Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 27 stycznia 2015 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi, XI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. z dnia 19 czerwca 2013 r. i przyznał wnioskodawczyni P. M. (1) prawo do zasiłku chorobowego w okresie od dnia 24 marca 2013r do dnia 31 lipca 2013r z tytułu pozarolniczej działalności gospodarczej naliczonego od podstawy wymiaru tożsamej z podstawą wymiaru obliczoną dla zasiłku chorobowego (wynagrodzenia za czas choroby) z ubezpieczenia pracowniczego należnego w okresie od dnia 08 marca 2013r do dnia 23 marca 2013r., natomiast sprawę w zakresie ustalenia wysokości zasiłku chorobowego za okres wskazany w punkcie 1 wyroku przekazał do rozpoznania Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. jako właściwemu.

Powyższe orzeczenie zapadło w oparciu o następujące ustalenia faktyczne.

Wnioskodawczyni prowadzi działalność gospodarczą od dnia 1 września 2007r.

Od dnia 31 lipca 2012r. do dnia 23 marca 2013r. wnioskodawczyni była zatrudniona w (...) sp. z o.o. w P.. Jednocześnie prowadziła działalność gospodarczą z tytułu, której podlegała tylko ubezpieczeniu zdrowotnemu. W okresie od dnia 8 marca 2013r. do dnia 02 sierpnia 2013r. Wnioskodawczyni była niezdolna do pracy, a pracodawca wypłacił jej wynagrodzenie za czas choroby do dnia 23 marca 2013r. Wnioskodawczyni złożyła wniosek o objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej od dnia 24 marca 2013r. i została tym ubezpieczeniem objęta zgodnie z wnioskiem.

W ramach prowadzonej działalności gospodarczej wnioskodawczyni zajmowała się projektowaniem graficznym odzieży oraz sprzedażą samochodów i transportem. Zatrudniała pracownika brata D. M., który zajmował się sprzedażą samochodów i transportem.

Wnioskodawczyni z tytułu prowadzonej działalności otrzymała zasiłek chorobowy w spornym okresie w kwotach naliczonych od powołanej powyżej podstawy wymiaru. Nie zgadzała się z naliczeniami i w związku z tym składała do ZUS pisma, w których domagała się wyjaśnienia wyliczenia podstawy wymiaru zasiłku.

W związku z powyższym, w dniu 19 czerwca 2013r organ rentowy wystosował do wnioskodawczyni pismo /nie nazywając go decyzją/, w którym wskazał, że od 24 marca 2013r wnioskodawczyni przysługuje zasiłek chorobowy z tytułu prowadzonej działalności, ale od podstawy wymiaru w kwocie 1922,37 zł /naliczonej od kwoty 2227,80 zł/. W piśmie nie zawarto pouczenia o trybie i terminie kwestionowania rozstrzygnięcia w powołanym wyżej zakresie.

W dniu 26 lipca 2013r wnioskodawczyni skierowała pismo do ZUS II Oddziału, w którym domagała się wszczęcia postępowania w przedmiocie określenia podstawy wymiaru zasiłku za okres od 08 marca 2013r do 19 lipca 2013r. Wskazała w nim, że od 08 marca 2013r jest nieprzerwanie niezdolna do pracy, więc na podstawie art. 43 ustawy zasiłkowej jej podstawa wymiaru nie powinna być od nowa przeliczana po ustaniu zatrudnienia. Podkreśliła także, że jest dla niej niezrozumiałe postępowanie ZUS, który nie uwzględnił ciągłości podlegania ubezpieczeniu chorobowemu, także przed 24 marca 2013r.

Pismem z dnia 29 lipca 2013r ZUS stwierdził brak podstaw do wszczęcia postępowania w w/w zakresie, o czym powiadomił wnioskodawczynię /bez pouczenia o możliwości kwestionowania rozstrzygnięcia/.

Kolejnym pismem z dnia 14 sierpnia2013r kierowanym do ZUS wnioskodawczyni „żądała” już wydania decyzji w zakresie podstawy wymiaru zasiłku, powołując się na przepisy kpa. Wskazała, że jest to konieczne do kwestionowania rozstrzygnięć na drodze sądowej. W tym samym dniu wniosła „zażalenie” na pismo ZUS z dnia 29 lipca 2013r.

W następstwie powyższego ZUS II Oddział w Ł. wydał decyzję z dnia 21 sierpnia 2013 r. W kolejnym piśmie do wnioskodawczyni z dnia 11 września 2013r ZUS ponownie odwołał się do wyjaśnień zawartych w piśmie z dnia 19 czerwca 2013r. Także w tej korespondencji nie znalazło się pouczenie o sposobie i terminie kwestionowania rozstrzygnięć ZUS na drodze sądowej.

