Pełny tekst orzeczenia

74/1/B/2014

POSTANOWIENIE
z dnia 26 lutego 2014 r.
Sygn. akt Ts 181/13

Trybunał Konstytucyjny w składzie:




Wojciech Hermeliński – przewodniczący


Stanisław Biernat – sprawozdawca


Zbigniew Cieślak,


po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 15 listopada 2013 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej I.S.,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 17 czerwca 2013 r. I.S. (dalej: skarżąca) wystąpiła o zbadanie zgodności art. 30 ust. 2 pkt 4 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 139, poz. 992, ze zm.; dalej: ustawa o świadczeniach rodzinnych) z art. 2, art. 7 i art. 71 ust. 1 Konstytucji. Skarżąca stwierdziła, że w sprawie, która legła u podstaw wniesienia skargi konstytucyjnej, otrzymane przez nią świadczenie zostało uznane za nienależnie pobrane na podstawie przepisu, który nie obowiązywał wtedy, gdy otrzymywała ona to świadczenie. Jej zdaniem doprowadziło to do naruszenia zasady zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa, zasady lex retro non agit i zasady ochrony praw nabytych (art. 2 Konstytucji), zasady ochrony rodziny (art. 71 ust. 1 Konstytucji) oraz zasady legalizmu (art. 7 Konstytucji).
Postanowieniem z 15 listopada 2013 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Powodem wydania takiego rozstrzygnięcia było ustalenie, że skarżąca – choć została do tego wezwana zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 8 lipca 2013 r. – nie usunęła braków skargi konstytucyjnej. Nie wskazała bowiem konstytucyjnych praw i wolności, które zostały naruszone w jej sprawie ani nie określiła sposobu ich naruszenia. Trybunał podkreślił, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem ani art. 2, ani art. 7 Konstytucji nie mogą być samodzielnymi wzorcami kontroli konstytucyjności przepisów zakwestionowanych w skardze konstytucyjnej. Nie formułują one bowiem praw podmiotowych jednostki, lecz statuują jedynie zasady ustrojowe. W odniesieniu do art. 71 ust. 1 Konstytucji Trybunał zauważył, że sama skarżąca odwoływała się przede wszystkim do wyrażonej w tym przepisie zasady ochrony rodziny i stwierdziła, iż przepis ten nie zawiera prawa podmiotowego. Ponadto skarżąca, mimo że w dalszych częściach skargi wymieniła prawo do otrzymania szczególnej pomocy ze strony państwa oraz wskazała na konieczność zapewnienia każdemu członkowi jej rodziny minimum egzystencji, nie wyjaśniła, w jaki sposób zaskarżony przepis ingeruje w te prawa.
Zażalenie na powyższe postanowienie wniósł pełnomocnik skarżącej. Stwierdził w nim, że w skardze konstytucyjnej wyraźnie sformułowano zarzut naruszenia zasady zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa oraz określono sposób naruszenia tej zasady. Zdaniem pełnomocnika oznacza to, że w niniejszej sprawie występuje wyjątek pozwalający na badanie zgodności zakwestionowanego przepisu z art. 2 Konstytucji. Pełnomocnik skarżącej pokreślił również, że w skardze konstytucyjnej zarzucono naruszenie prawa podmiotowego wynikającego z zasady legalizmu (art. 7 Konstytucji). W kontekście naruszenia tych praw odwołano się także do zasady zapewnienia członkom rodziny skarżącej minimum egzystencji.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 36 ust. 4 w związku z art. 49 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) skarżącej przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. Na etapie rozpoznania zażalenia Trybunał Konstytucyjny bada w szczególności, czy w wydanym postanowieniu prawidłowo stwierdził istnienie przesłanek odmowy nadania skardze dalszego biegu. Oznacza to, że Trybunał Konstytucyjny analizuje te zarzuty sformułowane w zażaleniu, które mogą podważyć trafność ustaleń przyjętych za podstawę zaskarżonego postanowienia, i do tego ogranicza rozpoznanie tego środka odwoławczego.
