Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 21 maja 2015 r.

Sąd Okręgowy w Nowym Sączu Wydział III Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący – Sędzia SO Mieczysław H. Kamiński

Sędzia SO Urszula Kapustka

Sędzia SO Agnieszka Skrzekut – sprawozdawca

po rozpoznaniu w dniu 21 maja 2015 r.

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku Skarbu Państwa - Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w K.

o wpis

na skutek apelacji wnioskodawcy

od postanowienia Sądu Rejonowego w Nowym Sączu

z dnia 14 kwietnia 2015 r. sygn. akt Dz.Kw 11872/14

p o s t a n a w i a:

oddalić apelację.

Sygn. akt III Ca 302/15

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 14 kwietnia 2015 r. Sąd Rejonowy w Nowym Sączu w sprawie ze skargi wnioskodawcy Skarbu Państwa – Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w K.na postanowienie referendarza sądowego z dnia 10 grudnia 2014 r. i 31 grudnia 2014 r. połączył do wspólnego rozpoznania sprawy o sygn. Dz.Kw 11872/14 i Dz.Kw 12102/14 i postanowił prowadzić je pod sygnaturą Dz.Kw 11872/14 (pkt I) oraz oddalił wnioski o wpis (pkt II).

W uzasadnieniu podano, iż referendarz sądowy postanowieniami z dnia 10 grudnia 2014 r. oraz z dnia 31 grudnia 2014r. oddalił wnioski Skarbu Państwa – Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w K. o wykreślenie obciążeń ujawnionych w działach III i IV KW nr (...) obejmującej potok K. w miejscowości Ż. w gminie N. oraz obciążeń w KW nr (...) obejmującej rzekę K. wpisanych na podstawie § 11 ust.2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 września 2001r. w sprawie prowadzenia ksiąg wieczystych i dokumentów ( Dz.U. nr 102 ,poz. 1122 z póżn zm.) lub § 91 ust. 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 21 listopada 2013 r. w sprawie zakładania i prowadzenia ksiąg wieczystych w systemie informatycznym (Dz. U. z 2013 r. poz. 1411). W uzasadnieniu referendarz sądowy wskazał, że wnioskodawca nie przedłożył dokumentów stanowiących podstawę wpisu. Obciążenia mogą zostać zaś wykreślone po wykazaniu odpowiednimi dokumentami, że prawa te wygasły.

Na powyższe orzeczenia skargę złożył wnioskodawca, wnosząc o dokonanie wpisu zgodnie z wnioskiem. Skarżący wywodził, że z mocy samego prawa, własnością właściciela wody staje się grunt, który zostanie trwale, w sposób naturalny, zajęty przez śródlądową wodę powierzchniową płynącą. Nabycie gruntu w ten sposób jest nabyciem pierwotnym, wolnym od obciążeń, chyba że przepisy stanowią inaczej. W ocenie skarżącego, znaczenie ma również to, iż grunty pokryte płynącymi wodami powierzchniowymi nie podlegają obrotowi cywilnoprawnemu i nie mogą być obciążone żadnymi prawami, roszczeniami i ciężarami lub ograniczeniami, jakie ciążyły na tej nieruchomości przed jej trwałym zajęciem. Skarżący powołał się na orzeczenia Sądu Najwyższego, a w szczególności jego uchwałę z dnia 29 kwietnia 1985r. , II AZP 11/84 i z dnia 7 października 2009 r., III CZP 69/09 .

W ocenie Sądu, skarga wnioskodawcy nie zasługiwała na uwzględnienie. Wniosek o wykreślenie obciążeń uznał Sąd za nieuzasadniony. Powołując się na orzecznictwo Sądu Najwyższego, a to głównie uchwały z dnia 29 grudnia1967 r., III CR 59/67 oraz z dnia 8 lipca1975r., III CZP 51/75 wskazał Sąd Rejonowy, że zasada na którą powołuje się skarżący - nabycia prawa własności wolnego od obciążeń prawami innych osób, doznaje istotnego ograniczenia wynikającego bądź z unormowań ustawowych bądź z charakteru i funkcji obciążenia. Wywodził, że wygaśnięcia ograniczonych praw rzeczowych nie powodują m.in. takie sposoby pierwotnego nabycia prawa własności jak zasiedzenie, czy przemilczenie. Podał Sąd, że także w przypadkach, gdzie do nabycia własności nieruchomości dochodzi z mocy prawa, nie zawsze dochodzi do wygaśnięcia ograniczonych praw rzeczowych. W ocenie Sądu możliwość wygaśnięcia tych praw musiałaby wynikać wprost z ustawy. Skoro zaś ustawodawca w ustawie - Prawo wodne nie uregulował kwestii wykreślenia, czy też pozostawienia w mocy ograniczonych praw rzeczowym i innych obciążeń (żaden z przepisów tej ustawy nie przewidział, że w przypadku zaistnienia sytuacji określonej w art. 17 ust. 1 tej ustawy przy odłączaniu części nieruchomości albo całości nieruchomości trwale zalanej wodą nie będzie miał zastosowania przepis § 11 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 września 2001r. w sprawie prowadzenia ksiąg wieczystych i dokumentów ( Dz.U. nr 102 ,poz. 1122 z póżn zm.) czy też odpowiadający mu § 91 ust. 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 21 listopada 2013r. w sprawie zakładania i prowadzenia ksiąg wieczystych w systemie informatycznym (Dz. U. z 2013 r. poz. 1411), to zdaniem Sądu stwierdzić należy, że obciążenia te mogą zostać wykreślone po wykazaniu odpowiednimi dokumentami, że prawa te wygasły.