Wyrokiem z dnia 27 marca 2014r tutejszy Sąd oddalił odwołanie wnioskodawczyni od decyzji ZUS II Oddziału w Ł. z dnia 21 sierpnia 2013r / nr (...)/, którą odmówiono prawa do zasiłku chorobowego za okres: 24 marca 2013 r. do 31 lipca 2013r, po ustaniu tytułu ubezpieczenia pracowniczego. Sąd uznał, że zgodnie z art. 13 ustawy zasiłkowej, wnioskodawczyni nie miała prawa do zasiłku chorobowego z tytułu zatrudnienia w (...), po ustaniu tego zatrudnienia, bowiem kontynuowała działalność gospodarczą. Tym samym nabyła nowy tytuł ubezpieczenia chorobowego, co potwierdziła zgłaszając się w dniu 24 marca 2013r do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. W w/w wyroku ustalono, że wnioskodawczyni w okresie od 24 marca 2013r faktycznie kontynuowała działalność gospodarczą, a od lipca 2013r uzyskała w związku z tym dochód. Jednocześnie, niezależnie od podstawy rozstrzygnięcia objętego zaskarżoną decyzją z dnia 21 sierpnia 2013r, Sąd wypowiedział się, że organ rentowy prawidłowo ustalił w tym czasie podstawę wymiaru zasiłku chorobowego wnioskodawczyni od najniższej podstawy wymiaru składek w kwocie 2227,80 zł. W decyzji z dnia 21 sierpnia 2013r ZUS II/ Oddział wyliczył podstawę wymiaru składek na kwotę 1922,37 zł (2227,80 zł –/2227,80 zł x13,71%/=2227,80 zł -305,43zł).

Prawomocnym wyrokiem z dnia 7 października 2014r Sąd Okręgowy w Łodzi, VII wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych odrzucił apelację wnioskodawczyni od wyroku tutejszego Sądu z dnia 27 marca 2014r w sprawie XIU 1341/13 oraz odwołanie P. M. z dnia 23 września 2013r w zakresie dotyczącym wysokości zasiłku chorobowego z tytułu dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, potraktował je jako odwołanie od decyzji ZUS II/Oddział w Ł. z dnia 19 czerwca 2013r, /nr sprawy (...)/ i przekazał organowi rentowemu celem nadania biegu. W apelacji od wyroku SR w sprawie (...) wnioskodawczyni kwestionowała wyłącznie podstawę wymiaru zasiłku chorobowego w spornym okresie. Decyzja z dnia 21 sierpnia 2013r nie rozstrzygała zaś o podstawie wymiaru /komentując ją jednym zdaniem w uzasadnieniu/. Szeroko w tym zakresie ZUS wypowiadał się natomiast w piśmie z dnia 19 czerwca 2013r.

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny Sąd Rejonowy uznał, iż odwołanie było zasadne. Podstawę wymiaru spornych świadczeń z tytułu dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, za okres objęty sentencją wyroku, winna stanowić ostatecznie kwota wyliczona przez ZUS jako podstawa wymiaru zasiłku chorobowego w okresie do dnia 23 marca 2013r z ubezpieczenia obowiązkowego /pracowniczego/, tj. za okres zasiłku od 08 do 23 marca 2013r. Zasadę taką statuuje art. 43 ustawy zasiłkowej, który ZUS winien zastosować w sprawie. Twierdzenia wnioskodawczyni w tym zakresie okazały się zasadne. Wnioskodawczyni nie miała przerw w niezdolności do pracy, ani też w okresach podlegania ubezpieczeniu chorobowemu.

Sąd podniósł, iż przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego oraz zasiłku macierzyńskiego przysługującego osobie ubezpieczonej niebędącej pracownikiem, w tym prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej, stosuje się art. 48-52 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa oraz - na podstawie art. 52 - odpowiednio przepisy tej ustawy dotyczące sposobu określania podstawy wymiaru zasiłku ubezpieczonym pracownikom.

Stosownie do art. 48 ust. 1 ustawy, zasiłek oblicza się od kwoty przychodu osiągniętego z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej. W zależności od czasu, jaki upływa od chwili rozpoczęcia działalności do chwili zaistnienia ryzyka ubezpieczenia i powstania prawa do świadczeń, za podstawę wymiaru zasiłku przyjmuje się albo przychód za okres 12 miesięcy (art. 48 ust. 1), albo przychód osiągnięty w krótszym okresie, jeżeli przesłanka prawa do świadczeń z ubezpieczenia wypełniła się przed upływem 12 miesięcy prowadzenia działalności (art. 36 ust. 2 w związku z art. 48 ust. 2 i art. 52 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa). W każdym z tych wypadków podstawę wymiaru zasiłku stanowi przychód osiągnięty za pełne miesiące kalendarzowe.

