Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III APa 6/14

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 listopada 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:

SSA Romana Mrotek (spr.)

Sędziowie:

SSA Urszula Iwanowska

SSO del. Beata Górska

Protokolant:

St. sekr. sąd. Katarzyna Kaźmierczak

po rozpoznaniu w dniu 4 listopada 2014 r. w Szczecinie

sprawy z powództwa Y. Y. i L. J.

przeciwko (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w S.

o wynagrodzenie za pracę, wynagrodzenie za prace w godzinach nadliczbowych, ekwiwalent za urlop wypoczynkowy

na skutek apelacji powoda i powódki

od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 25 czerwca 2013 r. sygn. akt VI P 22/09

oddala apelację.

SSO del. Beata Górska SSA Romana Mrotek SSA Urszula Iwanowska

Sygn. akt III APa 6/14

UZASADNIENIE

Powód Y. Y. oraz powódka L. J. w pozwie z 22 marca 2009 r. wnieśli o zasądzenie od pozwanej (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. na rzecz każdego z nich kwoty 80.389,80 zł tytułem należnego, a niewypłaconego wynagrodzenia za pracę w okresie ostatnich 18 miesięcy (t.j. od października 2007 r. do marca 2009 r.) wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dat wymagalności wypłat miesięcznych, a także o zasądzenie od pozwanej na rzecz każdego z nich kwoty 2.937,20 zł tytułem ekwiwalentu za niewykorzystane urlopy wypoczynkowe w 2008 r. Nadto Y. Y. wniósł o zasądzenie 26.436,60 zł na rzecz tytułem niewypłaconego wynagrodzenia za pracę za okres 6 miesięcy oraz 3.549,07 zł tytułem ekwiwalentu za niewykorzystane urlopy wypoczynkowe. Powodowie wnieśli również o zasądzenie od pozwanej na rzecz powodów kosztów procesu.

W uzasadnieniu pozwu powodowie wskazali m.in., że są obywatelami Chińskiej Republiki Ludowej, natomiast pozwana spółka jest podmiotem gospodarczym, w którym wszystkie udziały przysługują jedynemu jej wspólnikowi panu W. Y. M. i on też stanowi jednoosobowy zarząd spółki. Przedmiotem prowadzonej przez spółkę działalności jest m.in. prowadzenie zakładów gastronomicznych, a w jej skład wchodzi restauracja chińsko – japońska pod nazwą (...). W restauracji tej powodowie są zatrudnieni legalnie jako kucharze na podstawie umów o pracę. Powodowie posiadają wizy pobytowe i pozwolenia na podjęcie pracy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Pracodawca nigdy nie okazał im pism potwierdzających zawarcie umów o pracę, w związku z czym przypuszczają, że zawarcie umów o pracę nie zostało potwierdzone na piśmie. Pracodawca i powodowie ustalili, że wynagrodzenie każdego z powodów wyniesie 3.000 zł netto miesięcznie, a nadto, że będzie im przysługiwało świadczenie w naturze w postaci całodziennego wyżywienia. Zdaniem powodów, pracodawca wywiązał się jedyne z obowiązku świadczenia w naturze, albowiem przed półtora rokiem zaprzestał wypłacania wynagrodzenia za pracę. Nie udzielił również żadnemu z powodów urlopu wypoczynkowego za 2008 r. Kiedy próbowali wręczyć stosowne podania o udzielnie urlopu wypoczynkowego, osoba zarządzająca u pozwanej odmówiła ich przyjęcia i udzielenia urlopów. Jako podstawę materialnoprawną swych roszczeń powodowi wskazali na art. 131 § 1 k.p., art. 151^{(

1)} § 1 i 2 k.p., art. 153 § 1 k.p., art. 151^{(

11)} §1 kp oraz art. 154 § 1 k.p. Zaznaczyli, że jeśli chodzi o czas pracy, okresem rozliczeniowym w ich przypadku jest miesiąc kalendarzowy. Praca w restauracji praktycznie świadczona jest 10,5 godziny dziennie przez siedem dni w tygodniu, a zatem w wymiarze tygodniowym 73,5 godziny, a w wymiarze miesięcznym 315 godzin (przy 31 dniach miesiąca są to 325,5 godziny).

Jednakże powodom – niezależne od tego, że wynagrodzenie w ostatnim czasie nie jest wypłacane w ogóle – nie było i nie jest naliczane wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych. Każdemu z powodów przysługuje wynagrodzenie w kwocie 12,50 zł za godzinę „normalną” + 6,25 zł dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych, czyli łącznie 18,75 zł za każdą godzinę pracy w godzinach nadliczbowych. Wynagrodzenie za pracę w wymiarze 8 godzin dziennie i stawce godzinowej 12,5 zł wynosi 100 zł. Do tego doliczyć jeszcze należy 46,87 zł dodatku za pracę wykonywaną przez 2,5 godziny ponad normatywny czas pracy. Za każdy dzień pracy każdemu z powodów przysługuje zatem wynagrodzenie w kwocie 146,87 zł. Jeśli wziąć pod uwagę, że powodowie nie otrzymują wynagrodzenia za pracę od 1,5 roku, czyli w okresie 540 dni, to roszczenie każdego z nich wynosi 80.398,80 zł.

W dalszej części uzasadnienia pozwu powodowie podnieśli, że według sposobu obliczania przeciętnej dla ustalenia wynagrodzenia za urlopy wypoczynkowe, przeciętna płaca każdego z powodów wynosi 146,86 zł dziennie, która to kwota pomnożona przez dni należnego każdemu z nich urlopu wypoczynkowego daje kwotę w wysokości 2.937,20 zł.

Postanowieniem z 26 marca 2009 r. Sąd Rejonowy Szczecin-Centrum w Szczecinie IX Wydział Pracy i Ubezpieczeń społecznych wyłączył do odrębnego rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawę z powództwa Y. Y. i L. J..

W odpowiedzi na pozew pozwana wniosła o oddalenie powództwa Y. Y. i L. J. oraz obciążenie powodów kosztami procesu, w tym kosztami zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu pozwana wskazała m.in., że powodowie dochodzą wynagrodzenia za pracę za okres 18 miesięcy, nie wskazując jakiego okresu roszczenie dotyczy, a także dochodzą wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych, nie podając szczegółowego rozliczenia rzekomo przepracowanych nadgodzin. Umowa pozwanej spółki z powodami została zawarta w formie ustnej z wynagrodzeniem uzależnionym od przepracowanych godzin, wyników pracy i ruchu w restauracjach. Powódka pracując faktycznie jako pomoc kuchenna otrzymywała przez pierwszy rok wynagrodzenie w kwocie 1.000 zł, a przez ostatnie sześć miesięcy pracy 1.300 zł. Wypłacane powódce wynagrodzenie uwzględniało pracę w godzinach nadliczbowych. Powód Y. Y. pracował natomiast za wynagrodzeniem wyższym, również uzależnionym od przepracowanych godzin, w tym pracy w nadgodzinach. Jego wynagrodzenie wraz z wynagrodzeniem za prace w nadgodzinach wynosiło 2.500 zł miesięcznie netto. Pozwana nie prowadziła listy płac. Prezes zarządu spółki uzgadniał z pracownikami wynagrodzenia i systematycznie uzgodnione wynagrodzenia wypłacał. Stosował przy tym zwyczaje panujące w jego rodzimym kraju, gdzie słowo i ustne ustalenia stron są ważniejsze od pisemnych umów. Był to zwyczaj powszechnie stosowany, znany stronom, niekwestionowany i praktykowany.

Pozwana stwierdziła również, że nie jest prawdą, jakoby strony uzgadniały wynagrodzenie podawane przez powodów. Prezes zarządu pozwanej, zawierając z powódką umowę o pracę, sugerował jedynie możliwość większych zarobków, wskazując kwoty orientacyjne rzędu 1.000-1.300 zł miesięcznie. Takie też zarobki powódka faktycznie otrzymywała. Przez cały okres pracy w Polsce powódka korzystała dodatkowo nieodpłatnie z mieszkania w S. stanowiącego własność (...) Q. – wiceprezesa zarządu pozwanej spółki. Korzystała także z całodziennego wyżywienia w restauracji, w której pracowała, a także uzgodniła opłacanie przez pozwaną podróży do Chin w zamian za ekwiwalent za urlop i czas wolny za nadgodziny. Podobnie rozliczenia wyglądały w przypadku powoda. Zdaniem pozwanej, powodowie nie przedstawili wiarygodnych dowodów na potwierdzenie swoich twierdzeń, a ponadto podali nieprawdę, iż nie otrzymywali wynagrodzenia za pracę. Powódka, jej mąż i jego brat gromadzili na koncie bankowym założonym na nazwisko Y. Y. środki, między innymi w celu ich wysłania do rodziny w Chinach. Prezes pozwanej spółki pomagał Y. Y. zakładać konto bankowe w Banku (...). Pozwana podejrzewa, że powodowie mają konta bankowe również w innych bankach. Jak stwierdziła, dowodem na otrzymywanie przez powodów wynagrodzeń jest posiadanie przez powódkę i jej rodzinę sprzętu elektronicznego, m.in. laptopa, telefonów komórkowych na karty, które systematycznie opłacają, korzystanie z dostępu do Internetu również przez nich systematycznie opłacanego oraz ponoszenie bieżących kosztów utrzymania w Polsce. Ponadto, powódka i jej rodzina – mąż oraz jego brat zakupili wspólnie 3-pokojowe mieszkanie w Chinach ze środków uzyskanych z tytułu pracy u pozwanej.

