Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 stycznia 2015r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SO Magdalena Hupa - Dębska (spr.)

Sędzia SO Leszek Dąbek

Sędzia SR (del.) Barbara Konińska

Protokolant Monika Piasecka

po rozpoznaniu w dniu 22 stycznia 2015r. w Gliwicach

na rozprawie

sprawy z powództwa D. S.

przeciwko S. S.

o sporządzenie spisu

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Rejonowego w Rybniku

z dnia 21 stycznia 2014r., sygn. akt II C 240/13

oddala apelację.

SSR (del.) Barbara Konińska SSO Magdalena Hupa – Dębska SSO Leszek Dąbek

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Rejonowy w Rybniku oddalił powództwo D. S. skierowane przeciwko S. S. o nakazanie pozwanemu sporządzenia spisu przedmiotów wchodzących w skład masy majątkowej, stanowiącej współwłasność powódki oraz H. S., jako byłych wspólniczek (...) spółki cywilnej, w tym w szczególności dokumentów dotyczących umowy spółki, w tym księgowych, rachunkowych, kadrowych

i wszelkich innych. Kosztami procesu obciążył Sąd powódkę.

Orzeczenie to zapadło przy ustaleniu, że w dniu 15 kwietnia 2004 r. R. S.

i H. S. zawarli umowę spółki cywilnej pod nazwą (...) s.c. - R. S., H. S., do której 1 września 2009 r. przystąpiła powódka, a następnie 1 grudnia 2009 r. wystąpił z niej R. S.. Od tej pory spółka występowała pod nazwą (...) s.c. - D. S., H. S.. Obie wspólniczki udzieliły pozwanemu S. S. upoważnienia do dokonywania w ich imieniu czynności związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą w ramach spółki. Pismem z dnia 25 maja 2012 r. powódka odwołała pełnomocnictwo udzielone pozwanemu w dniu 1 grudnia 2009 r. Udzieliła też pełnomocnictwa A. M.

i zleciła mu wykonanie audytu podatkowego spółki. Od dnia 14 października 2012 r. do 4 grudnia 2012 r. powódka uczestniczyła w zarządzaniu spółką za pośrednictwem A. M., który wykonał przyjęte zlecenie i sporządził stosowny raport. Otrzymał wówczas do wglądu dokumentację spółki dotyczącą jej działalności za okres do maja 2012 r. W dniu 3 września 2012 r. powódka wypowiedziała swój udział w spółce i oświadczyła, że występuje z niej z dniem 31 grudnia 2012 r. Dnia 30 grudnia 2012 r. doszło do spotkania pozwanego z powódką i A. M.. W spotkaniu tym uczestniczył również N. B., jako pełnomocnik pozwanego. Na koniec spotkania pozwana poprosiła pozwanego o dokonanie wszelkich czynności związanych

z zakończeniem bytu prawnego przez spółkę. Za radą N. B. pozwany sprzedał wyposażenie znajdujące się w lokalu, w którym prowadzona była działalność spółki, gdyż po rozwiązaniu spółki wynajmowany lokal ten należało opuścić. W tym dniu cały majątek spółki został przez pozwanego sprzedany.

Następnie ustalił Sąd, że pocztą elektroniczną w dniu 31 grudnia 2012 r. pełnomocnik powódki A. S. oświadczył pozwanemu, że powódka nie wyraża zgody na podejmowanie jakichkolwiek decyzji mających wpływ na sytuację majątkową spółki. W piśmie z dnia 2 stycznia 2013 r. pełnomocnik powódki A. M. oświadczył pozwanemu, że nie wyraża zgody na przejęcie przez niego w jakimkolwiek celu składników majątku spółki, w tym składników wyposażenia. W innym piśmie z tej samej daty pełnomocnik powódki wyraził sprzeciw wobec dokonanej przez pozwanego w dniu 31 grudnia 2012 r. sprzedaży składników majątku spółki w postaci wyposażenia i towarów. Pismem z 17 stycznia 2013 r. A. M. zażądał od pozwanego złożenia szczegółowego rachunku z prowadzenia spraw i reprezentacji spółki w okresie od 28 listopada 2012 r. do dnia 31 grudnia 2012 r., jako że powódka miała poważne zastrzeżenia do czynności dokonywanych przez pozwanego jako pełnomocnika H. S.. Jednocześnie pełnomocnik powódki zażądał od pozwanego wydania dokumentów spółki lub udostępnienia ich do wglądu w R. przy ul. (...) w terminie 23 - 25 stycznia 2013 r.

