Ts 113/14
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Dodatkowe informacje:
Pełny tekst orzeczenia
607/6/B/2014
POSTANOWIENIE
z dnia 15 października 2014 r.
Sygn. akt Ts 113/14
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Mirosław Granat,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej MKS Sp. z o.o. w sprawie zgodności:
1) art. 109 § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 101, ze zm.) z art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 oraz art. 78 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej;
2) art. 117 § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 101, ze zm.) z art. 32, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 oraz art. 78 Konstytucji,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 30 kwietnia 2014 r. (data nadania) MKS Sp. z o.o. (dalej: skarżąca) wystąpiła o zbadanie zgodności 1) art. 109 § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 101, ze zm.; dalej: k.p.c.) z art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 i art. 78 Konstytucji oraz 2) art. 117 § 3 k.p.c. z art. 32, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 i art. 78 Konstytucji.
Skargę konstytucyjną sformułowano w związku z następującą sprawą. Wyrokiem z 23 marca 2012 r. (sygn. akt X Ga 368/11) Sąd Okręgowy w Łodzi – Wydział X Gospodarczy oddalił apelację skarżącej od wyroku Sądu Rejonowego w Kaliszu – Wydział V Gospodarczy (dalej: Sąd Rejonowy w Kaliszu) z 31 maja 2011 r. (sygn. akt V GC 169/11). W związku z tą sprawą 2 maja 2012 r. skarżąca wystąpiła do Sądu Rejonowego w Kaliszu o ustanowienie profesjonalnego pełnomocnika procesowego w celu wniesienia skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia. Postanowieniem z 21 czerwca 2012 r. (sygn. akt V GC 169/11) Sąd Rejonowy w Kaliszu oddalił wniosek skarżącej. Na to postanowienie skarżąca złożyła zażalenie, które Sąd Okręgowy w Łodzi – Wydział XIII Gospodarczy Odwoławczy (dalej: Sąd Okręgowy w Łodzi) oddalił postanowieniem z 13 listopada 2012 r. (sygn. akt XIII Gz 251/12), doręczonym skarżącej 4 grudnia 2012 r. W związku z prawomocnym oddaleniem wniosku z 2 maja 2012 r. skarżąca wystąpiła, 12 grudnia 2012 r., do Sądu Rejonowego w Kaliszu o ustanowienie dla niej profesjonalnego pełnomocnika procesowego w celu złożenia skargi konstytucyjnej. Postanowieniem z 6 lutego 2013 r. (sygn. akt V GCo 456/12) sąd ten uznał się za niewłaściwy i 16 maja 2013 r. przekazał sprawę do rozpoznania właściwemu miejscowo Sądowi Rejonowemu w Tychach. Postanowieniem z 6 listopada 2013 r. (sygn. akt IX Co 966/13) Sąd Rejonowy w Tychach – Wydział IX Cywilny ustanowił dla skarżącej pełnomocnika z urzędu. Dnia 12 lutego 2014 r. Okręgowa Izba Radców Prawnych w Katowicach (dalej: OIRP w Katowicach) wyznaczyła radcę prawnego do reprezentowania skarżącej, o czym 18 lutego 2014 r. go zawiadomiono.
Skarżąca kwestionuje art. 117 § 3 k.p.c. „w zakresie, w jakim może być [on] interpretowany w taki sposób, że dla osób prawnych traktowanych w kategorii profesjonalnych uczestników obrotu, ustanawia wymóg zabezpieczenia wysokiej ilości środków materialnych na poczet ewentualnych postępowań sądowych”. Tym samym w jej przekonaniu zaskarżony przepis „doprowadził do nieuzasadnionego różnicowania sytuacji (…) osób prawnych od sytuacji osób fizycznych, co w konsekwencji niweczy prawo osób prawnych do równego traktowania przez władze publiczne”. Prawo to skarżąca wywodzi z art. 32 Konstytucji. Ponadto skarżąca podnosi, że art. 117 § 3 k.p.c. „różnicuje (…) prawo do sądu oraz zaskarżenia orzeczeń od statusu podmiotu”, zatem narusza „art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 oraz art. 78 Konstytucji”.