W ocenie Trybunału Konstytucyjnego w rozpatrywanym zażaleniu skarżąca nie przedstawiła żadnych argumentów, które podałyby w wątpliwość przesłanki odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej, przedstawione w postanowieniu z 15 listopada 2013 r.
We wniesionym zażaleniu skarżąca powtórzyła, że sformułowane przez nią zarzuty dotyczą naruszenia wynikających z art. 2 i art. 7 Konstytucji zasad: zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa, niedziałania prawa wstecz oraz legalizmu. Jak jednak prawidłowo stwierdził Trybunał w zaskarżonym postanowieniu, żadna z tych zasad nie ma charakteru konstytucyjnego prawa lub wolności, których ochronie służy skarga konstytucyjna. W swoim orzecznictwie Trybunał wielokrotnie podkreślał, że wynikające z art. 2 zasada zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa oraz zasada lex retro non agit są zasadami ustrojowymi, adresowanymi w pierwszym rzędzie do ustawodawcy i niestanowiącymi samodzielnego źródła konstytucyjnych praw i wolności. Podobnie w odniesieniu do art. 7 Konstytucji Trybunał konsekwentnie wskazywał, że istotą wyrażonej w tym przepisie zasady legalizmu (czy też praworządności) jest nakaz działania organów władzy publicznej w granicach wyznaczonych przez prawo, w którym powinna być zawarta zarówno podstawa działania, jak i zakreślone granice ich działania. Również ta zasada dotyczy więc funkcjonowania organów państwa i nie może być podstawą wywodzenia konstytucyjnych wolności lub praw jednostki. Zarzut naruszenia wskazanych przez skarżącą zasad wywodzonych zarówno z art. 2 Konstytucji, jak i z art. 7 Konstytucji nie może więc być przedmiotem skargi konstytucyjnej (zob. np. postanowienia TK z 19 kwietnia 2006 r., SK 12/05, OTK ZU nr 4/A/2006, poz. 50; 8 czerwca 2011 r., Ts 64/11, OTK ZU nr 4/B/2011, poz. 336 oraz 15 października 2012 r., Ts 179/12, niepubl. oraz orzecznictwo obszernie cytowane w zaskarżonym postanowieniu). W zażaleniu skarżąca nie podważyła też ustalenia Trybunału, że w skardze konstytucyjnej nie wskazała prawa wynikającego – jej zdaniem – z art. 71 ust. 1 Konstytucji ani nie określiła sposobu naruszenia takiego prawa przez art. 30 ust. 2 pkt 4 ustawy o świadczeniach rodzinnych.
W związku z powyższym Trybunał stwierdza, że zakwestionowane postanowienie jest prawidłowe, a rozpatrywane zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie.
Jednocześnie Trybunał Konstytucyjny zauważa, że te fragmenty zażalenia, które dotyczą kompetencji Trybunału do badania zgodności z Konstytucją przepisów w ich znaczeniu utrwalonym w orzecznictwie sądowym oraz kompetencji do badania konstytucyjności pominięcia prawodawczego pozostają bez związku z zakwestionowanym postanowieniem. Trybunał nie odnosił się w nim bowiem ani do tego, czy sformułowane przez skarżącą zarzuty dotyczą sfery stosowania prawa, czy treści samego przepisu, ani do tego, czy jej zarzuty wiążą się z zaniechaniem czy pominięciem ustawodawczym. Wskazał jedynie, że ze względu na konstrukcję skargi konstytucyjnej przyjętą w art. 79 ust. 1 Konstytucji jej przedmiotem może być tylko zarzut naruszenia konstytucyjnych wolności lub praw skarżącej. W skardze wniesionej w niniejszej sprawie takiego zarzutu nie sformułowano i ta okoliczność przesądziła o odmowie nadania skardze dalszego biegu.

Wziąwszy powyższe okoliczności pod uwagę, Trybunał Konstytucyjny nie uwzględnił zażalenia wniesionego na postanowienie o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.