Dalej Sąd Rejonowy, powołując się na ograniczoną kognicję Sądu wieczystoksięgowego wynikającą z przepisu art. 626 ⁸ § 2 kpc zgodnie z którą w toku rozpoznania wniosku badaniu podlega jedynie przedłożony dokument, jego forma i treść oraz treści księgi wieczystej, wskazał, że widniejące w dziale III i IV ksiąg wieczystych obciążenia zostały przeniesione do współobciążenia, zgodnie z § 11 ust.2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 września 2001r. w sprawie prowadzenia ksiąg wieczystych i dokumentów ( Dz.U. nr 102 ,poz. 1122 z póżn zm.) lub § 91 ust. 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 21 listopada 2013 r. w sprawie zakładania i prowadzenia ksiąg wieczystych w systemie informatycznym (Dz. U. z 2013 r. poz. 1411) z ksiąg wieczystych, z których odłączono nieruchomości. Wpisy te są prawomocne, a wnioskodawca w terminie ustawowym nie składał żadnych środków zaskarżenia.

Powyższe postanowienie zaskarżył apelacją wnioskodawca, wnosząc o jego zmianę w całości i wykreślenie wszystkich obciążeń ujawnionych w działach III i IV ksiąg wieczystych, zgodnie z wnioskami.

Apelujący zarzucił naruszenie przepisów prawa materialnego, a to:

- art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. - Prawo wodne przez uznanie, że w przypadku nabycia przez Skarb Państwa prawa własności na podstawie tego przepisu własność ta jest obciążona prawami dotychczas obciążającymi całą nieruchomość;

- § 11 ust.2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 września 2001r. w sprawie prowadzenia ksiąg wieczystych i dokumentów czy też odpowiadający mu § 91 ust. 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 21 listopada 2013r. w sprawie zakładania i prowadzenia ksiąg wieczystych w systemie informatycznym poprzez ich zastosowanie, podczas gdy ze względu na pierwotny charakter nabycia prawa własności przepisy te nie powinny mieć zastosowania;

- art. 626 ⁸ § 2 kpc przez uznanie, że przepis ten wyklucza możliwość rozpoznania wniosku bez przedstawienia dodatkowych dokumentów stanowiących podstawę wykreślenia obciążeń;

- art. 14 ust. 2 ustawy Prawo wodne przez uznanie, że okoliczność , iż grunty pokryte wodą płynącą nie podlegają obrotowi cywilnoprawnemu nie oznacza, że nie jest możliwe przeniesienie obciążeń na wydzielone nieruchomości.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje :

Apelacja jest bezzasadna.

Podnoszone w apelacji zarzuty uznać trzeba za bezprzedmiotowe.

Zaskarżone postanowienie Sądu Rejonowego okazało się merytorycznie prawidłowe, aczkolwiek z innych przyczyn, aniżeli wskazane zostały jako decydujące o oddaleniu wniosku.

Stwierdzenia wymaga, że przesądzające znaczenie w niniejszej sprawie, ma okoliczność wskazana przez Sąd Rejonowy w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia niezasadnie jedynie jako jedna z kolejnych przyczyn braku podstaw do uwzględnienia skargi, a zgodnie z którą widniejące w dziale III i IV księgi wieczystej wpisy obciążeń są prawomocne gdyż apelujący w terminie ustawowym nie składał od przedmiotowych wpisów żadnych środków zaskarżenia. Okoliczność ta jest tymczasem o tyle istotna, że pozbawia Sąd Okręgowy prawa do merytorycznej kontroli zasadności w/w wpisów, a która naruszyłaby zasadę, że orzeczenie prawomocne jest ostateczne. Jak wskazuje się w literaturze przedmiotu oraz w orzecznictwie zasada ta nie doznaje ograniczeń w przypadku orzeczeń wieczystoksięgowych. Sąd wieczystoksięgowy nie jest uprawniony nawet do dokonywania „autokontroli” własnych wpisów (por. m.in. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 lipca 1984 r., IV CR 343/84). Stanowiłoby to bowiem obejście przepisów o zaskarżalności orzeczeń, jak również stałoby w sprzeczności z ograniczoną kognicją sądu wieczystoksięgowego.

