Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 lutego 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku – Wydział V Cywilny w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 6 lutego 2015 r. w Gdańsku na rozprawie

sprawy z powództwa Przedsiębiorstwa Handlowo -Usługowego (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w B.

przeciwko M. W. i E. W. (1)

o zapłatę

na skutek apelacji powódki i pozwanego M. W.

od wyroku Sądu Okręgowego w Toruniu

z dnia 7 sierpnia 2014 r. sygn. akt I C 1510/13

I.  oddala obie apelacje;

II.  zasądza od pozwanego M. W. na rzecz powódki kwotę 5.400 (pięć tysięcy czterysta) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego;

III.  zasądza od powódki na rzecz pozwanej E. W. (1) kwotę 5.400 (pięć tysięcy czterysta) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Na oryginale właściwe podpisy

UZASADNIENIE

Powódka (...) spółka z o.o. w B. wniosła o zasądzenie na swoją rzecz od pozwanego M. W. kwoty 271 000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 18 września 2003 r. do dnia zapłaty oraz zwrotu kosztów procesu.

Z uzasadnienia pozwu wynikało, że pozwany nie zapłacił powódce należności z faktury, za zakupione części do maszyn rolniczych.

Od wydanego przez Sąd Okręgowy w Toruniu w dniu 27 lipca 2004 r. nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym pozwany złożył sprzeciw, po przywróceniu terminu do jego wniesienia. Pozwany w sprzeciwie od nakazu zapłaty wniósł o oddalenie powództwa, wywodząc, iż zapłacił powódce dochodzoną należność.

Powódka zaprzeczyła, aby pozwany dokonał na jej rzecz zapłaty należności dochodzonej pozwem. W piśmie procesowym z dnia 23 września 2013 r. powódka wniosła o wezwanie do udziału w sprawie, w charakterze pozwanej, żony pozwanego M. E. W., w oparciu o art. 194 § 3 kpc i domagała się zasądzenia od E. W. (1) kwoty 271 000 zł z ustawowymi odsetkami, z ograniczeniem odpowiedzialności pozwanej do majątku objętego wspólnością majątkową (k. 127-128v).

Pozwana E. W. (1) wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie od powódki na jej rzecz zwrotu kosztów procesu. Zgłosiła zarzut przedawnienia roszczenia dochodzonego pozwem i podniosła, że w chwili, kiedy powódka i jej mąż zawierali umowę sprzedaży, obowiązywał między pozwanymi małżonkami ustrój rozdzielności majątkowej.

W przypadku uznania, że umowa o rozdzielności majątkowej nie była skuteczna wobec powódki, pozwana podniosła, że nie wyraziła zgody na zawarcie umowy przez męża, zaś zgoda ta była wymagana, gdyż zobowiązanie stanowiło czynność przekraczającą zakres zwykłego zarządu.

Powódka podniosła w piśmie procesowym z dnia 12 grudnia 2013 r., że pozwanej E. W. (1) nie przysługuje zarzut przedawnienia, gdyż powódka nie ma względem niej odrębnego roszczenia od tego, które posiada wobec pozwanego M. W.. Powódka zaprzeczyła aby wiedziała o istnieniu rozdzielności majątkowej między pozwanymi. W jej ocenie zobowiązanie zaciągnięte przez pozwanego nie stanowiło czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu.

Wyrokiem z dnia 7 sierpnia 2014 r. Sąd Okręgowy w Toruniu zasądził na rzecz powódki od pozwanego M. W. kwotę 271 000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 18 września 2003 r. do dnia zapłaty oraz kwotę 10 604,50 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, oddalił powództwo przeciwko pozwanej E. W. (1) i zasądził od powódki na jej rzecz kwotę 7 467 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, a także nakazał pobrać od pozwanego M. W. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Toruniu kwotę 10 162,50 zł tytułem zwrotu kosztów sądowych.

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd I instancji oparł na następujących ustaleniach faktycznych i wnioskach.