Skarżąca uważa, że art. 109 § 2 k.p.c. „jest niezgodny z art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2, art. 78 (…) Konstytucji w (…) zakresie, w jakim sąd oceniając wniosek o ustanowienie profesjonalnego pełnomocnika [i] kierując się stawkami minimalnymi w zakresie wynagrodzenia fachowych pełnomocników, a nie stawkami rynkowymi, odpowiadającymi rzeczywistemu nakładowi pracy pełnomocnika, odmawia ustanowienia adwokata lub radcy prawnego z urzędu tudzież stwierdza, iż stronę stać na poniesienie kosztów wynagrodzenia (…) pełnomocnika”.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji przedmiotem skargi konstytucyjnej jest ustawa lub inny akt normatywny, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekły ostatecznie o wolnościach lub prawach albo o obowiązkach skarżącego określonych w Konstytucji. Na etapie wstępnej kontroli Trybunał Konstytucyjny bada, czy skarga spełnia warunki formalne określone w art. 46-48 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) i czy zarzuty w niej sformułowane nie są oczywiście bezzasadne (art. 36 ust. 3 w zw. z art. 49 ustawy o TK).
W świetle art. 46 ust. 1 ustawy o TK skarga konstytucyjna może być wniesiona po wyczerpaniu drogi prawnej, o ile droga ta jest przewidziana, w ciągu trzech miesięcy od doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia. Termin do wniesienia skargi ma charakter materialnoprawny i nie podlega przywróceniu.
Prawomocne postanowienie Sądu Okręgowego w Łodzi z 13 listopada 2012 r. doręczono skarżącej 4 grudnia 2012 r. i z tym dniem rozpoczął bieg trzymiesięczny termin do wniesienia skargi konstytucyjnej.
W myśl art. 48 ust. 2 zdanie pierwsze ustawy o TK w razie niemożności poniesienia kosztów pomocy prawnej skarżący może zwrócić się do sądu rejonowego swojego miejsca zamieszkania (siedziby) o ustanowienie dla niego adwokata lub radcy prawnego z urzędu, zgodnie z przepisami Kodeksu postępowania cywilnego, w celu sporządzenia skargi konstytucyjnej. Zgodnie z art. 48 ust. 2 zdanie drugie ustawy o TK do czasu rozstrzygnięcia wniosku przez sąd nie biegnie termin określony w art. 46 ust. 1 ustawy o TK. Z dniem złożenia wniosku do właściwego rzeczowo i miejscowo sądu ulega zawieszeniu bieg terminu do wniesienia skargi (zob. postanowienie z 21 marca 2013 r., SK 32/12, OTK ZU nr 3/A/2013, poz. 37). Zgodnie z utrwaloną linią orzeczniczą Trybunału zawieszenie terminu do złożenia skargi konstytucyjnej trwa do dnia, w którym adwokat lub radca prawny dowiedział się o ustanowieniu go pełnomocnikiem w sprawie sporządzenia skargi konstytucyjnej (zob. m.in. postanowienie TK z 9 października 2006 r., Ts 91/06, OTK ZU nr 5/B/2006, poz. 247 oraz wyżej przywołane postanowienie TK z 21 marca 2013 r., SK 32/12).
W dniu 12 grudnia 2012 r. skarżąca wystąpiła do Sądu Rejonowego w Kaliszu z wnioskiem o ustanowienie dla niej profesjonalnego pełnomocnika z urzędu. Z tym też dniem uległby zawieszeniu bieg terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej, gdyby skarżąca złożyła wniosek we właściwym miejscowo i rzeczowo sądzie. Jednak postanowieniem z 6 lutego 2013 r. Sąd Rejonowy w Kaliszu uznał się za niewłaściwy i 16 maja 2013 r. przekazał sprawę do rozpoznania właściwemu miejscowo Sądowi Rejonowemu w Tychach. Dopiero ten sąd – postanowieniem z 6 listopada 2013 r. – ustanowił dla skarżącej pełnomocnika z urzędu, którego 12 lutego 2014 r. wyznaczyła OIRP w Katowicach. Informację o tym doręczono radcy prawnemu 18 lutego 2014 r. Z następnym dniem termin do wniesienia skargi wznowiłby bieg, ale wtedy, gdyby prawidłowo uległ zawieszeniu. Tymczasem termin do złożenia skargi konstytucyjnej upłynął 4 marca 2013 r. Nigdy nie uległ on zawieszeniu, więc – wbrew odmiennemu zdaniu skarżącej – nie mógł też wznowić biegu 19 lutego 2014 r.
