Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 21 czerwca 2013 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 21 czerwca 2013 roku

sprawy z wniosku M. N.

z udziałem R. R. (1)

o podział majątku wspólnego

na skutek apelacji uczestniczki

od postanowienia Sądu Rejonowego w Bełchatowie z dnia 31 stycznia 2013 roku, sygn. akt I Ns 240/11

postanawia: zmienić zaskarżone postanowienie w punkcie IV w ten tylko sposób, że termin zapłaty zasądzonej w nim dopłaty w kwocie 22.112, 20 złotych określić na dzień 30 czerwca 2014 roku, a w pozostałej części apelację oddalić.

Na oryginale właściwe podpisy

Sygn. akt II Ca 392/13

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 31 stycznia 2013 roku Sąd Rejonowy w Bełchatowie po rozpoznaniu sprawy z wniosku M. N. z udziałem R. R. (1) o podział majątku wspólnego

I. ustalił, że w skład wspólności majątkowej małżeńskiej M. R. R., których wspólność majątkowa małżeńska ustała na skutek
wyroku Sądu Okręgowego w Piotrkowie Tryb. z dnia 31 maja 2010 r. wydanego
w sprawie I C 497/10 rozwiązującego małżeństwo przez rozwód wchodzą:

a/ prawo najmu lokalu mieszkalnego położonego w Z. przy ulicy (...) o wartości 4.900,00 zł ,

b/ nakłady z majątku wspólnego na majątek odrębny uczestniczki R. R. (1) w postaci naniesień budowlanych na nieruchomości położonej w Z. oznaczonej w ewidencji gruntów numerem działki (...), dla której w Sądzie Rejonowym w Bełchatowie jest urządzona księga wieczysta (...) o wartości 107.500,00 zł ,

c/ narzędzia w postaci wiertarki, spawarki, stołu do cięcia płytek ceramicznych o wartości 4.000,00 zł ,

d/ nakłady z majątku odrębnego uczestniczki R. R. (1) na majątek wspólny w wysokości 13.026,00 zł

II. ustalił, że uczestniczce R. R. (1) przysługuje udział w majątku wspólnym w wysokości 7/10 , zaś wnioskodawcy M. N. w wysokości 3/10 ;

III. dokonał podziału majątku wspólnego M. N. i R. R. (1) w ten sposób, że:

a/ składnik majątku wymieniony w punkcie I lit. a) i lit.

c) przyznaje na wyłączną własność wnioskodawcy M. N.,

b/ składniki majątku wymieniony w punkcie I lit. b) i lit. d) przyznaje na wyłączną własność uczestniczce R. R. (1);

IV. zasądził od uczestniczki R. R. (1) na rzecz wnioskodawcy M. N. kwotę 22.112,20 zł tytułem dopłaty, płatną w terminie 3 miesięcy od uprawomocnienia się orzeczenia;

V. ustalił wartość przedmiotu sprawy na kwotę 103.374 zł;

VI. nakazał pobrać od wnioskodawcy M. N. na rzecz Skarbu Państwa-Sądu Rejonowego w Bełchatowie kwotę 2.533,14 zł tytułem nieuiszczonych w sprawie kosztów sądowych;

VII. zasądził od uczestniczki R. R. (1) na rzecz wnioskodawcy M. N. kwotę 2.016,57 zł tytułem części kosztów postępowania, zaś w pozostałym zakresie ustala, że każdy z uczestników ponosi koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.

Podstawę powyższego rozstrzygnięcia stanowiły przytoczone poniżej ustalenia i rozważania Sądu Rejonowego.

M. N. i R. R. (1) związek małżeński zawarli w dniu 14 lutego 1998 r. Wyrokiem z dnia 31 maja 2010 r. Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim w sprawie I C 497/10 rozwiązał przez rozwód ten związek małżeński. Wyrok uprawomocnił się 3 lipca 2010 r.

Umową darowizny z dnia 29 grudnie z005 r. C. R. i J. R. darowali do majątku osobistego swojej córki R. R. (1) nieruchomość położoną w Z. przy ulicy (...), dla której urządzona jest księga wieczysta KW Nr (...).

Na wskazanej nieruchomości w trakcie trwania małżeństwa strony rozpoczęły metodą gospodarczą budowę budynku mieszkalnego. Na dzień ustania wspólności majątkowej małżeńskiej wybudowane były fundamenty, mury z szarego suporeksu, częściowo wylany był strop w części gdzie miały być pokój i kotłownia, zaś w pozostałej części położone były belki. Wykonany był ponadto dach tj. więźba dachowa, odeskowanie oraz pokrycie papą. Na piętrze wstawione były 4 okna. Nie było ścianek działowych, budynek nie był ocieplony. Do budynku nie była doprowadzona energia elektryczna.