Pozwany M. W. prowadził działalność rolniczą oraz był udziałowcem kilku spółek. Jego obroty w działalności gospodarczej w 2000 r. wyniosły ok. 400-600 tys. zł brutto z gospodarstwa rolnego i ok. 1000000 zł z hodowli. Pozwany zatrudniał w różnych okresach ok. 150-200 osób.

Od 2000 r. pozwany pozostaje w związku małżeńskim z E. W. (1). W dniu 18 sierpnia 2003 r. M. W. kupił od powódki maszyny rolnicze za łączną kwotę 271 000 zł. Nie zapłacił ceny mimo wystawienia faktury VAT z odroczonym terminem płatności do dnia 17 września 2004 r.

Powódka prowadziła rozmowy z B. S., który zajmował się obrotem wierzytelnościami, odnośnie do zbycia na jego rzecz wierzytelności przysługującej jej wobec pozwanego, jednak do zawarcia umowy przelewu wierzytelności ostatecznie nie doszło.

Sąd Okręgowy znał zasadność żądania pozwu wobec pozwanego M. W.. Pozwany ostatecznie nie kwestionował, że nie zapłacił powódce za zakupione od niej maszyny rolnicze. Wywodził natomiast, iż powódce nie przysługuje legitymacja do chodzenia roszczenia, gdyż zbyła ona wierzytelność na rzecz B. S.. Twierdzenia powoda nie zostały poparte żadnymi wiarygodnymi dowodami. Pozwany nie przedłożył żadnej umowy przelewu wierzytelności, zaś z zeznań świadka B. S. i prezesa powodowej spółki wynikało, że do zawarcia umowy przelewu wierzytelności pomiędzy powódką i B. S. nie doszło, mimo prowadzenia wstępnych rozmów na ten temat.

Z kolei powództwo skierowane przeciwko pozwanej E. W. (1) Sąd Okręgowy uznał za bezzasadne.

Sąd ten zwrócił uwagę, iż mimo twierdzeń pozwanych o tym, że istnieje między nimi rozdzielność majątkowa, żadne z nich nie przedłożyło tej umowy. Gdyby taka umowa rzeczywiście istniała, to nie byłoby żadnego problemu z uzyskaniem jej odpisu. Należało zatem przyjąć, że pozwanych łączyła wspólność majątkowa. Zgodnie z art. 36 § 2 krio w brzmieniu przed zmianą wprowadzoną ustawą z dnia 17 czerwca 2004 r. (Dz.U. z 2004 r, nr 162, poz. 1691), do dokonania czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu potrzebna jest zgoda drugiego małżonka, wyrażona w formie wymaganej dla danej czynności prawnej. Powódka nie wykazała, aby pozwana E. W. (2) wyraziła zgodę na dokonanie czynności prawnej przez męża M. W., polegającej na zakupie maszyn rolniczych. Zakup maszyn rolniczych za kwotę 271 000 zł był czynnością przekraczająca zakres zwykłego zarządu. Tego rodzaju zakupów nie dokonuje się na co dzień. Powódka nie podważyła zasadności tego stanowiska np. przez wykazanie, że pozwany często, czy nawet codziennie dokonywał zakupów maszyn rolniczych. Nie uczyniła też tego od strony wartościowej, poprzez wykazanie, że ze względu na dochody pozwanych taki zakup mieścił się w czynnościach zwykłego zarządu.

Sąd I instancji podzielił natomiast stanowisko powódki, że w stosunku do pozwanej nie doszło do przedawnienia roszczenia. Odpowiedzialność pozwanej ma charakter zależny od odpowiedzialności pozwanego, jest ona bowiem tzw. „dłużnikiem egzekwowanym”. Zobowiązanie pozwanego nie uległo przedawnieniu, gdyż okres 3-letneigo przedawnienia (art. 118 kc i 120 kc) upływał w dniu 17 września 2006 r., jednak na skutek wniesienia pozwu w niniejszej sprawie doszło do przerwania biegu przedawnienia (art. 123 § 1 pkt. 1 kc). Okoliczność przerwania biegu przedawnienia dotyczy równiej pozwanej.