W dalszej części uzasadnienia odpowiedzi na pozew pozwana wskazała, że (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. funkcjonuje od 1993 r. Od wielu lat zatrudnia obywateli polskich i chińskich i nigdy nie miała żadnych sporów z pracownikami, ponieważ rzetelnie rozlicza się z nimi, gwarantuje wypłaty wynagrodzeń i faktycznie je wypłaca, zapewnia pracownikom wyżywienie, a dla obywateli Chin lokale mieszkalne. Pokrywa nawet koszty środków czystości i wyjazdów do Chin do rodziny. Gdy zdarzy się, że pracownicy pracują w godzinach nadliczbowych, otrzymują w zamian czas wolny. W ramach czasu wolnego i urlopów pracownicy chińscy wyjeżdżają do rodziny w Chinach, a koszty podróży pokrywa pracodawca. Tak uzgodniono również z powodem i przez cały okres pracy powód tego nie kwestionował.

W piśmie procesowym z 11 października 2010 r. powodowie, precyzując swoje żądania w zakresie dotyczącym zapłaty wynagrodzenia za pracę wskazali, że powód Y. Y. dochodzi wynagrodzenia za okres 21 miesięcy, tj. od lipca 2007 r. do marca 2009 r. włącznie, wraz z odsetkami ustawowymi od dnia wymagalności wynagrodzenia za każdy miesiąc, liczonymi od 10-go dnia każdego miesiąca następującego po miesiącu świadczenia pracy, natomiast powódka L. J. dochodzi wynagrodzenia za okres 18 miesięcy, tj. od października 2007 r. do marca 2009 r. włącznie, wraz z odsetkami ustawowymi od dnia wymagalności wynagrodzenia za każdy miesiąc, liczonymi od 11-go dnia każdego miesiąca następującego po miesiącu świadczenia pracy.

W toku dalszego postępowania obie strony podtrzymały swe żądania i stanowiska w sprawie, z tym że pozwana w piśmie procesowym z 5 marca 2012 r. (zarzuty do opinii biegłego) uznała roszczenie powódki z tytułu wynagrodzenia za pracę za marzec 2009r.

Wyrokiem z 25 czerwca 2013 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zasądził od pozwanej na rzecz powoda Y. Y.:

1. kwotę 12.705 zł tytułem wynagrodzenia za pracę wraz z odsetkami liczonymi w stosunku rocznym od następujących kwot: - od 3.531 zł od dnia 11 stycznia 2009 r. do dnia zapłaty, - od 3.493 zł od dnia 11 lutego 2009 r. do dnia zapłaty, - od 3.493 zł od dnia 11 marca 2009 r. do dnia zapłaty, - od 2.188 zł od dnia 11 kwietnia 2009 r. do dnia zapłaty, 2. kwotę 1.325,60 zł tytułem wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy z odsetkami ustawowymi liczonymi w stosunku rocznym od dnia 11 kwietnia 2009 r. do dnia zapłaty; 3. kwotę 2.816,90 zł tytułem ekwiwalentu za 17 dni urlopu wypoczynkowego z ustawowymi odsetkami liczonymi w stosunku rocznym od dnia 1 kwietnia 2009 r. do dnia zapłaty (pkt I), oddalił powództwo Y. Y. w pozostałym zakresie (pkt II); zasądził od pozwanej na rzecz powódki L. J. kwotę 9.151,46 zł z ustawowymi odsetkami liczonymi w stosunku rocznym od następujących kwot:- od 123,66 zł od dnia 11 listopada 2007 r. do dnia zapłaty, - od 125,41 zł od dnia 11 grudnia 2007 r. do dnia zapłaty, - od 373,41 zł od dnia 11 stycznia 2008 r. do dnia zapłaty, - od 371,52 zł od dnia 11 lutego 2008 r. do dnia zapłaty, - od 264,72 zł od dnia 11 marca 2008 r. do dnia zapłaty; - od 434,70 zł od dnia 11 kwietnia 2008 r. do dnia zapłaty; - od 249,92 zł od dnia 11 maja 2008 r. do dnia zapłaty; - od 960,53 zł od dnia 11 czerwca 2008 r. do dnia zapłaty, - od 408,10 zł od dnia 11 lipca 2008 r. do dnia zapłaty, od 208,21 zł od dnia 11 sierpnia 2008 r. do dnia zapłaty; od 733,46 zł od dnia 11 września 2008 r. do dnia zapłaty; od 249,92 zł od dnia 11 października 2008 r. do dnia zapłaty; od 226,71 zł od dnia 11 listopada 2008 r. do dnia zapłaty; od 1022,80 zł od dnia 11 grudnia 2008 r. do dnia zapłaty; od 250,65 zł od dnia 11 stycznia 2009 r. do dnia zapłaty; od 909,78 zł od dnia 11 lutego 2009 r. do dnia zapłaty; od 633,55 zł od dnia 11 marca 2009 r. do dnia zapłaty; od 1604,42 zł od dnia 11 kwietnia 2009 r. do dnia zapłaty (pkt III); zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę 1.065,28 zł tytułem wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy z ustawowymi odsetkami liczonymi w stosunku rocznym od dnia 11 kwietnia 2009 r. do dnia zapłaty (pkt IV); zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę 2.263,72 zł tytułem ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy z ustawowymi odsetkami liczonymi w stosunku rocznym od dnia 1 kwietnia 2009 r. do dnia zapłaty (pkt V); oddalił powództwo L. J. w pozostałej części (pkt VI), zasądził od powoda na rzecz pozwanej kwotę 1.609,20 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (pkt VII); zasądził od powódki na rzecz pozwanej kwotę 1.890 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (pkt VIII); nakazał pobrać od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Szczecinie kwotę 2.683,90 zł tytułem zwrotu kosztów sądowych (pkt IX); nadał wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalności w punkcie II w zakresie kwoty 3.493 zł (pkt X); nadał wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalności w punkcie III w zakresie kwoty 2.057 zł (pkt XI).

Sąd I instancji ustalił, że powód Y. Y. oraz powódka L. J. są obywatelami Chińskiej Republiki Ludowej. Pozostają w związku małżeńskim, z którego pochodzi dwójka małoletnich dzieci. W Chinach zamieszkują w peryferyjnej prowincji X. J., gdzie poziom wynagrodzeń należy do jednych z najniższych w kraju i jest duże bezrobocie. Powódka w Chinach pracowała w branży gastronomicznej z przerwami do 2003 r. Po urodzeniu 2003 r. drugiego dziecka zaprzestała pracy. Zarobki powoda w Chinach były nieco wyższe od zarobków jego małżonki. Przeciętne wynagrodzenie kucharza w Chinach wynosi około 2.000-2.500 yuanów, natomiast przeciętne wynagrodzenie pomocy kuchennej około 700-800 yuanów. Pod nieobecność powodów ich dziećmi zajmują się dziadkowie, którzy pracują na roli.

Pozwana spółka (...) Sp. z o.o. z siedzibą w S. funkcjonuje od 1993 r. Jej współwłaścicielami są obywatele chińscy W. Y. oraz jego małżonka L. Q., przy czym większość udziałów należy do W. Y.. Oboje są również członkami zarządu. Funkcję prezesa zarządu pełni W. Y., natomiast funkcję wiceprezesa zarządu L. Q.. Przedmiotem działalności (...) Sp. z o.o. w S. jest m.in. prowadzenie restauracji i innych placówek gastronomicznych. W ich skład wchodzi m.in. prowadzona w S. od 1998 r. restauracja (...).

Ponieważ w 2004 r. pozwana zamierzała otworzyć w S. drugą restaurację japońską (...) przy ulicy (...), poszukiwała do zatrudnienia dwóch pracowników na stanowisku kucharzy. W tym celu prezes zarządu spółki (...) W. Y. zamieścił ofertę pracy w Chinach za pośrednictwem firmy zajmującej się pośrednictwem w wyszukiwaniu pracowników. W ofercie zamieścił informację, że poszukuje do zatrudnienia kucharzy oraz że oferuje wynagrodzenie w wysokości 600 dolarów amerykańskich.

