Pełny tekst orzeczenia

169/2/B/2014

POSTANOWIENIE

z dnia 18 marca 2014 r.

Sygn. akt Ts 287/13



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Małgorzata Pyziak-Szafnicka – przewodnicząca

Wojciech Hermeliński – sprawozdawca

Marek Zubik,



po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 9 grudnia 2013 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej A.M.,



p o s t a n a w i a:



nie uwzględnić zażalenia.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej z 30 października 2013 r. A.M. (dalej: skarżąca) zakwestionowała zgodność art. 1302 § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) z art. 2, art. 32 ust. 1, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 i art. 78 Konstytucji.

Skargę konstytucyjną wniesiono w związku z następującą sprawą. Postanowieniem z 11 października 2012 r. (sygn. akt I Ns 79/11) Sąd Rejonowy Lublin-Wschód w Lublinie z siedzibą w Świdniku – Wydział I Cywilny (dalej: Sąd Rejonowy w Lublinie) odrzucił apelację skarżącej (reprezentowanej przez profesjonalnego pełnomocnika) od postanowienia tego sądu z 29 czerwca 2012 r (sygn. akt jw.) z powodu jej nienależytego opłacenia. Postanowieniem z 6 listopada 2012 r. (sygn. akt jw.) Sąd Rejonowy w Lublinie oddalił wniosek, który skarżąca złożyła w sprawie przywrócenia terminu do złożenia apelacji, a w konsekwencji odrzucił dołączony do tego wniosku środek odwoławczy. Postanowieniem z 9 lipca 2013 r. (sygn. akt II Cz 288/13) Sąd Okręgowy w Lublinie – II Wydział Cywilny Odwoławczy (dalej: Sąd Okręgowy w Lublinie) oddalił zażalenie, które skarżąca wniosła na powyższe orzeczenie.

Zdaniem skarżącej zakwestionowany w skardze art. 1302 § 3 k.p.c., przez zbyt rygorystyczną sankcję (odrzucenie nieopłaconego lub nieprawidłowo opłaconego pisma procesowego strony reprezentowanej przez profesjonalnego pełnomocnika bez wzywania do uzupełnienia braków), narusza prawo do merytorycznego i sprawiedliwego rozpoznania sprawy (art. 45 ust. 1 Konstytucji) oraz prawo do zaskarżenia orzeczenia wydanego w pierwszej instancji (art. 78 Konstytucji), a także pozbawia drogi sądowej dochodzenia praw (art. 77 ust. 2 Konstytucji). Skarżąca twierdzi, że zakwestionowany przepis narusza także wyrażoną w art. 32 ust. 1 Konstytucji zasadę równości, ponieważ odmiennie traktuje podmioty podobne, tj. strony reprezentowane przez profesjonalnych pełnomocników. Kryterium takiego traktowania jest data wniesienia pisma procesowego wszczynającego postępowanie. Za niedopuszczalną skarżąca uznaje taką sytuację, w której strona ponosi konsekwencje uchybień popełnionych przez reprezentującego ją adwokata lub radcę prawnego.

Postanowieniem z 9 grudnia 2013 r., doręczonym 17 grudnia 2013 r., Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu skardze, stwierdziwszy, że art. 1302 § 3 k.p.c. nie był podstawą postanowienia Sądu Okręgowego w Lublinie z 9 lipca 2013 r., tj. orzeczenia, z którym skarżąca łączy naruszenie swych praw. Trybunał wskazał, że zakwestionowany przepis był podstawą postanowienia Sądu Rejonowego w Lublinie z 11 października 2012 r., tj. rozstrzygnięcia, którym sąd odrzucił nienależycie opłaconą apelację skarżącej reprezentowanej przez profesjonalnego pełnomocnika. Skardze należało jednak odmówić nadania dalszego biegu, ponieważ skarżąca nie wniosła na to postanowienie zażalenia, a zatem nie wyczerpała drogi prawnej, o której mowa w art. 46 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Trybunał stwierdził także, że w sprawie występuje negatywna przesłanka procesowa w postaci zbędności orzekania, gdyż zakwestionowany w skardze art. 1302 § 3 k.p.c. był już przedmiotem rozważań Trybunału w sprawach zakończonych wyrokami z: 17 listopada 2008 r. (SK 33/07, OTK ZU nr 9/A/2008, poz. 154); 28 maja 2009 r. (P 87/08, OTK ZU nr 5/A/2009, poz. 72) i 14 września 2009 r. (SK 47/07, OTK ZU nr 8/A/2009, poz. 122).