W związku z powyższym Sąd Okręgowy uwzględnił powództwo skierowane wobec pozwanego M. W., a oddalił powództwo przeciwko pozwanej E. W. (1).

O kosztach procesu Sąd ten orzekł w oparciu o art. 98 § 1 kpc.

Wyrok Sądu I instancji został zaskarżony apelacjami przez powódkę i pozwanego M. W..

Powódka skierowała swoją apelację do części wyroku oddalającej powództwo w stosunku do pozwanej E. W. (1) oraz zasądzającej od powódki na rzecz tej pozwanej zwrot kosztów procesu.

Skarżąca zarzuciła błędy w ustaleniach faktycznych, mające wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia, naruszenie art. 233 § 1 kpc przez dokonanie dowolnej, a nie swobodnej oceny dowodów, naruszenie art. 232 kpc przez przyjęcie, że zawarta przez pozwanego M. W. z powódką umowa sprzedaży stanowiła czynność przekraczającą zakres zwykłego zarządu, podczas gdy wskazana umowa, zważywszy na prowadzenie działalności rolniczej przez obu małżonków w dużym zakresie, takiej czynności nie stanowiła, a także naruszenie art. 36 § 2 kro, art. 37 § 1 kro i art. 41 kro (w brzmieniu sprzed nowelizacji dokonanej ustawą z dnia 17 czerwca 2004 r.) przez ich błędną wykładnię, prowadzącą do wniosku, że umowa powódki i pozwanego M. W. stanowiła czynność przekraczającą zakres zwykłego zarządu majątkiem wspólnym i wymagała zgody pozwanej E. W. (1).

Wskazując na powyższe zarzuty powódka domagała się zmiany zaskarżonego wyroku w punkcie II przez zasądzenie od pozwanej E. W. (1) na rzecz powódki kwoty 271 000 zł z ustawowymi odsetkami od 18 września 2003 r. do dnia zapłaty, z ograniczeniem jej odpowiedzialności do majątku objętego wspólnością majątkową oraz w punkcie III.2. przez zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki zwrotu kosztów procesu.

Z ostrożności procesowej powódka wniosła ewentualnie o uchylenie orzeczenia w zaskarżonej części i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Nadto skarżąca zgłosiła wnioski dowodowe o dopuszczenie dowodów z dokumentów, m.in. odpisów KRS szeregu spółek, w których pozwany posiadał udziały, na okoliczność wielkości majątku pozwanych.

Pozwany M. W. skierował swoją apelację przeciwko tej części wyroku Sądu Okręgowego, mocą której zasądzono od niego na rzecz powódki kwotę 271000 zł z ustawowymi odsetkami, koszty procesu na rzecz powódki oraz nakazano pobranie od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa kosztów sądowych, których nie uiścił przy wniesieniu sprzeciwu od nakazu zapłaty.

Skarżący zarzucił rażącą sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego, na skutek naruszenia art. 233 kpc, przez przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów i błędne przyjęcie, że pozwany winien zapłacić na rzecz powódki kwotę 271 000 zł, kiedy w rzeczywistości powódka nie posiadała legitymacji czynnej do wytoczenia przedmiotowego powództwa.

Nadto skarżący wskazał na naruszenie art. 328 § 2 kpc przez „brak wnikliwego ustalenia, dlaczego Sąd nie dał wiary pozostałym dowodom”, które wskazywały, że dokonano przelewu pomiędzy powódką i B. S..

W konsekwencji pozwany pomagał się zmiany zaskarżonego wyroku w kierunku oddalenia powództwa w całości, ewentualnie uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Do apelacji pozwanego została dołączona notarialna umowa pozwanych z dnia 30 października 2000 r, mocą której E. W. (1) i M. W. wyłączyli wspólność ustawową majątkową. (k. 274-275).