Trybunał raz jeszcze podkreśla, że termin, o którym mowa w art. 46 ust. 1 TK, ulega zawieszeniu tylko wtedy, gdy skarżący wystąpi do właściwego miejscowo i rzeczowo sądu z wnioskiem o ustanowienie dla niego pełnomocnika z urzędu w celu złożenia skargi konstytucyjnej. Skarżąca już wielokrotnie inicjowała postępowanie przed Trybunałem Konstytucyjnym, nie może więc zasłaniać się nieznajomością przywołanych przepisów.
Okoliczność ta jest samodzielną podstawą odmowy nadania skardze dalszego biegu (art. 39 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 46 ust. 1 ustawy o TK).
Trybunał stwierdza jednak, że skardze należało odmówić nadania dalszego biegu także z innych przyczyn.
Zdaniem skarżącej art. 117 § 3 k.p.c. „niweczy prawo osób prawnych do równego traktowania przez władze publiczne”, które wywodzi ona z art. 32 Konstytucji. Ponadto, w jej przekonaniu, kwestionowany przepis „jest niezgodny z art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 i art. 78 Konstytucji, ponieważ różnicuje (…) prawo do sądu oraz zaskarżenia orzeczeń od statusu podmiotu”. Skarżąca kwestionuje taką wykładnię art. 117 § 3 k.p.c., w świetle której przepis ten ustanawia dla osób prawnych (profesjonalnych uczestników obrotu) „wymóg zabezpieczenia wysokiej ilości środków materialnych na poczet ewentualnych postępowań sądowych”.
Zgodnie z art. 117 § 3 k.p.c. „[o]soba prawna lub inna jednostka organizacyjna, której ustawa przyznaje zdolność sądową, niezwolniona przez sąd od kosztów sądowych, może się domagać ustanowienia adwokata lub radcy prawnego, jeżeli wykaże, że nie ma dostatecznych środków na poniesienie kosztów wynagrodzenia adwokata lub radcy prawnego”.
Trybunał przypomina, że skarga konstytucyjna przysługuje wyłącznie w razie naruszenia konstytucyjnych wolności lub praw przez przepis, na podstawie którego orzekł sąd lub organ administracji publicznej. Źródłem naruszenie konstytucyjnych praw podmiotowych skarżącego może być więc wyłącznie akt stanowienia prawa i tylko wobec tego aktu skarżący może domagać się stwierdzenia niezgodności z Konstytucją (art. 79 ust. 1 Konstytucji w zw. z art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK). Jeżeli więc Trybunał ustali, że źródłem naruszenia konstytucyjnych praw skarżącego jest jego własne zachowanie (co do zasady – zaniechanie) lub akt stosowania prawa, odmówi nadania dalszego biegu skardze.
Zgodnie z orzeczeniami sądów obu instancji i wbrew twierdzeniom skarżącej nie zadbała ona należycie o swoje interesy, co skutkowało prawomocnym oddaleniem jej wniosku o ustanowienie pełnomocnika z urzędu. Skarżąca nie przedłożyła bowiem wystarczających dokumentów (np. bilansu za 2011 r.), które potwierdzałyby, że nie ma dostatecznych środków na poniesienie kosztów wynagrodzenia adwokata lub radcy prawnego. Tym samym – jak orzekły oba sądy rozstrzygające sprawę skarżącej – nie uzasadniła ona właściwie swojego wniosku, do czego obligował ją art. 126 § 1 pkt 3 k.p.c. (zgodnie z którym każde pismo procesowe powinno zawierać osnowę wniosku lub oświadczenia oraz dowody na poparcie przytoczonych okoliczności). Z tych względów w zakresie art. 117 § 3 k.p.c. skarga nie spełnia warunku określonego w art. 79 ust. 1 Konstytucji w zw. z art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK, co przesądza o odmowie nadania jej dalszego biegu.