Jako chętni do zatrudnienia na stanowiskach kucharzy w restauracji (...) w S. zgłosił się Y. Y. oraz - zamieszkały w tej samej prowincji co on - inny obywatel Chińskiej Republiki Ludowej S. X.. Prezes pozwanej spółki (...) nie rozmawiał z nimi w Chinach o warunkach zatrudnienia w Polsce. Jednak przed ich przyjazdem wysłał projekt umowy o pracę do Chin, tak aby mogli zapoznać się z oferowanymi przez pozwaną warunkami zatrudnienia.

Po przybyciu powoda oraz S. X. do S. prezes zarządu spółki (...) W. Y. rozmawiał z nimi razem na temat wysokości wynagrodzenia oraz zakresu i rodzaju spoczywających na nich obowiązków pracowniczych, w tym m.in. o daniach, które będą musieli przygotowywać pracując w restauracji (...) w S.. Obu oferował takie samo wynagrodzenie w wysokości 600 dolarów amerykańskich, które miało rosnąć o 100 dolarów rocznie w kolejnych latach zatrudnienia. Ponieważ jednak okazało się, że zarówno powód, jak i S. X. nie potrafią przygotować sushi, konieczne okazało się ich przyuczenie do przyszłej pracy na stanowisku kucharza. W tym celu W. Y. sprowadził specjalnie mistrza kuchni japońskiej, który uczył ich jak przygotowywać potrawy. Przez pierwszy miesiąc nauki powód oraz S. X. zarabiali 100, przez drugi 200, a przez trzeci miesiąc nauki 300 dolarów amerykańskich. Po okresie nauki ich wynagrodzenie zgodnie z umową wynosiło 600 dolarów amerykańskich. Oprócz tego, pozwana zapewniała im bezpłatne mieszkanie wraz z opłaconymi mediami oraz wyżywienie w restauracji, w której pracowali. Uzgodniono także, że będą pracowali przez sześć dni w tygodniu, nie więcej niż dziesięć godzin dziennie, a jeżeli po dwóch latach nadal będą chcieli kontynuować zatrudnienie, to pozwana zapewni im przelot do Chin i z powrotem oraz bezpłatny miesięczny urlop. W przypadku natomiast gdyby nie chcieli dalej pracować, pozwana miała zapewnić im bilet do Chin w jedną stronę. Y. Y. oraz S. X. zgodzili się na takie warunki zatrudnienia, przy czym powód podpisał sporządzoną w języku chińskim umowę, natomiast S. X. odmówił jej podpisania, jednakże realizował jej postanowienia. Fakt podpisania pisemnej umowy nie miał zarówno dla prezesa pozwanej, jak zatrudnianych przez niego pracowników pochodzących z jego kraju ojczystego istotnego znaczenia, albowiem zgodnie ze zwyczajami obowiązującymi w Chinach decydowała treść umowy ustnej.

Pisemna umowa pomiędzy powodem a pozwaną pochodzi z 1 kwietnia 2005 r. i została zawarta na okres dwóch lat. Zgodnie z jej treścią, powód miał mieć zapewnione ze strony pracodawcy m.in. ubezpieczenie społeczne i emerytalne, opiekę medyczną, kartę czasowego pobytu i zezwolenie na pracę, a także załatwione wszystkie formalności związane z pobytem oraz pracą, wynagrodzenie w wysokości 600 dolarów amerykańskich, bezpłatne wyżywienie i mieszkanie. Pracodawca zobowiązał się także pokryć wszystkie koszty związane z załatwieniem dla strony zaproszenia i pozwolenia na pracę. Miał również dostarczyć powodowi bilet lotniczy z Chin do Polski. Powód miał natomiast we własnym zakresie opłacić wszystkie koszty związane z załatwieniem na terenie Chin paszportu, badań lekarskich przed wyjazdem za granicę, opłat notarialnych, opłat związanych z wydaniem przez ambasadę wizy do Polski oraz koszt transportu na terytorium Chin. Czas pracy w umowie został oznaczony na nie więcej niż 10 godzin dziennie (liczba godzin została przeprawiona na dziesięć z zapisanych wcześniej dwunastu godzin). Powodowi przysługiwały cztery dni wolne w miesiącu. Po upływie okresu umowy, gdyby strony dokonały takich ustaleń, zastrzeżona została możliwość przedłużenia jej na dalszy okres. Pozwana zobowiązała się zapewnić powodowi bilet w obie strony na urlop do Chin na okres nie przekraczający jednego miesiąca. Okres ten zgodnie z treścią umowy miał być bezpłatny, bądź też pozwana miała wypłacić powodowi pieniądze w wysokości ceny biletu w jedną stronę. W przypadku, gdyby w okresie pracy w Polsce nie było możliwości zrealizowania postanowień umowy z przyczyn leżących po stronie powoda, pozwana nie była odpowiedzialna za zapewnienie powodowi biletu powrotnego do Chin, a nadto mogła się domagać od niego odszkodowania za spowodowane straty.

W. Y. pomógł powodowi w załatwieniu formalności związanych z uzyskaniem pozwolenia na jego pobyt oraz podjęcie pracy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Y. Y. uzyskał przyrzeczenie wydania zezwolenia na pracę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na stanowisku szefa kuchni na okres od 1 września 2004 r. do 31 sierpnia 2005 r., a następnie od 1 września 2005 r. do 31 sierpnia 2006 r. W dniu 26 września 2005 r. Wojewoda (...) wydał zezwolenie na pracę Y. Y. na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w okresie od 27 września 2005 r. do 22 sierpnia 2006 r.

Pozwana otworzyła restaurację japońską (...) przy Alei (...) w S. w październiku-listopadzie 2004 r. Y. Y. zgodnie z umową pracował w tej restauracji przez dwa lata. W drugim roku pracy, od października 2005 r. jego zarobki wynosiły 700 dolarów amerykańskich. Pieniądze te powód przesyłał do Chin w celu zapewnienia środków utrzymania swojej rodzinie, która tam została, w tym żonie i dzieciom, najczęściej za pośrednictwem W. Y..

W 2005 r. pozwana zatrudniała jeszcze jednego kucharza w restauracji (...) o nazwisku L. Y., który pochodził z tego samego rejonu co powód i znał go bardzo dobrze. Na prośbę Y. Y. prezes zarządu pozwanej spółki ściągnął w tym samym roku z Chin do pracy w Polsce jego brata. Brat powoda pracował w restauracji w K. do 2007 r. W tym roku musiał jednak powrócić do Chin, gdyż pomimo próśb W. Y., szef tej restauracji nie zgodził się na jego zatrudnienie na dalszy okres.

Miały miejsce sytuacje, że relacje powoda z innym pracownikami restauracji (...) nie układały się najlepiej. Y. Y. przejawiał agresywne zachowania oraz używał wulgarnych słów, w tym również wobec innych pracowników.

W. Y. wypłacał pracownikom, w tym powodowi, wynagrodzenia za pracę terminowo, do 10-go dnia kolejnego miesiąca. Czynił to zawsze osobiście, wręczając powodowi gotówkę. Traktował go jak bliskiego, zaufanego pracownika i dlatego też zgodnie z chińskim zwyczajem nigdy nie brał od niego pokwitowania wypłaconego wynagrodzenia, podobnie jak w przypadku innych osób narodowości chińskiej, które zatrudniał. W. Y. nie chciał, aby Y. Y. czuł się jak osoba, do której nie ma zaufania.

