Pełny tekst orzeczenia

241/3/B/2014

POSTANOWIENIE
z dnia 5 maja 2014 r.
Sygn. akt Ts 328/13

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Stanisław Rymar,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej P.R. w sprawie zgodności:
art. 100 ust. 4 w związku z art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 6 grudnia 2008 r. o podatku akcyzowym (Dz. U. z 2009 r. Nr 3, poz. 11, ze zm.) z art. 2 w związku z art. 10, art. 84 i art. 217 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej z 29 grudnia 2013 r. (data nadania) P.R. (dalej: skarżący, podatnik) zakwestionował zgodność art. 100 ust. 4 w związku z art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 6 grudnia 2008 r. o podatku akcyzowym (Dz. U. z 2009 r. Nr 3, poz. 11, ze zm.; dalej: ustawa) – w brzmieniu obowiązującym od 1 marca 2009 r. do 31 sierpnia 2010 r., w zakresie, w jakim posługując się klauzulą generalną, nie pozwalają na dokonanie jednoznacznej klasyfikacji pojazdów o podwójnym przeznaczeniu lub pojazdów specjalnych skonstruowanych na bazie samochodu osobowego, a tym samym na ustalenie zakresu obowiązków ciążących na nabywcach takich pojazdów – z art. 2 w związku z art. 10 oraz art. 217 Konstytucji. Ponadto skarżący wniósł o zbadanie zgodności zaskarżonej regulacji – w zakresie, w jakim odtworzenie normy prawnej z zakwestionowanych przepisów nastąpiło na podstawie Obwieszczenia Ministra Finansów z dnia 1 czerwca 2006 r. w sprawie wyjaśnień do Taryfy celnej (M. P. z 2006 r. Nr 86, poz. 880; dalej: wyjaśnienia), w sytuacji gdy ustawa nie precyzuje żadnych reguł stosowania tych wyjaśnień – z art. 2, art. 84 i art. 217 Konstytucji.
Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującą sprawą. Naczelnik Urzędu Celnego we Wrocławiu, w oparciu o materiał dowodowy przekazany przez Wydział Komunikacji Urzędu Miejskiego (wskazujący na fakt nabycia wewnątrzwspólnotowego samochodu osobowego i nieuiszczenie z tego tytułu należnego podatku akcyzowego), wszczął z urzędu postępowanie podatkowe w zakresie określenia skarżącemu wysokości zobowiązania w tym podatku. Z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie wynikało, że przedmiotowy samochód został wyprodukowany jako samochód osobowy, a więc producent przeznaczył go do przewozu osób. Samo wpisanie nazwy „samochód specjalny” w dokumencie sprzedaży wskutek dokonania zmian zewnętrznych pojazdu po dwóch miesiącach od jego zakupu, nie przesądza o zakwalifikowaniu go do tej kategorii samochodów. Podstawowe znaczenie ma przy tym definicja samochodu osobowego zawarta w art. 100 ust. 4 ustawy. Wziąwszy powyższe pod uwagę organ podatkowy pierwszej instancji określił podatnikowi zobowiązanie podatkowe w podatku akcyzowym z tytułu nabycia wewnątrzwspólnotowego samochodu (decyzja Naczelnika Urzędu Celnego we Wrocławiu z 28 kwietnia 2011 r., nr 451000-UAGR-9110-58/11/780/AP). Decyzja ta została utrzymana w mocy przez organ podatkowy drugiej instancji (decyzja Dyrektora Izby Celnej we Wrocławiu z 3 sierpnia 2011 r., nr 450000-IAGW-9110-141/11/469/IW). Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu (dalej: WSA) oddalił skargę podatnika na tę decyzję (wyrok z 10 lutego 2012 r., sygn. akt I SA/Wr 1481/11). Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną skarżącego od wyroku WSA (wyrok z 26 czerwca 2013 r., sygn. akt I GSK 765/12).
Zdaniem skarżącego zakwestionowane unormowania narażają podatników na arbitralne działania organów stosujących prawo, godząc w bezpieczeństwo prawne obywateli i naruszając ich zaufanie do państwa i stanowionego przez nie prawa, co jest niezgodne z art. 2 w związku z art. 10 i art. 217 Konstytucji. Jednocześnie kwestionowane regulacje w zakresie, w jakim umożliwiają odtworzenie wynikających z nich norm na podstawie wyjaśnień, naruszają zasady pewności i bezpieczeństwa prawnego jednostki, zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa, rozstrzygania wątpliwości na korzyść podatnika oraz założenie racjonalności ustawodawcy i spójności tworzonego przez niego prawa (wynikające z art. 2 Konstytucji), a także są niezgodne z zasadami wyłączności i szczególnej określoności ustawy w sprawach podatkowych (wynikającymi z art. 84 i art. 217 Konstytucji).

