Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt VU 1038/12

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 31 maja 2013 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim, Wydział V Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący SSR del. Urszula Sipińska-Sęk

Protokolant st.sekr.sądowy Zofia Aleksandrowicz

po rozpoznaniu w dniu 22 maja 2013 roku w Piotrkowie Trybunalskim

sprawy z wniosku H. W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o emeryturę

na skutek odwołania H. W.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

z dnia 20 września 2012 r. sygn. (...)

oddala odwołanie.

Sygn. akt VU 1038/12

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 20 września 2012r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. odmówił H. W. prawa do emerytury.

Od decyzji powyższej wnioskodawca H. W. wniósł w dniu 28 września 2012r. odwołanie wnosząc o jej zmianę i przyznanie prawa do emerytury. Podniósł, że w okresie od 30 czerwca 1976r. do 2 maja 1984r. wykonywał taką samą pracę jak w okresie od 10 maja 1974r. do 30 czerwca 1976r. i od 2 maja 1984r. do 30 listopada 1994r., która została mu zaliczona przez organ rentowy do pracy w szczególnych warunkach.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie. W uzasadnieniu Oddział wskazał, iż wnioskodawca nie wykazał, że pracował w warunkach szczególnych w okresie od 30 czerwca 1976r. do 2 maja 1980r., gdyż nie dysponuje świadectwem wykonywania pracy w szczególnych warunkach za ten okres, a zatem nie wykazał 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca H. W., urodzony w dniu (...), złożył w dniu 7 września 2012 roku wniosek o przyznanie emerytury.

(dowód: wniosek o emeryturę k. 1-2 akt emerytalnych)

Wnioskodawca na datę 1 stycznia 1999r. miał okres ubezpieczenia w łącznym wymiarze 30 lat 4 miesięcy i 12 dni. H. W. nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego, zawodowo pracował do 1994r., następnie do 2008r. prowadził działalność gospodarczą, obecnie pracuje we własnym gospodarstwie rolnym (okoliczność bezsporna).

Organ rentowy zaliczył wnioskodawcy do pracy w szczególnych warunkach okres pracy od dnia 10 maja 1974r. do 30 czerwca 1976r. i od 2 maja 1984r. do 30 listopada 1994r. w wymiarze 12 lat, 1 miesiąca i 18 dni.

(dowód: decyzja – k.9 akt emerytalnych)

Organ rentowy nie uwzględnił wnioskodawcy jako pracy w szczególnych warunkach okresu zatrudnienia od dnia 30 czerwca 1976r. do 2 maja 1980r. w Gospodarstwie Rolnym Skarbu Państwa w N. (okoliczność bezsporna)

W okresie od 10 maja 1974r. do 30 listopada 1994r. wnioskodawca był zatrudniony w Gospodarstwie Rolnym Skarbu Państwa w N. w pełnym wymiarze czasu pracy.Agencja Nieruchomości Rolnych Filia w Ł. w dniu 27 lipca 2012r. wystawiła wnioskodawcy świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach, w którym zaświadczyła, że w okresie zatrudnienia w Gospodarstwie Rolnym Skarbu Państwa w N. od dnia 10 maja 1974r. do 30 czerwca 1976r. i od 2 maja 1984r. do 30 listopada 1994r. H. W. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę w warunkach szczególnie uciążliwych tj. prace konserwatora urządzeń wodnych i prace przy obsłudze pomp (stanowisko równoznaczne ze stanowiskiem maszynisty pompowni stacji pomp) wymienioną w wykazie A dział IX w gospodarce komunalnej poz. 2 oczyszczanie ścieków i filtrów otwartych p.6 – konserwator urządzeń wodnych i kanalizacyjnych oraz p. 7 maszynista pompowni stacji pomp wodociągowych stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8 poz. 43 z późn. zm.) zgodnie z zarządzeniem nr 16 Ministra rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 31 marca 1988r.

