Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 22 maja 2014 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi zasądził od M. S. na rzecz Henry’ego L. kwotę 75000 złotych z ustawowymi odsetkami liczonymi za okres od dnia 13 lutego 2013 roku do dnia zapłaty, oddalił powództwo w pozostałej części i zasądził od M. S. na rzecz Henry’ego L. kwotę 3750 złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania; zasądził od M. S. na rzecz R. L. kwotę 75000 złotych z ustawowymi odsetkami liczonymi za okres od dnia 13 lutego 2013 roku do dnia zapłaty, oddalił powództwo w pozostałej części i zasądził od M. S. na rzecz R. L. kwotę 3750 złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania; zasądził od M. S. na rzecz A. L. kwotę 75000 złotych z ustawowymi odsetkami liczonymi za okres od dnia 13 lutego 2013 roku do dnia zapłaty, oddalił powództwo w pozostałej części i zasądził od M. S. na rzecz A. L. kwotę 3750 złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania; zasądził od M. S. na rzecz D. L. kwotę 75000 złotych z ustawowymi odsetkami liczonymi za okres od dnia 13 lutego 2013 roku do dnia zapłaty, oddalił powództwo w pozostałej części i zasądził od M. S. na rzecz D. L. kwotę 3750 złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania; oddalił powództwo w pozostałej części oraz zasądził od M. S. na rzecz D. L. kwotę 3750 złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł pozwany M. S., wnosząc o jego zmianę poprzez oddalenie powództwa oraz zasądzenie od powodów na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania, ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji wraz z orzeczeniem w przedmiocie kosztów postępowania a także zmianę orzeczenia w przedmiocie zasądzenia od pozwanego na rzecz powodów kosztów postępowania – odrębnie dla każdego z nich w zakresie zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

- naruszenie prawa materialnego poprzez przyjęcie, że roszczenie powodów opiera się na przepisie art. 164 kro i nie uwzględnienie przy tej konstrukcji prawnej konieczności wynikającej z przepisu art. 179 kro stosownego wynagrodzenia oraz nie uwzględnienie zarzutu przedawnienia roszczenia oraz przyjęcie daty ustalenia kurateli na dzień wydania orzeczenia przez Sąd Opiekuńczy a nie faktycznej daty ustalenia kurateli na dzień śmierci H. L. ewentualnie przekazania zarządu nad nieruchomością od dnia 1 maja 2009 roku przedstawicielowi spadkobierców H. L. oraz poprzez dowolne wyliczenie za ( za okres nie mający uzasadnienia w złożonym pierwotnym pozwie) ewentualnej szkody powodów bez wykazania, że szkodę taką w istocie ponieśli mimo pozostawienia nieruchomości z nakładami pozwanego zwiększającymi wartość nieruchomości i nie rozliczenia wynagrodzenia za poczynione działania pozwanego;

- naruszenie prawa procesowego poprzez oddalenie wniosku w przedmiocie zawieszenia postępowania z uwagi na toczące się równolegle postępowanie administracyjne w Ministerstwie Finansów odnośnie ustalenia prawa współwłasności nieruchomości na rzecz Skarbu Państwa oraz postępowanie w przedmiocie zasiedzenia nieruchomości przez pozwanego oraz nie dołączenie akt sprawy V Ns III 18/55 celem ustalenia zakresu kurateli i wysokości wynagrodzeń pozwanego z tego tytułu;

- nie wyjaśnienie wszystkich okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy a w szczególności uniemożliwienie wykazania wartości nakładów pozwanego na nieruchomość, zwiększających jej wartość oraz wysokości należnego wynagrodzenia na rzecz pozwanego i błędne przyjęcie, że pozwany nie złożył sprawozdania końcowego oraz wniosku o przyznanie wynagrodzenia i odesłanie pozwanego w przedmiocie wynagrodzenia do Sądu Opiekuńczego, który od kilku lat nie ustosunkował się co do roszczeń pozwanego;

- dowolne przyjęcie, że pozwani złożyli pozew w dacie 14 września 2009 roku, podczas gdy w tej dacie pełnomocnik pozwanych w postępowaniu o zwolnienie z kurateli zgłosił roszczenie o wypłacenie kwoty stanowiącej nadwyżki między wydatkami a dochodami i dotyczyło to kuratora w sprawie V Ns III 1920/1920/80/ - w której to sprawie występował inny kurator do innej nieruchomości powodów;

- naruszenie art. 102 k.p.c. poprzez przyznanie powodom odrębnie dla każdego z nich wynagrodzenia, mimo że byli oni reprezentowani przez jednego pełnomocnika, którego nakład pracy nie był zwiększony z powodu reprezentowania powodów.

