Pełny tekst orzeczenia

174/2/B/2014

POSTANOWIENIE

z dnia 1 kwietnia 2014 r.

Sygn. akt Ts 300/13



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Andrzej Rzepliński – przewodniczący

Marek Kotlinowski – sprawozdawca

Wojciech Hermeliński,



po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 14 stycznia 2014 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej MKS Sp. z o.o.,



p o s t a n a w i a:



nie uwzględnić zażalenia.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej z 21 listopada 2013 r. MKS Sp. z o.o. (dalej: skarżąca) wystąpiła o zbadanie zgodności art. 117 § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) z art. 32 ust. 1 i art. 45 ust. 1 Konstytucji w związku z art. 48 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK).

W przekonaniu skarżącej zakwestionowany w skardze art. 117 § 3 k.p.c. narusza wyrażoną w art. 32 ust. 1 Konstytucji zasadę równości, gdyż ustanawia dla podmiotów – jej zdaniem podobnych (niezwolnionych od kosztów sądowych osób fizycznych i osób prawnych oraz podmiotów, którym przepis szczególny przyznaje zdolność sądową) – różne kryteria przyznawania adwokata lub radcy prawnego z urzędu. Jak twierdzi skarżąca, przepis ten „istotnie ogranicza” podmiotom takim jak ona, prawo do ustanowienia pełnomocnika z urzędu w celu sporządzenia skargi konstytucyjnej, tj. narusza prawa wyrażone w art. 45 ust. 1 Konstytucji w związku z art. 48 ust. 1 ustawy o TK.

Postanowieniem z 14 stycznia 2014 r. (doręczonym 23 stycznia 2014 r.) Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej, ustaliwszy, że skarżąca wniosła ją z przekroczeniem terminu określonego w art. 46 ust. 1 ustawy o TK. Trybunał stwierdził także, że w odniesieniu do podmiotów, o których mowa w zakwestionowanym przepisie (tj. osób prawnych lub innych jednostek organizacyjnych mających zdolność sądową), nie jest możliwe określenie katalogu wymaganych dokumentów. W tym zakresie zarzuty sformułowane w skardze Trybunał uznał za oczywiście bezzasadne. Trybunał ustalił ponadto, że skarżąca porównuje sytuację prawną osób fizycznych z sytuacją osób prawnych, a zatem podmiotów, które nie mają wspólnej istotnej cechy uzasadniającej ich równe traktowanie. Trybunał stwierdził również, że zarzuty postawione w skardze dotyczą sfery stosowania prawa, a wskazany przez skarżącą art. 48 ust. 1 ustawy o TK nie może być wzorcem kontroli w postępowaniu zainicjowanym wniesieniem skargi konstytucyjnej.

W zażaleniu z 30 stycznia 2014 r. skarżąca zakwestionowała postanowienie Trybunału w całości. Wniosła o jego uchylenie i nadanie skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Skarżąca zarzuciła Trybunałowi naruszenie art. 48 ust. 2 ustawy o TK, polegające na błędnej interpretacji tego przepisu. Jej zdaniem, użyty w nim termin „nie biegnie” należy rozumieć w ten sposób, że do czasu ustanowienia pełnomocnika z urzędu termin do wniesienia skargi konstytucyjnej „nie rozpoczyna wcale swojego biegu, aż do momentu skutecznego ustanowienia pełnomocnika z urzędu”. Gdyby – jak podnosi skarżąca – zamiarem ustawodawcy było zawieszenie terminu, w art. 48 ust. 2 ustawy o TK posłużyłby się on innym terminem, np. „zawiesza” lub „ulega zawieszeniu”. Zdaniem skarżącej w sprawie, w związku z którą wniosła ona skargę do Trybunału, ma zastosowanie – na podstawie art. 20 ustawy o TK – art. 124 § 2 zdanie pierwsze k.p.c. w brzmieniu: „W razie ustanowienia adwokata lub radcy prawnego na wniosek zgłoszony przed upływem terminu do wniesienia zażalenia, dla którego sporządzenia ustawa wymaga zastępstwa prawnego przez adwokata lub radcę prawnego, sąd doręcza ustanowionemu adwokatowi lub radcy prawnemu odpis postanowienia z urzędu, a termin do wniesienia zażalenia na postanowienie biegnie od dnia jego doręczenia pełnomocnikowi”. Skarżąca zarzuciła również, że wykładnia art. 48 ust. 2 ustawy o TK, przyjęta przez Trybunał w zaskarżonym postanowieniu, jest krzywdząca dla podmiotów, które wystąpiły do sądu z wnioskiem o ustanowienie pełnomocnika z urzędu w celu sporządzenia skargi konstytucyjnej. Skarżąca krytycznie odniosła się także do odmowy nadania skardze dalszego biegu z powodu oczywistej bezzasadności sformułowanych w niej zarzutów. Zarzuciła, że nie ma powodów, by osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą traktować inaczej niż osoby prawne.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



1. W myśl art. 36 ust. 4 w związku z art. 49 ustawy o TK skarżącemu przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. Trybunał, w składzie trzech sędziów, rozpatruje zażalenie na posiedzeniu niejawnym (art. 25 ust. 1 pkt 3 lit. b w związku z art. 36 ust. 6–7 i w związku z art. 49 ustawy o TK). Trybunał Konstytucyjny bada przede wszystkim, czy w zaskarżonym postanowieniu prawidłowo stwierdził istnienie przesłanek odmowy nadania skardze dalszego biegu. Oznacza to, że na etapie rozpoznania zażalenia Trybunał analizuje przede wszystkim te zarzuty, które mogą podważyć słuszność ustaleń przyjętych za podstawę zaskarżonego rozstrzygnięcia.