(dowód: świadectwo z dnia 27 lipca 2012r. – k. 4 akt kapitałowych, świadectwo z 30.11.1994. – k. 13 akt emerytalnych)

Wnioskodawca był zatrudniony w okresie:

- od dnia 10 maja 1974 r. do 30 czerwca 1976 r. jako konserwator urządzeń wodnych w dziale głównego energetyka,

- od dnia 1 lipca 1976r. do dnia 30 września 1976r. na stanowisku ślusarza w dziale głównego energetyka;

- od dnia 1 października 1976r. do dnia 31 grudnia 1979r. na stanowisku konserwatora w warsztacie elektrycznym;

- od dnia 1 stycznia 1980r. do dnia 1 maja 1984r. na stanowisku ślusarza w dziale głównego energetyka;

- od dnia 2 maja 1984r. do dnia 30 listopada 1994r. na stanowisku obsługi pomp w siłowni w dziale głównego energetyka;

(dowód: umowa o pracę z dnia 9 maja 1974r. – k. 9 akt osobowych, angaże – k. 10-13, 16-21, 24, 26-29, 31-35, 37-41 akt osobowych)

Gospodarstwo Rolne w N. zajmowało się trzymaniem trzody chlewnej, mieszaniem pasz, wytwarzaniem nawozów, wytwarzaniem drożdży, wytwarzaniem alkoholu (gorzelnia i winiarnia). Gospodarstwo miało własną oczyszczalnię ścieków oraz kotłownię

Dział głównego energetyka Gospodarstwa Rolnego w N. zajmował się kotłownią, przepompownią ścieków oraz zaopatrzeniem chlewni, winiarni, gorzelni, wytwórni drożdży w wodę.

Do obowiązków wnioskodawcy w spornym okresie w dziale głównego energetyka należało:

- wymiana, obsługa i konserwacja pomp głębinowych w przypadku ich awarii w studniach głębinowych,

- wymiana, konserwacja i naprawa instalacji i urządzeń wodnych, usuwanie awarii wodnych (wymiana rur, zaworów);

- obsługa pomp naziemnych pompujących czystą wodę zasilającą systemy chłodzenia aparatury do produkcji drożdży i destylacji spirytusu;

- płukanie zbiorników wodnych i filtrów wodnych;

- wymiana starych albo wadliwie pracujących instalacji w hydroforniach utrzymujących stałe ciśnienie czystej wody;

Wnioskodawca pracował w pełnym wymiarze czasu pracy.

(dowód: zeznania świadka R. K. – protokół rozprawy z 12.12. 2012r. nagranie od minuty 6.27 do 17.32, zeznania świadka K. R. –protokół rozprawy z 12.12.2012r. nagranie od minuty 17.32 do 21.40, zeznania świadka J. Ż. –protokół rozprawy z 12.12.2012r. nagranie od minuty 21.40 do 30.29, zeznania wnioskodawcy –protokół rozprawy z 12.12.2012r. nagranie od minuty 30.56 do 47.36, opinia biegłego ds. BHP W. Z. – k. 29-38 akt, k.86-97 akt)

Naprawa, konserwacja i montowanie instalacji dostarczających czystą świeżą wodę dla potrzeb zakładu, nie są zaliczane do prac w szczególnych warunkach zgodnie z wykazem A stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

(dowód: opinia biegłego ds. BHP W. Z. – k. 29-38 akt, k.86-97 akt)

Sąd Okręgowy dokonał oceny dowodów i zważył co następuje:

Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

Stosownie do art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2009r. Nr 153, poz. 1227) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy (tj. w dniu 1 stycznia 1999 r.) osiągnęli:

1)okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat – dla kobiet i 65 lat – dla mężczyzn oraz

2)okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa oraz rozwiązania stosunku pracy – w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem (ust. 2).

W świetle powyższych regulacji żądanie wnioskodawcy należało rozpoznać w aspekcie przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8 poz. 43 z późn. zm.), zwanego dalej rozporządzeniem. Z treści § 4 tego rozporządzenia wynika, iż pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w Wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

-

osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

-

ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Ten „wymagany okres zatrudnienia” to okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczalnymi do okresów zatrudnienia (§ 3 rozporządzenia), natomiast pracą w warunkach szczególnych jest praca świadczona stale i w pełnym wymiarze na stanowiskach wskazanych w załączniku do tegoż aktu (§ 1 i § 2 rozporządzenia).

