Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 maja 2012 r.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu Wydział III

Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 10 maja 2012 r. we Wrocławiu

sprawy z wniosku J. J.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W.

o emeryturę

na skutek apelacji J. J.

od wyroku Sądu Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu

z dnia 9 grudnia 2011 r. sygn. akt VIII U 2134/11

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Okręgowemu Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu do ponownego rozpoznania.

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu wyrokiem z dnia 9 grudnia 2011 r. w sprawie z wniosku J. J. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W. o prawo do emerytury nauczycielskiej oddalił odwołanie wnioskodawczyni.

Powyższe orzeczenie oparte zostało o następujący stan faktyczny:

Wnioskodawczyni J. J., urodzona dnia (...), w dniu 12.08. 2011 r. złożyła ponowny wniosek o przyznanie prawa do emerytury nauczycielskiej. We wniosku wskazała, że nie pozostaje w stosunku pracy oraz nie prowadzi działalności gospodarczej.

Strona pozwana odmówiła wnioskodawczyni prawa do emerytury podnosząc, że wnioskodawczyni nie rozwiązała stosunku pracy na swój wniosek (stosunek pracy upłynął - zdaniem organu rentowego - z upływem czasu na jaki została zawarta umowa), nadto na dzień 31 grudnia 2008 r. nie udowodniła wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego. Zdaniem strony pozwanej, na podstawie załączonej dokumentacji udowodniony przez wnioskodawczynię okres składkowy i nieskładkowy ogólnego stażu pracy wynosi 29 lat 4 miesiące i 11dni, w tym 21 lat 9 miesięcy i 11 dni pracy nauczycielskiej.

Nie uznano między innymi okresów pracy w gospodarstwie rolnym podczas wakacji szkolnych, albowiem - zdaniem pozwanej - praca ta stanowiła pomoc w prowadzeniu gospodarstwa rolnego zwyczajowo spoczywająca na członkach rodziny właściciela gospodarstwa rolnego. Nadto organ rentowy stwierdził, że wnioskodawczyni nie była domownikiem w rozumieniu przepisów ustawy z 20 grudnia 1990 r. i ubezpieczeniu rolników i ich rodzin.

Wnioskodawczyni już dwukrotnie zwracała się z wnioskiem o przyznanie prawa do emerytury.

Wnioskiem z dnia 20 listopada 2008 r., załatwionym odmownie decyzją z dnia 30 grudnia 2008 r., i wnioskiem z 2 września 2010 r. - załatwionym odmownie decyzją dnia 15 września 2010 r.

Od powyższych decyzji wnioskodawczyni odwoływała się do Sądu i wyrokami z dnia 21 maja 2009 r. oddalono i z dnia 27 listopada 2009 r. oddalono jej odwołanie.

Rozpoznając kolejne odwołanie wnioskodawczyni od decyzji z 30 września 2010 r. Sąd Okręgowy we Wrocławiu, wyrokiem z dnia 28 marca 2011 r., zmienił decyzję strony pozwanej i przyznał wnioskodawczyni prawo do emerytury nauczycielskiej. Wyrok ten został zmieniony w związku ze wznowieniem postępowania i wyrokiem z dnia 5 sierpnia 2011 r. oddalono odwołanie wnioskodawczyni, podstawą oddalenia było nie rozwiązanie stosunku pracy przez wnioskodawczynię.

Sąd ustalił, że wnioskodawczyni wraz z rodzicami mieszkała we W.. Wakacje spędzała u dziadków w miejscowości B. koło K.. Dziadkowie byli właścicielami gospodarstwa rolnego o powierzchni około 14 -16 ha. W czasie pobytu u dziadków wnioskodawczyni pomagała w prowadzeniu gospodarstwa rolnego. Szczególnie miało to miejsce od 1974 r., kiedy jej dziadek uległ wypadkowi.

Sąd ustalił także, że świadectwo pracy wnioskodawczyni zostało sprostowane i stosunek pracy pomiędzy wnioskodawczynią a pracodawcą został rozwiązany na jej wniosek.

Przy tak ustalonym stanie faktycznym, Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie wnioskodawczyni nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy stwierdził, że w sprawie sporny był wymóg rozwiązania stosunku pracy przez wnioskodawczynię oraz wymagany w art. 88 ustawy z dnia 26.01.1982 r. Karta Nauczyciela 30-letni okres składkowy i nieskładkowy.