Prace budowlane wykonywane były przez uczestniczkę R. R. (1) i członków jej rodziny. Uczestniczka cały czas nadzorowała prace na budowie, organizowała zakup materiałów budowlanych, wyszukiwała i opłacała budowlańców do wykonywania poszczególnych prac budowlanych. Wnioskodawca nie przykładał się do pracy i miał mały wkład w budowę domu.

W budowie domu pomagał uczestniczce jej ojciec J. R..

Po ustaniu wspólności majątkowej J. R. wymurował szczyty budynku oraz ścianki działowe.

Wartość nakładów w postaci naniesień budowlanych na dzień ustania wspólności majątkowej między stronami wynosiła 107.500 zł.

Na zakup materiałów budowlanych strony w dniu 2 maja 2008 r. zaciągnęły w Banku (...) S.A. wspólnie pożyczkę gotówkową w kwocie 23.150,02 zł. W dniu 16 listopada 2010 r. uczestniczka R. R. (1) dokonała całkowitej spłaty zadłużenia w wysokości 12.534,54 zł, po czym został zamknięty rachunek kredytowy. Koszt zamknięcia rachunku wyniósł 491,46 zł.

R. R. (1) na spłatę zadłużenia w banku zaciągnęła pożyczkę w wysokości 13.000 zł u znajomej.

W trakcie trwania wspólności majątkowej małżeńskiej strony nabyły na prawach wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej prawo najmu lokalu mieszkalnego położonego w Z. przy ul. (...).

Wartość tego prawa wynosi 4.900 zł.

Wnioskodawca M. N. w 2009 r. wyprowadził się od uczestniczki R. R. (1). Wyprowadzając się zabrał ze sobą narzędzia w postaci wiertarki, spawarki, stołu do cięcia płytek ceramicznych oraz inne drobne narzędzia o wartości łącznej 4.000 zł.

R. R. (1) ma 34 lata. Obecnie utrzymuje się z zasiłku pielęgnacyjnego w kwocie 150 zł, pobiera ponadto zasiłek rodzinny na trójkę dzieci oraz otrzymuje alimenty z funduszu alimentacyjnego. Łącznie jej dochód z tych źródeł wynosi 2.480 zł.

Na mocy ugody zawartej przed Sądem Rejonowym w Bełchatowie w sprawie III RC 508/09 M. N. zobowiązał się płacić na rzecz trójki małletnich dzieci alimenty w łącznej wysokości 900 zł miesięcznie. Alimenty te zostały podwyższone wyrokiem zaocznym Sądu Rejonowego w Bełchatowie z dnia 07 lutego 2011 r. w sprawie III RC 488/10 do kwot po 480 zł miesięcznie na rzecz każdego z dzieci.

Sąd Rejonowy zważył, iż zgodnie z art. 31 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje pomiędzy małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa małżeństwa obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich.

Wspólność majątkowa między stronami ustała z dniem 03 lipca 2010 r. kiedy to uprawomocnił się wyrok orzekający między stronami rozwód.

W trakcie trwania małżeństwa małżonków R. ich stosunki majątkowe podlegały ustawowej wspólności majątkowej i były regulowane przez art. 31-46 k.r.o.

W myśl art. 46 k.r.o. od chwili ustania wspólności ustawowej do majątku który był nią objęty, jak również do podziału tego majątku stosuje się odpowiednio przepisy o wspólności majątku spadkowego i dziale spadku. Odesłanie to odnosi się do grupy przepisów normujących podział majątku w sferze materialnoprawnej tj. art. 1035-1046 Kodeksu cywilnego. Na mocy art. 567 §3 k.p.c. również przepisy postępowania o dziale spadku mają odpowiednie zastosowanie do postępowania o podział majątku dorobkowego. Kolejne odesłanie przewiduje art. 1035 k.c, który do wspólności majątku spadkowego i działu spadku nakazuje odpowiednie stosowanie przepisów o współwłasności w częściach ułamkowych.

Stosownie do art. 618 §1 k.p.c. w zw. z art. 467 §3 k.p.c. oraz do art. 686 k.p.c. w postępowaniu o podział majątku wspólnego sąd rozstrzyga także spory o prawo własności, jak również wzajemne roszenia współwłaścicieli z tytułu posiadania rzeczy oraz z tytułu pobranych pożytków i innych przychodów, poczynionych na majątek nakładi)w i spłaconych długów.