Powódka wniosła o oddalenie apelacji pozwanego i zasądzenie od niego na swoją rzecz zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Pozwani wnieśli o oddalenie apelacji strony powodowej i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Na rozprawie apelacyjnej pełnomocnik powódki sprecyzował żądanie apelacji wskazując, iż domaga się zasądzenia kwoty 271 000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 18 września 2003 r. od pozwanej E. W. (1), która odpowiada solidarnie z pozwanym M. W., z ograniczeniem jej odpowiedzialności do majątku objętego wspólnością ustawową. Z ostrożności procesowej zgłoszono wniosek o przyjęcie odpowiedzialności pozwanych in solidum, również z ograniczeniem odpowiedzialności pozwanej do majątku wspólnego.

Sąd Apelacyjny zważył:

Żadna z apelacji nie zasługiwała na uwzględnienie.

Apelację pozwanego uznać należało za oczywiście bezzasadną, gdyż zgłoszone w niej zarzuty naruszenia prawa procesowego okazały się całkowicie chybione.

Sąd I instancji prawidłowo ocenił zebrany w sprawie materiał dowodowy, bez przekroczenia granic swobodnej oceny dowodów i zasadnie ustalił, że nie doszło do zawarcia przez powódkę ze świadkiem B. S. umowy przelewu dochodzonej pozwem wierzytelności. Ustalenie to zostało poczynione w oparciu o zeznania B. S. i prezesa powodowej spółki. Świadek B. S. wyraźnie potwierdził, że nie nabył wierzytelności przysługującej powódce wobec pozwanego. Zeznał: „Pan W. kłamie, bo doskonale wie, że ja nie kupiłem tej wierzytelności” (k. 206v, 00:19,28), a nadto: „Ja w swoim imieniu nie wzywałem pana W. oficjalnie do zapłaty” (k. 207. 00:38:22) oraz „Ja nie nabyłem tej wierzytelności (k. 207 00:39:46).

W świetle jednoznacznych zeznań świadka B. S. nie doszło do zawarcia umowy przelewu wierzytelności, choć świadek ten prowadził rozmowy z prezesem powódki – S. K. (1) na temat nabycia wierzytelności powódki wobec pozwanego, co przyznał zarówno świadek B. S., jak i S. K.. Twierdzenia pozwanego o zbyciu wierzytelności przez powódkę na rzecz B. S. okazały się nieudowodnione. Zgłoszony w apelacji zarzut naruszenia art. 328 § 2 kpc jest niezasadny, gdyż brak było dowodów wskazujących na zawarcie umowy przelewu wierzytelności, na co Sąd Okręgowy wskazał w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, a zwłaszcza brak było pisemnej umowy przelewu wierzytelności. Z kolei skarżący w apelacji nie wskazał na żadne konkretne dowody, których Sąd Okręgowy nie ocenił i którym nie dał wiary, a które miałyby potwierdzać jego tezę, o zbyciu wierzytelności przez powódkę na rzecz B. S..

W tym stanie rzeczy apelację pozwanego należało oddalić, w oparciu o art. 385 kpc i zasądzić od pozwanego na rzecz powódki kwotę 5400 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Również niezasadna okazała się apelacja powódki.

Powódka nie wskazała podstawy solidarnej odpowiedzialności pozwanych w rozpoznawanej sprawie, ani też podstawy żądania zasądzenia dochodzonej pozwem należności od obu pozwanych na zasadach in solidum.

Zgodnie z art. 369 kc zobowiązanie jest solidarne, jeżeli to wynika z ustawy lub z czynności prawnej. Kodeks rodzinny i opiekuńczy stanowi o odpowiedzialności solidarnej obu małżonków jedynie za zobowiązania zaciągnięte przez jednego z nich w sprawach wynikających z zaspokajania zwykłych potrzeb rodziny (art. 30 § 1 kro), a nie za wszelkie zobowiązania zaciągnięte przez jednego z nich. Zakup maszyn rolniczych za kwotę 271 000 zł nie stanowił zobowiązania zaciągniętego w sprawach wynikających z zaspokajania zwykłych potrzeb rodziny. Oznacza to, że żona dłużnika – E. W. (1), nie będąc osobistym dłużnikiem powódki, nie mogła zostać bezpośrednio pozwana o zapłatę należności, wynikającej z umowy zawartej przez pozwanego M. W. z powódką.