Podczas rozprawy apelacyjnej w dniu 26 stycznia 2015 roku powodowie wnieśli o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest niezasadna.

Ustalenia faktyczne, jak również ocena prawna przedstawiona przez Sąd Rejonowy w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia, znajdują pełną akceptację Sądu Okręgowego.

Sąd Okręgowy przyjmuje ustalenia i rozważania Sądu I instancji za własne , bez konieczności ponownego ich przytaczania.

Przystępując do rozważenia poszczególnych zarzutów apelacji w pierwszej kolejności należy odnieść się do zarzutów prawa materialnego. Pozwany przede wszystkim podważa podstawę roszczenia powodów wskazując, iż oparcie jej o przepis art. 164 k.r.o nie uwzględnia należnego mu wynagrodzenia z racji pełnionej funkcji kuratora. Skarżący wyraża przy tym zapatrywanie, że kwota dochodzona przez powodów z tytułu utraconego przez nich dochodu z nieruchomości winna podlegać stosownemu obniżeniu o wysokość wynagrodzenia wynikającego z przepisu art. 179 k.r.o. Ze stanowiskiem tym nie można się zgodzić. Pozwany usiłuje prowadzić wykładnię instytucji opisanej w powyższym przepisie w sposób sprzeczny z podstawowymi założenia tej regulacji i rozciągać jej skutki poza ustawowe ramy. Dla uzasadnienia tego poglądu wskazać należy, iż wynagrodzenie kuratorowi przyznać może jedynie organ, który go ustanowił, a zatem kwestia ta wykracza poza kognicję Sądu rozpoznającego żądanie odszkodowawcze na podstawie art. 164 k.r.o. Co więcej wynagrodzenie z tytułu sprawowanej kurateli nie jest obligatoryjne i stanowi uprawnienie Sądu, chociaż zasadą jest odpłatny charakter tego rodzaju świadczeń, a ustalając jego wysokość Sąd bierze pod uwagę całokształt okoliczności, co może ostatecznie prowadzić do oddalenia wniosku kuratora w tym zakresie. Tym samym pozwany w niniejszej sprawie nie może skutecznie potrącić wierzytelności z tego tytułu już choćby z tego względu, iż ma ona charakter przyszły i niepewny. Podkreślenia przy tym wymaga, iż przyznanie kuratorowi wynagrodzenia następuje w drodze postanowienia Sądu. Prawidłowości powyższej oceny w niczym nie podważa okoliczność, iż zgodnie z art. 179 § 1 k.r.o. wynagrodzenie pokrywa się z dochodów lub z majątku osoby, dla której opieka została ustanowiona, gdyż przepis ten wskazuje jedynie źródło pochodzenia środków na jego pokrycie, nie stanowi on natomiast uprawnienia dla kuratora do bezpośrednio zaspokojenia się z majątku zastępowanej osoby.

Nie zasługuje również na uwzględnienie zarzut przedawnienia. Skarżący upatruje przesłanek przedawnienia w upływie trzyletniego terminu od ustania kurateli, co jego zdaniem nastąpiło z chwilą śmierci H. L. bądź najpóźniej z chwilą przekazania zarządu nad nieruchomością przedstawicielowi jego spadkobierców. Zdaniem Sądu Okręgowego pogląd ten jest dowolny i nie znajduje żadnego oparcia w obowiązujących przepisach. Gdyby taki był zamiar ustawodawcy jak wywodzi apelujący, znalazłby on swoje normatywne odzwierciedlenie. Tymczasem w świetle miarodajnego w tym względzie art. 180 k.r.o. regułą jest ustanie kurateli wskutek jej uchylenia przez organ, który ustanowił kuratora. Wbrew stanowisku wyrażonemu w apelacji śmierć osoby, dla której ustanowiono kuratelę nie powoduje jej ustania z mocy prawa, a jedynie stanowi przesłankę do wydania orzeczenia uchylającego kuratelę. Skutku takiego nie wywołuje także przekazanie zarządu nad majątkiem osobie uprawnionej. Jak wynika z akt sprawy o sygn. akt III Ns 920/09 Sądu Rejonowego dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi uchylenie kurateli i zwolnienie pozwanego z tej funkcji nastąpiło dopiero na skutek postanowienia tego Sądu z dnia 30 sierpnia 2011 roku. Powodowie wystąpili z niniejszym roszczeniem w dniu 15 września 2009 roku, a zatem jeszcze przed rozpoczęciem biegu przedawnienia, co czyni zarzut w tym zakresie całkowicie chybionym.

W tym miejscu zachodzi potrzeba ustosunkowania się do zakwestionowania przez powoda daty wytoczenia powództwa w rozpoznanej sprawie, co zostało ujęte w formie odrębnego zarzutu apelacyjnego. Pozwany wywodzi bowiem, że powodowie ostatecznie sprecyzowali swoje roszczenie już po upływie okresu przedawnienia, a pismo wszczynające postępowanie z dnia 15 września 2009 roku wobec zbyt wysokiego poziomu ogólności nie może wywoływać skutków pozwu. W ocenie Sądu Okręgowego zarzut ten nie zasługuje na uwzględnienie. Jakkolwiek rację trzeba przyznać pozwanemu, że przytoczone w piśmie z dnia 15 września 2009 roku okoliczności faktyczne, na których powodowie opierali swe żądanie, nie były dostatecznie skonkretyzowane i nie pozwalały na indywidualizację dochodzonego przez nich roszczenia, braki formalne pozwu w tym zakresie zostały uzupełnione w terminie i zgodnie z zakreślonym kierunkiem. Uszło jednocześnie uwadze skarżącego, iż zgodnie z przepisem art. 130 § 3 k.p.c. pismo poprawione lub uzupełnione w terminie wywołuje skutki od chwili jego wniesienia.

W dalszej kolejności rozważenia wymagał zarzut oddalenia wniosków pozwanego o zawieszenie postępowania z uwagi na toczące się równolegle postępowanie administracyjne w Ministerstwie Finansów odnośnie ustalenia prawa współwłasności nieruchomości na rzecz Skarbu Państwa oraz postępowanie w przedmiocie zasiedzenia nieruchomości przez pozwanego. W jego ocenie ewentualne ustalenie udziału Skarbu Państwa lub pozwanego we współwłasności spornej nieruchomości pozbawiłoby powodów legitymacji do wystąpienia z niniejszym powództwem. Ustosunkowując się do tak sformułowanego zarzutu powtórzyć należy w ślad za Sądem I instancji, że wynik postępowania w niniejszej sprawie nie jest w żadem sposób zależny od decyzji jaka ma zapaść w postępowaniu administracyjnym w przedmiocie nabycia przez Skarb Państwa udziału w nieruchomości, ani również od toczącego się postępowania o zasiedzenie przez pozwanego części tejże nieruchomości. Nie można bowiem tracić z pola widzenia, że w księgach wieczystych nieruchomości powodowie ujawnieni są jako jej jedyni współwłaściciele. Nawet gdyby przyjąć, że postępowanie prowadzone przez Ministra Finansów w sprawie zastosowania przepisów ustawy z dnia 9 kwietnia 1968 r. o dokonywaniu w księgach wieczystych wpisów na rzecz Skarbu Państwa w oparciu o międzynarodowe umowy o uregulowaniu roszczeń finansowych ( Dz. U. Nr 12, poz. 65 ) doprowadzi ostatecznie do wpisu udziału na rzecz Skarbu Państwa - na datę orzekania to właśnie powodowie dysponują tytułem i to oni sprawują aktualnie zarząd nieruchomością. Żądanie pozwu jest czynnością zachowawczą w myśl przepisu art. 209 k.c. Ponieważ współwłasność jest postacią własności, środki jej ochrony mogą być stosowane także przez współwłaścicieli. W orzecznictwie Sądu Najwyższego dominuje stanowisko, że zgodnie z art. 209 k.c., każdy ze współwłaścicieli może wykonywać wszelkie czynności i dochodzić wszelkich roszczeń, które zmierzają do zachowania wspólnego prawa.

Podobnie bez znaczenia dla wyniku niniejszej sprawy ma zakończenie postępowania o zasiedzenie części nieruchomości, gdyż jak słusznie wskazał Sąd Rejonowy roszczenie powodów dotyczy dochodów z części nieruchomości nie objętej wnioskiem o zasiedzeniem, a zatem ewentualnie pozytywny dla pozwanego wynik sprawy o zasiedzenie nie będzie stanowił prejudykatu dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy.

Z kolei jak stanowi przepis art. 167 § 2 k.r.o. w związku z art. 178 § 2 k.r.o. zatwierdzenie rachunku przez Sąd opiekuńczy nie wyłącza odpowiedzialności opiekuna za szkodę wyrządzoną nienależytym sprawowaniem zarządu majątkiem. Mając powyższe na uwadze uznać należy, iż zatwierdzenie rachunku przez Sąd nie wyłącza odpowiedzialności pozwanego jako kuratora za szkodę wyrządzoną nienależytym sprawowaniem zarządu majątkiem, stąd też zawieszenie niniejszego postępowania do czasu rozstrzygnięcia opisanej kwestii jest całkowicie bezcelowe.

