy wskazał także, że ustalenia te oparł na konkretnych dowodach tj. wypisach aktów notarialnych (k.5-7, k. 8-12), uchwale (k. 13), orzeczeniach (k. 15, k.51-53), wezwaniu do zapłaty wraz dowodem nadania (k. 24-25), odpisach nakazów zapłaty (k. 54-55 i 26).

Sąd I instancji nie musiał wskazywać, którym dowodom odmówił wiarygodności, gdyż takich dowodów nie było, w szczególności nie odmówił wiarygodności żadnemu z dowodów powołanych przez pozwanego, gdyż pozwany w sprzeciwie do nakazu zapłaty żadnego dowodu nie złożył ani nie powołał.

Uzasadnienie zaskarżonego orzeczenia zawiera przytoczenie przepisów prawa, które były podstawą wydania wyroku tj. wskazuje podstawę prawną zasądzenia dochodzonej kwoty tytułem należności głównej - art. 238 k.p.c., odsetek - art. 481 k.c. oraz kosztów procesu - art. 98 k.p.c., i art. 108 k.p.c. (na skutek oczywistej omyłki jedynie oznaczonego jako k.c.) i § 6 pkt 7 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu.

Zabrakło natomiast wyjaśnienia podstawy prawnej, która może być jednak wyjaśniona przez Sąd odwoławczy, który jest także sądem merytorycznym w obecnym kształcie apelacji.

W tym miejscu należy zatem wskazać, że zgodnie z art. 238 k.p.c. wieczysty użytkownik przez czas trwania swego prawa uiszcza opłatę roczną, która ma niewątpliwie charakter cywilnoprawny, a sposób jej ustalania i aktualizacji regulują przepisy ustawy z 1997 r. o gospodarce nieruchomościami. Treść tych przepisów pozwala stwierdzić, że opłata roczna z tytułu użytkowania wieczystego stanowi swoisty ekwiwalent pieniężny za możliwość korzystania przez użytkownika wieczystego, z wyłączeniem innych osób, z gruntu skarbowego lub gminnego, w granicach określonych przez ustawę i zasady współżycia społecznego, a przede wszystkim przez umowę o oddanie nieruchomości gruntowej w użytkowanie wieczyste (tak Sąd Najwyższy w wyroku z 27 listopada 2003 r., I CK 316/02, Lex nr 1129606).

Zgodnie z art. 79 ust. 5 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (t.j. Dz. U. z 2014 r. poz. 518) ustalona na skutek prawomocnego orzeczenia kolegium lub w wyniku zawarcia przed kolegium ugody nowa wysokość opłaty rocznej obowiązuje począwszy od dnia 1 stycznia roku następującego po roku, w którym wypowiedziano wysokość dotychczasowej opłaty.

Obowiązek zapłaty każdej opłaty rocznej przez użytkownika wieczystego, już ustalonej, czy też nowej, zaktualizowanej, powstaje co roku z dniem 1 stycznia. Opłata ta wiąże każdego kolejnego nabywcę tego prawa (por. wyrok Sądu Najwyższego z 16 grudnia 1999 r., II CKN 639/98, OSNC 2000/6/121; wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 10 listopada 2005 r., I ACa 470/05, Lex nr 1385734).

Należy też stwierdzić, iż naruszenie art. 328 § 2 k.p.c. z reguły nie ma wpływu na treść wyroku, gdyż uzasadnienie sporządzane jest po jego wydaniu. Ponadto zgodnie utrwalonym już orzecznictwem naruszenie przepisu określającego wymagania, jakim winno odpowiadać uzasadnienie wyroku sądu, może być ocenione jako mogące mieć istotny wpływ na wynik sprawy w sytuacjach tylko wyjątkowych, do których zaliczyć można takie, w których braki w zakresie poczynionych ustaleń faktycznych i oceny prawnej są tak znaczne, że sfera motywacyjna orzeczenia pozostaje nieujawniona bądź ujawniona w sposób uniemożliwiający poddanie jej ocenie instancyjnej, z czym w żadnym wypadku nie mamy do czynienia w przedmiotowej sprawie. Uzasadnienie zawiera dwie podstawy rozstrzygnięcia: faktyczną i prawną, które są spójne, tworząc logiczną i zrozumiałą całość. Trzeba dodatkowo wskazać, iż choć uzasadnienie powinno być syntezą pełną, to jednak jednocześnie zwięzłą, co oznacza, iż nie należy przeciążać jej argumentacją. Siła przekonująca uzasadnienia nie zależy bowiem od liczby argumentów, ale od ich celności, trafności.