W przedmiotowej sprawie kwestią sporną między stronami było to, czy wnioskodawca posiada wymagany 15-letni okres zatrudnienia w szczególnych warunkach. Spełnienie pozostałych przesłanek nie było przedmiotem sporu, a jednocześnie nie budzi żadnych wątpliwości – wnioskodawca ma wymagany okres zatrudnienia, to jest 25 lat, ukończył 60 lat i nie pozostaje w stosunku pracy.

Sam fakt zatrudnienia wnioskodawcy w Gospodarstwie Rolnym Skarbu Państwa w N. był niesporny w świetle dokumentów znajdujących się w jego aktach ubezpieczeniowych. Spornym pozostawał charakter pracy wykonywanej przez wnioskodawcę w okresie od dnia 30 czerwca 1976r. do 2 maja 1984r. tj. czy była to praca wykonywana w szczególnych warunkach, czy też nie.

Zgodnie z art. 32 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, za pracowników zatrudnionych w warunkach szczególnych uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne i otoczenia

Prawidłowe rozumienie pojęcia pracy w szczególnych warunkach nie jest możliwe bez wnikliwej analizy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.).

Z zestawienia § 1 i 2 tegoż rozporządzenia wynika, że pracą w szczególnych warunkach jest praca świadczona stale i w pełnym wymiarze na stanowiskach wskazanych w załączniku do tego aktu. Warunek wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy jest spełniony tylko wówczas, gdy pracownik w ramach obowiązującego go pełnego wymiaru czasu pracy na określonym stanowisku pracy nie wykonuje czynności pracowniczych nie związanych z tym stanowiskiem pracy, ale stale, tj. ciągle wykonuje prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (tak też Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 listopada 2000 roku, II UKN 39/00, OSNAP 2002/11/272).

Organ rentowy zakwestionował, aby wnioskodawca w spornym okresie pracował w szczególnych warunkach, gdyż nie dysponował on świadectwem pracy w szczególnych warunkach. Wprawdzie stosownie do § 2 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8 poz. 43 z późn. zm.), okresy pracy w warunkach szczególnych, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia lub w świadectwie pracy. Należy jednak wskazać, że z cytowanego wyżej § 2 rozporządzenia nie wynika, aby stwierdzenie zakładu pracy w przedmiocie wykonywania przez pracownika pracy w warunkach szczególnych miało charakter wiążący i nie podlegało kontroli organów przyznających świadczenia uzależnione od wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Brak zatem takiego świadectwa lub jego zakwestionowanie przez organ rentowy, nie wyklucza dokonania ustalenia zatrudnienia w warunkach szczególnych innymi środkami dowodowymi w toku postępowania sądowego.

W będącej przedmiotem osądu sprawie Sąd ustalił charakter wykonywanej przez wnioskodawcę pracy na podstawie zeznań świadków – osób, które w spornym okresie razem z nim pracowały oraz na podstawie opinii biegłego ds. BHP. Zważywszy, że świadkowie R. K. i K. R. pracowali razem z wnioskodawcą wykonując te same prace w spornym okresie, a J. Ż. był kierownikiem kotłowni i kierownikiem ds. gospodarki cieplnej, a zatem przełożonym wnioskodawcy, należy uznać że dysponują oni bezpośrednią, szczegółową, a co za tym idzie wiarygodną wiedzą co do zakresu obowiązków wnioskodawcy oraz warunków w jakich jego praca była świadczona.