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Skarga konstytucyjna jest kwalifikowanym środkiem ochrony wolności lub praw. Musi ona spełniać przesłanki jej dopuszczalności, które zasadniczo zostały określone w art. 79 ust. 1 Konstytucji, a doprecyzowane w art. 46 i art. 47 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Zgodnie z przywołanymi regulacjami skarga, poza spełnieniem warunków określonych dla pisma procesowego, powinna zawierać: dokładne określenie ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o wolnościach lub prawach albo obowiązkach określonych w Konstytucji i wobec którego skarżący domaga się stwierdzenia niezgodności z Konstytucją; wskazanie, jakie konstytucyjne wolności lub prawa i w jaki sposób – zdaniem skarżącego – zostały naruszone; a także uzasadnienie skargi, wraz z dokładnym opisem stanu faktycznego. Z przytoczonych powyżej przepisów wynika, że przedmiotem skargi może być wyłącznie przepis będący podstawą ostatecznego rozstrzygnięcia wydanego wobec skarżącego. Zarzuty sformułowane w skardze muszą zaś uprawdopodabniać niekonstytucyjność kwestionowanej regulacji, co oznacza konieczność wywiedzenia z zaskarżonych przepisów określonej normy, przywołanie właściwych wzorców konstytucyjnych zawierających podmiotowe prawa przysługujące osobom fizycznym i – przez porównanie treści płynących z obu regulacji – wykazanie ich wzajemnej sprzeczności.
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego rozpatrywana skarga konstytucyjna powyższych wymagań nie spełnia.
Trybunał stwierdza przede wszystkim, że skarżący w istocie domaga się by uznać, że zaklasyfikowanie przez organy podatkowe jego samochodu do kategorii samochodów osobowych a nie samochodów specjalnych narusza jego konstytucyjne wolności lub prawa. Zarzuty sformułowane w skardze dotyczą zatem wadliwości rozstrzygnięć dokonanych w sprawie skarżącego. W ocenie Trybunału w tym zakresie skarga konstytucyjna jest więc skargą na stosowanie prawa.
Zgodnie z konstrukcją skargi konstytucyjnej przyjętą w polskim prawie jej przedmiotem mogą być tylko akty normatywne będące podstawą rozstrzygnięcia, z którego wydaniem skarżący wiąże naruszenie przysługujących mu wolności i praw konstytucyjnych. Nie może nim być celowość i słuszność wydania takiego rozstrzygnięcia. Zadaniem Trybunału Konstytucyjnego jest bowiem orzekanie o zgodności aktów normatywnych z Konstytucją. Celem tego orzekania jest wyeliminowanie z systemu prawnego przepisów niezgodnych z Konstytucją. Do kompetencji Trybunału Konstytucyjnego nie należy natomiast ocena prawidłowości ustaleń dokonanych w toku rozpoznania konkretnej sprawy ani kontrola sposobu stosowania lub niestosowania przepisów przez organy orzekające w sprawie (zob. np. postanowienia TK z: 20 lipca 2011 r., Ts 303/10, OTK ZU nr 6/B/2011, poz. 454; 27 grudnia 2011 r., Ts 108/10, OTK ZU nr 2/B/2012, poz. 189 oraz 7 lutego 2012 r., Ts 309/11, OTK ZU nr 2/B/2013, poz. 191). W związku z powyższym – w ocenie Trybunału – to nie z zaskarżoną normą skarżący wiąże naruszenie praw i wolności konstytucyjnych, lecz ze stwierdzeniem organów podatkowych, że nabyty przez niego samochód wypełnia wynikające z art. 100 ust. 4 ustawy kryteria pozwalające uznać go za samochód osobowy. Trybunał podkreśla przy tym, że jako sąd prawa nie prowadzi postępowania w celu samodzielnego wyjaśnienia stanu faktycznego, lecz opiera się na stanie faktycznym ustalonym w postępowaniu przed organem, który ostatecznie orzekł o prawach lub wolnościach albo o obowiązkach skarżącego określonych w Konstytucji.
Okoliczność ta, na podstawie do art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 i w związku z art. 47 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy o TK, jest podstawą odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
Trybunał stwierdza, że analizowana skarga konstytucyjna nie spełnia także wymogów dotyczących określenia jej podstawy. Jako wzorce kontroli w rozpatrywanej sprawie skarżący określił bowiem przepisy ustawy zasadniczej niewyrażające praw podmiotowych, o których mowa w art. 79 ust. 1 Konstytucji.