Ustalił też Sąd, że pozwany będąc pełnomocnikiem wspólników spółki oraz - w okresie późniejszym - wyłącznie H. S., faktycznie prowadził sprawy spółki i podejmował

w zakresie jej działalności samodzielnie decyzje. Powódka, z uwagi na miejsce zamieszkania za granicą, interesowała się sprawami spółki sporadycznie. W piśmie z dnia 1 lipca 2013 r., w związku z upływem 6 miesięcy od likwidacji spółki i braku informacji o sposobie końcowego rozliczenia, pozwany zwrócił się do pełnomocnika powódki o podanie stanu sprawy na dzień 30 czerwca 2013r.

Strony nie dokonały wzajemnych rozliczeń w związku z rozwiązaniem spółki. Nie doszło do ich spotkania, ani też żadna dokumentacja nie była wzajemnie przekazywana.

Powyższe ustalenia poczynił Sąd w oparciu o wskazane niekwestionowane dokumenty, a nadto w oparciu o uznane za wiarygodne zeznania świadków oraz pozwanego. Oddalił wnioski dowodowe mające na celu wykazanie działania stron na szkodę spółki uznając, że okoliczność ta pozostawała bez znaczenia dla rozstrzygnięcia.

W oparciu o tak poczynione ustalenia faktyczne Sąd Rejonowy uznał, że roszczenie powódki nie zasługuje na uwzględnienie. Przywołał przepis art. 459 § 1 k.c., który stanowi, iż zobowiązany do wydania zbioru rzeczy lub masy majątkowej albo do udzielenia wiadomości

o zbiorze rzeczy lub o masie majątkowej powinien przedstawić wierzycielowi spis rzeczy należących do zbioru lub spis przedmiotów wchodzących w skład masy majątkowej. Obowiązek przedstawienia spisu rzeczy należących do zbioru lub spisu przedmiotów wchodzących w skład masy majątkowej należy do tzw. obowiązków dodatkowych obciążających dłużnika w związku

z obowiązkiem spełnienia świadczenia głównego, wspomagających lub uzupełniających jego realizację. Obowiązek sporządzenia spisu powstaje wtedy, gdy dłużnik zobowiązany jest do wydania zbioru rzeczy albo masy majątkowej lub też do udzielenia o nich wiadomości, a celem takiej czynności jest umożliwienie uprawnionemu zorientowanie się co do istnienia względnie zakresu jego uprawnień.

Następnie doszedł Sąd Rejonowy do przekonania, że pozwany nie jest biernie legitymowany w niniejszym postępowaniu, jako że nie jest podmiotem zobowiązanym względem powódki do wydania zbioru rzeczy, masy majątkowej lub do udzielania wiadomości o zbiorze (masie). Zobowiązanie takie wynikać może bądź z ustawy, bądź też czynności prawnej. Powódka nie wskazała źródła istnienia takiego zobowiązania pozwanego, wskazując jedynie na fakt udzielenia mu pełnomocnictw oraz faktycznego zarządzania spółką. Okoliczności te zdaniem Sądu nie powodują powstania po stronie pozwanego obowiązku, o którym mowa w art. 459 § 1 kc. Rola pozwanego wynikała z zakresu udzielonego mu pełnomocnictwa, które w spornym okresie udzielone było przez drugiego wspólnika powódki - H. S.. Pozwany umocowany był zatem do prowadzenia spraw spółki wyłącznie w imieniu i na rzecz wspólnika powódki, przeciwko któremu powinno być skierowane żądanie takie jak w niniejszej sprawie, skoro wzajemne rozliczenia z tytułu współwłasności i podziału majątku dokonywane są pomiędzy współwłaścicielami. To, że jeden z współwłaścicieli udzielił pełnomocnictwa do prowadzenia spraw związanych z konkretną masą majątkową osobie trzeciej, nie powoduje przejścia na tę osobę omawianego obowiązku.