Zgodnie z art. 88 ust. 1 Karty Nauczyciela, nauczyciele mający trzydziestoletni okres zatrudnienia, w tym 20 lat wykonywania pracy w szczególnym charakterze, mogą przejść na emeryturę bez względu na wiek po rozwiązaniu stosunku pracy na swój wniosek. Z treści tego przepisu wynika, iż niezbędnym warunkiem skorzystania z możliwości przejścia na wcześniejszą emeryturę, bez względu na wiek, jest rozwiązanie przez nauczyciela stosunku pracy na swój wniosek oraz posiadanie trzydziestoletniego okresu zatrudnienia.

Sąd Okręgowy uznał, że dla oceny formy rozwiązania stosunku pracy należy przyjąć sprostowane świadectwo pracy, z którego wynika, że stosunek pracy wnioskodawczyni ustał w wyniku rozwiązania na podstawie art. 30 § 1 ust. 2 i art. 33 kodeksu pracy, nie zaś z upływem czasu na jaki umowa została zawarta. Zdaniem Sądu, na podstawie zebranego w sprawie materiału nie ma wątpliwości, że nie spełniła ona dalszych przesłanek do przyznania jej emerytury bez względu na wiek, o których mowa w art. 88 ust. 1 i 2a Karty Nauczyciela, albowiem nie udowodniła 30-letniego okresu zatrudnienia.

Zdaniem Sądu, za pracę w gospodarstwie rolnym nie można uznać wykonywanych przez nią prac pomocniczych w gospodarstwie rolnym jej dziadka w okresie wakacyjnym od 1974 r. do 1977 r., gdyż w przedmiotowym okresie nie była ona domownikiem w świetle art. 6 pkt. 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników. Nie była osobą bliską rolnikowi, która ukończyła 16 lat i pozostawała z rolnikiem we wspólnym gospodarstwie domowym lub zamieszkiwała na terenie jego gospodarstwa, albo w bliskim sąsiedztwie. Sąd ustalił, że wnioskodawczyni stale mieszkała wraz z rodzicami we W., około 65 km od gospodarstwa rolnego, zatem nie ma wątpliwości, że nie była domownikiem. Nadto, zdaniem Sądu, istotne jest, że dziadek wnioskodawczyni nie korzystał ze świadczeń związanych z wypadkiem, a zatem należy domniemywać, że jego ograniczenia zdrowotne nie były tak znaczne i nie było potrzeby stałej i w pełnym wymiarze pomocy osób trzecich w prowadzeniu gospodarstwa domowego. Zdaniem Sądu, praca wnioskodawczyni miała jedynie charakter zwyczajowy, a nie jako domownika, nie pracowała ona stale, codziennie i w wymiarze minimum 4 godziny dziennie.

Z tych względów uznając, że wnioskodawczyni nie spełniła wszystkich przesłanek wymaganych w art. 88 Karty Nauczyciela, Sąd oddalił jej odwołanie uznając zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych za prawidłową.

Od powyższego wyroku apelację wniosła wnioskodawczyni:

Apelująca zaskarżyła wyrok w całości zarzucając mu naruszenie prawa materialnego, przez błędną jego wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, w szczególności art. 10 ust. 1 pkt 3 w związku z art. 6 ust. 2 pkt. 1 lit. a ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS.

Naruszenie przepisów prawa procesowego, a mianowicie art. 233 § 1 k.p.c. polegający na dokonaniu ustaleń sprzecznych z zebranym w sprawie materiałem oraz pominięciu zeznań świadków, którzy zeznawali w sprawie VIII U 1516/10 na istotne w sprawie okoliczności.

Podnosząc powyższe wnioskodawczyni wniosła o zmianę wyroku poprzez przyznanie jej prawa do emerytury, ewentualnie jego uchylenie i przekazanie Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Apelująca zarzuciła, że Sąd błędnie przyjął, że przy ustalaniu prawa do świadczenia przesądzające dla uwzględnienia okresów pracy w gospodarstwie rolnym jest wykonywanie czynności rolniczych zgodnie z warunkami określonymi w definicji domownika, stanowisko takie - zdaniem wnioskodawczyni - jest błędne.

