Pełny tekst orzeczenia

560/6/B/2014

POSTANOWIENIE
z dnia 1 kwietnia 2014 r.
Sygn. akt Ts 191/13

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Stanisław Biernat,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej C.T. w sprawie zgodności:
art. 55 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 88, poz. 555, ze zm.) z art. 2, art. 45 ust. 1 oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 24 czerwca 2013 r. skarżący zakwestionował zgodność art. 55 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 88, poz. 555, ze zm.: dalej: k.p.k.) z art. 2, art. 45 ust. 1 oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji.
Skargę konstytucyjną wniesiono na podstawie następującego stanu faktycznego i prawnego. Zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa określonego w art. 231 § 1 k.k. skarżący złożył 4 kwietnia 2011 r. Postanowieniem z 18 października 2011 r. (sygn. akt Ds. 1172/11/Sp) Prokurator Prokuratury Rejonowej w Starogardzie Szczecińskim wydał postanowienie o umorzeniu postępowania. Sąd Rejonowy w Starogardzie Szczecińskim – VII Zamiejscowy Wydział Karny w Pyrzycach (dalej: Sąd Rejonowy w Starogardzie Szczecińskim) postanowieniem z 8 marca 2012 r. (sygn. akt VII Kp 272/11) utrzymał postanowienie prokuratora w mocy.
W dniu 30 kwietnia 2012 r. skarżący złożył do sądu subsydiarny akt oskarżenia. Postanowieniem z 5 lipca 2012 r. (sygn. akt VII K 208/12) Sąd Rejonowy w Starogardzie Szczecińskim umorzył postępowanie, ponieważ skarżący nie miał legitymacji do występowania z subsydiarnym aktem oskarżenia. Sąd Okręgowy w Szczecinie – IV Wydział Karny Odwoławczy utrzymał orzeczenie sądu I instancji w mocy postanowieniem z 7 lipca 2012 r. (sygn. akt IV KZ 635/12), doręczonym skarżącemu 3 września 2012 r.
W dniu 3 września 2012 r. skarżący złożył wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu w celu wniesienia skargi konstytucyjnej. Postanowieniem z 8 marca 2013 r. Sąd Rejonowy w Starogardzie Szczecińskim ustanowił dla skarżącego pełnomocnika z urzędu, którego 24 kwietnia 2013 r. wyznaczyła Okręgowa Rada Adwokacka w Szczecinie (dalej ORA w Szczecinie). Pismo ORA w Szczecinie zostało doręczone pełnomocnikowi 30 kwietnia 2013 r.
Z odmową rozpatrzenia złożonego subsydiarnego aktu oskarżenia, będącą konsekwencją niespełnienia wymogów określonych w zaskarżonym przepisie, skarżący wiąże naruszenie prawa do sądu, o którym mowa w art. 45 Konstytucji, a także zasady zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa (art. 2 Konstytucji). Zdaniem skarżącego został on pozbawiony możliwości wszczęcia sprawy przed sądem z tego tylko powodu, że nie uzyskał wymaganego przez zaskarżony przepis orzeczenia sądu uchylającego postanowienie prokuratora o umorzeniu postępowania przygotowawczego.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:


Skarga konstytucyjna jest środkiem ochrony konstytucyjnych praw i wolności. Jej rozpoznanie zostało uzależnione od spełnienia licznych warunków wynikających bezpośrednio z art. 79 ust. 1 Konstytucji, a doprecyzowanych w ustawie z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji warunkiem merytorycznego rozpatrzenia skargi konstytucyjnej jest naruszenie konstytucyjnego prawa podmiotowego lub konstytucyjnej wolności wskutek wydania rozstrzygnięcia na podstawie kwestionowanej regulacji. W swoim orzecznictwie Trybunał Konstytucyjny podnosi, że przesłanka ta oznacza konieczność uprawdopodobnienia przez skarżącego, że na skutek wydanie ostatecznego rozstrzygnięcia doszło do naruszenia przysługującego mu konstytucyjnego prawa podmiotowego lub konstytucyjnej wolności.

Naruszenie prawa do sądu skarżący wiąże z odmową rozpatrzenia wniesionego przez niego subsydiarnego aktu oskarżenia. Odmowa ta była konsekwencją niespełnienia – zawartych w zaskarżonym przepisie – przesłanek określających, kiedy pokrzywdzony może wystąpić z takim aktem do sądu.