Prezes zarządu pozwanej spółki (...) był zadowolony z pracy powoda, lecz uważał, że ma on trudny charakter. Gdy kończył się okres zatrudnienia W. Y. rozmawiał z Y. Y. oraz z S. X. na temat jej przedłużenia. Powód twierdził, że chce wrócić do Chin ze względu na sprawy rodzinne. Prezes zarządu pozwanej oferował mu, w razie przedłużenia umowy, zarobki w wysokości 800 dolarów amerykańskich miesięcznie. Y. Y. żądał jednakże wyższych zarobków w kwocie 1.000 dolarów amerykańskich miesięcznie, na co z kolei nie godził się W. Y.. Prezes zarządu pozwanej sporządził projekt umowy o pracę powoda na dalszy okres, zawierający propozycję warunków jego zatrudnienia. Zgodnie z jego treścią, powód miał w dalszym ciągu pracować w pozwanej spółce na stanowisku kucharza, zaś jego zarobki miały wynosić 900 dolarów amerykańskich. Ponadto, pozwana zobowiązała się m.in. zapewnić powodowi bezpłatne wyżywienie i mieszkanie, ubezpieczenie zdrowotne i emerytalne, kartę stałego pobytu, zezwolenie na pracę oraz wszystkie inne wymagane prawem dokumenty związane z pobytem i zatrudnieniem w Polsce, jak również pokryć wynikające z tego tytułu koszty. Do obowiązków Y. Y. – w świetle projektu umowy - należało z kolei załatwienie paszportu, wizy, badań zdrowotnych, dokumentów notarialnych i poniesienie związanych z tym opłat, jak również opłacenie kosztów podróży z Chin do Polski. W projekcie umowy zapisano także, że czas pracy nie będzie przekraczał 11 godzin, wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych będzie doliczane dodatkowo do pensji i nie może być niższe niż za „normalną” pracę powoda. W każdym miesiącu Y. Y. miały przysługiwać dwa dni wolne od pracy, przy czym w tych dniach miały się zawierać również święta i dni ustawowo wolne od pracy. Ponadto, zgodnie z postanowieniami projektu umowy powód miał w ciągu trzech miesięcy od przybycia do Polski zapłacić pozwanej kwotę gwarancyjną w wysokości 1.800 dolarów amerykańskich. Zastrzeżono, że jej zwrot nastąpi po upływie czasu trwania umowy. Pozwana zobowiązała się również zapewnić powodowi bilet w obie strony na urlop do Chin, nieprzekraczający jednego miesiąca. Urlop miał być bezpłatny. W przypadku gdyby strony uzgodniły, że nie przedłużają umowy o pracę powoda, pozwana miała zapewnić mu bilet lotniczy do Chin w jedną stronę. W projekcie umowy zapisano także, że gdyby w okresie pracy w Polsce nie było możliwości zrealizowania postanowień umowy z przyczyn leżących po stronie powoda, pozwana nie była odpowiedzialna za zapewnienie powodowi biletu powrotnego do Chin, a nadto mogła się domagać od niego odszkodowania za spowodowane straty.

Pomimo, iż prezes zarządu pozwanej spółki wyrażał wolę przedłużenia umowy o pracę, powód powrócił jednak w 2006 r. do Chin. W 2007 r. W. Y. dowiedział się od swojego kucharza pracującego w restauracji (...) L. J., że Y. Y. w Chinach pomaga swojemu wujowi prowadzić sklep, jednakże jego dochody są niskie i chciałby wrócić do Polski. Sytuacja ta miała miejsce przed upływem roku od powrotu powoda do Chin. W kwietniu 2007 r. W. Y. był w Chinach na targach i wówczas powód, który dowiedział się o tym fakcie od L. J., spotkał się z prezesem pozwanej w hotelu. Prezes zarządu pozwanej spółki wyraził zgodę na to, aby Y. Y. powrócił do niego do pracy. Oboje uzgodnili, że powód będzie zarabiał 900 dolarów amerykańskich miesięcznie.

Y. Y. powrócił do Polski w lipcu 2007 r. i rozpoczął pracę za wynagrodzeniem 900 dolarów amerykańskich miesięcznie. Wysokość jego wynagrodzenia nie zmieniła się aż do końca 2007 r. Powód pracował zwykle przez 10,5 godziny dziennie przez sześć dni w tygodniu. Jeden dzień w tygodniu miał wolny. Każdego dnia jednocześnie pracowało dwóch kucharzy, którzy sami między sobą ustalali dokładne godziny pracy i kolejność zmian. Zwykle jeden przychodził do pracy nieco wcześniej, na godzinę 11.00 i pracował do godziny 21.30, natomiast drugi przychodził godzinę albo dwie później i wówczas kończył pracę odpowiednio o godzinę albo dwie później od pierwszego kucharza.

Restauracja (...), której właścicielem jest pozwana spółka, była otwarta dla klientów od godziny 12.00 do godziny 23.00.

W ocenie innych pracowników, powód był osobą nerwową i trudno im się z nim współpracowało.

Y. Y. uzyskał zezwolenie na pracę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na stanowisku szefa kuchni na okres od 1 sierpnia 2007 r. do 19 czerwca 2008 r. oraz od 1 lipca 2008 r. do 19 czerwca 2009 r.

Na prośbę powoda, prezes zarządu pozwanej spółki zgodził się zatrudnić również jego przebywającą w Chinach żonę, L. J.. L. J. miała certyfikat kucharza, jednakże w Chinach pracowała jako kelnerka, zarabiając 600-700 yuanów (do 2003 r., później nie pracowała). Do Polski przybyła w październiku 2007 r. i w tym samym miesiącu rozpoczęła pracę w pozwanej spółce. Warunki jej zatrudnienia powód uzgodnił wcześniej z W. Y. w formie ustnej. W dniu 5 listopada 2007 r. powódka podpisała sporządzoną w języku polskim umowę o pracę w pozwanej spółce na czas określony do 30 września 2008 r. na stanowisku kucharza. Jej wynagrodzenie w pisemnej umowie określone zostało na kwotę 936 złotych brutto. Faktycznie L. J. przez cały okres zatrudnienia w (...) Sp. z o.o. w S. pracowała jako pomoc kuchenna, przy czym pracę świadczyła przez część tygodnia w restauracji (...) przy (...) w S., a przez pozostałą część w restauracji (...). Do końca 2007 r. jej wynagrodzenie wynosiło 450 dolarów amerykańskich miesięcznie, czyli połowę wynagrodzenia jej męża. Tak samo jak powód, powódka uzgadniała dokładne godziny swojej pracy z innymi osobami pracującymi na stanowisku pomocy kuchennej. Pracowała 10,5 godziny dziennie przez 6 dni w tygodniu. 4 dni w dni w miesiącu miała natomiast wolne. Do obowiązków pomocy kuchennej należało m.in. dbanie o czystość, mycie patelni, talerzy.

L. J. początkowo nie potrafiła wykonać wielu czynności w pracy, w związku z czym musiała się przyuczyć do wykonywania powierzonych jej obowiązków. Dopiero po kilku miesiącach nastąpiła istotna poprawa jakości świadczonej przez nią pracy. Jakość pracy powódki była oceniana przez innych pracowników pozwanej spółki jako przeciętna bądź zła. Również W. Y. początkowo oceniał ją jako kiepską.

Zarówno powodowi, jak i jego małżonce w trakcie całego okresu zatrudnienia w pozwanej spółce przysługiwał urlop wypoczynkowy w wymiarze 20 dni rocznie. Zarówno Y. Y., jak i L. J. nie wykorzystywali urlopu wypoczynkowego w 2008 r., nie otrzymali także od pracodawcy ekwiwalentu za urlop.

Dokumenty oraz formalności związane z uzyskaniem pozwolenia na ich pobyt oraz podjęcie pracy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej załatwiał prezes zarządu pozwanej spółki. W dokumentacji tej W. Y. wszędzie wpisywał jako stanowisko pracy powódki kucharz, gdyż jako kelnerka lub pomoc kuchenna nie uzyskałaby pozwolenia na pracę w Polsce.

Powódka uzyskała zezwolenie na zamieszkanie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na okres do 18 września 2009 r. oraz zezwolenie na pracę na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej jako kucharz, najpierw na okres od 5 listopada 2007 r. do 30 września 2008 r., a następnie od 1 października 2008 r. do 30 września 2009 r.

W dniu 4 lipca 2008 r. Naczelnik (...) Urzędu Skarbowego w S. wydał zaświadczenie o niezaleganiu przez pozwaną spółkę w podatkach. W dniu 3 lipca 2008 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. wydał natomiast decyzję o niezaleganiu przez (...) Sp. z o.o. z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne, zdrowotne, Fundusz Pracy oraz Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

W związku ze spadkiem wartości dolara amerykańskiego i tym samym realnej siły nabywczej wynagrodzenia powodów, na początku 2008 r., W. Y. na prośbę Y. Y. zgodził się, aby zarówno jego wynagrodzenie, jak i wynagrodzenie jego małżonki było wypłacane w złotych polskich. Zgodnie z umową stron, wynagrodzenie powoda oraz powódki miało być wypłacane w złotych polskich w tej samej ustalonej przez nich kwocie również w przypadku, gdyby dolar amerykański zyskał na wartości.

Począwszy od 1 stycznia 2008 r., aż do końca okresu zatrudnienia w pozwanej spółce, tj. do 31 marca 2009 r., wynagrodzenie powoda wynosiło 2.500 zł netto. Jeśli chodzi natomiast o powódkę, to zawarła ona z pozwaną aneks z 31 grudnia 2007 r. do umowy o pracę z 5 listopada 2007 r., na mocy którego jej wynagrodzenie od 1 stycznia 2008 r. określone zostało na kwotę 1.126 zł brutto. Faktycznie wynagrodzenie L. J. od 1 stycznia 2008 r. wynosiło 1.500 zł netto.