Niezależnie od powyższego wskazał Sąd, że wytoczenie powództwa w oparciu o art. 459 § 1 kc winno poprzedzać wezwanie do przedstawienia wierzycielowi spisu rzeczy należących do zbioru lub spisu przedmiotów wchodzących w skład masy majątkowej, z czym powódka nie wystąpiła, gdyż korespondencja przedprocesowa dotyczyła wydania dokumentacji dotyczącej działalności spółki, a nie stosownego spisu.

Apelację od powyższego wyroku wywiodła powódka, zaskarżając go w całości

i wnosząc o jego zmianę poprzez uwzględnienie powództwa, ewentualnie jego uchylenia

i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji, przy zasądzeniu na jej rzecz kosztów procesu za obie instancje. Zarzuciła mu szereg błędów w ustaleniach oraz naruszenie przepisów prawa procesowego i materialnego, które doprowadziły do wadliwego przyjęcia, iż stron nie łączył stosunek zobowiązaniowy, z którego wynikał obowiązek pozwanego sporządzenia żądanego spisu, podczas gdy zdaniem powódki miało miejsce kilka takich stosunków, a to prowadzenie spraw powódki na jej zlecenie (w tym zlecenie czynności związanych z zakończeniem działalności spółki), następnie prowadzenie przez pozwanego spraw powódki bez zlecenia (art. 753 § 2 kc), dorozumiana umowa przechowania przedmiotów i dokumentów spółki (art. 844 § 1 kc). Nadto pozwany będąc w posiadaniu przedmiotów stanowiących współwłasność powódki jest zobowiązany do ich wydania stosownie do art. 206 kc, art. 209 kc w związku z art. 222 kc. Zarzuciła też błąd w przyjęciu, że powódka nie wzywała pozwanego do złożenia stosownego spisu, jak również błędną wykładnię art. 459 § 1 kc polegającą na przyjęciu, że obowiązkiem powódki było przedsądowe wezwanie pozwanego do sporządzenia i przedstawienia spisu – w tym zakresie podniosła zarzut naruszenia art. 328 § 2 kpc. Podkreślała, że pozwany odmówił dostępu do dokumentacji spółki, w której był posiadaniu.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powódki nie mogła odnieść skutku, a rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego należy uznać za trafne.

Zasadnie wprawdzie powódka zarzuca, iż brak jest podstawy prawnej dla warunkowania skuteczności powództwa opartego na regulacji z art. 459 § 1 kc od wcześniejszego, przedsądowego wezwania (które mogłoby mieć znaczenie ewentualnie dla rozstrzygnięcia

o kosztach w przypadku uznania powództwa), jednak ten błąd interpretacyjny Sądu pierwszej instancji nie może doprowadzić do wzruszenia zaskarżonego orzeczenia, gdyż prawidłowo Sąd ten powziął wniosek o braku legitymacji biernej po stronie pozwanego. Podniesione przez powódkę

w tym zakresie zarzuty naruszenia art. 233 § 1 kpc oraz błędów w ustaleniach faktycznych w istocie nie kwestionują prawidłowości ustalenia poszczególnych elementów stanu faktycznego przez Sąd pierwszej instancji, a próbują podważyć interpretację prawną ustalonych faktów – tj. czy świadczą one o istnieniu między stronami więzi zobowiązaniowej (jak tego chce powódka), czy też o jej braku (jak przyjął Sąd). Ponieważ powódka nie zdołała wskazać niezgodności rozumowania Sądu