Z wiarygodnych zeznań świadków oraz samego wnioskodawcy wynika, że w całym spornym okresie, gdy H. W. był zatrudniony w dziale głównego energetyka, do jego podstawowych obowiązków należało zapewnienie dostępu wody do zakładów (chlewni, mieszalni pasz, wytwórni nawozów, wytwórni drożdży, gorzelni, winiarni) wchodzących w skład Gospodarstwa Rolnego w N.. Realizując to zadanie wnioskodawca zajmował się wymianą, obsługą i konserwacją pomp głębinowych w przypadku ich awarii w studniach głębinowych, wymianą, konserwacją i naprawą instalacji i urządzeń wodnych, usuwaniem awarii wodnych (wymianą rur, zaworów), obsługą pomp naziemnych pompujących czystą wodę zasilającą systemy chłodzenia aparatury do produkcji drożdży i destylacji spirytusu, płukaniem zbiorników wodnych i filtrów wodnych, wymianą starych albo wadliwie pracujących instalacji w hydroforniach utrzymujących stałe ciśnienie czystej wody.

Naprawa, konserwacja i montowanie instalacji dostarczających czystą świeżą wodę dla potrzeb zakładu, nie są pracami zaliczanymi do prac w szczególnych warunkach zgodnie z wykazem A będącym załącznikiem do rozporządzenia, co potwierdza w swej opinii biegły ds. BHP.

Wbrew wywodom wnioskodawcy jego pracy nie można zaliczyć do pracy wymienionej w wykazie A dziale IX ( w gospodarce komunalnej) pkt 1 ( prace w kanałach ściekowych), gdyż pod pojęciem kanałów ściekowych rozumie się dukty odprowadzające ścieki, ciągnące się w postaci krytych budowli. Tymczasem ścieki technologiczne i gnojowica z Gospodarstwa Rolnego w N. – jak wynika z zeznań świadków i wnioskodawcy - nie były prowadzone na poletka zalewowe w krytych kanałach.

Pracy wnioskodawcy polegającej na naprawie, konserwacji i montowaniu instalacji dostarczających czystą świeżą wodę dla potrzeb zakładu nie można także zaliczyć do pracy wymienionej w wykazie A dziale IX poz.2 (oczyszczanie ścieków i filtrów otwartych). Chodzi tu bowiem o prace przy oczyszczaniu wody zanieczyszczonej, a nie o prace przy czystej wodzie. Filtry otwarte jak wyjaśnia biegły ds. BHP konstruowane są w formie dużych zbiorników, z umieszczonym na dnie systemem przewodów do odprowadzania przefiltrowanej wody. Praca przy oczyszczaniu filtrów wodnych polegała na usuwaniu zużytego żwiru i piasku wraz z osadzonymi zanieczyszczeniami i zastępowaniu go świeżą warstwą filtrującą. Jedynie pracę wnioskodawcy przy usuwaniu awarii pomp na oczyszczalni ścieków, można byłoby uznać za pracę w szczególnych warunkach przy oczyszczaniu ścieków i filtrów otwartych zgodnie z wykazem A dział IX poz. 2, gdyby wnioskodawca był zatrudniony w gospodarce komunalnej. Praca przy oczyszczaniu ścieków i filtrów otwartych jest bowiem pracą w szczególnych warunkach, tylko wówczas gdy jest wykonywana w gospodarce komunalnej (dział IX). Tymczasem wnioskodawca był zatrudniony w rolnictwie. Pracami w rolnictwie wykonywanymi w szczególnych warunkach są tylko prace wymienione w dziale X wykazu A. Wśród tych prac nie ma prac przy oczyszczaniu ścieków i filtrów otwartych.

W judykaturze Sądu Najwyższego stwierdza się, że wynikające z wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia przyporządkowanie danego rodzaju pracy do określonej branży ma istotne znaczenie dla jej kwalifikacji jako pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 32 ust. 1 ustawy emerytalnej. Wyodrębnienie poszczególnych prac ma charakter stanowiskowo - branżowy. Pod pozycjami zamieszczonymi w kolejnych działach wykazu wymieniono bowiem konkretne stanowiska przypisane danym branżom, uznając je za prace w szczególnych warunkach uprawniające do niższego wieku emerytalnego. Taki sposób kwalifikacji prawnej tychże prac nie jest dziełem przypadku. Specyfika poszczególnych gałęzi przemysłu determinuje bowiem charakter świadczonych w nich prac i warunki, w jakich są one wykonywane, ich uciążliwość i szkodliwość dla zdrowia. Nie można zatem swobodnie czy wręcz dowolnie, z naruszeniem postanowień rozporządzenia, wiązać konkretnych stanowisk pracy z branżami, do których nie zostały one przypisane w tym akcie prawnym(por. wyrok z dnia 1 czerwca 2010 r., II UK 21/10, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 marca 2012r., I UK 406/11). Również w wyroku z dnia 3 czerwca 2008 r., I UK 381/07 Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że przyporządkowanie określonej pracy do określonej w wykazie branży przemysłowej ma istotne znaczenie dla jej kwalifikacji jako pracy w warunkach szczególnych, gdy uciążliwość i szkodliwość pracy dla zdrowia wynika właśnie z jej branżowej specyfiki.