Wskazane odesłania powodują, że przedmiotem podziału majątku dorobkowego dokonywanego przez sąd powinien być cały majątek objęty wspólności ustawową, a jego skład i wartość ustala sąd.

Ponadto na podstawie art. 567 §1 k.p.c. w postępowaniu o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami sąd rozstrzyga także o żądaniu ustalenia nierównych udziałów małżonków w majątku wspólnym oraz o tym, jakie wydatki, nakłady i inne świadczenia z majątku wspólnego na rzecz majątku osobistego lub odwrotnie podlegają zwrotowi.

Ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym może z ważnych powodów zażądać każdy z małżonków, wnosząc by ustalenie udziałów w majątku wspólnym nastąpiło z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy z nich przyczynił się do powstania tego majątku (art. 43 §2 k.r. i o.).

Zgłoszone przez uczestniczkę roszczenie o ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym Sąd uznał za uzasadnione.

Warunkiem ustalenia nierównych udziałów jest łączne spełnienie dwóch przesłanek, a mianowicie istnienia ważnych powodów oraz przyczynienia się małżonków do powstania majątku wspólnego w różnym stopniu. Przez ważne powody rozumie się takie' okoliczności, które oceniane z punktu widzenia zasad współżycia społecznego sprzeciwiają się przyznaniu jednemu z małżonków korzyści z tej części majątku wspólnego, do powstania której ten małżonek nie przyczynił się.

Uczestniczka wykazała, że to ona w większej części przyczyniała się do powstania majątku wspólnego, przede wszystkim w postaci najwartościowszego składnika majątku wspólnego stron tj. naniesień budowlanych w postaci domu mieszkalnego. Wnioskodawca nie brał czynnego udziału w powstawaniu tych naniesień. Naniesienia budowlane powstały w systemie gospodarczym, a wnioskodawca jedynie częściowo brał udział w osobistym wykonywaniu prac. To uczestniczka swoimi osobistymi staraniami, a także staraniami członków jej rodziny głównie przyczyniała się do powstania tego majątku.

Sąd uznał, że w sprawie zachodziły ważne powody ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym, w szczególności biorąc pod uwagę całokształt postępowania małżonków w czasie trwania wspólności majątkowej w zakresie wykonywania ciążących na nich obowiązków względem rodziny, którą przez swój związek założyli. Wnioskodawca przyznał, że w 2009 r. wyprowadził się od uczestniczki; od tej daty też wnioskodawca został zobowiązany do łożenia alimentów na dzieci. Nie można też nie zauważyć, że budowę domu mieszkalnego strony rozpoczęły w 2008 r. i de facto wnioskodawca przyczyniał się do ich powstania co najwyżej do 2009 r., bo nie można wysnuć logicznego wniosku, że po wyprowadzeniu się od uczestniczki, wnioskodawca nadal przyczyniał się do powstania majątku wspólnego. Uwadze nie może również umknąć motywacja uczestniczki w zakresie powstania naniesień budowlanych -uczestniczka od początku wskazywała, że rodzina posiadała złe warunki lokalowe i że budowany dom miał spełnić potrzeby mieszkaniowe trójki wspólnych dzieci stron. Sąd uznał, że wnioskodawca M. N. nie wypełnił w równym stopniu według swoich sił, możliwości zarobkowych i majątkowych obowiązków wynikających z art. 27 k.r. i o. i przyczyniał się do powstania majątku wspólnego w takim stopniu w jakim robiła to uczestniczka R. R. (1).

Warto również wskazać, że przy ocenie, w jakim stopniu każdy z małżonków przyczynił się do powstania majątku wspólnego, uwzględnia się także nakład osobistej pracy przy wychowaniu dzieci i we wspólnym gospodarstwie domowym (art. 43 §3 k.r.i o.). Faktem jest, że to uczestniczka w czasie trwania małżeństwa sprawowała osobistą opiekę nad trójką wspólnych dzieci stron.

Dokonując podziału majątku wspólnego Sąd przyjął, że uczestniczce R. R. (1) przysługuje udział w majątku wspólnym w wysokości 7/10 części, zaś wnioskodawcy w wysokości 3/10 części.