W zażaleniu z 20 grudnia 2013 r. skarżąca zakwestionowała postanowienie Trybunału w całości. Jej zdaniem Trybunał błędnie przyjął, że art. 1302 § 3 k.p.c. nie był podstawą postanowienia Sadu Okręgowego w Lublinie, i niesłusznie uznał, że w sprawie wystąpiła negatywna przesłanka procesowa.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



W myśl art. 36 ust. 4 w związku z art. 49 ustawy o TK skarżącemu przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. Trybunał, w składzie trzech sędziów, rozpatruje zażalenie na posiedzeniu niejawnym (art. 25 ust. 1 pkt 3 lit. b w związku z art. 36 ust. 6–7 i w związku z art. 49 ustawy o TK). Bada przede wszystkim, czy w zaskarżonym postanowieniu prawidłowo stwierdził istnienie przesłanek odmowy nadania skardze dalszego biegu. Oznacza to, że na etapie rozpoznania zażalenia Trybunał analizuje przede wszystkim te zarzuty, które mogą podważyć trafność ustaleń przyjętych za podstawę zaskarżonego rozstrzygnięcia.

Trybunał stwierdza, że zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, a zarzuty sformułowane w zażaleniu nie podważają podstaw odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

Skarżąca podnosi, że w zażaleniu na postanowienie Sądu Rejonowego z 6 listopada 2012 r. zakwestionowała zarówno oddalenie wniosku w sprawie przywrócenia terminu do wniesienia apelacji, jak i odrzucenie dołączonego do wniosku środka odwoławczego. W związku z tym Sąd Okręgowy w Lublinie – odnosząc się do tych zarzutów – orzekał na podstawie zakwestionowanego w skardze art. 1302 § 3 k.p.c., natomiast wydane postanowienie wyczerpuje drogę prawną, o której mowa w art. 46 ust. 1 ustawy o TK.

Zarzuty skarżącej nie uwzględniają tego, że odrzucenie apelacji przez Sąd Rejonowy w Lublinie postanowieniem z 6 listopada 2012 r. było konsekwencją oddalenia wniosku w sprawie przywrócenia terminu do wniesienia tego środka odwoławczego. Powodem odrzucenia apelacji było zatem wniesienie jej po terminie, a nie nienależyte jej opłacenie przez pełnomocnika zastępującego skarżącą. Jak wskazał Sąd Okręgowy w Lublinie w postanowieniu oddalającym zażalenie skarżącej, „w konsekwencji (…) zasadne było odrzucenie przez Sąd Rejonowy ponownie wniesionej (…) apelacji na postanowienie z 29 czerwca 2012 roku, z uwagi na uchybienie terminowi do jej wniesienia”. W uzasadnieniu rozstrzygnięcia sąd odniósł się zatem do kwestii skutków uchybień popełnionych przez profesjonalnego pełnomocnika tylko w kontekście przesłanek przywrócenia terminu do wniesienia apelacji.

Zakwestionowany przez skarżącą art. 1302 § 3 k.p.c. był – jak słusznie stwierdził Trybunał w zaskarżonym postanowieniu – podstawą postanowienia Sądu Rejonowego w Lublinie z 11 października 2012 r., tj. orzeczenia, którym odrzucono apelację skarżącej (reprezentowanej przez radcę prawnego) z powodu jej nienależytego opłacenia. Ma to potwierdzenie w materiale procesowym dołączonym do akt analizowanej skargi konstytucyjnej. W uzasadnieniu postanowienia z 6 listopada 2012 r. Sąd Rejonowy w Lublinie stwierdził, że skarżąca „była reprezentowana przez fachowego pełnomocnika w osobie radcy prawnego, który wniósł w sprawie nienależycie opłaconą apelację, co skutkowało jej odrzuceniem mocą postanowienia z 11 października 2012 roku”. To zatem w tym orzeczeniu, a nie we wskazanym w skardze postanowieniu z 9 lipca 2013 r., doszło do ukształtowania sytuacji skarżącej, w związku z którą wniosła ona skargę konstytucyjną. Tego postanowienia skarżąca nie zakwestionowała, w związku z czym w sprawie nie została wyczerpana droga prawna.

