Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 maja 2013 r.

Sąd Okręgowy w Szczecinie w IV Wydziale Karnym Odwoławczym
w składzie:

Przewodniczący: SSO Ryszard Małachowski (spr.)

Sędziowie: SO Michał Tomala

del. SR Tomasz Karwacki

Protokolant: Kamila Michalak

przy udziale Prokuratora Prok. Okr. Damiana Kordykiewicza

po rozpoznaniu w dniu 8 maja 2013 r.

sprawy Ł. S.

oskarżonego z art. 156 § 2 kk

na skutek apelacji wniesionych przez obrońcę oskarżonego i prokuratora

od wyroku Sądu Rejonowego w Kamieniu Pomorskim

z dnia 21 grudnia 2012 r. sygn. II K 283/12

I.  utrzymuje w mocy zaskarżony wyrok, uznając wniesione apelacje
za oczywiście bezzasadne,

II.  zasądza od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa połowę wydatków
za postępowanie odwoławcze, które w pozostałej części ponosi Skarb Państwa i wymierza mu 120 (sto dwadzieścia) złotych opłaty za to postępowanie.

Sygn. akt IV Ka 355 / 13

UZASADNIENIE

Ł. S. został oskarżony o to, że w nocy 30/31 lipca 2011r., w K., w restauracji (...), spowodował u J. H. ciężki uszczerbek na zdrowiu, to jest ciężką chorobę długotrwałą w postaci złamania dalszego kości promieniowej prawej w ten sposób, że popchnął ją, w wyniku czego ona upadła na podłogę, doznając przy tym powyższego uszczerbku na zdrowiu, to jest o czyn z art. 156 § 1 pkt 2 kk.

Wyrokiem z dnia 21 grudnia 2012r., sygn. akt II K 283 / 12, Sąd Rejonowy w Kamieniu Pomorskim uznał oskarżonego Ł. S. za winnego popełnienia zarzucanego mu czynu, przyjmując jednocześnie, że działał on nieumyślnie, a tym samym wypełnił znamiona występku z art. 156 § 2 kk. Na tej podstawie wymierzył mu karę sześciu miesięcy pozbawienia wolności, której wykonanie w oparciu o przepisy art. 69 § 1 i 2 kk i art. 70 § 1 kk warunkowo zawiesił na okres próby dwóch lat. Na podstawie art. 46 § 2 kk orzekł na rzecz pokrzywdzonej ponadto wobec oskarżonego nawiązkę w kwocie 1500 zł,. Nadto zasądził od niego koszty sądowe, w tym 120 zł opłaty.

Wyrok ten został zaskarżony zarówno przez oskarżyciela publicznego, jak i przez obrońcę oskarżonego.

Prokurator w swojej apelacji zarzucił orzeczeniu mającą wpływ na jego treść obrazę przepisów postępowania, to jest art. 7 kpk, polegającą na dokonaniu dowolnej oceny materiału dowodowego – bez uwzględnienia wskazań wiedzy – przejawiającą się w nieprawidłowym uznaniu przez sąd, że oskarżony jest sprawcą wyłącznie nieumyślnego występku kwalifikowanego z art. 156 § 2 kk, pomimo że popełniając czyn zabroniony, działał on umyślnie, popychając pokrzywdzoną, doprowadzając ją do upadku i złamania kości przedramienia, która to subsumcja nie odzwierciedla całości przestępczego działania oskarżonego, a w konsekwencji niezasadnie łagodzi odpowiedzialność karną oskarżonego.

Formułując taki zarzut prokurator wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uznanie oskarżonego za winnego czynu z art. 157 § 1 kk w zb. z art. 156 § 2 kk w zw. z art. 11 § 2 kk i podwyższenie orzeczonej kary pozbawienia wolności do 1 roku z jej warunkowym zawieszeniem wykonania na okres próby 2 lat, orzeczenie obowiązku powstrzymywania się od nadużywania alkoholu, oddanie oskarżonego pod dozór kuratora.