Skarżąca podnosi, że art. 109 § 2 (zdanie drugie) k.p.c. narusza przysługujące jej prawa, wywodzone przez nią z art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 i art. 78 Konstytucji, „w takim zakresie, w jakim sąd oceniając wniosek o ustanowienie profesjonalnego pełnomocnika kierując się stawkami minimalnymi w zakresie wynagrodzenia fachowych pełnomocników, a nie stawkami rynkowymi, odpowiadającymi rzeczywistemu nakładowi pracy pełnomocnika, odmawia ustanowienia adwokata lub radcy prawnego z urzędu tudzież stwierdza, iż stronę stać na poniesienie kosztów wynagrodzenia profesjonalnego pełnomocnika, co w konsekwencji doprowadza do ograniczenia prawa strony do korzystania przez nią z konstytucyjnego prawa do sądu”.
Zgodnie z art. 109 § 2 k.p.c. „[o]rzekając o wysokości przyznanych stronie kosztów procesu, sąd bierze pod uwagę celowość poniesionych kosztów oraz niezbędność ich poniesienia z uwagi na charakter sprawy. Przy ustalaniu wysokości kosztów poniesionych przez stronę reprezentowaną przez pełnomocnika będącego adwokatem, radcą prawnym lub rzecznikiem patentowym, sąd bierze pod uwagę niezbędny nakład pracy pełnomocnika oraz czynności podjęte przez niego w sprawie, a także charakter sprawy i wkład pełnomocnika w przyczynienie się do jej wyjaśnienia i rozstrzygnięcia”.
Trybunał przypomina, że zgodnie z art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK skarga konstytucyjna powinna zawierać dokładne określenie przepisu, na podstawie którego sąd orzekł ostatecznie o wolnościach lub prawach albo o obowiązkach skarżącego określonych w Konstytucji. Trybunał zauważa, że art. 109 § 2 k.p.c. dotyczy sytuacji, w której sąd orzeka o zwrocie kosztów postępowania. Taka sytuacja nie wystąpiła jednak w sprawie skarżącej. Sądy obu instancji nie rozstrzygały o przyznaniu jej zwrotu kosztów postępowania, lecz o jej wniosku o ustanowienie profesjonalnego pełnomocnika. Tym samym złożona skarga w zakresie art. 109 § 2 k.p.c. nie spełnia warunku określonego w art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK, co uzasadnia odmowę nadania jej dalszego biegu.
W związku z powyższym Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.
POSTANOWIENIE
z dnia 15 października 2014 r.
Sygn. akt Ts 113/14
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Mirosław Granat,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej MKS Sp. z o.o. w sprawie zgodności:
1) art. 109 § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 101, ze zm.) z art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 oraz art. 78 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej;
2) art. 117 § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 101, ze zm.) z art. 32, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 oraz art. 78 Konstytucji,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 30 kwietnia 2014 r. (data nadania) MKS Sp. z o.o. (dalej: skarżąca) wystąpiła o zbadanie zgodności 1) art. 109 § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 101, ze zm.; dalej: k.p.c.) z art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 i art. 78 Konstytucji oraz 2) art. 117 § 3 k.p.c. z art. 32, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 i art. 78 Konstytucji.
Skargę konstytucyjną sformułowano w związku z następującą sprawą. Wyrokiem z 23 marca 2012 r. (sygn. akt X Ga 368/11) Sąd Okręgowy w Łodzi – Wydział X Gospodarczy oddalił apelację skarżącej od wyroku Sądu Rejonowego w Kaliszu – Wydział V Gospodarczy (dalej: Sąd Rejonowy w Kaliszu) z 31 maja 2011 r. (sygn. akt V GC 169/11). W związku z tą sprawą 2 maja 2012 r. skarżąca wystąpiła do Sądu Rejonowego w Kaliszu o ustanowienie profesjonalnego pełnomocnika procesowego w celu wniesienia skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia. Postanowieniem z 21 czerwca 2012 r. (sygn. akt V GC 169/11) Sąd Rejonowy w Kaliszu oddalił wniosek skarżącej. Na to postanowienie skarżąca złożyła zażalenie, które Sąd Okręgowy w Łodzi – Wydział XIII Gospodarczy Odwoławczy (dalej: Sąd Okręgowy w Łodzi) oddalił postanowieniem z 13 listopada 2012 r. (sygn. akt XIII Gz 251/12), doręczonym skarżącej 4 grudnia 2012 r. W związku z prawomocnym oddaleniem wniosku z 2 maja 2012 r. skarżąca wystąpiła, 12 grudnia 2012 r., do Sądu Rejonowego w Kaliszu o ustanowienie dla niej profesjonalnego pełnomocnika procesowego w celu złożenia skargi konstytucyjnej. Postanowieniem z 6 lutego 2013 r. (sygn. akt V GCo 456/12) sąd ten uznał się za niewłaściwy i 16 maja 2013 r. przekazał sprawę do rozpoznania właściwemu miejscowo Sądowi Rejonowemu w Tychach. Postanowieniem z 6 listopada 2013 r. (sygn. akt IX Co 966/13) Sąd Rejonowy w Tychach – Wydział IX Cywilny ustanowił dla skarżącej pełnomocnika z urzędu. Dnia 12 lutego 2014 r. Okręgowa Izba Radców Prawnych w Katowicach (dalej: OIRP w Katowicach) wyznaczyła radcę prawnego do reprezentowania skarżącej, o czym 18 lutego 2014 r. go zawiadomiono.