Strony co do części składników majątkowych wspólnie ustaliły ich wartość; dotyczyło to wartości narzędzi zabranych przez wnioskodawcę. Co do składników, w których strony nie doszły do porozumienia zasadnym było przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego do spraw szacunku nieruchomości. W zakresie wartości naniesień budowlanych według stanu na dzień ustania wspólności majątkowej małżeńskiej oraz w zakresie wartości prawa najmu lokalu mieszkalnego w pełni na walor wiarygodności zasługiwała opinia biegłego z zakresu budownictwa lądowego i szacowania nieruchomości, który ustalił wartość tych praw mając na uwadze rynek lokalny i panujące na nim ceny na dzień ustania wspólności majątkowej małżeńskiej.

Sąd uznał, że uczestniczka udowodniła poczynienie nakładów z jej majątku odrębnego na majątek wspólny. Uczestniczka wykazała, że po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej poczyniła z majątku odrębnego nakłady na majątek wspólny w zakresie spłaty przez nią pożyczki zaciągniętej wspólnie z wnioskodawcą w czasie trwania wspólności majątkowej małżeńskiej. Wnioskodawca nie zaprzeczał powyższemu. Sąd uznał, że uczestniczka wykazała spłatę tej pożyczki i związanych z nią kosztów zamknięcia rachunku bankowego do wysokości 13.026 zł. Uczestniczka złożyła dowody uiszczania należności w tej wysokości po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej.

W toku postępowania o podział majątku wspólnego przyjmuje się jako zasadę, iż rozliczeniu podlega całość stosunków majątkowych między małżonkami według stanu na dzień ustania wspólności; przedmiot podziału stanowi zaś majątek z daty dokonywania podziału.

Kierując się powyższymi dyrektywami Sąd uznał, iż łączna wartość całego majątku wspólnego podlegającego podziałowi stanowi kwotę 116.400 zł, którą należy pomniejszyć o poczynione przez uczestniczkę nakłady w wysokości 13.026 zł. Dla uczestniczki R. R. (1), przy uwzględnieniu nierównych udziałów w majątku wspólnym, przypada zatem 72.361,80 zł, zaś dla wnioskodawcy M. N. 31.012,20 zł.

Biorąc pod uwagę stanowiska stron Sąd przyznał główny składnik majątkowy majątku wspólnego w postaci naniesień budowlanych o wartości 107.500 zł uczestniczce, do której należy sama nieruchomość, na której te naniesienia zostały wzniesione, zaś narzędzia oraz prawo najmu lokalu mieszkalnego o łącznej wartości 8.900 zł Sąd przyznał na wyłączną własność wnioskodawcy M. N..

Kierując się przywołanymi powyżej ustaleniami należało uznać, iż dopłata należna wnioskodawcy na podstawie art. 212 k.c. w związku z art. 1035 k.c. i art. 46 k.r. i o. winna wynosić 22.112,20 zł.

Sąd uznał, że wobec wartości dopłaty należało odroczyć jej termin płatności na okres 3 miesięcy od uprawomocnienia się postanowienia. Zdaniem Sądu strony prowadząc postępowanie podziałowe winny liczyć się z obowiązkiem wzajemnych spłat, a w szczególności winna się z tym liczyć uczestniczka, która od początku wnioskowała o przyznanie na jej wyłączną własność naniesień budowlanych, będącego najwartościowszym składnikiem majątku wspólnego, lecz z racji braku źródeł dochodu uczestniczki oraz wartości dopłaty, którą będzie musiała uiścić na rzecz wnioskodawcy uzasadniała skorzystanie przez Sąd z uprawnienia wynikającego z art. art. 320 k.p.c. w zw. z art. 13 §2 k.p.c. i art. 212 §3 k.c. uznając, że również słuszny interes wnioskodawcy nie zostanie naruszony .

Podstawą rozstrzygnięcia o kosztach sądowych był art. 520 §1 i §2 k.p.c. Sąd uznał, że interesy stron były sprzeczne, w związku z czym należało stosunkowo rozdzielić obowiązek zwrotu kosztów. Dlatego też Sąd zasądził od uczestniczki na rzecz wnioskodawcy połowę poniesionych w sprawie kosztów sądowych, które łącznie -wyniosły kwotę 4.033,14 zł. Na kwotę tę składają się 1000 zł opłaty sądowej od wniosku oraz 3.033,14 zł kosztów opinii biegłego., zaś w zakresie pozostałych kosztów poniesionych przez strony zgodnie Sąd rozstrzygnął zgodnie z zasadą z art. 510 §1 k.p.c.

O nieuiszczonych kosztach sądowych Sąd orzekł na podstawie art. 130 §2 k.p.c. w zw. z art. 520 §2 k.p.c.