Zagadnienie subsydiarnego aktu oskarżenia było przedmiotem licznych orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego, który rozpatrywał prawo do wystąpienia z tym środkiem w kontekście prawa do rozpoznania sprawy przez sąd i rozumienia terminu „sprawa”. Z orzecznictwa Trybunału wynika, że rozstrzyganie o zasadności zarzutów karnych ma charakter szczególny. Uzasadniając tę tezę w wyroku z 25 września 2012 r. (SK 28/10, OTK ZU 8/A/2012, poz. 96) TK wskazał: „Po pierwsze, sprawa karna nie zawsze ma charakter sporu, sprawca przestępstwa może bowiem przyznać się do winy, a nawet wystąpić o dobrowolne poddanie się karze. Po drugie, z uwagi na nadzwyczajną wagę dóbr prawnych, których dotyka ingerencja prawno-karna, Konstytucja ustanawia szczególne gwarancje praw procesowych osób, przeciwko którym toczy się postępowanie karne. Dlatego też niezbędne jest powierzenie orzekania o zasadności zarzutów karnych sądowi nawet w braku sporu między oskarżycielem a oskarżonym. Po trzecie, ściganie przestępstw jest zadaniem właściwych organów państwowych, które uruchamiają postępowanie przygotowawcze, a następnie wnoszą akt oskarżenia przeciwko podejrzanemu, przy czym w polskim porządku prawnym obowiązuje zasada legalizmu. Właściwe organy nie mogą, poza wyjątkami wskazanymi ściśle w ustawie, swobodnie decydować o zaniechaniu ścigania stwierdzonego przestępstwa. Poza wypadkiem przestępstw ściganych z oskarżenia prywatnego, rozstrzyganie o zasadności zarzutów karnych jest – co do zasady – sprawą przeciw oskarżonemu wnoszoną obligatoryjnie przez uprawnionego oskarżyciela publicznego (zob. szerzej P. Wiliński, Proces karny w świetle Konstytucji, Warszawa 2011, s. 117-119).” Trybunał Konstytucyjny przyjmuje zatem, że pokrzywdzony nie ma konstytucyjnego prawa do inicjowania postępowania sądowego w zakresie przestępstw ściganych z oskarżenia publicznego. Funkcję ścigania realizuje w jego imieniu państwo, które przejęło także uprawnienie do postawienia sprawcy w stan oskarżenia. Dla pokrzywdzonego, w sprawie z oskarżenia publicznego, sprawa karna staje się zatem sprawą w rozumieniu art. 45 ust. 1 Konstytucji dopiero po wszczęciu postępowania przed sądem przez uprawnionego oskarżyciela (zob. także wyrok TK z 2 kwietnia 2001 r., SK 10/00, OTK ZU nr 3/2001, poz. 52).
W swym orzecznictwie Trybunał Konstytucyjny podkreśla ponadto, że cel postępowania karnego toczącego się przeciw sprawcy nie dotyka bezpośrednio praw ani wolności konstytucyjnych pokrzywdzonego, a postanowienie sądu rejonowego utrzymujące w mocy orzeczenie o odmowie wszczęcia postępowania przygotowawczego nie rozstrzyga merytorycznie w zakresie praw pokrzywdzonego (zob. wyrok TK z 12 maja 2003 r., SK 38/02, OTK ZU nr 5/A/2003, poz. 38).
Z powyższych ustaleń wynika, że w świetle ugruntowanego orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego wydanie rozstrzygnięć wskazanych przez skarżącego nie prowadzi – w sytuacji opisanej w skardze – do naruszenia przysługującego mu prawa do sądu, rozumianego jako prawo do inicjowania postępowania przed sądem i uzyskania rozpatrzenia sprawy przez bezstronny i niezawisły sąd. Konstytucja nie formułuje bowiem prawa do spowodowania wszczęcia postępowania karnego przeciwko innej osobie (zob. wyrok TK 15 czerwca 2004 r., SK 43/03, OTK ZU nr 6/A/2004, poz. 58). Trybunał Konstytucyjny podkreśla, że skarżący we wniesionej skardze nie wskazał argumentów podważających zasadność stanowiska wyrażonego w orzecznictwie Trybunału, które jednocześnie uprawdopodobniałyby, że w sprawie skarżącego doszło do naruszenia prawa do sądu.
Dodatkowo Trybunał Konstytucyjny zauważa, że nie wszystkie postanowienia Konstytucji przywołane przez skarżącego mogą być wzorcami kontroli w sprawach inicjowanych wniesieniem skargi konstytucyjnej. Wskazany w skardze art. 2 Konstytucji nie jest samoistnym źródłem praw podmiotowych jednostki, a przez to nie może być samodzielną podstawą kontroli w sprawach skargowych. W wydanych w pełnym składzie postanowieniach z 12 grudnia 2000 r. i 23 stycznia 2002 r. (Ts 105/00, OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 59 i 60) – dotyczących dopuszczalności powoływania się na art. 2 Konstytucji jako źródło konstytucyjnych praw lub wolności, których ochrony można dochodzić w trybie skargi konstytucyjnej – Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że zasady wynikające z tego postanowienia są adresowane przede wszystkim do ustawodawcy i wyznaczają sposób, w jaki powinny być normowane poszczególne dziedziny życia publicznego. Odwołanie się do tych zasad, w tym do zasady ochrony praw nabytych, może mieć znaczenie tylko wtedy, gdy skarżący wskaże równocześnie wolność lub prawo podmiotowe mające swoje źródło w postanowieniu Konstytucji, które doznały uszczerbku na skutek naruszenia powyższych zasad (zob. także postanowienia TK z 19 grudnia 2001 r., SK 8/01, OTK ZU nr 8/2001, poz. 272 oraz 26 czerwca 2002 r., SK 1/02, OTK ZU nr 4/A/2002, poz. 53).

W związku z powyższym, na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 i art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK, Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.