Zarówno wynagrodzenie powoda w kwocie 2.500 złotych netto, jak i powódki w kwocie 1.500 złotych netto miesięcznie, obejmowało przy tym wynagrodzenie i dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych oraz dodatek za pracę w porze nocnej. Dotyczy to również wynagrodzenia otrzymywanego przez Y. Y. w dolarach amerykańskich w okresie od lipca 2007 r. do końca grudnia 2007 r. oraz wynagrodzenia L. J. w okresie od października 2007 r. do końca grudnia 2007 r. Począwszy od 1 stycznia 2008 r., aż do końca okresu zatrudnienia w pozwanej spółce, wysokość wynagrodzeń powodów nie ulegała zmianie.

Oprócz wynagrodzenia za pracę powód oraz powódka mieli zapewnione przez pracodawcę całodzienne darmowe wyżywienie w restauracjach, w których pracowali. Zdarzało się, że przychodzili do restauracji, aby się najeść również w te dni, w które nie pracowali. Ponadto, zatrudnione w pozwanej spółce na stanowisku pomocy kuchennej osoby, w tym K. K., prały rzeczy osobiste powoda oraz innych pracowników narodowości chińskiej.

W okresie Świąt Bożego Narodzenia w dniach 24, 25 i 26 grudnia 2007 r., 24, 25 i 26 grudnia 2008 r., a także w okresie Świąt Wielkanocnych w dniach 22, 23 i 24 marca 2008 r., należące do pozwanej spółki restauracje (...) i (...) w S. były nieczynne. W tym czasie zarówno powódka, jak i powód nie wykonywali pracy.

Y. Y. oraz L. J. przez cały okres zatrudnienia w pozwanej spółce mieszkali najpierw w mieszkaniu W. Y. i jego małżonki L. Q.przy Alei (...) w S., a następnie w mieszkaniu przy ulicy (...) w S.. Prezes zarządu pozwanej spółki i jego małżonka nabyli własność tego mieszkania 23 czerwca 2008 r. Od 1 lipca 2008 r. powódka oraz powód byli zameldowani w tym mieszkaniu na pobyt czasowy. Wcześniej byli natomiast zameldowani na pobyt czasowy w mieszkaniu przy Alei (...) w S.. Powód Y. Y. 13 lipca 2007 r. podpisał z L. Q. wiceprezesem zarządu pozwanej spółki, umowę najmu lokalu mieszkalnego położonego w S. przy Alei (...) o powierzchni 47 m^{(

2)}, składającego się z dwóch pokoi, kuchni, łazienki oraz innych pomieszczeń pomocniczych. W umowie wskazano, że została ona zawarta na okres dwóch lat od 13 lipca 2007 r. do 12 lipca 2009 r. Czynsz najmu został określony na złotówkę. W § 4 umowy zapisano także, że wynajmujący zobowiązuje się opłacać wszelkie koszty związane z eksploatacją lokalu. W dniu 20 lipca 2008 r. powódka L. J. podpisała natomiast z W. Y. sporządzoną w języku polskim umowę najmu lokalu mieszkalnego położonego w S. przy ulicy (...) o powierzchni 83,40 m^{(

2)}, składającego się z 4 pokoi, kuchni, łazienki oraz innych pomieszczeń pomocniczych. W § 4 umowy zapisano, że czynsz najmu wynosi 1 złoty oraz że wynajmujący zobowiązany jest terminowo opłacać wszelkie koszty związane z eksploatacją lokalu. Umowa zawarta została na czas określony do 30 września 2009 r. Faktycznie powódka oraz powód, tak jak we wcześniejszym okresie, w mieszkaniu tym zajmowali jeden pokój. W pozostałych pokojach mieszkali zaś inni obywatele Chińskiej Republiki Ludowej, którzy byli zatrudniani przez pozwaną. Powodowie nie ponosili żadnych kosztów związanych z mieszkaniem. Koszty te ponosiła natomiast pozwana.

Żaden z kucharzy z Chińskiej Republiki Ludowej, których zatrudniała pozwana spółka, nie przywoził ze sobą z ojczystego kraju do Polski pieniędzy. W. Y. dawał im na początek na drobne wydatki po 200 zł. Pozwana odprowadzała zaliczki na podatek dochodowy oraz składki na ubezpieczenia społeczne, chorobowe i wypadkowe powodów od najniższego wynagrodzenia.

Powodowie mówili innym osobom, z którymi pracowali, że przyjechali do Polski pracować, aby za zarobione tutaj pieniądze lepiej im się żyło w Chinach. Pieniądze wysyłali do Chin, m.in. na pokrycie kosztów utrzymania swoich dzieci, które tam pozostały pod opieką dziadków. Opowiadali także o swoich planach kupna mieszkania w Chinach. Niektórym zaś osobom, z którymi pracowali, w tym m.in. A. P., mówili że kupili już mieszkanie. Nigdy nie mówili natomiast, że chcą w Polsce otworzyć restaurację.

Tak samo jak we wcześniejszych latach, prezes zarządu pozwanej spółki wypłacał pracownikom wynagrodzenia osobiście oraz każdemu z osobna. Najczęściej odbywało się to jednego dnia w miejscu pracy, czyli w restauracji. Wynagrodzenia były wypłacane regularnie, do 10. dnia kolejnego miesiąca, bez zaległości i opóźnień. Każdy z pracowników po odebraniu swojego wynagrodzenia i wyjściu z biura przekazywał kolejnemu, że teraz on ma iść do szefa. Wśród pracowników, którzy w dniu wypłaty byli proszeni przez W. Y. po odbiór wynagrodzenia, byli także powodowie. Choć poszczególni pracownicy pozwanej nie widzieli bezpośrednio, jak W. Y. wypłaca wynagrodzenia innym pracownikom, to jednak żaden z nich nie miał wątpliwości, że jeżeli dana osoba została poproszona przez prezesa zarządu pozwanej, to otrzymała wynagrodzenie. Zdarzało się, że inni pracownicy pozwanej widzieli jak Y. Y. oraz L. J. trzymają w rękach pieniądze po wyjściu od szefa. Ponadto, powodowie sami czasami mówili innym pracownikom pozwanej spółki, że otrzymali wynagrodzenie. Nigdy nie zdarzyło się, aby Y. Y. lub L. J. skarżyli się innym pracownikom na brak wypłaty wynagrodzenia. Miały natomiast miejsce sytuacje, że powód narzekał na wysokość wynagrodzenia.

W pozwanej spółce nie była prowadzona lista płac ani ewidencja czasu pracy. W. J. nie odbierał od pracowników narodowości chińskiej, którzy byli zatrudniani przez pozwaną spółkę, pisemnych pokwitowań otrzymania wynagrodzenia.

Y. Y. był najlepiej zarabiającym kucharzem w pozwanej spółce. W ocenie prezesa zarządu pozwanej, miał doświadczenie i dobrze wykonywał swoją pracę. Był jego zaufanym pracownikiem. Gdy W. Y. wyjechał na olimpiadę do P. w 2008 r., to powód odbierał utarg zarówno z restauracji (...), jak i z restauracji (...).

W 2008 r., po pewnym okresie pracy, Y. Y. uiścił do rąk prezesa zarządu pozwanej spółki kwotę gwarancyjną w wysokości 4.000 zł, która miała zabezpieczać właściwe wykonywanie pracy przez pracownika, a po upływie okresu trwania umowy o pracę miała zostać zwrócona. W przypadku gdyby rozwiązanie umowy o pracę nastąpiło z winy pracownika, kwota ta miała zostać zaliczona na poczet strat poniesionych przez spółkę.

Ponieważ Y. Y. i jego małżonka chcieli kupić mieszkanie w Chinach, zwrócili się do prezesa zarządu pozwanej spółki (...) o udzielenie pożyczki. W. Y. zgodził się na to i w styczniu 2009 r. pożyczył powodom kwotę 20.000 yuanów. Kwota ta miała zostać rozliczona z wynagrodzenia Y. Y. za grudzień 2008 r. oraz za styczeń, luty i marzec 2009 r. Umówione wynagrodzenie za te cztery miesiące nie zostało powodowi wypłacone. Zgodnie z ustną umową, zwrotowi podlegała jedynie dłużna suma, bez naliczania odsetek.

Prezes zarządu pozwanej wypłacił L. J. umówione wynagrodzenie za pracę za wszystkie miesiące jej pracy aż do lutego 2009 r. włącznie, albowiem w umowie pożyczki nie postanowiono, aby potrącenia miały być również dokonywane z jej wynagrodzenia. Nie zapłacił jej umówionego wynagrodzenia (1.500 zł netto) za marzec 2009 r.

Powód miał założone na swoje nazwisko trzy rachunki bankowe, w tym jeden złotówkowy oraz dwa dewizowe, tj. w euro oraz w dolarach amerykańskich. Prezes zarządu pozwanej spółki jedynie pomógł powodowi w 2007 r. otworzyć rachunek bankowy w (...) Banku (...). Nie przesyłał natomiast, tak jak w poprzednim okresie zatrudnienia Y. Y. od 2004 do 2006 r., zarobionych przez niego pieniędzy do jego rodziny w Chinach. Pieniądze te powodowie przekazywali natomiast samodzielnie za pośrednictwem powyższych rachunków bankowych.