Ponadto nawet gdyby o charakterze pracy nie decydowała branża zatrudnienia, to należy podnieść, że wnioskodawca pracy przy usuwaniu awarii pomp na oczyszczalni ścieków nie wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu. Oprócz bowiem usuwania awarii pomp na oczyszczalni ścieków wnioskodawca - jak przyznał w piśmie z dnia 6 marca 2013r. (k. 108-109 akt) - zajmował się także obsługą pomp zaopatrujących Gospodarstwo Rolne w N. w czystą wodę ( w hydroforniach) oraz sprawował dozór nad dostarczaniem czystej wody do poszczególnych gospodarstw rolnych (chlewnia, wytwórnia nawozów, drożdży, winiarnia, gorzelnia) wchodzących w skład Gospodarstwa Rolnego w N.. Polegało to na naprawie, wymianie i konserwacji instalacji i urządzeń wodnych (rurociągów wodnych). A te prace jak wynika z opinii biegłego ds. BHP nie są pracami w szczególnych warunkach zgodnie z wykazem A.

Skoro zatem wnioskodawca w spornym okresie nie wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu wyłącznie pracy w warunkach szczególnych, jak tego wymagają przepisy rozporządzenia, wykluczone jest zaliczenie całego spornego okresu do pracy w szczególnych warunkach.

Okoliczność zatem, że w Gospodarstwie Rolnym w N. – wbrew błędnym wnioskom pierwotnej opinii biegłego ds. BHP – była oczyszczalnia ścieków, nie zmienia prawidłowości wniosków końcowych opinii biegłego co do charakteru pracy wnioskodawcy. Również legitymowanie się przez wnioskodawcę świadectwem wykonywania prac w szczególnych warunkach w Gospodarstwie Rolnym w N. za inny niż sporny okres zatrudnienia (od 10 maja 1974r. do 30 czerwca 1976r. i od 2 maja 1984r. do 30 listopada 1994r.), kiedy to - jak twierdzi - wykonywał te same czynności pracownicze co w spornym okresie, nie może prowadzić do uznania spornego okresu za pracę w szczególnych warunkach. Sąd w niniejszej sprawie wobec uznania przez organ rentowy okresu zatrudnienia wnioskodawcy za pracę w szczególnych warunkach na podstawie przedłożonego świadectwa pracy, nie zajmował się ustalaniem charakteru pracy wnioskodawcy w tym okresie jako niespornym. Nie mniej wykonywanie pracy w szczególnych warunkach w okresie objętym świadectwem budzi poważne wątpliwości, wobec zeznań świadków i wnioskodawcy, że zarówno wówczas jak i w spornym okresie H. W. miał takie same obowiązki. Świadectwo to nie może zatem stanowić dowodu nawet pośredniego na wykonywanie przez wnioskodawcę w spornym okresie wyłącznie pracy w szczególnych warunkach.

Biorąc pod uwagę, iż wnioskodawca nie spełnił podstawowego warunku, od którego zależy przyznanie prawa do emerytury, a mianowicie nie wykazał 15-letniego okresu pracy w warunkach szczególnych, należy uznać że wydana przez organ rentowy decyzja jest prawidłowa, a zatem brak podstaw do uwzględnienia odwołania.

Z tych też względów, Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, na podstawie art. 477 14 § 1 k.p.c. orzekł jak w sentencji.