Skarżąca kwestionuje art. 117 § 3 k.p.c. „w zakresie, w jakim może być [on] interpretowany w taki sposób, że dla osób prawnych traktowanych w kategorii profesjonalnych uczestników obrotu, ustanawia wymóg zabezpieczenia wysokiej ilości środków materialnych na poczet ewentualnych postępowań sądowych”. Tym samym w jej przekonaniu zaskarżony przepis „doprowadził do nieuzasadnionego różnicowania sytuacji (…) osób prawnych od sytuacji osób fizycznych, co w konsekwencji niweczy prawo osób prawnych do równego traktowania przez władze publiczne”. Prawo to skarżąca wywodzi z art. 32 Konstytucji. Ponadto skarżąca podnosi, że art. 117 § 3 k.p.c. „różnicuje (…) prawo do sądu oraz zaskarżenia orzeczeń od statusu podmiotu”, zatem narusza „art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 oraz art. 78 Konstytucji”.
Skarżąca uważa, że art. 109 § 2 k.p.c. „jest niezgodny z art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2, art. 78 (…) Konstytucji w (…) zakresie, w jakim sąd oceniając wniosek o ustanowienie profesjonalnego pełnomocnika [i] kierując się stawkami minimalnymi w zakresie wynagrodzenia fachowych pełnomocników, a nie stawkami rynkowymi, odpowiadającymi rzeczywistemu nakładowi pracy pełnomocnika, odmawia ustanowienia adwokata lub radcy prawnego z urzędu tudzież stwierdza, iż stronę stać na poniesienie kosztów wynagrodzenia (…) pełnomocnika”.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji przedmiotem skargi konstytucyjnej jest ustawa lub inny akt normatywny, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekły ostatecznie o wolnościach lub prawach albo o obowiązkach skarżącego określonych w Konstytucji. Na etapie wstępnej kontroli Trybunał Konstytucyjny bada, czy skarga spełnia warunki formalne określone w art. 46-48 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) i czy zarzuty w niej sformułowane nie są oczywiście bezzasadne (art. 36 ust. 3 w zw. z art. 49 ustawy o TK).
W świetle art. 46 ust. 1 ustawy o TK skarga konstytucyjna może być wniesiona po wyczerpaniu drogi prawnej, o ile droga ta jest przewidziana, w ciągu trzech miesięcy od doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia. Termin do wniesienia skargi ma charakter materialnoprawny i nie podlega przywróceniu.
Prawomocne postanowienie Sądu Okręgowego w Łodzi z 13 listopada 2012 r. doręczono skarżącej 4 grudnia 2012 r. i z tym dniem rozpoczął bieg trzymiesięczny termin do wniesienia skargi konstytucyjnej.