Z powyższego wynika, że ubezpieczony, który przystąpił dobrowolnie do ubezpieczenia chorobowego i w okresie tego ubezpieczenia stał się niezdolny do pracy, z chwilą ziszczenia się ryzyka tego ubezpieczenia nabywa prawo do zasiłku chorobowego, którego wysokość zależna jest od zadeklarowanej kwoty stanowiącej podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe - co do zasady w okresie 12 miesięcy poprzedzających nabycie prawa do zasiłku, chyba że do chwili choroby podlegał ubezpieczeniu dobrowolnemu krócej niż 12 miesięcy. W takim przypadku podstawę wymiaru zasiłku chorobowego i świadczenia rehabilitacyjnego stanowi przychód w rozumieniu art. 3 pkt 4 ustawy, czyli zadeklarowana kwota stanowiąca podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe po odliczeniu kwoty określonej w tym przepisie (art. 18 ust. 8 i art. 18a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych). Reguły te są odpowiednie wobec ubezpieczonego, którego prawo do świadczeń powstało w nie w pierwszym miesiącu po przystąpieniu do ubezpieczenia, w związku z czym okres ubezpieczenia przed ziszczeniem się ryzyka ubezpieczeniowego trwał więcej niż jeden pełny miesiąc. Jest więc możliwe odwołanie się do okresu ubezpieczenia obejmującego co najmniej jeden pełny miesiąc kalendarzowy, a skoro okres uwzględniany w podstawie wymiaru zasiłku nie może być dłuższy niż 12 miesięcy, ale i nie krótszy niż pełny miesiąc kalendarzowy i musi w całości przypadać na czas aktualnego ubezpieczenia, to zasad ustalania podstawy wymiaru zasiłku należy poszukiwać w przepisach art. 48 ust. 1 i odpowiednio stosowanym art. 36 ust. 2 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.

W art. 18 ustawy wskazuje się, że kwoty podstawy wymiaru składek dla poszczególnych grup ubezpieczonych, przy czym w art. 18 ust. 7 dla ubezpieczonych podlegających ubezpieczeniom dobrowolnie, jako kwotę zadeklarowaną, nie niższą jednak od kwoty minimalnego wynagrodzenia. Kwota wynagrodzenia minimalnego (por. ustawę z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę, Dz. U. Nr 200, poz. 1679 z późn. zm.) stanowi zatem najniższą podstawę wymiaru składek dla tych ubezpieczonych i jednocześnie jest dolną granicą, którą mogą zadeklarować jako podstawę wymiaru składki na dobrowolne ubezpieczenie społeczne chorobowe. Podobne ograniczenie, ustanowione przez odniesienie się do dolnych wartości składek, dotyczy także osób prowadzących działalność gospodarczą (art. 18 ust. 8 i art. 18a ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych) oraz osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenie. Najniższa kwota podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, a także ubezpieczenie chorobowe osób ubezpieczonych z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej jest zmienna i ustala się ją na okresy od dnia 1 stycznia do dnia 31 grudnia danego roku jako kwotę zadeklarowaną, jednak nie niższą od 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek, ogłoszonego w trybie art. 19 ust. 10 na dany rok kalendarzowy (art. 18 ust. 8 ustawy).

Zgłoszenie do ubezpieczenia chorobowego powinno być dokonane w ciągu 7 dni od powstania obowiązku ubezpieczenia (podjęcia działalności gospodarczej), lecz w odniesieniu do osób obejmowanych ubezpieczeniami na zasadach dobrowolności może nastąpić w terminie przez nich wybranym (art. 36 ust. 4 i 5 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych). Między zgłoszeniem do ubezpieczenia a nabyciem prawa do świadczeń z ubezpieczenia w wysokości wynikającej z kwoty zadeklarowanej i opłaconej składki musi być wniesiony odpowiedni wkład finansowy. Uwzględniono to w art. 18a ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, nakazującym wyłączenie spod regulacji art. 18a ust. 1 ustawy osób, które kontynuują pozarolniczą działalność oraz tych, które wykonują działalność gospodarczą na rzecz byłego pracodawcy.

Sąd I instancji podniósł, iż zasada nieuznawania tych osób za rozpoczynające prowadzenie działalności gospodarczej została potwierdzona w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 20 września 2011 r. (I UK 63/11, OSNP 2012 nr 19-20, poz. 248) oraz w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 maja 2012 r. (P 12/10, OTK ZU 2012 nr 5A, poz. 52). Nie ma więc znaczenia, czy zaistnienie ryzyka ubezpieczenia chorobowego jest przewidywalne, czy niespodziewane; prawo do świadczeń na wypadek jego zaistnienia wymaga przebycia pewnego okresu w ubezpieczeniu i okres ten - także poprzez wskazanie wysokości podstawy wymiaru składki i świadczeń ustala ustawodawca. Występowanie relacji między kwotą opłaconej składki a ryzykiem ubezpieczeniowym oraz wysokością świadczeń wypłacanych w przypadku zaistnienia zdarzenia ubezpieczeniowego zostało uznane za jeden z fundamentów racjonalnego systemu ubezpieczeniowego (por. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 1 kwietnia 2008 r. (SK 96/06, OTK ZU 2008 nr 3A, poz. 40). W wyroku z dnia 7 listopada 2007 r. (K 18/06, OTK ZU 2007 nr 10A, poz. 122), Trybunał przypomniał, że ubezpieczenia społeczne opierają się na zasadzie wzajemności, która polega na tym, że nabycie prawa do świadczenia ubezpieczeniowego i jego wysokość są uzależnione od wkładu finansowego w postaci składek. Trafnie relacji między składką i świadczeniem nie rozpatruje się w kategoriach cywilnoprawnych, przyjmując, że w prawie ubezpieczeń społecznych zasada ekwiwalentności świadczeń jest modyfikowana przez zasadę solidarności społecznej.