W postanowieniu z 9 grudnia 2013 r. Trybunał prawidłowo stwierdził, że skarga konstytucyjna nie spełnia warunków określonych w art. 46 ust. 1 oraz art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK, i na tej podstawie odmówił nadania skardze dalszego biegu.

Zażalenie nie podważa także drugiej podstawy odmowy. Skarżąca zarzuca, że art. 1302 § 3 k.p.c. cechuje się nadmiernym rygoryzmem i formalizmem, które prowadzą do nieodwracalnych konsekwencji dla stron. Podobnie jak w skardze twierdzi, że o niekonstytucyjności tego przepisu świadczy to, że został on uchylony przez ustawodawcę.

Skarżąca nie bierze pod uwagę argumentów przemawiających za odmową nadania skardze dalszego biegu. W wyroku w sprawie o sygn. SK 33/07, przywołanym w uzasadnieniu postanowienia z 9 grudnia 2013 r., Trybunał orzekł, że „rygoryzm przewidziany przez ustawodawcę, polegający na zastosowaniu skutków przewidzianych w art. 1302 § 3 k.p.c. jest niedopuszczalny, gdy strona działa sama, bez pomocy profesjonalnego pełnomocnika. Nie można natomiast mówić o nadmiernym rygoryzmie, jeżeli strona postępowania zastąpiona jest w postępowaniu przed sądem powszechnym przez adwokata, radcę prawnego, czy rzecznika patentowego. Z samej bowiem istoty zastępstwa procesowego wypełnianego przez profesjonalnego pełnomocnika wynika uprawnione założenie, że pełnomocnik ten będzie działał fachowo, zgodnie ze swoją najlepszą wiedzą oraz należytą starannością. Dopuszczalność stosowania surowszego rygoru w odniesieniu do pism procesowych, obarczonych brakami formalnymi, wnoszonych przez pełnomocników procesowych będących profesjonalistami została potwierdzona w orzecznictwie Trybunału (por. wyrok TK z 12 września 2006 r., sygn. SK 21/05, OTK ZU nr 8/A/2006, poz. 103; z 20 grudnia 2007 r., sygn. P 39/06), a także w analizowanych wcześniej orzeczeniach Sądu Najwyższego. (…) Brak jest podstaw do uznania, że nałożony przez ustawodawcę rygoryzm związany z odrzuceniem nieopłaconej apelacji wniesionej przez stronę reprezentowaną przez profesjonalnego pełnomocnika narusza prawo do zaskarżenia orzeczenia wydanego przez sąd pierwszej instancji, a tym samym prawo do sądu. (…) Art. 1302 § 3 k.p.c. nie wpływa na zamknięcie drogi sądowej dochodzenia naruszonych wolności lub praw. Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że kontrolowany przepis nie narusza art. 77 ust. 2 Konstytucji”.

W postanowieniu z 9 grudnia 2013 r. Trybunał prawidłowo stwierdził że – wtedy, gdy zaskarżony przepis był już przedmiotem kontroli w innej sprawie rozpatrywanej przez Trybunał – wydanie orzeczenia jest zbędne.

W odniesieniu do zarzutów naruszenia art. 32 ust. 1 Konstytucji Trybunał stwierdza, że są one powtórzeniem wywodu przedstawionego w skardze konstytucyjnej. Skarżąca nie wskazała prawa podmiotowego, z którym wiąże naruszenie ogólnej zasady równości wobec prawa. Poza tym skarżąca nie odniosła się do podstaw odmowy nadania skardze dalszego biegu w zakresie zarzutów niezgodności art. 1302 § 3 k.p.c. z art. 2 Konstytucji.



Wziąwszy zatem pod uwagę to, że zażalenie nie podważa podstaw odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu, Trybunał Konstytucyjny – na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 7 ustawy o TK – postanowił jak w sentencji.