Obrońca oskarżonego zarzucił zaskarżonemu wyrokowi obrazę przepisów postępowania, która mogła mieć wpływ na treść orzeczenia, a mianowicie:

1)  przepisu art. 4 kpk w zw. z art. 7 kpk, poprzez dokonanie dowolnej, a nie swobodnej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego bez dochowania wymaganego obiektywizmu, a przy tym bez uwzględnienia zasad prawidłowego rozumowania oraz wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego przez:

a ) uznanie za wiarygodne opinii biegłych sądowych, a w szczególności opinii biegłego S. M. ( k. 119 – 123 ) w sytuacji, gdy rozważania biegłych i ich wnioskowania nie obejmowały okoliczności, które ujawniły się na etapie postępowania sądowego, to jest faktu, że pokrzywdzona cierpi na osteoporozę oraz faktu, że po zdarzeniu z nocy 30/31 lipca 2011 r. pokrzywdzona (mimo posiadanego opatrunku i zaleceń lekarskich) nie zmieniła trybu życia i nadal aktywnie uczestniczyła w zabawach tanecznych organizowanych w restauracji (...), co doprowadziło do błędnego ustalenia, że pomiędzy zachowaniem oskarżonego a skutkiem w postaci ciężkiej choroby długotrwałej u pokrzywdzonej zachodzi związek przyczynowo-skutkowy, podczas gdy do wystąpienia tej choroby doszło w wyniku zachowania samej pokrzywdzonej,

b ) nieprawidłowe przyjęcie, że pomiędzy opiniami biegłych nie zachodzi niekonsekwencja rzutująca na ocenę dowodową tych opinii w sytuacji, gdy biegły S. M. w swoim wywodzie (k. 119-123) pominął okoliczność późniejszego rozpoznania u pokrzywdzonej złamania kości jako złamania wieloodłamowego, poprzestając jedynie na tożsamym z pierwotnym ( uwzględnionym w pierwszej opinii biegłego – k. 12 ) rozpoznaniu złamania dalszego końca kości promieniowej prawej, co doprowadziło do błędnego ustalenia, że oskarżony swoim zachowaniem spowodował u pokrzywdzonej ciężką chorobę długotrwałą w postaci złamania dalszego kości promieniowej prawej,

2)  przepisu art. 4 kpk w zw. z art. 7 kpk w zw. z art. 410 kpk, poprzez dokonanie dowolnej, a nie swobodnej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego bez dochowania wymaganego obiektywizmu, a także pominięcie istotnych okoliczności ujawnionych na rozprawie przez:

a ) nieuwzględnienie zeznań świadka M. G. w części dotyczącej relacji tego świadka o zachowaniu pokrzywdzonej w restauracji (...) po nocy 30/31 lipca 2011r. w sytuacji, gdy w tej części zeznania tego świadka są istotne, a przy tym zostały w całości uznane przez Sąd za wiarygodne, co doprowadziło do błędnego ustalenia, że oskarżony swoim zachowaniem spowodował u pokrzywdzonej ciężką chorobę długotrwałą,

b ) nieuwzględnienie zeznań pokrzywdzonej w części dotyczącej jej relacji o osteoporozie, którą stwierdzono u pokrzywdzonej ok. 2-3 lata temu, a także o tym, że po złamaniu ręki chodziła do restauracji (...) do około miesiąca września, co doprowadziło do błędnego ustalenia, że oskarżony swoim zachowaniem spowodował u pokrzywdzonej ciężką chorobę długotrwałą.

3)  przepisu art. 8 kpk w zw. z art. 7 kpk, poprzez dokonanie dowolnej, a nie swobodnej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego w postaci opinii biegłych ( k. 12; 119 -123; 141 – 142 ), a przy tym w zakresie ustalenia czy zachowanie oskarżonego spowodowało u pokrzywdzonej ciężką chorobę długotrwałą w rozumieniu przepisów kodeksu karnego, oparcie się wyłącznie na wnioskach biegłego sądowego bez poczynienia własnej analizy i rozstrzygnięcia tego zagadnienia prawnego, co doprowadziło do błędnego ustalenia, że oskarżony swoim zachowaniem spowodował u pokrzywdzonej ciężką chorobę długotrwałą,

4)  przepisu art. 167 kpk w zw. z art. 410 kpk, poprzez brak przeprowadzenia z urzędu dowodu z opinii biegłego z zakresu medycyny sądowej na okoliczność jakich obrażeń doznała pokrzywdzona w nocy 30/31 lipca 2011r., jakiego doznała uszczerbku na zdrowiu oraz jaki wpływ na ostateczną diagnozę i zakończenie leczenia miało zachowanie pokrzywdzonej po nocy 30/31 lipca 2011r. oraz fakt, że cierpi na osteoporozę w sytuacji, gdy w toku rozprawy ujawniły się nowe, istotne okoliczności mające wpływ na twierdzenia i wnioski dotychczasowych opinii ( k. 12; 119 - 123; 141 – 142 ), co doprowadziło do błędnego ustalenia, że oskarżony swoim zachowaniem spowodował u pokrzywdzonej ciężką chorobę długotrwałą.