W myśl art. 48 ust. 2 zdanie pierwsze ustawy o TK w razie niemożności poniesienia kosztów pomocy prawnej skarżący może zwrócić się do sądu rejonowego swojego miejsca zamieszkania (siedziby) o ustanowienie dla niego adwokata lub radcy prawnego z urzędu, zgodnie z przepisami Kodeksu postępowania cywilnego, w celu sporządzenia skargi konstytucyjnej. Zgodnie z art. 48 ust. 2 zdanie drugie ustawy o TK do czasu rozstrzygnięcia wniosku przez sąd nie biegnie termin określony w art. 46 ust. 1 ustawy o TK. Z dniem złożenia wniosku do właściwego rzeczowo i miejscowo sądu ulega zawieszeniu bieg terminu do wniesienia skargi (zob. postanowienie z 21 marca 2013 r., SK 32/12, OTK ZU nr 3/A/2013, poz. 37). Zgodnie z utrwaloną linią orzeczniczą Trybunału zawieszenie terminu do złożenia skargi konstytucyjnej trwa do dnia, w którym adwokat lub radca prawny dowiedział się o ustanowieniu go pełnomocnikiem w sprawie sporządzenia skargi konstytucyjnej (zob. m.in. postanowienie TK z 9 października 2006 r., Ts 91/06, OTK ZU nr 5/B/2006, poz. 247 oraz wyżej przywołane postanowienie TK z 21 marca 2013 r., SK 32/12).
W dniu 12 grudnia 2012 r. skarżąca wystąpiła do Sądu Rejonowego w Kaliszu z wnioskiem o ustanowienie dla niej profesjonalnego pełnomocnika z urzędu. Z tym też dniem uległby zawieszeniu bieg terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej, gdyby skarżąca złożyła wniosek we właściwym miejscowo i rzeczowo sądzie. Jednak postanowieniem z 6 lutego 2013 r. Sąd Rejonowy w Kaliszu uznał się za niewłaściwy i 16 maja 2013 r. przekazał sprawę do rozpoznania właściwemu miejscowo Sądowi Rejonowemu w Tychach. Dopiero ten sąd – postanowieniem z 6 listopada 2013 r. – ustanowił dla skarżącej pełnomocnika z urzędu, którego 12 lutego 2014 r. wyznaczyła OIRP w Katowicach. Informację o tym doręczono radcy prawnemu 18 lutego 2014 r. Z następnym dniem termin do wniesienia skargi wznowiłby bieg, ale wtedy, gdyby prawidłowo uległ zawieszeniu. Tymczasem termin do złożenia skargi konstytucyjnej upłynął 4 marca 2013 r. Nigdy nie uległ on zawieszeniu, więc – wbrew odmiennemu zdaniu skarżącej – nie mógł też wznowić biegu 19 lutego 2014 r.
Trybunał raz jeszcze podkreśla, że termin, o którym mowa w art. 46 ust. 1 TK, ulega zawieszeniu tylko wtedy, gdy skarżący wystąpi do właściwego miejscowo i rzeczowo sądu z wnioskiem o ustanowienie dla niego pełnomocnika z urzędu w celu złożenia skargi konstytucyjnej. Skarżąca już wielokrotnie inicjowała postępowanie przed Trybunałem Konstytucyjnym, nie może więc zasłaniać się nieznajomością przywołanych przepisów.
Okoliczność ta jest samodzielną podstawą odmowy nadania skardze dalszego biegu (art. 39 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 46 ust. 1 ustawy o TK).
Trybunał stwierdza jednak, że skardze należało odmówić nadania dalszego biegu także z innych przyczyn.
Zdaniem skarżącej art. 117 § 3 k.p.c. „niweczy prawo osób prawnych do równego traktowania przez władze publiczne”, które wywodzi ona z art. 32 Konstytucji. Ponadto, w jej przekonaniu, kwestionowany przepis „jest niezgodny z art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 i art. 78 Konstytucji, ponieważ różnicuje (…) prawo do sądu oraz zaskarżenia orzeczeń od statusu podmiotu”. Skarżąca kwestionuje taką wykładnię art. 117 § 3 k.p.c., w świetle której przepis ten ustanawia dla osób prawnych (profesjonalnych uczestników obrotu) „wymóg zabezpieczenia wysokiej ilości środków materialnych na poczet ewentualnych postępowań sądowych”.
Zgodnie z art. 117 § 3 k.p.c. „[o]soba prawna lub inna jednostka organizacyjna, której ustawa przyznaje zdolność sądową, niezwolniona przez sąd od kosztów sądowych, może się domagać ustanowienia adwokata lub radcy prawnego, jeżeli wykaże, że nie ma dostatecznych środków na poniesienie kosztów wynagrodzenia adwokata lub radcy prawnego”.