Apelację od powyższego postanowienia wniosła uczestniczka postępowania. Zaskarżonemu postanowieniu zarzuciła:

1. niedostateczne uwzględnienie przez Sąd I instancji trudnej sytuacji osobistej, majątkowej i finansowej Uczestniczki i w efekcie wyznaczenie jej tylko 3 miesięcznego terminu na dokonanie dopłaty na rzecz Wnioskodawcy M. N., w sytuacji gdy Sądowi I instancji znana była trudna sytuacja majątkowa i finansowa Uczestniczki utrzymującej się z zasiłku pielęgnacyjnego, alimentów na dzieci i zasiłków rodzinnych na dzieci, w łącznej kwocie ok. 2480 złotych, która to sytuacja jeszcze znacznie się pogorszyła na skutek pożaru mieszkania w którym rodzina zamieszkiwała, przez co Uczestniczka nie ma realnych możliwości na wykonanie tej dopłaty w zakreślonym terminie, co powinno skutkować wyznaczeniem Uczestniczce znacznie dłuższego terminu na wykonanie dopłaty w kwocie 22.112,20 złotych na rzecz Wnioskodawcy, z jednoczesnym rozłożeniem tejże dopłaty na raty;

Wskazując na powyższe wnosiła o:

1. zmianę zaskarżonego postanowienia w punkcie IV poprzez orzeczenie, że Uczestniczka R. R. (1) ma zapłacić Wnioskodawcy M. N. ustaloną przez Sąd Rejonowy dopłatę w kwocie 22.112,20 złotych w czterech ratach:

- pierwsza w kwocie 5.000,00 złotych, płatna w terminie do 31 grudnia 2013 roku z ustawowymi odsetkami w razie uchybienia terminowi płatności,

- druga w kwocie 5.000,00 złotych, płatna w terminie do 31 grudnia 2014 roku z ustawowymi odsetkami w razie uchybienia terminowi płatności,

- trzecia w kwocie 5.000,00 złotych, płatna w terminie do 31 grudnia 2015 roku z ustawowymi odsetkami w razie uchybienia terminowi płatności,

- czwarta kwocie 7.112,20 złotych, płatna w terminie do 31 grudnia 2016 roku z ustawowymi odsetkami w razie uchybienia terminowi płatności.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja uczestniczki jest częściowo uzasadniona. Lektura motywów pisemnych zaskarżonego postanowienia wskazuje, że Sąd Rejonowy określając termin należnej uczestniczce dopłaty pieniężnej wziął po uwagę treść art. 320 kpc oraz art. 212 § 3 kc w zw. z art. 13 § 2 kc. Analiza jednakże stanu majątkowego i rodzinnego autorki apelacji nie została dokonana wnikliwie, co spowodowało, iż rozstrzygnięcie w powyższym zakresie jest wadliwe i nie może się ostać.

Czas trwania niniejszego postępowania - wbrew twierdzeniom Sądu - nie może wyłącznie przesądzać o terminie, w którym należna wnioskodawcy dopłata winna być uiszczona.

Z zebranego w sprawie materiału dowodowego ( por. zeznania uczestniczki k. 28 akt IC 497/10), wynika, że posiada ona jedynie wykształcenie zawodowe. Nie pracuje na utrzymaniu ma 3 małoletnich dzieci. Dwoje z nich jest niepełnosprawne. U córki stwierdzono min. atopowe zapalenie skóry, zaś u syna astmę.

Dzieci wymagają jej opieki w rozmiarze większym niż zdrowe.

Z prawidłowych ustaleń Sądu wynika, także, że dochód jej rodziny to alimenty w łącznej kwocie 2.480 złotych.

Przedstawione okoliczności uzasadniają tezę, iż określony termin spełnienia świadczenia w wysokości 22.112,20 złotych wymaga skorygowania. Odpowiednią datą wykonania przez skarżącą tego zobowiązania jest 30 czerwca 2014r. Pozwoli to uczestniczce zgromadzić niezbędne środki pieniężne na realizację nałożonego na nią obowiązku dopłaty na rzecz wnioskodawcy.

Z tych przyczyn na podstawie art. 386 § 1 kpc należało zmienić zaskarżone postanowienie ustalając termin spłaty na dzień 30 czerwca 2014r.

Apelacja w pozostałej części jest nieuzasadniona. Rozłożenie na raty zasądzonej kwoty na dłuższy okres godziły w słuszny interes wnioskodawcy, który zostałby naruszony. Z tego względu apelację w tym zakresie należało oddalić, o czym orzeczono na podstawie art. 385 kpc.