W oparciu o powyższe zarzuty obrońca oskarżonego wniósł alternatywnie o zmianę zaskarżonego wyroku w całości i uniewinnienie oskarżonego od popełnienia zarzuconego mu czynu albo o zmianę zaskarżonego wyroku w całości i przyjęcie, że oskarżony, popychając pokrzywdzoną w nocy 30/31 lipca 2011r., w K., w restauracji (...), naruszył jej nietykalność cielesną, czym wypełnił znamiona czynu zabronionego opisanego w art. 217 § 1 kk oraz – na zasadzie art. 17 § 1 pkt 9 kpk – umorzenie postępowania wobec braku skargi uprawnionego oskarżyciela, ewentualnie zaś o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Odwoławczy zważył, co następuje:

Obie złożone apelacje okazały się bezzasadne w stopniu oczywistym.

Prokurator zakwestionował dokonaną przez Sąd ocenę czynu oskarżonego i uznanie go za nieumyślny. Podniósł, że „ zgodnie z wykładnia doktrynalną i sądową, czyn stanowi przestępstwo nieumyślne tylko wtedy, gdy nieumyślnością objęty jest nie tylko skutek, ale i samo działanie sprawcy ”. Niepowołanie żadnych konkretnych publikacji oraz judykatów uniemożliwia kontrolę zaprezentowanego stanowiska.

Należy jednak wskazać, że konstrukcję winy nieumyślnej sprawcy będącego przedmiotem osądu czynu, w której na skutek umyślnego działania dochodzi do nieumyślnych następstw Sąd Rejonowy przyjął w oparciu o niekwestionowane ustalenia faktyczne, a swoje stanowisko w tym przedmiocie przedstawił w pisemnych motywach zaskarżonego wyroku. Wskazywał, że chociaż działanie oskarżonego ( odepchnięcie pokrzywdzonej, a więc naruszenie jej nietykalności cielesnej ) było objęte jego umyślnością, nie mógł on przewidywać wszelkich jego konsekwencji związanych z urazem ręki J. H. i jego powikłaniami.

Sąd odwoławczy podziela to zapatrywanie Sądu meriti. Wymaganie, aby dla przyjęcia nieumyślności całego czynu konieczna była nieumyślność zarówno zachowania jak i jego następstwa byłoby zaprzeczeniem idei określenia przez ustawodawcę uprzywilejowanego typu przestępstwa z art. 156 § 1 kk, to jest art. 156 § 2 kk. Podążając tokiem rozumowania przedstawionym przez prokuratora, należałoby uznać, że taka sytuacja mogłaby zaistnieć jedynie w wyniku przypadkowego potrącenia innej osoby skutkującego ciężkim uszczerbkiem na zdrowiu. W takich okolicznościach jednakże w ogóle wyłączona byłaby wina sprawcy, zatem również w postaci nieumyślnej. Wykluczenie możliwości wystąpienia konstrukcji winy nieumyślnej podważałoby więc sens przepisu art. 156 § 2 kk i poddawało w wątpliwość racjonalność ustawodawcy. Wobec powyższego ustalenia poczynione przez Sąd Rejonowy są jak najbardziej prawidłowe, a tym samym czyn Ł. S. uzyskał poprawną kwalifikację prawną.