Trybunał przypomina, że skarga konstytucyjna przysługuje wyłącznie w razie naruszenia konstytucyjnych wolności lub praw przez przepis, na podstawie którego orzekł sąd lub organ administracji publicznej. Źródłem naruszenie konstytucyjnych praw podmiotowych skarżącego może być więc wyłącznie akt stanowienia prawa i tylko wobec tego aktu skarżący może domagać się stwierdzenia niezgodności z Konstytucją (art. 79 ust. 1 Konstytucji w zw. z art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK). Jeżeli więc Trybunał ustali, że źródłem naruszenia konstytucyjnych praw skarżącego jest jego własne zachowanie (co do zasady – zaniechanie) lub akt stosowania prawa, odmówi nadania dalszego biegu skardze.
Zgodnie z orzeczeniami sądów obu instancji i wbrew twierdzeniom skarżącej nie zadbała ona należycie o swoje interesy, co skutkowało prawomocnym oddaleniem jej wniosku o ustanowienie pełnomocnika z urzędu. Skarżąca nie przedłożyła bowiem wystarczających dokumentów (np. bilansu za 2011 r.), które potwierdzałyby, że nie ma dostatecznych środków na poniesienie kosztów wynagrodzenia adwokata lub radcy prawnego. Tym samym – jak orzekły oba sądy rozstrzygające sprawę skarżącej – nie uzasadniła ona właściwie swojego wniosku, do czego obligował ją art. 126 § 1 pkt 3 k.p.c. (zgodnie z którym każde pismo procesowe powinno zawierać osnowę wniosku lub oświadczenia oraz dowody na poparcie przytoczonych okoliczności). Z tych względów w zakresie art. 117 § 3 k.p.c. skarga nie spełnia warunku określonego w art. 79 ust. 1 Konstytucji w zw. z art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK, co przesądza o odmowie nadania jej dalszego biegu.
Skarżąca podnosi, że art. 109 § 2 (zdanie drugie) k.p.c. narusza przysługujące jej prawa, wywodzone przez nią z art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 i art. 78 Konstytucji, „w takim zakresie, w jakim sąd oceniając wniosek o ustanowienie profesjonalnego pełnomocnika kierując się stawkami minimalnymi w zakresie wynagrodzenia fachowych pełnomocników, a nie stawkami rynkowymi, odpowiadającymi rzeczywistemu nakładowi pracy pełnomocnika, odmawia ustanowienia adwokata lub radcy prawnego z urzędu tudzież stwierdza, iż stronę stać na poniesienie kosztów wynagrodzenia profesjonalnego pełnomocnika, co w konsekwencji doprowadza do ograniczenia prawa strony do korzystania przez nią z konstytucyjnego prawa do sądu”.
Zgodnie z art. 109 § 2 k.p.c. „[o]rzekając o wysokości przyznanych stronie kosztów procesu, sąd bierze pod uwagę celowość poniesionych kosztów oraz niezbędność ich poniesienia z uwagi na charakter sprawy. Przy ustalaniu wysokości kosztów poniesionych przez stronę reprezentowaną przez pełnomocnika będącego adwokatem, radcą prawnym lub rzecznikiem patentowym, sąd bierze pod uwagę niezbędny nakład pracy pełnomocnika oraz czynności podjęte przez niego w sprawie, a także charakter sprawy i wkład pełnomocnika w przyczynienie się do jej wyjaśnienia i rozstrzygnięcia”.
Trybunał przypomina, że zgodnie z art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK skarga konstytucyjna powinna zawierać dokładne określenie przepisu, na podstawie którego sąd orzekł ostatecznie o wolnościach lub prawach albo o obowiązkach skarżącego określonych w Konstytucji. Trybunał zauważa, że art. 109 § 2 k.p.c. dotyczy sytuacji, w której sąd orzeka o zwrocie kosztów postępowania. Taka sytuacja nie wystąpiła jednak w sprawie skarżącej. Sądy obu instancji nie rozstrzygały o przyznaniu jej zwrotu kosztów postępowania, lecz o jej wniosku o ustanowienie profesjonalnego pełnomocnika. Tym samym złożona skarga w zakresie art. 109 § 2 k.p.c. nie spełnia warunku określonego w art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK, co uzasadnia odmowę nadania jej dalszego biegu.
W związku z powyższym Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.