Na rachunku bankowym powoda prowadzonym w walucie polskiej dokonane zostały następujące wpłaty:

- w dniu 13 lutego 2008 r. w kwocie 6.000 zł,

- w dniu 23 kwietnia 2008 r. w kwocie 5.000 zł,

- w dniu 12 maja 2008 r. w kwocie 3.400 zł,

- w dniu 16 czerwca 2008 r. w kwocie 3.000 zł,

- w dniu 14 lipca 2008 r. w kwocie 3.400 zł,

- w dniu 1 września 2008 r. w kwocie 3.500 zł,

- w dniu 17 września 2008 r. w kwocie 3.700 zł,

- w dniu 15 października 2008 r. w kwocie 3.500 zł,

- w dniu 13 listopada 2008 r. w kwocie 5.500 zł.

Jeśli chodzi natomiast o wypłaty na tym samym rachunku bankowym, to dokonane zostały one w następujących terminach oraz wysokości:

- w dniu 15 maja 2008 r. w kwocie 14.000 zł,

- w dniu 21 sierpnia 2008 r. w kwocie 2.000 zł,

- w dniu 9 października 2008 r. w kwocie 3.500 zł,

- w dniu 29 października 2008 r. w kwocie 1.500 zł,

- w dniu 11 grudnia 2008 r. w kwocie 16.044 zł.

Na rachunku bankowym powoda prowadzonym w euro dokonane zostały z kolei wpłaty w następujących terminach i następującej wysokości:

- w dniu 11 grudnia 2007 r. w kwocie 20 euro;

- w dniu 15 maja 2008 r. w kwocie 3.900 euro oraz 200 euro;

- w dniu 20 października 2008 r. w kwocie 1.000 euro;

Na rachunku tym odnotowane zostały natomiast następujące wypłaty:

- w dniu 15 maja 2008 r. w kwocie 3.900 euro,

- w dniu 23 września 2008 r. w kwocie 150 euro,

- w dniu 20 października 2008 r. w kwocie 1.000 euro.

Na rachunku bankowym powoda prowadzonym w dolarach amerykańskich odnotowana została z kolei jedna wpłata w dniu 11 grudnia 2007 r. w kwocie 2.565 dolarów oraz dwie wypłaty, pierwsza w dniu 13 grudnia 2007 r. w kwocie 2.500 dolarów, a druga 10 kwietnia 2009 r. w kwocie 65 dolarów.

W okresie pracy w pozwanej spółce (...) chodziła często do różnych sklepów i kupowała sobie m.in. ubrania. Było to zauważane przez innych pracowników pozwanej spółki, w ocenie których powódka lubiła się dobrze ubrać, ponadto często przeglądała gazetki reklamowe z marketów. W czasie pracy u pozwanej powodowie kupili sobie komputer przenośny typu laptop za kwotę około 2 tysięcy zł oraz aparat cyfrowy za kwotę około tysiąca zł. W zakupie aparatu pomagał im pracownik pozwanej, A. P..

W. Y. na prośbę powoda zgodził się zatrudnić jego brata Y. Y. i sprowadzić go w tym celu z Chin do Polski. Uzgodnił z powodem również warunki jego zatrudnienia. Brat powoda zaczął pracować w pozwanej spółce we wrześniu 2008 r.

W lutym 2009 r. Y. Y. oznajmił prezesowi zarządu pozwanej spółki, że chce wracać do Chin ze względu na problemy rodzinne. W. Y. wziął od niego pieniądze, paszport i na jego prośbę kupił mu bilet na pociąg do W. na 17 marca 2009 r. oraz bilet lotniczy do Chin na 18 marca 2009 r. Po kupnie biletów oddał mu je razem z paszportem. Podczas kontroli w S. brat powoda został jednak zatrzymany przez Straż Graniczną. Zadzwonił wówczas do W. Y., który przyjechał do niego wraz z powodem. Okazało się, że wiza w paszporcie Y. Y., która była wizą wielokrotnego przekraczania granicy, została przez kogoś przeprawiona na wizę jednorazową.

Po zatrzymaniu Y. Y. przez Straż Graniczną, powodowie zwrócili się o pomoc do L. D. M., kucharza z restauracji (...) w Centrum Handlowym (...) w S.. Powód powiedział wówczas L. D. (...) że W. Y. przerobił wizę w paszporcie jego brata oraz że nie wypłaca im pensji. Dodał, że wynagrodzenia ich miał odkładać na otworzenie restauracji w S., jednakże obecnie po zaistniałej sytuacji z wizą nie mogą już mu ufać. L. M. doradził im, aby porozmawiali z W. Y. prywatnie albo założyli sprawę w sądzie. L. D. M.był także z powodami w Straży Granicznej, gdzie spotkał W. (...), któremu przekazał, że jeżeli W. Y. chce załatwić sprawę z paszportem, to żeby się z nim skontaktował.

Brat powoda został zwolniony przez Straż Graniczną 19 marca 2009 r. Prezes zarządu pozwanej spółki był w Straży Granicznej w sprawie zatrzymania brata powoda. Korzystał wówczas z pomocy tłumacza W. L. Następnego dnia, tj. 20 marca 2009 r., Y. Y. zadzwonił do W. Y. z prośbą o spotkanie w restauracji (...) przy Alei (...) w S.. Prezes zarządu pozwanej wyraził na to zgodę i do spotkania doszło jeszcze tego samego dnia w godzinach rannych. Powód przyszedł wraz z bratem, który jednak pozostał na zewnątrz restauracji. W. Y. był sam. Podczas rozmowy Y. Y. oznajmił mu, że wiedzą z bratem, iż to on przerobił zapis w wizie i nie powiedzą o tym Straży Granicznej, jeżeli zapłaci na ich rzecz kwotę 30.000 dolarów amerykańskich. Prezes zarządu pozwanej stwierdził, że jest to haracz i nie będzie płacił żadnych pieniędzy. Spotkanie to trwało około 10-15 minut. Po jej zakończeniu W. Y. powiadomił o niej konsula Chin w G., który poradził mu, aby nie płacił powodowi i jego bratu żadnych pieniędzy.

Tego samego dnia, tj. 20 marca 2009 r., Y. Y. zwrócił się do prezesa zarządu pozwanej spółki o udzielenie urlopu wypoczynkowego dla siebie i jego małżonki w okresie od 20 marca 2009 r. do 20 kwietnia 2009 r., składając jednocześnie w tym celu pisemny wniosek. W. Y. wyraził zgodę na udzielenie urlopu. Począwszy od 20 marca 2009 r. aż do końca okresu zatrudnienia w pozwanej spółce, tj. do 31 marca 2009 r., zarówno powód, jak i jego małżonka korzystali z urlopu wypoczynkowego (8 dni) i nie świadczyli faktycznie pracy na jej rzecz.

Prezes zarządu pozwanej skontaktował się z kucharzem z restauracji (...) mieszczącej się w Centrum Handlowym (...) w S. L. D. M. Prezes zarządu pozwanej powiedział mu, aby nie wtrącał się do tej sprawy. Wówczas L. D. M.zaproponował, aby dał mu 30.000 złotych i on załatwi tą sprawę, jednakże W. Y. odpowiedział, że nie wierzy, aby powód zgodził się na niższą kwotę. Po pewnym czasie L. D. M.na prośbę prezesa zarządu pozwanej jeszcze raz z nim rozmawiał w restauracji (...). W. Y. deklarował chęć zapłaty, jednakże chciał uzgodnić wysokość kwoty. L. D. M.zaproponował, aby spotkali się wszyscy razem z powodami oraz bratem powoda i wspólnie porozmawiali na ten temat.

W dniu 29 marca 2009 r. do W. Y. przyszedł najpierw L. D. M. a później powód wraz z małżonką. Następnie W. Y. wraz z L. D. M. poszedł do mieszkania, w którym zamieszkiwali nadal powodowie. Podczas rozmowy był także obecny Y. Y.. Rozmowa została nagrana przez prezesa zarządu pozwanej za pomocą urządzenia przenośnego. Powód oraz jego brat twierdzili, że w związku z przerobieniem wizy w paszporcie, Y. Y. przez kilka lat nie będzie mógł przyjechać do Polski w celach zarobkowych i żądana kwota 28.000 dolarów amerykańskich ma w związku z tym stanowić dla niego odszkodowanie z tego tytułu. Ponadto powód wskazywał, że nie zostało rozliczone jego wynagrodzenie za grudzień 2008 r. oraz za miesiące od stycznia do marca 2009r., a także wynagrodzenie powódki za marzec 2008 r.