Kolejny zarzut podniesiony przez skarżącego dotyczył naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. Zgodnie z treścią powołanego przepisu sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Utarty jest w orzecznictwie i doktrynie pogląd, iż skuteczne zgłoszenie zarzutu przekroczenia powyższej zasady swobodnej oceny dowodów nie może ograniczać się do wykazywania, że możliwe były do wyciągnięcia w oparciu o zgromadzony w sprawie materiał dowodowy inne wnioski co faktów z niego wypływających, lecz polega na wykazaniu, że wnioski wyprowadzone przez sąd orzekający w świetle zasad doświadczenia życiowego i zasad logicznego rozumowania były niemożliwe do wyciągnięcia (por. wyrok SN z 6 czerwca 2003 r., IC CK 274/02, LexPolonica nr 405198).

Naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. może polegać na błędnym uznaniu, że przeprowadzony w sprawie dowód ma moc dowodową i jest wiarygodny albo że nie ma mocy dowodowej lub nie jest wiarygodny. Prawidłowe postawienie tego zarzutu wymaga wskazania przez skarżącego konkretnego dowodu, który w niewłaściwy sposób został przez sąd oceniony i dlaczego ta ocena jest wadliwa. Nie jest natomiast wystarczające przekonanie strony o innej niż przyjął Sąd I instancji doniosłości (wadze) ogólnie wszystkich dowodów, ich odmiennej ocenie, niż ocena Sądu I instancji.

W przedmiotowej sprawie Sąd Okręgowy w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku wskazał, na których dowodach oparł ustalenia, które doprowadziły ten Sąd do przekonania, iż pozwany ponosi odpowiedzialność za niewykonanie w całości zobowiązania zgodnie z jego treścią. Ta ocena Sądu nie narusza zasady swobodnej oceny dowodów, gdyż z zebranego materiału dowodowego Sąd wyprowadził wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym. Takie działanie Sądu mieści się w przyznanych mu kompetencjach swobodnego uznania, a w każdym razie apelacja nie daje podstaw do uznania, iż wersja przyjęta przez Sąd Okręgowy świadczy o przekroczeniu zasady swobodnej oceny dowodów. W apelacji nie wskazano, który z dowodów został błędnie, z przekroczeniem zasady swobodnej oceny, uznany został za wiarygodny. Nie został sformułowany także zarzut naruszenia art. 227 k.p.c. w zw. z art. 217 § 2 k.p.c. przez pominięcie istotnych dowodów, w wyniku wadliwej oceny, że nie są one istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. Należy też podkreślić, iż ugruntowany jest w orzecznictwie pogląd, iż jeżeli z określonego materiału dowodowego Sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena Sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać, chociażby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne. W związku z tym uzasadnienie zarzutów apelacji dotycząc naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. musiało zostać potraktowane jedynie za niedopuszczalną, pozbawioną jurydycznych argumentów, polemikę ze stanowiskiem Sądu I instancji.

Nietrafny jest również zarzut naruszenia art. 6 k.c. poprzez, jak stwierdził skarżący, uwzględnienie powództwa w sytuacji, gdy powód nie udowodnił przesłanek swojego roszczenia.

Uregulowanie przepisu art. 6 k.c. stanowi o ciężarze dowodu w sensie materialnoprawnym i wskazuje, kogo obciążają skutki nieudowodnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia. Przepis art. 6 k.c. zawiera jedynie ogólną zasadę rozkładu ciężaru dowodu i określa reguły dowodzenia, nie stanowi natomiast samodzielnej podstawy rozstrzygnięcia, wobec czego powołanie go w apelacji nie może być skuteczne bez wskazania przepisu prawa materialnego, stanowiącego podstawę rozstrzygnięcia i konkretyzującego rozkład ciężaru dowodu w danym wypadku. Zasadne kwestionowanie prawidłowości uznania przez Sąd, że przeprowadzone w sprawie dowody są wystarczające do przyjęcia za udowodnione okoliczności, których ciężar udowodnienia spoczywał na danej stronie procesu, może nastąpić w drodze zarzutu naruszenia odpowiednich przepisów postępowania, nie zaś przepisu art. 6 k.c. Nie reguluje on kwestii oceny skuteczności wykazania dowodzonych okoliczności, ponieważ ta kwestia podlega ocenie w świetle przepisów procesowych.

Przenosząc te rozważania na grunt przedmiotowej sprawy należy stwierdzić, iż o naruszeniu przez Sąd Okręgowy przepisu art. 6 k.c. można by zatem mówić dopiero wówczas, gdyby Sąd orzekający przypisał obowiązek dowodowy innej stronie, niż tej, która z określonego faktu wywodzi skutki prawne, z czym nie mamy do czynienia w sprawie.