Okresy pracy w gospodarstwie rolnym według ustawy o emeryturach i rentach są odmienne niż przewidziane w art.6 pkt. 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, w którym mowa o domowniku rolnika. Przepis art.10 ust. 1 pkt 3 ustawy nie wymaga warunku pozostawania we wspólnocie gospodarczej z rolnikiem i stałości wykonywania pracy w gospodarstwie rolnym. Dla uwzględnienia okresu pracy w gospodarstwie rolnym na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS nie ma żadnego znaczenia stałe zamieszkiwanie w gospodarstwie rolnym ani wykonywanie pracy stale lub sezonowo, np. w czasie wakacji. Jedyną przesłanką zaliczenia okresu pracy w gospodarstwie rolnym, o którym stanowi art. 10 ust 1. pkt 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, jest wymiar czasu pracy przekraczający 4 godzinny dziennie, i taką pracę wnioskodawczyni wykonywała. Według Sądu Najwyższego praca taka może być wykonywana w czasie wakacji szkolnych (OSNAPiUS 2002/16 poz. 394).

Dlatego też, zdaniem wnioskodawczyni, pominięcie przez Sąd przeprowadzenia dowodów z przesłuchania wskazanych świadków nie dało podstaw do ustalenia, że wnioskodawczyni pracowała w gospodarstwie rolnym dziadków w okresie od 1974 r. do 1977 r. w okresie wakacji w rozmiarze ponad 4 godziny dziennie.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja wnioskodawczyni jest zasadna.

Zgodnie z art. 88 ust. 1 Karty Nauczyciela, nauczyciele mający trzydziestoletni okres zatrudnienia, w tym 20 lat wykonywania pracy w szczególnym charakterze, mogą przejść na emeryturę bez względu na wiek po rozwiązaniu stosunku pracy na swój wniosek.

Wnioskodawczyni urodzona po dniu 31 grudnia 1948 r. a przed dniem 1 stycznia 1969 r., chcąc przejść na wcześniejszą emeryturę, musi do dnia 31 grudnia 2008 r. spełnić warunki dotyczące stażu, tj. posiadania trzydziestoletniego okresu zatrudnienia, w tym 20 lat wykonywania pracy nauczycielskiej, natomiast warunek rozwiązania stosunku pracy mogła spełnić po 31 grudnia 2008 r.

Istotą sporu w niniejszej sprawie było ustalenie czy wnioskodawczyni posiada wymagany ogólny okres zatrudnienia oraz, czy rozwiązała stosunek pracy na swój wniosek. Sąd Okręgowy uznał, że dla oceny formy rozwiązania stosunku pracy należy przyjąć sprostowane świadectwo pracy, z którego wynika, że stosunek pracy wnioskodawczyni ustał w wyniku rozwiązania na podstawie art. 30 § 1 ust. 2 i art. 33 kodeksu pracy, nie zaś z upływem czasu na jaki umowa została zawarta.

Spór dotyczy obecnie okresu zatrudnienia wnioskodawczyni.

Do ustalenia okresu zatrudnienia należy stosować przepisy ustawy o emeryturach i rentach z FUS z 17 grudnia 1998 r., a do uznania pracy w gospodarstwie rolnym przepis art.10 ust. 1 pkt 3 ustawy. Przy ustaleniu prawa do emerytury lub renty uwzględnia się okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia.

Zasadny jest zatem zarzut apelacji, że dla uznania tego okresu koniecznym jest ustalenie wykonywania pracy w wymiarze co najmniej połowy pełnego wymiaru. Nie należy natomiast kierować się przy ustalaniu wykonywania czynności rolniczych kryteriami określającymi termin domownika, według art. 6 pkt 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników.

Sąd Okręgowy nie poczynił w tym zakresie stosownych ustaleń skupiając się na ocenie pracy wnioskodawczyni w gospodarstwie rolnym jako domownika. Brak takich ustaleń uniemożliwiło Sądowi Apelującemu ocenę sprawy w tym zakresie i skutkowało uchyleniem wyroku Sądu I instancji do ponownego rozpoznania.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy przeprowadzi stosowne dowody na okoliczność pracy wnioskodawczyni w gospodarstwie rolnym po ukończeniu przez nią 16 roku życia i oceni czy okres ten jest okresem pracy w rozumieniu art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS z 17 grudnia 1998 r.

Z tych względów Sąd Apelacyjny uwzględnił apelację wnioskodawczyni i uchylił wyrok Sądu I instancji do ponownego rozpoznania.