2. Trybunał stwierdza, że zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, a zarzuty sformułowane w zażaleniu nie podważają podstaw odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.



3. Skarżąca bezzasadnie twierdzi, że użyty w art. 48 ust. 2 ustawy o TK termin „nie biegnie” należy rozumieć w ten sposób, iż do czasu ustanowienia pełnomocnika z urzędu termin do wniesienia skargi konstytucyjnej „nie rozpoczyna wcale swojego biegu, aż do momentu skutecznego ustanowienia pełnomocnika z urzędu”.



3.1. W postanowieniu z 21 marca 2013 r. Trybunał orzekł, że „wystąpienie z wnioskiem do sądu o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego z urzędu w celu sporządzenia skargi konstytucyjnej powoduje zawieszenie, nie zaś przerwanie biegu terminu na wniesienie skargi konstytucyjnej. Tak należy rozumieć wyrażenie »termin (…) nie biegnie« zawarte w art. 48 ust. 2 ustawy o TK. W razie, gdyby skutkiem wystąpienia o ustanowienie pełnomocnika z urzędu miałoby być przerwanie biegu terminu do wniesienia skargi omawiany przepis wyraźnie stwierdzałby, że od daty ustanowienia pełnomocnika termin do złożenia skargi konstytucyjnej biegnie na nowo” (SK 32/12, OTK ZU nr 3/A/2013, poz. 37, zob. także przywołane tam orzecznictwo).



3.2. W tym postanowieniu Trybunał stwierdził również, że taka interpretacja art. 48 ust. 2 ustawy o TK ma zapobiegać nieuzasadnionemu odmiennemu traktowaniu sytuacji prawnej skarżących, którzy samodzielnie ustanowili pełnomocnika w celu sporządzenia skargi konstytucyjnej, od sytuacji skarżących, którzy zwrócili się o udzielenie im pomocy prawnej z urzędu. Jak orzekł Trybunał, „[d]la skutecznego składania skargi konstytucyjnej przez skarżących, którzy nie występują o ustanowienie pełnomocnika z urzędu, skarżący są zobowiązani w ustawowym terminie wskazanym w art. 46 ust. 1 ustawy o TK podjąć decyzję o wystąpieniu ze skargą, wybrać oraz udzielić pełnomocnictwa radcy prawnemu lub adwokatowi, który sporządzi skargę konstytucyjną i wniesie do Trybunału Konstytucyjnego.

W takich przypadkach ryzyko zbyt późnego zwrócenia się do adwokata lub radcy prawnego o sporządzenie skargi konstytucyjnej zawsze obciążałoby skarżących. Natomiast, w przypadku skarżących, którzy wystąpili o pomoc prawną z urzędu, zwłoka w złożeniu wniosku o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego nie miałaby żadnego znaczenia, gdyby przyjąć, że wystąpienie do sądu rejonowego o pomoc prawną przerywa bieg terminu do złożenia skargi konstytucyjnej (zob. postanowienia TK z: 22 marca 1999 r., sygn. Ts 92/98, OTK ZU nr 3/1999, poz. 47; 4 lipca 2000 r., sygn. Ts 145/99, OTK ZU nr 5/2000, poz. 160)”.



3.3. Na uwzględnienie nie zasługuje sformułowany w zażaleniu pogląd, zgodnie z którym w sprawie, w związku z którą skarżąca wniosła skargę, odpowiednie zastosowanie ma art. 124 § 2 zdanie pierwsze k.p.c.

Trybunał zwraca uwagę na to, że wyrażona w art. 20 ustawy o TK zasada, w myśl której w sprawach nieuregulowanych w ustawie stosuje się odpowiednio przepisy k.p.c., oznacza w szczególności, że odpowiednie stosowanie przepisów k.p.c. nie może być sprzeczne z regulacją szczególną dotyczącą postępowania przed Trybunałem (zob. postanowienie TK z 30 listopada 2006 r., SK 9/06, OTK ZU nr 10/A/2006, poz. 165). Innymi słowy, odpowiednie stosowanie przepisów k.p.c. nie może prowadzić do pominięcia tych przepisów ustawy o TK, które – tak jak w rozpatrywanej sprawie – wprost określają warunki wniesienia skargi konstytucyjnej w przypadku wystąpienia przez skarżącego z wnioskiem o ustanowienie pełnomocnika z urzędu.

W postanowieniu z 14 stycznia 2014 r. Trybunał prawidłowo ustalił, że skarżąca wniosła skargę po terminie określonym w art. 46 ust. 1 ustawy o TK, a tym samym zasadnie odmówił nadania skardze dalszego biegu.



4. W zażaleniu skarżąca nie odniosła się do jednej z samodzielnych podstaw odmowy nadania skardze dalszego biegu.

Skarżąca nie wzięła pod uwagę tego, że w zaskarżonym postanowieniu Trybunał ustalił, iż zarzuty postawione w skardze dotyczą zastosowania zakwestionowanego art. 117 § 3 k.p.c. Okoliczność ta – na podstawie art. 49 w związku z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK – jest jedną z podstaw odmowy przekazania skargi do merytorycznej oceny.



5. Sformułowane w zażaleniu zarzuty dotyczące oczywistej bezzasadności skargi są powtórzeniem zarzutów postawionych w jej uzasadnieniu. W tym zakresie obowiązują ustalenia dokonane w postanowieniu o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu, a obecny skład Trybunału w pełni je popiera.



Wniesione zażalenie nie podważa podstaw odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu, dlatego Trybunał Konstytucyjny, na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 7 ustawy o TK, postanowił jak w sentencji.