Na marginesie warto wskazać, iż kwalifikacja proponowana we wniosku apelacyjnym przez prokuratora jest wadliwa, nie tylko w realiach niniejszej sprawy. Postulował on bowiem przyjęcie zbiegu art. 157 § 1 kk oraz art. 156 § 2 kk przy uwzględnieniu art. 11 § 2 kk. W uzasadnieniu nie wykluczył ponadto uzupełnienia go o art. 217 § 1 kk. Przekładając to na język znamion konkretnych czynów zabronionych należałoby uznać, że oskarżony dopuścił się przestępstwa polegającego na spowodowaniu tak zwanego średniego uszczerbku na zdrowiu, jednocześnie powodując nieumyślnie tak zwany ciężki uszczerbek na zdrowiu i naruszając nietykalność cielesną pokrzywdzonej. O ile na gruncie lingwistycznym ( choć już nie prawnym, o czym poniżej ) możliwe jest utrzymanie kwalifikacji zbiegowej art. 157 § 1 albo art. 156 § 2 i art. 217 § 1 kk, to połączenie dwóch pierwszych przepisów prowadzi do absurdu. Nie jest bowiem możliwe jednoczesne spowodowanie tym samym czynem jednego następstwa kwalifikowanego jednocześnie jako „ średni ” i „ ciężki ” uszczerbek na zdrowiu, a zatem wniosek prokuratora był ze wszech miar chybiony. Natomiast wykluczenie z przyjętej kwalifikacji prawnej elementu naruszenia nietykalności cielesnej wynika z koncepcji czynności współukaranych, zgodnie z którą zachowania składowe niezbędne dla zaistnienia „ poważniejszego ” przestępstwa nie są sądzone osobne, a są pochłaniane przez przestępstwo najdalej idące. Szczególnie widoczne jest to na przykładzie zbrodni zabójstwa. W znakomitej większości przypadków zabicie innego człowieka wymaga uprzednio – podobnie jak w omawianej sprawie – naruszenia jego nietykalności cielesnej, ale także spowodowania przynajmniej jednego uszczerbku na zdrowiu, najczęściej średniego lub ciężkiego. Nie powoduje to jednak rozszerzania katalogu zarzutów stawianych oskarżonemu, a jedynie koncentrację na czynie, do którego wszystkie wymienione zachowania doprowadziły, to jest do zabójstwa. Wskazać należy, że możliwe byłoby zakwalifikowanie czynu oskarżonego w kumulatywnym zbiegu przepisów art. 157 § 1 kk i art. 156 § 2 kk, lecz musiałoby to odnosić się do sytuacji gdyby część stwierdzonych obrażeń można kwalifikować jako naruszające czynności narządów ciała na okres powyżej 7 dni, w rozumieniu art. 157 § kk,, a część jako obrażenia ciężkie, to dla poprawnej oceny zachowania oskarżonego, wystarczające jest przyjęcie jedynie kwalifikacji z art. 156 § 1 pkt 1 lub 2 kk ( i odpowiednio art. 156 § 2 kk ) w zależności od konkretnego następstwa. W badanej sprawie okoliczność taka jednak nie ma miejsca.

Nie było również uchybieniem Sądu Rejonowego zakwalifikowanie czynu przypisanego oskarżonego wyłącznie z art. 156 § 2 kk, bez powołania postulowanego przez prokuratora na rozprawie odwoławczej związku z art. 156 § 1 pkt 2 kk. Dla możliwości odpowiedzialności na podstawie któregokolwiek z przepisów art. 156 § 2 kk, wyczerpanie znamion określonych w § 1 jest bowiem nieodzowne. Podobnie zresztą jak w przypadku typu kwalifikowanego lub typu uprzywilejowanego możliwa jest - oprócz realizacji znamion określonych w § 1- realizacja znamion kwalifikujących, charakteryzujących stronę podmiotową lub przedmiotową ( vide: wyrok Sądu Najwyższego z 5 maja 2004r., II KK 244/03, Orzecznictwo Sądu Najwyższego w sprawach karnych, rocznik 2004, poz. 827 ).

W świetle tych uwag wniosek oskarżyciela publicznego uznać należało za nietrafny.

W konsekwencji takiej konstatacji Sąd odwoławczy nie przychylił się do wniosku prokuratora o podwyższenie wymierzonej oskarżonemu kary pozbawienia wolności, a nadto o orzeczenie wobec Ł. S. obowiązku powstrzymywania się od nadużywania alkoholu oraz oddania go w okresie próby pod dozór kuratora.

Chociaż skarżący słusznie wskazał, że wbrew twierdzeniu Sądu pierwszej instancji dopuszczalne jest nałożenie wnioskowanego obowiązku niezależnie od tego, czy przestępstwo zostało popełnione w związku z nadużywaniem, czy chociażby używaniem alkoholu, zastosowanie tego środka probacyjnego nie było konieczne. Sam fakt, że oskarżony dopuścił się przestępstwa, będąc pod wpływem alkoholu, nie jest dostatecznym uzasadnieniem dla takiego zobowiązania. Brak jest danych wskazujących na to, aby miał on problem związany z alkoholem, a jego spożycie w lokalu rozrywkowym to akceptowana społecznie norma.

Również oddawanie oskarżonego pod dozór byłoby działaniem niejako na wyrost, gdyż Sąd meriti nie miał podstaw, aby wątpić w wychowawcze oddziaływanie przeprowadzonego postępowania.

Należy przy tym podkreślić, że podczas okresu próby istnieje możliwość dokonywania zmian w nałożonych na sprawcę obowiązkach, a nadto zarządzenia wykonania warunkowo zawieszonej kary w przypadku naruszania porządku prawnego – także w następstwie działań podjętych w wyniku nadmiernego spożycia alkoholu.