Art. 41 § 1 kro, w brzmieniu sprzed nowelizacji ustawą z dnia 17 czerwca 2004 r. (Dz.U. nr 162, poz. 1691), stanowił, że zaspokojenia z majątku wspólnego może żądać także wierzyciel, którego dłużnikiem jest tylko jeden z małżonków. Znowelizowany art. 41 § 1 kro stanowi, że jeżeli małżonek zaciągnął zobowiązanie za zgodą drugiego małżonka, wierzyciel może żądać zaspokojenia także z majątku wspólnego małżonków.

Zarówno przed nowelizacją, jak i po, art. 41 § 1 kro stanowi o możliwości „zaspokojenia” wierzyciela z majątku wspólnego, co oznacza możliwość skierowania do majątku wspólnego egzekucji, nie oznacza natomiast, że małżonek dłużnika staje się współodpowiedzialny za zaciągnięte przez tego dłużnika zobowiązanie (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 27 marca 2013 r. I ACa 1025/12 – Lex nr 1327514, wyroki Sądu Najwyższego z dnia 4 listopada 2010 r. IV CSK 141/10 – Lex nr 898264 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 czerwca 2005 r. V CK 799/04 – Lex nr 152457).

Małżonek dłużnika, niebędący dłużnikiem osobistym odpowiada z majątku wspólnego, na podstawie art. 41 kro. Taki małżonek nie staje się dłużnikiem w znaczeniu prawa materialnego także z chwilą nadania przeciwko niemu klauzuli wykonalności na podstawie art. 787 kpc. Staje się on z tą chwilą tzw. dłużnikiem egzekwowanym, w konsekwencji czego przysługuje mu obrona przy pomocy środków przewidzianych w przepisach o postępowaniu egzekucyjnym (art. 840 kpc i art. 825 pkt 3 kpc).

Sąd Okręgowy zwrócił uwagę, iż E. W. (1) jest dłużnikiem „egzekwowanym”, jednak nie wywiódł z tej okoliczności prawidłowych wniosków. Nadto zauważyć trzeba, że dłużnikiem „egzekwowanym” pozwana E. W. (1) stanie się dopiero z chwilą nadania przeciwko niej klauzuli wykonalności.

Zawarte w apelacji powódki zarzuty, skierowane wobec oddalenia powództwa przeciwko pozwanej E. W. (1), okazały się w świetle powyższych uwag bezprzedmiotowe, gdyż nakierowane były na zanegowanie stanowiska, że mimo obowiązywania w małżeństwie pozwanych ustroju wspólności majątkowej, była wymagana zgoda żony na zawarcie przez M. W. umowy dotyczącej zakupu maszyn rolniczych za kwotę 271000 zł. Według skarżącej oboje małżonkowie prowadzili działalność gospodarczą o znacznych rozmiarach i dysponowali dużej wartości majątkiem, przez co wskazany zakup nie był czynnością przekraczającą zakres zwykłego zarządu majątkiem wspólnym.

Niezależnie od tego, w postępowaniu apelacyjnym przedstawiona została notarialna umowa o rozdzielności majątkowej pozwanych, wskazująca na fakt, iż w dacie zawarcia umowy sprzedaży maszyn rolniczych nie istniała między pozwanymi małżonka wspólność majątkowa. Ta okoliczność również czyni zarzuty apelacji bezprzedmiotowymi.

Niezależnie zatem od wadliwego uzasadnienia, rozstrzygnięcie Sądu I instancji o oddaleniu powództwa wobec pozwanej E. W. (1), w ostatecznym rezultacie okazało się zasadne.

W tym stanie rzeczy apelację powódki należało oddalić, w oparciu o art. 385 kpc i orzec o kosztach postępowania apelacyjnego przez zasądzenie od powódki na rzecz pozwanej E. W. (1) kwoty 5400 zł tytułem zwrotu tych kosztów, na podstawie art. 98 kpc.