Zgodnie z ustaleniami poczynionymi w trakcie rozmowy, W. Y. miał przekazać powodom i bratu powoda kwotę 28.000 dolarów następnego dnia, tj. 30 marca 2009 r. Tego dnia prezes zarządu pozwanej spółki przyszedł jednakże do mieszkania w którym zamieszkiwał Y. Y. oraz L. J. z Policją, którą już wcześniej powiadomił o żądaniach powodów i Y. Y.. Powodowie i brat powoda poinformowali funkcjonariuszy Policji, że domagają się od pracodawcy należności z tytułu pracy. W mieszkaniu był wówczas również obecny L. D. M. Funkcjonariusze Policji zabrali powodów, brata powoda i L. D. M. na komisariat, gdzie następnie zostali przesłuchani.

W dniu 30 marca 2009 r. W. Y. złożył wniosek o uchylenie decyzji o pozwolenie na pracę dla Y. Y. oraz L. J.. W dniu 2 kwietnia 2009 r. Wojewoda (...) wydał decyzje o wygaśnięciu wydanych powodowi oraz powódce przyrzeczeń zezwolenia na pracę na terytorium Rzeczypospolitej oraz zezwoleń na pracę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Sąd Okręgowy ustalił nadto, że pozwana rozwiązała z powodem i jego żoną umowy o pracę z dniem 31 marca 2009 r. na podstawie art. 52 § 1 k.p. Tego samego dnia rozwiązana została również umowa o pracę z Y. Y.. Dokumenty mówiące o rozwiązaniu umowy o pracę z Y. Y. i L. J. bez wypowiedzenia z ich winy zostały im wręczone 3 kwietnia 2009 r.

W dniu 6 kwietnia 2009 r. wystawione zostało świadectwo pracy powoda w (...) Sp. z o.o. w którym wskazuje się, że Y. Y. był zatrudniony w tej spółce w okresie od 16 marca 2009 r. do 31 marca 2009 r. w wymiarze pełnego etatu na stanowisku szefa kuchni, korzystał z urlopu wypoczynkowego w łącznym wymiarze 8 dni (64 godziny) oraz że umowa o prace rozwiązana została przez pracodawcę na podstawie art. 52 § 1 pkt 1 k.p.

Tego samego dnia, tj. 6 kwietnia 2009 r. wydane zostało także świadectwo pracy powódki w pozwanej spółce, w którym również wskazuje się, że L. J. była zatrudniona w pozwanej spółce w okresie od 16 marca 2009 r. do 31 marca 2009 r. w wymiarze pełnego etatu na stanowisku kucharza, korzystała z urlopu wypoczynkowego w łącznym wymiarze 8 dni (64 godziny) oraz że umowa o pracę rozwiązana została przez pracodawcę na podstawie art. 52 § 1 pkt 1 k.p.

Zarówno powód, jak i powódka złożyli przeciwko pozwanej pozwy o zapłatę odszkodowania z tytułu niezgodnego z prawem rozwiązania przez pracodawcę umowy o pracę bez wypowiedzenia.

W związku z zaistniałą sytuacją konfliktową, powódce nie zostało wypłacone wynagrodzenie za marzec 2009 r. Ponadto, L. J. oraz Y. Y. nie wykorzystali całego urlopu wypoczynkowego za 2008 r. (wykorzystali tylko 3 dni w marcu 2009 r.), ani też nie otrzymali z tego tytułu ekwiwalentu (za 17 dni).

Po zaistniałej sytuacji konfliktowej związanej z przerobieniem wizy w paszporcie Y. Y., powód oraz jego brat zamieszczali na forach internetowych wpisy, iż w Polsce natknęli się na nieuczciwą firmę. W tej sprawie był u powoda prezes zarządu pozwanej spółki wraz z tłumaczem W. L.

W dniu 23 marca 2009 r. Y. Y., L. J. oraz Y. Y. złożyli w Prokuraturze Rejonowej Szczecin-Śródmieście zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przez prezesa zarządu pozwanej spółki (...) przestępstwa polegającego na tym, że w dniu 16 lub 17 marca 2009 r. w S. przerobił dokument, w szczególności wizę pobytową nr (...), wydaną przez właściwe władze RP na nazwisko obywatela Chińskiej Republiki Ludowej Y. Y., jednocześnie rzucając na tego pokrzywdzonego podejrzenie o dokonanie fałszerstwa, a w rezultacie powodując zatrzymanie pokrzywdzonego oraz w/w dokumentu przez placówkę Straży Granicznej w L..

Powodowie oraz Y. Y. w piśmie z 23 marca 2009 r. kierowanym do Prokuratury Rejonowej Szczecin-Śródmieście wskazali, że W. Y., działając jako jednoosobowy zarządca (...) Sp. z o.o. z siedzibą w S., wbrew obowiązkowi nie wypłacił pokrzywdzonym przysługujących im należności z tytułu stosunku pracy:

1) Y. Y. i L. J. wynagrodzenia za pracę za ostatnie 1,5 roku, które wynosi po 80.389,80 zł wobec każdego z nich oraz nie wypłacił im ekwiwalentu za niewykorzystane urlopy wypoczynkowe za 2008 r. w kwotach po 2.937,20 zł,

2) Y. Y. wynagrodzenia za pracę za ostatnie 6 miesięcy, które wynosi 26.436,60 zł oraz nie wypłacił mu ekwiwalentu za niewykorzystane urlopy wypoczynkowe za 2008 r. i za 3 miesiące 2009 r., przysługującego w łącznej kwocie 3.549,07 zł.

Ponadto, w w/w piśmie wskazano również, że W. Y. - wbrew obowiązkowi wynikającemu z przepisów prawa pracy - nie udzielił wszystkim trzem pokrzywdzonym urlopów wypoczynkowych, przy czym nawet odmówił przyjęcia podań o takowe urlopy oraz wbrew obowiązkowi wynikającemu z przepisów prawa pracy, nie potwierdził zawarcia z powodami i Y. Y. umów o pracę na stanowiskach kucharzy w restauracji (...) przy (...) w S..

Wobec W. Y. wszczęte zostało m.in. dochodzenie o przestępstwo zmuszania do pracy bez wynagrodzenia.

Sąd I instancji przyjął nadto, że w kwietniu 2009 r. wiceprezes zarządu pozwanej spółki (...), przesłała powódce podpisaną przez nią umowę najmu lokalu mieszkalnego położonego w S. przy ulicy (...), natomiast powodowi umowę najmu lokalu mieszkalnego położonego w S. przy Alei (...), zwracając się z prośbą o ich podpisanie i zwrot jednego egzemplarza każdej umowy. Ponadto, wiceprezes zarządu pozwanej spółki zastrzegła w swych pismach z 3 kwietnia 2009 r., kierowanych do powodów, że w przypadku niepodpisania umowy, będzie jej przysługiwało - jako właścicielowi - wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z mieszkań w kwocie równiej ustalonemu w umowach czynszowi oraz zwrot opłat za media. W piśmie kierowanym do Y. Y. wskazała również, że wpłaconą przez niego kaucję w wysokości 4.000 zł, zaliczy wówczas na poczet należności za używanie mieszkania.

Pomimo ustania stosunku zatrudnienia Y. Y. wraz ze swoją małżonką nadal mieszkali w mieszkaniu W. Y. i jego małżonki L. Q. do połowy maja 2013 r. W dniu 13 maja 2013 r. do mieszkania tego został odcięty dopływ gazu, natomiast 15 maja 2009 r. - wody i energii elektrycznej. Już wcześniej, tj. w kwietniu 2013 r., prezes zarządu pozwanej kazał im opuścić to mieszkanie.

Po tym, jak powodowie oraz brat powoda zażądali od prezesa pozwanej spółki zapłaty na ich rzecz kwoty 30.000 dolarów amerykańskich, w pozwanej spółce została wprowadzona lista płac. Każdy pracownik w dniu wypłaty potwierdza własnoręcznym podpisem fakt otrzymania wynagrodzenia.

Minimalne wynagrodzenie zasadnicze w 2007 r. wynosiło 936 zł, w 2008 roku 1.126 zł, a w 2009 r. 1.276 zł.