W świetle poczynionych ustaleń faktycznych i prawidłowo dokonanej subsumcji Sąd Rejonowy zasadnie przyjął, iż Ł. S. dopuścił się występku z art. 156 § 2 kk. Kara za to przestępstwo została orzeczona zgodnie z dyrektywami zawartymi w art. 53 kk, prawidłowo został też zastosowany środek probacyjny w postaci warunkowego zawieszenia wykonania kary.

Wobec powyższego apelacja prokuratora nie zasługiwała na uwzględnienie.

Zarzuty podniesione przez obrońcę oskarżonego odnosiły się w istocie do dwóch zagadnień. Po pierwsze wskazywały na przyczynienie się pokrzywdzonej i wpływu właściwości jej organizmu (osteoporoza) na wystąpienie stanu ciężkiej choroby długotrwałej, po drugie kwestionowały rzetelność opinii biegłych z zakresu medycyny sądowej wobec nieuwzględnienia powyższych okoliczności i zawartych w tych dokumentach sprzeczności.

Bezsprzecznym jest, że w wyniku zachowania Ł. J. H. doznała ciężkiego uszczerbku na zdrowiu w postaci długotrwałego złamania dalszego kości promieniowej prawej, albowiem proces leczenia trwał dziewięć miesięcy. Sąd I instancji przy tym szeroko uzasadnił wypełnienie znamienia długotrwałości, posiłkując się zarówno stanowiskami doktryny, jak i judykatury.

Oczywistym ponadto jest spostrzeżenie, że czynnikiem inicjującym potrzebę kuracji było działanie oskarżonego. Specyficzne uwarunkowania organizmu pokrzywdzonej nie mają tu znaczenia, gdyż powikłania z nich wynikające nie zaktualizowałyby się bez bodźca w postaci czynu Ł. S.. Z tych samych względów nieistotne jest zachowanie J. H.po zdarzeniu z nocy 30/31 lipca 2011r., choć należy zaznaczyć, że w świetle powoływanych przez obrońcę oskarżonego dowodów ( zeznania M. G.i pokrzywdzonej ), zdaniem Sądu odwoławczego przywiązuje on do niego zbyt dużą wagę. Podniesione dowody nie świadczą bowiem o tym, jakoby pokrzywdzona miała podejmować czynności komplikujące rekonwalescencję. J. H.doznała złamania kończyny górnej, co nie uniemożliwiało jej chodzenia czy uczestniczenia w zabawach tanecznych.

Wobec takiej oceny okoliczności przywołanych w apelacji chybionym jest też zarzut nieprzeprowadzenia przez Sąd dowodu z uzupełniającej opinii biegłego, albowiem miałaby ona dotyczyć de facto nieistotnych dla rozstrzygnięcia kwestii.

Nie sposób podzielić również zarzutu dotyczącego oceny sporządzonych opinii. Uwadze Sądu pierwszej instancji nie uszły rozbieżności w ich treści, jednak zostały one w sposób przekonujący wyjaśnione w uzasadnieniu. Słusznie podniesiono, że były one sporządzane w różnym czasie i w oparciu o różny materiał poglądowy. Nie stanowi to jednak podstawy do zakwestionowania ich rzetelności. Każda z nich była prawidłowa na tym etapie, na którym powstawała, a ich zestawienie pozwala na uzyskanie pełniejszego obrazu sytuacji.

Rację należy przyznać skarżącemu, że biegli sądowi nie są uprawnieni do dokonywania ocen prawnych ustalanych przez siebie okoliczności. Nic nie wskazuje jednakże, jakoby Sąd Rejonowy kopiował wnioski biegłych występujących w niniejszej sprawie w tym zakresie. Zaprezentowane przez nich opinie i opis obrażeń, jakich doznała J. H., pozwoliły na samodzielne ich zakwalifikowanie przez Sąd meriti, a poczyniona subsumcja nie budzi zastrzeżeń Sądu odwoławczego.

Reasumując, apelacja obrońcy Ł. S. również okazała się bezzasadna, a zatem koniecznym było orzeczenie w oparciu o przepis art. 437 § 1 kpk o utrzymaniu zaskarżonego wyroku w mocy.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono zgodnie z przepisami art. 633 kpk w zw. z art. 636 § 2 kpk, zaś wysokość należnej od oskarżonego opłaty ustalono na podstawie z art. 2 ust. 1 pkt 2 w zw. z art. 8 ustawy z dnia 23 czerwca 1973r. o opłatach w sprawach karnych ( t. j. Dz. U. z 1983r., nr 49, poz. 223 z późn. zm. ).

……………………… …………....….……………. ......................................……

SSO Michał Tomala SSO Ryszard Małachowski del. SSR Tomasz Karwacki