Sąd Rejonowy zaznaczył, iż wobec złożenia wniosku o podleganie ubezpieczeniu chorobowemu w dniu 24 marca 2013r i objęciem ubezpieczeniem od tej daty, wnioskodawczyni nie przebywała pierwszy miesiąc w ubezpieczeniu dobrowolnym chorobowym, lecz dłużej. Przed w/w datą pozostawała bowiem w ubezpieczeniu obowiązkowym, pracowniczym przez szereg miesięcy. Zgodnie z art. 4 ust.1 pkt.2 i ust.2 ustawy zasiłkowej, ubezpieczony nabywa prawo do zasiłku chorobowego po upływie 90 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego - jeżeli jest ubezpieczony dobrowolnie. Do okresów ubezpieczenia chorobowego, o których mowa w ust. 1, wlicza się jednak poprzednie okresy ubezpieczenia chorobowego, jeżeli przerwa między nimi nie przekroczyła 30 dni lub była spowodowana urlopem wychowawczym, urlopem bezpłatnym albo odbywaniem czynnej służby wojskowej przez żołnierza niezawodowego. Wnioskodawczyni przebywała więc w ubezpieczeniu chorobowym więcej niż 90 dni, a już na pewno w dniu 24 marca 2013r nie przebywała w ubezpieczeniu chorobowym przez pierwszy miesiąc. W tej sytuacji nie należało stosować art. 49 ustawy zasiłkowej jak wskazał ZUS, ale zasady opisane powyżej.

Jednak szczególne znaczenie miał tutaj art. 43 w zw. z art. 48 ust.2 ustawy zasiłkowej, który stanowi, że podstawy wymiaru zasiłku nie ustala się na nowo, jeżeli między okresami pobierania zasiłków zarówno tego samego rodzaju, jak i innego rodzaju nie było przerwy albo przerwa była krótsza niż 3 miesiące kalendarzowe. W wyroku z dnia 20 września 2011r, w sprawie I UK 63/11/ OSNP 2012/19-20/248/, SN zajął stanowisko, że „W razie zmiany pracowniczego tytułu podlegania obowiązkowemu ubezpieczeniu chorobowemu wskutek ustania zatrudnienia, na dobrowolny tytuł ubezpieczenia chorobowego osoby kontynuującej lub rozpoczynającej działalność pozarolniczą, wysokość należnego zasiłku chorobowego nie może być wyższa niż obliczona od potencjalnej pracowniczej podstawy wymiaru tego świadczenia, jeżeli pomiędzy okresem pobierania gwarancyjnego wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek choroby (art. 92 § 1 pkt 1 k.p.) a okresem nabycia prawa do zasiłku chorobowego z dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego osoby prowadzącej pozarolniczą działalność, nie było przerwy albo przerwa była krótsza niż 3 miesiące kalendarzowe, nawet w razie zadeklarowania wyższej podstawy wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego ubezpieczonemu niebędącemu pracownikiem”.

Odpowiednie stosowanie art. 43 z mocy art. 48 § 2 ustawy z 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa przy zmianie tytułu podlegania obowiązkowemu pracowniczemu ubezpieczeniu chorobowemu, po ustaniu zatrudnienia, na dobrowolny tytuł ubezpieczenia chorobowego osoby kontynuującej lub rozpoczynającej działalność zarobkową, oznacza, że - bez względu na wysokość zadeklarowanej podstawy wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego ubezpieczonemu niebędącemu pracownikiem - wysokość pobieranego zasiłku chorobowego nie może być wyższa niż obliczona od poprzedniej "pracowniczej" podstawy wymiaru tego świadczenia, jeżeli pomiędzy okresami pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek choroby (art. 92 § 1 pkt 1 k.p.) i nabycia prawa do zasiłku chorobowego z dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego osoby prowadzącej pozarolniczą działalność nie było przerwy albo przerwa była krótsza niż 3 miesiące kalendarzowe. /LEX nr 1102257/.

W przypadku choroby trwającej nieprzerwanie i nadal po zmianie obligatoryjnego pracowniczego tytułu podlegania ubezpieczeniu chorobowemu na dobrowolny tytuł ubezpieczenia chorobowego osób prowadzących pozarolniczą działalność, dochodzi do ustawowego przekształcenia prawa do gwarancyjnego wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy (art. 92 § 1 pkt 1 k.p.), które nie przysługuje po rozwiązaniu stosunku pracy osobie niebędącej pracownikiem, i prawa do potencjalnego pracowniczego zasiłku chorobowego z tytułu choroby powstałej w zatrudnieniu, którego wysokość liczy się od wynagrodzenia za pracę, tj. przychodu pracownika stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po potrąceniu składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe oraz ubezpieczenie chorobowe (art. 3 pkt 3 ustawy zasiłkowej), w prawo do zasiłku chorobowego przysługującego osobie niebędącej, po ustaniu stosunku pracy pracownikiem, której wysokość zasiłku chorobowego ustala się od przychodu za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy (art. 48 ust. 1 ustawy zasiłkowej).