W dotychczasowym orzecznictwie Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie wypowiadał się co do możliwości uczynienia art. 2, art. 84 oraz art. 217 Konstytucji samoistnymi wzorcami kontroli w postępowaniu zainicjowanym wniesieniem skargi konstytucyjnej. Najpełniejsze wypowiedzi Trybunału zostały zawarte w postanowieniach z 12 grudnia 2000 r. oraz 23 stycznia 2002 r. (Ts 105/00, OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 59 i 60), a także 16 lutego 2009 r. (Ts 202/06, OTK ZU nr 1/B/2009, poz. 23). W pierwszym z orzeczeń Trybunał Konstytucyjny podkreślił, że bogaty katalog konstytucyjnych wolności i praw wymienionych w rozdziale II Konstytucji zasadniczo wyczerpuje znaczenie pojęcia konstytucyjnych wolności lub praw, o którym mowa w art. 79 ust. 1 Konstytucji. Za przejaw woli ustrojodawcy, by skoncentrować zakres skargi konstytucyjnej na prawach i wolnościach wyrażonych expressis verbis w konkretnych postanowieniach konstytucyjnych można uznać m.in. zamieszczenie właśnie w rozdziale II Konstytucji przepisów wprowadzających przedmiotowe ograniczenie skargi (art. 79 ust. 2) czy ograniczenie dochodzenia niektórych praw w granicach określonych w ustawie (zob. wyrok TK z 23 listopada 1998 r., SK 7/98, OTK ZU nr 7/1998, poz. 114).
W konsekwencji możliwość odwoływania się przez skarżącego do treści klauzul generalnych wyrażonych w przepisach rozdziału I Konstytucji (na czele z tymi statuowanymi w art. 2) należy traktować jako wyjątkową i subsydiarną. Oparcie skargi konstytucyjnej na samoistnym zarzucie naruszenia art. 2 Konstytucji zobowiązuje skarżącego do precyzyjnego określenia praw bądź wolności wywodzonych z treści tego przepisu, na których naruszenie wskazuje on w skardze. Chodzi przy tym o te konstytucyjne prawa lub wolności, które przyjmują normatywną postać praw podmiotowych w tym znaczeniu, że ich adresatem jest obywatel (bądź inny podmiot prawa), że kształtują one jego sytuację prawną i że adresat ten ma zaś możność wyboru zachowania się, tzn. spełnienia lub niespełnienia normy (zob. Z. Czeszejko-Sochacki, L. Garlicki, J. Trzciński, Komentarz do ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, Warszawa 1999, s. 159). Przedstawione stanowisko Trybunał podtrzymał w wydanym w pełnym składzie postanowieniu z 23 stycznia 2002 r.
Także powołanego w skardze art. 10 Konstytucji nie można uznać za przepis, z którego wynika prawo podmiotowe. Wyrażona w nim zasada trójpodziału władzy jest bowiem regułą zaliczoną przez ustrojodawcę do zasad ustroju Rzeczypospolitej Polskiej (zob. tytuł I rozdziału Konstytucji) i nie może być ona podstawą skargi konstytucyjnej.
W wydanym w pełnym składzie orzeczeniu z 16 lutego 2009 r. (Ts 202/06) Trybunał Konstytucyjny podobnie wyraził się na temat art. 84 i art. 217 Konstytucji. W uzasadnieniu tego postanowienia stwierdził: „Należy natomiast zgodzić się ze skarżącymi, że Konstytucja gwarantuje każdemu równość w zakresie obciążeń podatkowych i w tym zakresie ustawodawca jest związany dyrektywami płynącymi z konstytucyjnej zasady równości w związku z zasadą sprawiedliwości. Naruszenie tych dyrektyw może też być przedmiotem kontroli przed Trybunałem Konstytucyjnym. Jednakże w przypadku skargi konstytucyjnej wszczęcie takiej kontroli obwarowane jest dodatkowym wymogiem wskazania naruszonych wolności lub praw konstytucyjnych skarżącego. Wynika to wprost z art. 79 ust. 1 Konstytucji. Konstytucyjna zasada równości nie może jednak stanowić samodzielnej podstawy skargi konstytucyjnej. Skarżący, podnosząc zarzut naruszenia prawa do równego traktowania, powinni wskazać, w zakresie jakiej wolności lub prawa konstytucyjnego to nierówne traktowanie występuje. Wymóg powyższy nie jest spełniony, gdy skarżący zarzut naruszenia zasady równości łączy z zasadą sprawiedliwości, gdyż z obu tych zasad nie wynika publiczne prawo podmiotowe w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji. Prawo takie nie wynika również z powiązania wskazanych wyżej zasad z zasadą powszechności opodatkowania wyrażoną w art. 84 Konstytucji. Ta zasada stanowi podstawę nakładania obowiązków na obywateli, a nie do wywodzenia z Konstytucji wolności lub praw. Za nietrafny należy w związku z tym uznać pogląd skarżących wyrażony w zażaleniu, w myśl którego związek zasady równości, sprawiedliwości i powszechności opodatkowania daje podstawę do wyinterpretowania z Konstytucji publicznego prawa podmiotowego w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji”. Na niedopuszczalność uczynienia art. 84 i art. 217 Konstytucji samodzielnymi wzorcami kontroli Trybunał wskazywał już we wcześniejszym orzecznictwie (zob. np. wyrok TK z 5 listopada 2008 r., SK 79/06, OTK ZU nr 9/A/2008, poz. 153).
Uwzględniwszy wskazane orzecznictwo Trybunału, zgodnie z którym art. 2, art. 10, art. 84 oraz art. 217 Konstytucji nie są samodzielnymi wzorcami kontroli w postępowaniu skargowymi, gdyż nie wyrażają praw podmiotowych, Trybunał Konstytucyjny – na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 i art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK – odmówił nadania dalszego biegu analizowanej skardze konstytucyjnej.

Na tej podstawie, Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.