Niezasadnie pozwany podnosi także zarzut nie rozliczenia w niniejszym postępowaniu nakładów na nieruchomość powodów polegających na modernizacji budynku posadowionego na tejże nieruchomości. Nie ulega wątpliwości, że przebudowa budynku i jego adaptacja na cele mieszkalne - jako czynność przekraczająca zakres zwykłego zarządu - wymagała zezwolenia sądu opiekuńczego, wydanego na podstawie art. 156 k.r.o. w związku z art. 178 § 2 k.r.o. Skarżący opisaną inwestycję przeprowadził samowolnie, bez wymaganej zgody sądu. Stwierdzenie to ma charakter podstawowy, albowiem rzutuje na ocenę charakteru prawnego i celowości nakładów poniesionych przez pozwanego na nieruchomość powodów. Zgodnie zaś z przepisem art. 226 § 2 k.c. samoistny posiadacz w złej wierze może żądać jedynie zwrotu nakładów konicznych i to tylko o tyle, o ile właściciel wzbogaciłby się jego kosztem. W sytuacji procesowej z jaką mamy do czynienia w niniejszej sprawie poniesione przez pozwanego koszty związane z dostosowaniem budynku do celów mieszkaniowych nie noszą cech nakładów koniecznych już choćby z tego względu, że nie łączyły się ze sprawowaniem należytej ochrony i zarządu majątkiem osoby, dla której ustanowiono opiekę, a służyły wyłącznie zaspokojeniu indywidualnych potrzeb skarżącego. Prawidłowości powyższego stwierdzenia w niczym nie podważa akcentowana w apelacji okoliczność, że pozwany uważał się za posiadacza samoistnego tej części nieruchomości, w której wzniesiono budynek i z tego powodu nie występował do sądu opiekuńczego o wyrażenie zgody na inwestycję. Pozwany winien mieć świadomość, że nie przysługuje mu tytuł prawny do nieruchomości, zaś jego odmienn, subiektywne przekonanie w tym względzie pozostaje obojętne dla oceny sytuacji prawnej nieruchomości. Uznać zatem należy, iż pozwanemu nie przysługuje względem pozwanych skuteczne roszczenie o zwrot nakładów w postaci kosztów poniesionych w związku z modernizacją budynku znajdującego się na nieruchomości. Z tych względów, Sąd Rejonowy prawidłowo oddalił wniosek pozwanego o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego na okoliczność wartości dokonanych przez niego nakładów słusznie uznając, iż jest on nieprzydatny dla rozstrzygnięcia sprawy.

Niezasadnie skarżący kwestionuje również orzeczenie o kosztach postępowania. W rozpoznawanej sprawie po stronie powodowej występuje kilka podmiotów, które zainicjowały postępowania dotyczące czterech odrębnych przedmiotów rozpoznania, połączone w jednej sprawie tylko w sposób formalny. Stąd też każdy z tak wniesionych pozwów podlegał odrębnej opłacie w kwocie po 3750 złotych. Zachodzi potrzeba wyjaśnienia, że użyte w art. 3 ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych ( Dz. U. Nr 167, poz. 1398 ze zmianami) pojęcie "pismo" należy interpretować w funkcjonalnym znaczeniu tego słowa, a więc jako czynność procesową sporządzoną w formie pisma procesowego, nie zaś w znaczeniu technicznym (jednego dokumentu). Taka wykładnia prowadzi do wniosku, że jedno pismo w znaczeniu technicznym (dokument) może obejmować kilka czynności procesowych dokonanych w formie pisemnej. Jako że każdy z powodów uiścił opłatę od pozwu w kwocie 3750 złotych, na rzecz każdego z nich jako wygrywających sprawę, zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik postępowania należało zasądzić kwotę odpowiadającą wysokości uiszczonej przez nich opłaty od pozwu.

Sąd Okręgowy nie dopatrzył się także żadnych przesłanek do zastosowania w stosunku do pozwanego art. 102 k.p.c. W oparciu o zasadę słuszności unormowaną w powołanym przepisie w wypadkach szczególne uzasadnionych Sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej kosztami w ogóle. Przenosząc powyższe na płaszczyznę rozpoznawanej sprawy należy wyrazić przekonanie, że ani sytuacja majątkowa i osobista pozwanego, jego postawa procesowa w toku postępowania ani też charakter żądania poddanego rozstrzygnięciu Sądu nie uzasadniają skorzystania przez skarżącego z dobrodziejstwa tej instytucji.

Z tych wszystkich względów Sąd Okręgowy uznał, iż apelacja nie zawiera uzasadnionych zarzutów mogących podważyć stanowisko Sądu Rejonowego, a tym samym jako bezzasadna podlega oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono z mocy art. 98 § 1 k.p.c. w związku z § 6 pkt 6 i § 13 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu z dnia 28 września 2002 r. (Dz.U. Nr 163, poz. 1348 ze zm. ) Na koszty złożyła się kwota 1800 złotych kosztów zastępstwa procesowego.