W przypadku zmiany pracowniczego obowiązkowego tytułu podlegania ubezpieczeniu chorobowemu na dobrowolny tytuł ubezpieczenia chorobowego osoby kontynuującej pozarolniczą działalność ma miejsce nieprzerwane podleganie ubezpieczeniu chorobowemu (art. 4 ust. 2 ustawy zasiłkowej), co oznacza, że ubezpieczona ma prawo do zasiłku chorobowego ze zmienionego tytułu podlegania już dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu osób prowadzących pozarolniczą działalność (art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy zasiłkowej).

W ocenie Sądu I instancji ubezpieczonej nie można ustalić podstawy wymiaru zasiłku chorobowego wedle reguły z art. 48 ust. 1 ustawy zasiłkowej, gdyż w okresie 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy pozostawała w stosunku pracy i podlegała obowiązkowo między innymi pracowniczemu tytułowi ubezpieczenia chorobowego, przeto nie wykazywała przychodu z równocześnie "kontynuowanej", pozarolniczej działalności. Ponadto, skoro ubezpieczona w okresie pozostawania w stosunku pracy i podlegania z tego tytułu obowiązkowo pracowniczemu ubezpieczeniu chorobowemu była zwolniona z deklarowania składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe od przychodu z kontynuowanej równocześnie pozarolniczej działalności, przeto nie ma możliwości wykazania potencjalnego przychodu z tej działalności dla celów dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego z okresu 12 miesięcy prowadzenia pozarolniczej działalności poprzedzających miesiąc, w którym powstała u niej w okresie trwania stosunku pracy niezdolność do pracy z powodu choroby. W takiej szczególnej sytuacji, przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego osobie objętej po ustaniu zatrudnienia i pracowniczego tytułu obowiązkowego ubezpieczenia chorobowego - dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym osób prowadzących pozarolniczą działalność (art. 11 ust. 2 ustawy systemowej) - należało zastosować z mocy art. 48 ust. 2 ustawy zasiłkowej odpowiednio dyspozycje art. 36 ust. 2-4 i art. 43 tej ustawy. Ustalenie podstawy wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego osobie objętej dobrowolnym tytułem ubezpieczenia chorobowego osoby prowadzącej lub kontynuującej pozarolniczą działalność, u której niezdolność do pracy z powodu choroby powstała w okresie zatrudnienia (stosunku pracy) i która nie mogła wykazać przychodu z działalności pozarolniczej dla celów zasiłkowych za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym w zatrudnieniu powstała niezdolność od pracy, wymaga uwzględnienia wynagrodzenia uzyskanego u płatnika składek (pracodawcy) w okresie nieprzerwanego zatrudnienia, w którym powstała niezdolność do pracy (art. 36 ust. 4 w związku z art. 48 ust. 2 ustawy zasiłkowej). Łącznie oznacza to tyle, że w razie zmiany pracowniczego tytułu podlegania obowiązkowemu ubezpieczeniu chorobowemu, wskutek ustania zatrudnienia, na dobrowolny tytuł ubezpieczenia chorobowego osoby kontynuującej lub rozpoczynającej działalność pozarolniczą - wysokość należnego zasiłku chorobowego nie może być wyższa niż obliczona od potencjalnej pracowniczej podstawy wymiaru tego świadczenia, jeżeli pomiędzy okresem pobierania gwarancyjnego wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek choroby (art. 92 § 1 pkt 1 k.p.) a okresem nabycia prawa do zasiłku chorobowego z dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego osoby prowadzącej pozarolniczą działalność nie było przerwy albo przerwa była krótsza niż 3 miesiące kalendarzowe, nawet w razie zadeklarowania wyższej podstawy wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego ubezpieczonemu niebędącemu pracownikiem.

Zdaniem Sądu Rejonowego taki wniosek wynika także z odpowiedniego zastosowania art. 43 w związku z art. 48 ust. 2 ustawy zasiłkowej, które przewidują, że w razie nieprzerwanego okresu zasiłkowego przypadającego w okresie podlegania obowiązkowemu pracowniczemu, a następnie dobrowolnemu tytułowi ubezpieczenia chorobowego, nie ustala się na nowo podstawy wymiaru zasiłku chorobowego dla osoby prowadzącej pozarolniczą działalność z tych różnych tytułów ubezpieczenia chorobowego, jeżeli pomiędzy okresami pobierania przez ubezpieczonego pracowniczego wynagrodzenia gwarancyjnego z tytułu niezdolności do pracy (art. 92 § 1 k.p.) lub zasiłku chorobowego w okresie podlegania obowiązkowemu pracowniczemu, a następnie dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu osób kontynuujących lub prowadzących pozarolniczą działalność, nie było przerwy. Zgodnie bowiem z art. 48 ust. 2 ustawy zasiłkowej, przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego ubezpieczonemu niebędącemu pracownikiem stosuje się odpowiednio, między innymi art. 43 tej ustawy, który wprost stanowi, że podstawy wymiaru zasiłku nie ustala się na nowo, jeżeli między okresami pobierania zasiłków zarówno tego samego rodzaju, jak i innego rodzaju nie było przerwy albo przerwa była krótsza niż 3 miesiące kalendarzowe.