Podnieść należy, że ogólna zasada rozkładu ciężaru dowodu, jest regułą w znaczeniu materialnym wskazującą, kto poniesie skutki nieudowodnienia faktów istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, natomiast przepis art. 232 k.p.c. wskazuje, kto ponosi ciężar dowodu w znaczeniu formalnym: "kto powinien przedstawiać dowody".

O tym co strona powinna udowodnić w konkretnym procesie decydują przede wszystkim: przedmiot sporu, prawo materialne regulujące określone stosunki prawne oraz prawo procesowe normujące zasady postępowania dowodowego (por. wyrok Sądu Najwyższego z 10 lipca 2014 r., I CSK 560/13, Lex nr 1540625).

Obowiązkiem powoda jest przytoczenie okoliczności faktycznych, z których wywodzi roszczenie (art. 187 § 1 pkt 2 k.p.c.) i wskazanie na dowodów, których przeprowadzenie potwierdzi zasadność jego twierdzeń o faktach (art. 232 k.p.c. i art. 6 k.c.). Jednak nie wszystkie okoliczności faktyczne doniosłe dla rozstrzygnięcia sprawy i składające się na podstawę faktyczną rozstrzygnięcia muszą mieć oparcie w dowodach przeprowadzonych w toku postępowania. Ustawodawca zwalnia bowiem sąd od prowadzenia dowodów co do faktów przyznanych przez stronę przeciwną, jeżeli przyznanie nie budzi wątpliwości (art. 229 k.p.c.) oraz co do faktów niezaprzeczonych (art. 230 k.p.c.) (tak Sąd Najwyższy w wyroku z 4 lipca 2014 r., II CSK 621/13, Lex nr 1491132) oraz daje możliwość ustalenia faktów w oparciu o inne ustalone fakty (art. 231 k.p.c.)

Rozkład ciężaru dowodu (art. 6 k.c.) i jego procesowy odpowiednik (art. 232 k.p.c.) nie może być rozumiany w ten sposób, że ciężar dowodu zawsze spoczywa na powodzie. W razie sprostania przez powoda ciążącym na nim obowiązkom dowodowym, na stronie pozwanej spoczywa ciężar udowodnienia ekscepcji i faktów uzasadniających – jej zdaniem – oddalenie powództwa (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 29 maja 2014 r., III APa 10/14, Lex nr 1488579).

W przedmiotowej sprawie strona powodowa wykazała szereg istotnych dla sprawy okoliczności faktycznych dowodami z dokumentów, które w myśl art. 244 k.p.c. § 1 k.p.c. stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone.

Dokumentem urzędowym jest dokument sporządzony przez organ państwowy lub organ samorządu terytorialnego w ramach przysługujących temu organowi kompetencji i w formie określonej przez przepisy prawa. Często opatrzony jest pieczęcią, która samoistnie nie stanowi dokumentu, choć może, a w pewnych wypadkach musi być użyta jako nośnik znaku będącego istotnym elementem dokumentu. Dokumenty wystawione przez podmioty wskazane w § 2 powołanego przepisu będą dokumentem urzędowym, o ile zostaną sporządzone w zakresie zleconych im przez ustawę spraw z dziedziny administracji publicznej ( Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom 1 pod redakcją Małgorzaty Manowskiej, Lexis Nexis, Warszawa 2011, str. 515-516).

Zgodnie z art. 234 k.p.c. domniemania ustanowione przez prawo (domniemania prawne) wiążą sąd, mogą być jednak obalone, ilekroć ustawa tego nie wyłącza.

Dokumenty urzędowe sporządzone zgodnie z wymogami określonymi w art. 244 k.p.c. korzystają z domniemania prawdziwości i domniemania zgodności z prawdą tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone. Domniemanie to może być obalone w toku procesu, ale ciężar obalenia tego domniemania spoczywa na stronie przeciwnej - tu na pozwanym. Stąd trafnie Sąd Okręgowy uznał, że przy takich dowodach, jakie przedstawił powód, to na pozwanym spoczywał ciężar przedstawienia dowodów przeciwnych, z których wynikałoby, że roszczenie oparte na treści art. 238 k.c. jest w stosunku do niego za rok 2013 niezasadne.

Trzeba też wskazać, że pewne fakty można także wysnuć na zasadzie domniemań faktycznych. Zgodnie z art. 231 k.p.c. sąd może uznać za ustalone fakty mające istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, jeżeli wniosek taki można wyprowadzić z innych ustalonych faktów. Omawiany przepis zawiera definicję ustawową domniemania faktycznego, rozumianego w nauce jako sąd, którego treścią jest uznanie określonego faktu istotnego dla rozstrzygnięcia danej sprawy za ustalony, jeżeli wniosek taki można wyprowadzić z zasad logiki i doświadczenia, z innych, ustalonych już faktów (por. orzeczenie Sądu Najwyższego z 12 kwietnia 2001 r., II CKN 410/00, niepubl.; wyrok Sądu Najwyższego z 3 grudnia 2003 r., I CK 297/03, M. Praw. 2006, nr 3, s. 147; uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z 28 września 2005 r., I CK 114/05, LEX nr 187000). W ramach takiego wnioskowania sąd ma pełną swobodę, powinien jednakże uwzględniać całokształt okoliczności faktycznych w konkretnej sprawie. Domniemany fakt nie wymaga twierdzenia ani dowodzenia, w przeciwieństwie do okoliczności stanowiących podstawę faktyczną domniemania (zob. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z 22 stycznia 1998 r., II UKN 465/97, OSNP 1999, nr 1, poz. 24; uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z 30 marca 2000 r., III CKN 811/98, LEX nr 51364; postanowienie Sądu Najwyższego z 17 października 2000 r., I CKN 1196/98, LEX nr 50829).

Zgodnie z poglądem reprezentowanym w orzecznictwie dyspozycja art. 231 powinna znaleźć zastosowanie wyłącznie w braku bezpośrednich środków dowodowych (zob. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z 19 lutego 2002 r., IV CKN 718/00, LEX nr 54362). Dowodzenie faktu z wykorzystaniem domniemania faktycznego nie powoduje przerzucenia ciężaru dowodu.

Zgodnie z poglądem wyrażanym w literaturze domniemanie faktyczne, będące rozumowaniem sędziego opartym na wiedzy i doświadczeniu, może być wzruszone poprzez wykazanie nieprawidłowości tego rozumowania. Ta nieprawidłowość może polegać na tym, że fakt przyjęty przez sąd za podstawę wnioskowania o innym fakcie nie został ustalony, albo też na tym, że fakty składające się na podstawę domniemania faktycznego nie uzasadniają, w świetle wiedzy i doświadczenia życiowego, wyprowadzonego z niej wniosku.

Pozwany nie może mówić, że nie uznaje twierdzeń powoda za nieudowodnione. Ma wskazać i dowodzić, że jest inaczej niż twierdzi powód, czego w niniejszej sprawie nie uczyniono. Wprawdzie pozwany zakwestionował pewne okoliczności w sprzeciwie od nakazu zapłaty, jednak powód odniósł się do nich w piśmie z dnia 2 września 2013 r. (k. 49) i wyjaśnił m.in. sposób wyliczenia dochodzonej kwoty, wykazał dokumentem poświadczonym za zgodność z oryginałem, że orzeczenie kolegium jest ostateczne i podlega wykonaniu. Pismo to zostało wysłane pełnomocnikowi pozwanego przez pełnomocnika powoda, na dowód czego został załączony dowód nadania pisma w urzędzie pocztowym. Jednakże pełnomocnik pozwanego nie odniósł się do tych okoliczności ani w piśmie procesowym, ani na rozprawie poprzedzającej wydanie wyroku (k. 68).

Reguły dowodzenia w procesie cywilnym (art. 6 k.c. i art. 232 k.p.c.) zobowiązują strony do wskazywania dowodów, z których wywodzą one skutki prawne. Strona powodowa przedłożyła szereg dowodów na poparcie roszczenia, wśród których są m.in. dowody z dokumentów urzędowych. W związku z tym rację miał Sąd Okręgowy wskazując, że nie zawsze ciężar dowodu spoczywa na powodzie. Zdaniem Sądu Apelacyjnego Sąd I instancji, wbrew wywodom apelacji, nie naruszył żadnych norm prawnych w opisanym zakresie.

W tym stanie rzeczy Sąd Apelacyjny oddalił apelację jako bezzasadną na podstawie art. 385 k.p.c.

Sąd na podstawie art. 350 § 1 i 3 k.p.c. z urzędu sprostował w zaskarżonym wyroku oczywistą niedokładność w oznaczeniu strony powodowej , oznaczając ją jako „Miasta (...) W.” zamiast „Miasta (...) W. Dzielnicy (...)”.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono stosownie do treści art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z § 6 pkt 7 i § 12 ust. 1 pkt 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (t.j. Dz. U. z 2013 r. poz. 490).