Pełny tekst orzeczenia

500/5/B/2014

POSTANOWIENIE
z dnia 23 października 2014 r.
Sygn. akt Ts 117/14

Trybunał Konstytucyjny w składzie:




Stanisław Rymar – przewodniczący


Zbigniew Cieślak – sprawozdawca


Andrzej Rzepliński,


po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 16 lipca 2014 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Z.M.,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE

1. W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 5 maja 2014 r. Z.M. (dalej: skarżąca) wystąpiła o zbadanie zgodności art. 898 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. z 2014 r. poz. 121; dalej: k.c.) – rozumianego „w ten sposób, że ogranicza (jako przesłankę odwołania darowizny) pojęcie rażącej niewdzięczności obdarowanego będącego osoba obcą w stosunku do darczyńcy do braku zachowań sprzecznych z prawem karnym (noszących znamiona przestępstwa lub wykroczenia) przeciwko darczyńcy, a wyłącza zachowania niezgodne ze stosunkiem cywilnoprawnym łączącym strony wynikającym z poczynienia darowizny z poleceniem, a także eliminującym z zakresu tego pojęcia zachowania obdarowanych sprzeczne z przyjętymi zobowiązaniami obdarowanych wobec darczyńcy i wyrządzające szkodę moralną i majątkową darczyńcy” – z art. 64 ust. 1 w związku z art. 2 i art. 32, a także z art. 45 w związku z art. 2 i art. 7 Konstytucji.

2. Zdaniem skarżącej orzekające w jej sprawie sądy naruszyły jej prawo do sprawiedliwego rozpoznania sprawy (art. 45 Konstytucji) oraz prawo własności i prawa majątkowe wynikające z zawartej umowy (art. 64 ust. 1 Konstytucji). Niesłusznie uznały bowiem odwołanie przez nią darowizny za bezskuteczne. Nie dokonały przy tym prawidłowej analizy przesłanek odwołania darowizny oraz nie przeprowadziły dogłębnego postępowania dowodowego. Jej zdaniem zachowanie obdarowanych (niesprowadzenie do otrzymanego mieszkania rodziny z Kazachstanu oraz zamiar sprzedania lokalu) powinno być uznane za rażącą niewdzięczność w rozumieniu art. 898 k.c.

3. Postanowieniem z 16 lipca 2014 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. Powodem wydania takiego rozstrzygnięcia było stwierdzenie, że sformułowane w skardze zarzuty dotyczyły nieprawidłowego – zdaniem skarżącej – stosowania prawa, nie zaś niekonstytucyjności zaskarżonego przepisu. Skarżąca zarzuciła bowiem orzekającym w jej sprawie sądom, że nie przeprowadziły prawidłowej analizy stosunku prawnego łączącego ją z obdarowanymi, poczyniły mylne ustalenia faktyczne oraz nieprawidłowo zinterpretowały art. 898 k.c. Nie sformułowała natomiast zarzutów wskazujących na niezgodność zakwestionowanego przepisu z art. 64 ust. 1 w związku z art. 2 i art. 32, a także z art. 45 w związku z art. 2 i art. 7 Konstytucji.

4. Zażalenie na powyższe postanowienie wzniósł pełnomocnik skarżącej. Wskazał w nim, że zgodnie z dotychczasowym orzecznictwem Trybunał Konstytucyjny dopuszcza ocenę konstytucyjności nie tylko samego przepisu, ale także jego sprzecznej z Konstytucją wykładni dokonanej w konkretnej sprawie. Stwierdził ponadto, że przedmiotem skargi jest „sprzeczny z konstytucyjnym prawem do sądu (art. 45 Konstytucji) sposób procedowania sądów obu instancji z pogwałceniem podstawowych zasad rozstrzygania sporów cywilnych oraz taka wykładnia prawa materialnego, która godzi w istotę konstytucyjnych praw i wolności w tym w prawo własności i prawa majątkowe wynikające z umowy cywilnoprawnej (art. 64 Konstytucji RP)”. Podkreślił, że sąd orzekający w sprawie skarżącej nie rozpoznał istoty stosunku prawnego łączącego strony i nie wyjaśnił podstawowych relacji wynikających z zawartej umowy darowizny.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Zgodnie z art. 36 ust. 4 w związku z art. 49 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) skarżącemu przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. Na etapie rozpoznania zażalenia Trybunał Konstytucyjny bada w szczególności, czy w wydanym postanowieniu prawidłowo stwierdził istnienie przesłanek odmowy nadania skardze dalszego biegu. Oznacza to, że Trybunał Konstytucyjny analizuje te zarzuty sformułowane w zażaleniu, które mogą podważyć trafność ustaleń przyjętych za podstawę zaskarżonego postanowienia, i do tego ogranicza rozpoznanie tego środka odwoławczego.

2. W ocenie Trybunału Konstytucyjnego w rozpatrywanym zażaleniu skarżąca nie przedstawiła żadnych argumentów, które podałyby w wątpliwość przesłanki odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej, przedstawione w postanowieniu z 16 lipca 2014 r. Trybunał stwierdza, że zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, a zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie.

3. Należy przypomnieć, że w swoim orzecznictwie Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie podkreślał, iż rzeczywista treść wielu przepisów prawnych formułuje się dopiero w procesie ich stosowania. Niezależnie od intencji twórców ustawy organy ją stosujące mogą wydobywać z niej treści niemożliwe do pogodzenia z normami, zasadami lub wartościami, których poszanowania wymaga Konstytucja (zob. wyroki TK z 12 stycznia 2000 r., P 11/98, OTK ZU nr 1/2000, poz. 3 oraz 3 października 2000 r., K 33/99, OTK ZU nr 6/2000, poz. 188). Niemniej jednak dopiero gdy określony sposób rozumienia przepisu ustawy utrwalił się już w sposób oczywisty, a zwłaszcza jeśli znalazł jednoznaczny i autorytatywny wyraz w orzecznictwie Sądu Najwyższego bądź Naczelnego Sądu Administracyjnego, można uznać, że przepis ten – w praktyce stosowania – nabrał takiej właśnie treści, jaką odnalazły w nim najwyższe instancje sądowe kraju. Jeżeli zaś tak rozumianego przepisu nie da się pogodzić z normami, zasadami lub wartościami konstytucyjnymi, to Trybunał Konstytucyjny może orzec o jego niezgodności z Konstytucją i w ten sposób umożliwić ustawodawcy precyzyjne i jednoznaczne uregulowanie danej kwestii (zob. wyrok TK z 9 maja 2005 r., SK 14/04, OTK ZU nr 5/A/2005, poz. 47 oraz postanowienie TK z 19 kwietnia 2012 r., Ts 312/11, OTK ZU nr 4/B/2012, poz. 380).

4. Powyższe przesłanki nie zostały jednak spełnione w rozpatrywanej sprawie. Skarżąca wyraźnie wiąże bowiem stan niekonstytucyjności ze sposobem prowadzenia postępowania przez orzekające w jej sprawie sądy, dokonaniem przez nie określonych ustaleń faktycznych oraz błędną – jej zdaniem – wykładnią zaskarżonego przepisu. Świadczy o tym uzasadnienie zarówno skargi konstytucyjnej, jak i rozpatrywanego zażalenia. W zażaleniu skarżąca wyraźnie stwierdza, że przedmiotem sformułowanych przez nią zarzutów jest sposób procedowania sądów oraz dokonana przez nie wykładnia art. 898 k.c. Nie wskazuje natomiast żadnych argumentów świadczących o tym, że kwestionowana przez nią wykładnia tego przepisu jest utrwalona w orzecznictwie sądowym. W postanowieniu z 16 lipca 2014 r. Trybunał prawidło uznał więc, że wniesiona w niniejszej sprawie skarga konstytucyjna dotyczy sfery stosowania prawa, nie zaś niekonstytucyjności zakwestionowanego przepisu.

Wziąwszy powyższe okoliczności pod uwagę, Trybunał Konstytucyjny nie uwzględnił zażalenia wniesionego na postanowienie o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.