Według Sądu Najwyższego, odpowiednie stosowanie wymienionych regulacji (art. 43 z mocy art. 48 ust. 2 ustawy zasiłkowej) przy zmianie tytułu podlegania obowiązkowemu pracowniczemu ubezpieczeniu chorobowemu, po ustaniu zatrudnienia, na dobrowolny tytuł ubezpieczenia chorobowego osoby kontynuującej lub rozpoczynającej działalność zarobkową, oznacza, że - bez względu na wysokość zadeklarowanej podstawy wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego ubezpieczonemu niebędącemu pracownikiem - wysokość pobieranego zasiłku chorobowego nie może być wyższa niż obliczona od poprzedniej "pracowniczej" podstawy wymiaru tego świadczenia, jeżeli pomiędzy okresami pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek choroby (art. 92 § 1 pkt 1 k.p.) i nabycia prawa do zasiłku chorobowego z dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego osoby prowadzącej pozarolniczą działalność nie było przerwy albo przerwa była krótsza niż 3 miesiące kalendarzowe.

Reasumując, zdaniem Sądu I instancji wnioskodawczyni winna otrzymać w okresie objętym sporem, zasiłki chorobowe naliczone wg. tej samej podstawy, co do 24 marca 2013r, bowiem kontynuowała ubezpieczenie, a niezdolność do pracy była nieprzerwana, więc prawo do zasiłku chorobowego nie powstawało na nowo. Powyższe, skutkowało zmianą zaskarżonej decyzji zgodnie z pkt.1 wyroku.

Dodatkowo Sad Rejonowy wskazał, że wobec braku stosownego pouczenia o prawie i terminie złożenia odwołania od pisma z dnia 19 czerwca 2013r traktowanego jako odwołanie, należało przyjąć że odwołanie od rozstrzygnięcia w zakresie podstawy wymiaru zasiłku złożone w piśmie zawierającym apelację, było odwołaniem złożonym w terminie. Wnioskodawczyni nie miała wiedzy o terminach obowiązujących w tym zakresie. ZUS nie wnosił zresztą o odrzucenie odwołania, słusznie przyjmując, że ponosi odpowiedzialność za zaistniałą sytuację.

Strona pozwana podnosiła, że kwestia podstawy wymiaru zasiłku została już oceniona przez tutejszy Sąd w sprawie XIU 1341/13. Natomiast, odwołanie rozpoznawane w w/w sprawie nie dotyczyło decyzji, która rozstrzygałaby kwestię podstawy wymiaru zasiłku. Dał temu wyraz Sąd Okręgowy odrzucając apelację od w/ w wyroku i uznając, że okoliczności w niej podniesione stanowiły w istocie odwołanie od decyzji z dnia 19 czerwca 2013r.

Sąd podniósł, iż na podstawie art. 365 par.1 kpc moc wiążąca orzeczenia odnosi się tylko do treści jego sentencji, a nie uzasadnienia (wyrok SN z dnia 8 czerwca 2005 r., V CK 702/04, Lex nr 402284). W związku z tym brak było podstaw, aby uznawać, że w niniejszym procesie sąd był związany ustaleniami poczynionymi w sprawie XIU 1341/13 w zakresie podstawy wymiaru zasiłku chorobowego za sporny okres.

Z uwagi na to, że ZUS w decyzji z dnia 19 czerwca 2013r nie wypowiadał się w zakresie wysokości zasiłku chorobowego, a wnioskodawczyni domagała się przyznania go od podstawy wymiaru wskazanej w odwołaniu, na podstawie art., 464 kpc żądanie P. M. przekazano do rozpoznania organowi rentowemu celem wyliczenia zasiłku i wydania w tym zakresie konkretnej decyzji.

Apelację od powyższego orzeczenia w całości wniósł organ rentowy.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił naruszenie prawa materialnego art. 48 i art.49 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa i (Dz.U. 2014.159.j.t.) przez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie.

W uzasadnieniu swego stanowiska skarżący podniósł, że podstawę wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego ubezpieczonemu niebędącemu pracownikiem stanowi przychód za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego ubezpieczonemu niebędącemu pracownikiem stosuje się odpowiednio przepisy art. 36 ust. 2-4, art. 38 ust. 1, art. 42, 43 i 46, z zastrzeżeniem art. 49 i 50. (Art. 48 ust 1. i 2 powołanej ustawy). Z kolei art. 49 ustawy stanowi, że jeżeli niezdolność do pracy powstała w pierwszym miesiącu kalendarzowym ubezpieczenia chorobowego, podstawę wymiaru zasiłku stanowi najniższa podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniach, o których mowa w art. 3 pkt 4 - dla ubezpieczonych, dla których określono najniższą podstawę wymiaru składek. Dodatkowo wskazał iż zgodnie z treścią art. 46 ustawy podstawa wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego za okres po ustaniu tytulu ubezpieczenia chorobowego nie może być wyższa niż kwota wynosząca 100 % przeciętnego wynagrodzenia. W świetle powyższego prawo odwołującej do zasiłku chorobowego za okres od 24.03.2013 r. do 31.07 2013 r. zostało prawidłowo przez organ rentowy ustalone z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej na podstawie art. 49 ustawy zasiłkowej.