z zasadami logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego, dokonana przez Sąd pierwszej instancji ocena zgromadzonego materiału dowodowego zasługuje na akceptację, a ogólnikowo postawiony zarzut nie mógł jej podważyć. Sąd Okręgowy ustalenia Sądu Rejonowego istotne dla rozstrzygnięcia zatem podziela i przyjmuje za własne.

Wbrew zarzutom apelującej, Sąd pierwszej instancji nie uchybił również przepisom prawa materialnego. Apelująca, doszukując się we wzajemnych faktycznych relacjach stron wielu stosunków zobowiązaniowych, całkowicie pomija zasadniczą okoliczność, iż po wypowiedzeniu przez nią w maju 2012 r. pełnomocnictwa udzielonego pozwanemu do prowadzenia w jej imieniu spraw spółki, pozwany udostępnił nowemu pełnomocnikowi powódki wszelkich żądanych dokumentów, spełniając obowiązek z art. 740 kc. Następnie wykonywał czynności w spółce nie

w imieniu powódki ani w imieniu własnym, tylko w imieniu i na rzecz drugiego wspólnika – H. S.. Reprezentując H. S. pozwany, co oczywiste, brał udział w czynnościach dotyczących spółki i jej likwidacji. Powódka nie przedstawiła dowodu na to, aby po wypowiedzeniu pierwotnego pełnomocnictwa nawiązał się między stronami nowy stosunek zobowiązaniowy. Ani przedłożone dokumenty, ani zeznania świadków i stron nie wskazują na ponowne nawiązanie zlecenia bądź prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia – przeciwnie, świadczą one o korzystaniu przez powódkę z usług nowych pełnomocników, którzy współpracowali z pozwanym jako pełnomocnikiem drugiej wspólniczki. Ze współpracy tej nie sposób domniemywać o prowadzeniu cudzych spraw bez zlecenia, skoro wiadomym jest, że równolegle działają aktualni pełnomocnicy powódki. Nie zaktualizował się zatem po stronie pozwanego obowiązek z art. 753 § 2 kc. Okoliczność, że powódka osobiście nie chciała brać udziału w czynnościach związanych z likwidacją spółki twierdząc, że ufa pozwanemu, nie świadczy o nawiązaniu kolejnego zlecenia między stronami. Pozwany podejmował te czynności jako pełnomocnik drugiej wspólniczki, z czego nie wynika obowiązek wydania powódce masy majątkowej. Podkreślenia wymaga, że pozwany był w posiadaniu dokumentów spółki jako pełnomocnik drugiego wspólnika, działając w jego imieniu i na jego rzecz (art. 95 § 2 kc w związku z art. 734 kc). Samo posiadanie nie przesądza zatem o zawarciu dorozumianej umowy przechowania (art. 835 kc w związku z art. 844 § 1 kc), natomiast powódka nie wykazała, aby

w inny sposób do takiej umowy doszło. Wskazane w przepisach art. 206 kc, art. 209 kc regulacje odnoszą się do bezpośrednich praw i obowiązków współwłaścicieli, zatem nie obciążają pozwanego, który nie jest współwłaścicielem masy majątkowej będącej współwłasnością powódki. Uprawnienie do władania rzeczą pozwany wywodzi od upoważnienia udzielonego mu przez drugiego współwłaściciela, zatem bezzasadny jest również zarzut naruszenia art. 222 kc.

Z powyższych przyczyn bezzasadna apelacja powódki podlegała oddaleniu stosownie do art. 385 kpc.

SSR (del.) Barbara Konińska SSO Magdalena Hupa-Dębska SSO Leszek Dąbek