Sąd Okręgowy ustalił, że powódka nabyła w okresie zatrudnienia w pozwanej Spółce prawo do wynagrodzenia za pracę brutto (wraz ze wszystkimi dodatkami) w następującej wysokości:

- w październiku 2007 r. 1.916,66 zł (w tym wynagrodzenie wraz z dodatkiem za pracę w godzinach nadliczbowych łącznie 944,30 zł oraz dodatek za pracę w porze nocnej 36,36 zł);

- w listopadzie 2007 r. 2.072,41 zł (w tym wynagrodzenie wraz z dodatkiem za pracę w godzinach nadliczbowych łącznie 1.098,67 zł oraz dodatek za pracę w porze nocnej 37,74 zł);

- w grudniu 2007 r. 2.246,41 zł (w tym wynagrodzenie wraz z dodatkiem za pracę w godzinach nadliczbowych łącznie 1.272,90 zł oraz dodatek za pracę w porze nocnej 37,51 zł);

- w styczniu 2008 r. 2.249,52 zł (w tym wynagrodzenie wraz z dodatkiem za pracę w godzinach nadliczbowych łącznie 1.283,20 zł oraz dodatek za pracę w porze nocnej 40,32 zł);

- w lutym 2008 r. 2.342,72 zł (w tym wynagrodzenie wraz z dodatkiem za pracę w godzinach nadliczbowych łącznie 1.175,85 zł oraz dodatek za pracę w porze nocnej 40,87 zł);

- w marcu 2008 r. 2.512,70 zł (w tym wynagrodzenie wraz z dodatkiem za pracę w godzinach nadliczbowych łącznie 1.346,10 zł oraz dodatek za pracę w porze nocnej 40,60 zł);

- w kwietniu 2008 r. 2.327,92 zł (w tym wynagrodzenie wraz z dodatkiem za pracę w godzinach nadliczbowych łącznie 1.158,40 zł oraz dodatek za pracę w porze nocnej 43,52 zł);

- w maju 2008 r. 3.038,53 zł (w tym wynagrodzenie wraz z dodatkiem za pracę w godzinach nadliczbowych łącznie 1.859,25 zł oraz dodatek za pracę w porze nocnej 53,28 zł);

- w czerwcu 2008 r. 2.486,10 zł (w tym wynagrodzenie wraz z dodatkiem za pracę w godzinach nadliczbowych łącznie 1.316,55 zł oraz dodatek za pracę w porze nocnej 43,55 zł);

- w lipcu 2008 r. 2.286,21 zł (w tym wynagrodzenie wraz z dodatkiem za pracę w godzinach nadliczbowych łącznie 1.121,17 zł oraz dodatek za pracę w porze nocnej 39,04 zł);

- w sierpniu 2008 r. 2.811,46 zł (w tym wynagrodzenie wraz z dodatkiem za pracę w godzinach nadliczbowych łącznie 1.641,36 zł oraz dodatek za pracę w porze nocnej 44,10 zł);

- we wrześniu 2008 r. 2.327,92 zł (w tym wynagrodzenie wraz z dodatkiem za pracę w godzinach nadliczbowych łącznie 1.158,40 zł oraz dodatek za pracę w porze nocnej 43,52 zł);

- w październiku 2008 r. 2.304,71 zł (w tym wynagrodzenie wraz z dodatkiem za pracę w godzinach nadliczbowych łącznie 1.134,79 zł oraz dodatek za pracę w porze nocnej 43,92 zł);

- w listopadzie 2008 r. 3.100,80 zł (w tym wynagrodzenie wraz z dodatkiem za pracę w godzinach nadliczbowych łącznie 1.921,76 zł oraz dodatek za pracę w porze nocnej 53,04 zł);

- w grudniu 2008 r. 2.328,65 zł (w tym wynagrodzenie wraz z dodatkiem za pracę w godzinach nadliczbowych łącznie 1.165,80 zł oraz dodatek za pracę w porze nocnej 36,85 zł);

- w styczniu 2009 r. 2.966,78 zł (w tym wynagrodzenie wraz z dodatkiem za pracę w godzinach nadliczbowych łącznie 1.643,22 zł oraz dodatek za pracę w porze nocnej 47,56 zł);

- w lutym 2009 r. 2.689,95 zł (w tym wynagrodzenie wraz z dodatkiem za pracę w godzinach nadliczbowych łącznie 1.366,85 zł oraz dodatek za pracę w porze nocnej 47,70 zł);

- w marcu 2009 r. 1.604,42 zł (w tym wynagrodzenie wraz z dodatkiem za pracę w godzinach nadliczbowych łącznie 761,25 zło oraz dodatek za pracę w porze nocnej 31,17 zł).

W przeliczeniu wynagrodzenie netto powódki w okresie od października do grudnia 2007 r. w wysokości 450 dolarów amerykańskich miesięcznie, przy średnim kursie dolara na dzień wypłaty, tj. 10 listopada 2007 r. – 2,83 zł, 10 grudnia 2007 r. – 3,06 zł oraz 10 stycznia 2008 r. – 2,95 zł, wynosiło odpowiednio 1.273,50 zł, 1.377 zł oraz 1.327,50 zł.

Powódka otrzymała od pozwanej Spółki tytułem wynagrodzenia za pracę (obejmującego również dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych i w porze nocnej) - w okresie od 1 października 2007 r. do 31 grudnia 2007 r. po 450 dolarów amerykańskich netto miesięcznie, a od 1 stycznia 2008 r. do końca lutego 2009 r. (bez marca 2009 r., za który to miesiąc wynagrodzenia w kwocie 1.500 zł netto nie otrzymała) po 1.500 zł netto miesięcznie. Wynagrodzenie to odpowiadało następującym kwotom wynagrodzenia brutto (tj. po uwzględnieniu składek na ubezpieczenie społeczne, składki zdrowotnej i zaliczki na podatek dochodowy)
- w październiku 2007 r. 1.793 zł;

- w listopadzie 2007 r. 1.947 zł;

- w grudniu 2007 r. 1.873 zł;

- od stycznia 2008 r. do grudnia 2008 r. po 2.078 zł miesięcznie,

- w styczniu i lutym 2009 r. po 2.057 zł,

- w marcu 2009 r. 1.604,42 zł.

Ekwiwalent za jeden dzień urlopu wypoczynkowego powódki wynosi 133,16 zł brutto.

Przy przyjęciu, że powód był zatrudniony w pozwanej spółce w okresie od 1 lipca 2007 r. do 31 marca 2009 r., z tym że świadczył pracę od 1 lipca 2007 r. do 19 marca 2009 r., czas jego pracy odpowiadał 10,5 godzinom dziennie (od 11.00 do 21.30 lub od 12.30 do 23.00), przy czym miał 4 dni wolne od pracy w miesiącu, w poniedziałek lub środę na przemian oraz że w dniach 24, 25 i 26 grudnia 2007 r., 24, 25 i 26 grudnia 2008 r., a także w dniach 22, 23 i 24 marca 2008 r. - nie wykonywał pracy oraz że jego miesięczne wynagrodzenie stanowiło obowiązującą w okresie obliczeniowym kwotę minimalnego wynagrodzenia, wynagrodzenie brutto powoda powinno wynosić w kolejnych miesiącach co najmniej:

- w lipcu 2007 r. 2.035,63 zł (w tym wynagrodzenie wraz z dodatkiem za pracę w godzinach nadliczbowych łącznie 1.064,65 zł oraz dodatek za pracę w porze nocnej 34,98 zł);

- w sierpniu 2007 r. 2.028,57 zł (w tym wynagrodzenie wraz z dodatkiem za pracę w godzinach nadliczbowych łącznie 1.059,18 zł oraz dodatek za pracę w porze nocnej 33,39 zł);

- we wrześniu 2007 r. 2.215,39 zł (w tym wynagrodzenie wraz z dodatkiem za pracę w godzinach nadliczbowych łącznie 1.243,12 zł oraz dodatek za pracę w porze nocnej 36,27 zł);

- w październiku 2007 r. 1.916,66 zł (w tym wynagrodzenie wraz z dodatkiem za pracę w godzinach nadliczbowych łącznie 944,30 zł oraz dodatek za pracę w porze nocnej 36,36 zł);

- w listopadzie 2007 r. 2.072,41 zł (w tym wynagrodzenie wraz z dodatkiem za pracę w godzinach nadliczbowych łącznie 1.098,67 zł oraz dodatek za pracę w porze nocnej 37,74 zł);

- w grudniu 2007 r. 2.246,41 zł (w tym wynagrodzenie wraz z dodatkiem za pracę w godzinach nadliczbowych łącznie 1.272,90 zł oraz dodatek za pracę w porze nocnej 37,51 zł);

- w styczniu 2008 r. 2.249,52 zł (w tym wynagrodzenie wraz z dodatkiem za pracę w godzinach nadliczbowych łącznie 1.283,20 zł oraz dodatek za pracę w porze nocnej 40,32 zł);

- w lutym 2008 r. 2.342,72 zł (w tym wynagrodzenie wraz z dodatkiem za pracę w godzinach nadliczbowych łącznie 1.175,85 zł oraz dodatek za pracę w porze nocnej 40,87 zł);

- w marcu 2008 r. 2.514,45 zł (w tym wynagrodzenie wraz z dodatkiem za pracę w godzinach nadliczbowych łącznie 1.347,85 zł oraz dodatek za pracę w porze nocnej 40,60 zł);