Wskazując na powyższe organ rentowy wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Zaskarżony wyrok jest prawidłowy i znajduje oparcie zarówno w zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym, jak i w obowiązujących przepisach prawa.

Sąd Okręgowy w pełni aprobuje ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji i przyjmuje je za własne. Podziela również wywody prawne zawarte w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, nie znajdując przy tym żadnych podstaw do jego zmiany bądź uchylenia.

W niniejszej sprawie istota sporu sprowadzała się do prawidłowej interpretacji przepisu art. 49 pkt 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jednolity: Dz. U. 2010 r. Nr 77 poz. 512 ze zm.), na gruncie którego należało ustalić czy prawidłowo przyjął organ rentowy, iż wysokość zasiłku chorobowego w spornym okresie winna być ustalona od najniższej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe. Sąd pierwszej instancji uznał, że odpowiedź na to pytanie jest negatywna, bowiem treść ust. 1 art. 49 - zgodnie z którym jeżeli niezdolność do pracy powstała przed upływem pełnego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia chorobowego, podstawę wymiaru zasiłku stanowi najniższa miesięczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe za miesiąc, w którym powstało prawo do zasiłku, po odliczeniach, o których mowa w art. 3 pkt 4 - dla ubezpieczonych, dla których określono najniższą podstawę wymiaru składek - należy pojmować w ten sposób, iż dotyczy powstałej niezdolności do pracy nie zaś kontynuowanej. Sąd powołał się w tym zakresie na wywody przedstawione w wyroku Trybunały Konstytucyjnego z dnia 24 maja 2012 roku w sprawie P 12/10.

Zauważyć należy, że przepis art. 4 ust. 1 ustawy zasiłkowej ustanawia okresy wyczekiwania poprzedzającego nabycie prawa do zasiłku chorobowego (30 dni dla pracowników i 90 dni dla osób ubezpieczonych dobrowolnie), jednakże z mocy ust. 2 tego artykułu do okresów ubezpieczenia chorobowego z danego tytułu wlicza się poprzednie okresy ubezpieczenia chorobowego (zarówno obowiązkowego jak i dobrowolnego), jeżeli przerwa pomiędzy nimi nie przekroczyła 30 dni lub była spowodowana urlopem wychowawczym, urlopem bezpłatnym albo odbywaniem czynnej służby wojskowej przez żołnierza niezawodowego. W takiej sytuacji, w przypadku powstania niezdolności do pracy w pierwszym miesiącu kalendarzowym aktualnego ubezpieczenia chorobowego, sposób ustalania wysokości zasiłku chorobowego został zróżnicowany w zależności od tego, czy ubezpieczony podlega temu ubezpieczeniu obowiązkowo z tytułu pozostawania w stosunku pracy, czy też został nim objęty na zasadach dobrowolności z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej. Do tej pierwszej sytuacji zastosowanie znajduje zasada wynikająca z art. 37 ust. 1 ustawy, zgodnie z którą podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi wynagrodzenie, które ubezpieczony będący pracownikiem osiągnąłby, gdyby pracował pełny miesiąc kalendarzowy. Przepis art. 48 ust. 2 (podobnie jak art. 52) ustawy zasiłkowej nie odsyła do odpowiedniego stosowania tej zasady w stosunku do osób niebędących pracownikami. Dla tych ubezpieczonych reguły ustalania wysokości zasiłku chorobowego ustanawia art. 49. Przepis ten w odniesieniu do osób, dla których ustalono najniższą podstawę wymiaru składek (w tym osób prowadzących działalność gospodarczą), nakazuje ustalać podstawę wymiaru zasiłku chorobowego od tej właśnie najniższej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniach, o których mowa w art. 3 pkt 4 ustawy. To zróżnicowanie sytuacji ubezpieczonych będących pracownikami oraz ubezpieczonych dobrowolnie zakwestionował Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 24 maja 2012 roku, P 12/10 (OTK-A 2012, Nr 5, poz. 52) w odniesieniu do tych osób prowadzących działalność gospodarczą, których dobrowolne ubezpieczenie chorobowe z tytułu prowadzenia takiej działalności poprzedzone było - bezpośrednio, albo z krótką przerwą - ubezpieczeniem chorobowym z innego tytułu, w szczególności z tytułu pozostawania w stosunku pracy. Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 48 ust. 2 i art. 52 ustawy zasiłkowej w zakresie, w jakim nie przewidują odpowiedniego stosowania art. 37 ust. 1 tej ustawy przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłków chorobowego i macierzyńskiego należnych ubezpieczonemu, dobrowolnie podlegającemu ubezpieczeniu chorobowemu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, którego niezdolność do pracy powstała przed upływem pełnego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia chorobowego z tego tytułu, w sytuacji gdy było ono poprzedzone ubezpieczeniem chorobowym z innego tytułu, są niezgodne z art. 32 ust. 1 w związku z wynikającą z art. 2 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej zasadą sprawiedliwości społecznej. W motywach tego wyroku Trybunał stwierdził, że zmiana tytułu ubezpieczenia chorobowego nie przerywa jego biegu, a osoba rzetelnie uiszczająca składki pozostaje ubezpieczona niezależnie od tytułu, z jakiego te składki odprowadza. Z punktu widzenia prawa do zasiłku chorobowego w określonej wysokości, istotne jest podleganie ubezpieczeniu chorobowemu oraz ponoszenie ciężaru ekonomicznego składek na nie (ich terminowe opłacanie przez osobę prowadzącą działalność gospodarczą albo potrącanie z wynagrodzenia pracownika) przez określony czas. Niedopuszczalne jest natomiast różnicowanie wysokości zasiłków należnych ubezpieczonym, wynikające tylko ze zmiany tytułu ubezpieczenia. W konsekwencji niedopuszczalna jest sytuacja, w której obywatel zmieniający tytuł ubezpieczenia, w razie niezdolności do pracy z powodu choroby przed upływem pełnego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia chorobowego z nowego tytułu, otrzymuje świadczenie rażąco niższe od świadczenia, na które uczciwie "zapracował" potrąconymi z jego wynagrodzenia składkami za poprzedni okres (okresy) ubezpieczenia, znajdując się w sytuacji gorszej nie tylko od pracownika, który podlegał ubezpieczeniu chorobowemu krócej niż miesiąc, ale nawet od byłego pracownika, który w pewnych okolicznościach ma prawo do zasiłku również po ustaniu ubezpieczenia. Jednocześnie Trybunał Konstytucyjny zajął stanowisko, że zaskarżone przepisy, w zakresie objętym wyrokiem, tracą domniemanie konstytucyjności i powinny być stosowane przez organy państwa, w szczególności przez sądy, w sposób zgodny z Konstytucją.