Mając powyższe na względzie, w ramach kognicji Sądu pozostawała jedynie ocena, czy uzasadniony jest wniosek o wykreślenie przedmiotowych obciążeń. Z tego punktu widzenia żadnego znaczenia nie mają natomiast podnoszone w apelacji zarzuty, a dotyczące samej zasadności dokonania tych wpisów (przeniesienia obciążeń), gdyż jak wyżej wyjaśniono, są to wpisy prawomocne, które nie mogą być skutecznie kwestionowane w postępowaniu wieczystoksięgowym.

W świetle powyższego, okoliczności na jakie powołuje się apelujący, mogą być upatrywane jedynie jako świadczące o niezgodności między kwestionowanymi wpisami ujawnionymi w przedmiotowych księgach wieczystych a rzeczywistym stanem prawnym. Zgodnie jednak z treścią art. 31 ust. 2 ustawy o księgach wieczystych i hipotece wpis potrzebny do usunięcia takich niezgodności może nastąpić, gdy niezgodność będzie wykazana orzeczeniem sądu lub innymi odpowiednimi dokumentami. W zależności od tego, co ma stanowić podstawę wpisu, w rachubę mogą tu wchodzić różnego rodzaju orzeczenia oraz dokumenty. I tak, jako dokumenty stanowiące podstawę wpisu w rozumieniu wskazanego przepisu wymienia się akty notarialne, decyzje administracyjne, orzeczenia sądowe, dokumenty bankowe, inne dokumenty. W literaturze przedmiotu wskazuje się, że ze sformułowania zawartego w ust. 2 art. 31 wynika, że ustawodawca w powołanym przepisie miał na względzie dokument świadczący o istnieniu pewnego stanu prawnego nieruchomości, jaki ma być na jego podstawie ujawniony w księdze wieczystej. Stan ten musi być odpowiednio udowodniony, nie może w szczególności opierać się na samych twierdzeniach osób zainteresowanych, a sąd nie jest powołany w postępowaniu wieczystoksięgowym do zastępowania sądu procesowego, do którego należy orzekanie w przedmiocie niezgodności treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym.

Stwierdzić trzeba, że warunku przedłożenia dokumentów czy orzeczeń, o jakich mowa powyżej, nie wypełnił natomiast apelujący.

Wyłącznej podstawy takiego wpisu nie może stanowić powoływany przez apelującego przepis art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. -Prawo wodne. Choć nie jest wykluczonym dokonanie wpisu także na podstawie samego przepisu ustawy (przykładowo wpisy dokonywane w oparciu o dekret z 26 października 1946 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m.st. Warszawy), to nie może to mieć miejsca w każdym przypadku, i ma charakter wyjątkowy. I tak, jeżeli wynikająca z ustawy zmiana wpisanego prawa zakłada istnienie określonego stanu faktycznego, to wpis potrzebny do usunięcia niezgodności może nastąpić dopiero wtedy gdy niezgodność będzie wykazana orzeczeniem sądu (por. komentarz do ustawy o księgach wieczystych i hipotece pod red. Stanisława Rudnickiego, wyd. Lexis Nexis, W-wa 2010 r., str. 172). W tym miejscu stwierdzić natomiast jednocześnie trzeba, że takiego orzeczenie nie może w żadnym razie stanowić powołana w apelacji uchwała Sądu Najwyższego z dnia 29 grudnia 1967 r., sygn. III Cr 59/67. Dotyczy ona kwestii utrzymania w mocy ograniczonych praw rzeczowych w przypadku pierwotnego nabycia prawa własności i jako taka odnosi się do zagadnień materialnych, które to, jak zostało już zaznaczone, zostały prawomocnie przesądzone w ramach kwestionowanych wpisów i pozostają poza zakresem kognicji Sądu w niniejszej sprawie.

Jako podstawę takiego wpisu apelujący mógłby natomiast w okolicznościach niniejszej sprawy skutecznie się powoływać na orzeczenie stwierdzające niezgodność stanu prawnego ujawnionego w księgach wieczystych z rzeczywistym stanem prawnym. Jako przedmiotowo istotne wskazać tu można postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 marca 2007 r., sygn. III CSK 347/06, w którego tezie podano, że postulat zgodności stanu wynikającego wskutek wpisu w księdze z rzeczywistym stanem prawnym realizuje powództwo o uzgodnienie oparte na przepisie art. 10 ustawy o księgach wieczystych i hipotece. Możliwość wskazywania wszelkich środków dowodowych i kognicja sądu nieograniczona w procesie do niektórych tylko dokumentów pozwala zmienić dokonany wpis, którego prawomocność nie stanowi przeszkody do uwzględnienia powództwa, jeżeli wynik postępowania rozpoznawczego prowadzi do odmiennej oceny stanu prawnego. Stwierdzenia wymaga, że w takim dopiero postępowaniu apelujący mógłby skutecznie powoływać się na argumenty, jakie obecnie podnosi w apelacji.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji, oddalając apelację na podstawie art. 385 kpc w zw. z art. 13 § 2 kpc.

(...)

(...)