Powyższy wyrok Trybunału Konstytucyjnego został ogłoszony w Dzienniku Ustaw z dnia 1 czerwca 2012 r., a zatem wynikający z niego stan prawny został uwzględniony przez Sąd pierwszej instancji (art. 190 Konstytucji RP) przy dokonywaniu wykładni art. 49 pkt 1 ustawy zasiłkowej. Stwierdzenie przez Trybunał niekonstytucyjności art. 48 ust. 2 tej ustawy w zakresie określonym w wyroku z dnia 24 maja 2012 r., P 12/10, nakazywało dokonanie wykładni art. 49 pkt 1 tej ustawy, zgodnie z którą przepis ten reguluje ustalanie wysokości zasiłku chorobowego dla osób przystępujących do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej po raz pierwszy. Jego zakresem nie są natomiast objęte osoby, których dobrowolne ubezpieczenie chorobowe z tytułu takiej działalności było poprzedzone - bezpośrednio lub z przerwą nie dłuższą niż określona w art. 4 ust. 2 ustawy - ubezpieczeniem chorobowym z innego tytułu. (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 października 2013 r., II UK 96/13, LEX nr 1391551).

Na marginesie wskazać należy, że - celem dostosowania systemu prawa do wyroku Trybunału Konstytucyjnego - ustawą z dnia 21 czerwca 2013 r. o zmianie ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2013 r. poz. 996) dokonano zmiany art. 49 ustawy zasiłkowej. Ustawa zmieniająca weszła w życie z dniem 1 grudnia 2013 roku, czego jak wynika z wywodów apelacji (przytoczenia przepisów w dawnym brzmieniu) zdaje nie zauważać skarżący.

W tej sytuacji nie ma wątpliwości, że wywody skarżącego dotyczące nieprawidłowego zastosowania art. 49 ustawy zasiłkowej były błędne i nie mogły odnieść zamierzonego skutku instancyjnego.

Ponadto także treść art. 46 ustawy nie determinuje zmiany wydanego w sprawie rozstrzygnięcia.

Zgodnie z art. 46 podstawa wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego nie może być wyższa niż kwota wynosząca 100% przeciętnego wynagrodzenia. Kwotę tę ustala się miesięcznie, poczynając od 3. miesiąca kwartału kalendarzowego, na okres 3 miesięcy, na podstawie przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału, ogłaszanego dla celów emerytalnych.

Mając to na uwadze wskazać należy, iż bezwzględnie przepis ten ma zastosowanie w przypadkach ustalenia podstawy wymiaru zasiłku chorobowego po ustaniu tytułu ubezpieczenia, nie dotyczy zaś sytuacji w których ubezpieczenie jest kontynuowane na innej jednak podstawie.

Z przytoczonych powodów, na podstawie art. 385 k.p.c. Sąd Okręgowy oddalił zatem apelację jako bezzasadną.

Przewodnicząca: Sędziowie: