Ts 172/13
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Dodatkowe informacje:
Pełny tekst orzeczenia
324/4/B/2014
POSTANOWIENIE
z dnia 2 września 2013 r.
Sygn. akt Ts 172/13
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Mirosław Granat,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej M.L. w sprawie zgodności:
art. 523 § 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.) z:
1) art. 45 ust. 1 w zw. z art. 32 ust. 1 w zw. z art. 183 ust. 1 i art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
2) art. 45 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 3 i art. 1 Konstytucji,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej z 11 czerwca 2013 r. M.L. (dalej: skarżący) wniósł o zbadanie zgodności art. 523 § 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.; dalej: k.p.k.) z art. 45 ust. 1 w zw. z art. 32 ust. 1 w zw. z art. 183 ust. 1 i art. 2 Konstytucji, a także z art. 45 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 3 i art. 1 Konstytucji.
Skarga konstytucyjna została sformułowana w związku z następującą sprawą. Wyrokiem z 23 kwietnia 2012 r. (sygn. akt II K 979/11) Sąd Rejonowy w Pile – Wydział II Karny uznał skarżącego za winnego popełnienia przestępstwa z art. 207 § 1 i art. 157 § w zw. z art. 11 § 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553, ze zm.) i wymierzył mu karę 10 miesięcy pozbawienia wolności, której wykonanie zawiesił na okres próby 3 lat, oraz oddał skarżącego w okresie próby pod dozór kuratora sądowego. Skarżący wniósł apelację od tego orzeczenia. Sąd Okręgowy w Poznaniu – IV Wydział Karny Odwoławczy wyrokiem z 19 października 2012 r. (sygn. akt IV Ka 729/12) utrzymał zaskarżony wyrok w mocy. Skarżący wniósł kasację od tego orzeczenia. Zarządzeniem z 28 grudnia 2012 r. przewodniczący IV Wydziału Karnego Odwoławczego odmówił przyjęcia kasacji do rozpoznania. Skarżący wniósł zażalenie na to zarządzenie. Postanowieniem z 21 lutego 2013 r. (sygn. akt V KZ 6/13) Sąd Najwyższy utrzymał w mocy zaskarżone zarządzenie.
W przekonaniu skarżącego kwestionowany art. 523 § 2 k.p.k. jest niezgodny z prawem do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji) w związku z zasadą równości (art. 32 ust. 1 Konstytucji), konstytucyjnymi kompetencjami Sądu Najwyższego (art. 183 ust. 1 Konstytucji) oraz zasadą demokratycznego państwa prawnego (art. 2 Konstytucji). Jak twierdzi skarżący, niekonstytucyjność zakwestionowanego art. 523 § 2 k.p.k. polega na tym, że przepis ten wyłącza możliwość złożenia kasacji przez osoby skazane, a więc uznane za winne popełnienia zarzucanego im czynu, którym została wymierzona kara pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, „przy jednoczesnym umożliwieniu złożenia tego środka osobom skazanym na karę pozbawienia wolności bez zawieszenia wykonania tej kary”. Ponadto skarżący twierdzi, że art. 523 § 2 k.p.k. nieproporcjonalnie ogranicza prawo do sądu (art. 45 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji), ponieważ „w stosunku do [grupy osób] błędnie wyodrębnionej na podstawie kryterium, jakim jest wykonanie orzeczonej rzeczywistej kary (…), [przepis ten ogranicza możliwość] skorzystania z nadzwyczajnego środka zaskarżenia [a ograniczenie praw jednostki następuje] na rzecz interesu publicznego, polegającego na zapewnieniu szybkości i sprawności procesu. Tym samym, w ocenie skarżącego, art. 523 § 2 k.p.k. narusza art. 1 Konstytucji, „która traktuje RP jako dobro wspólne wszystkich obywateli, a więc dobro, w imię którego każdy, a tym bardziej obywatele znajdujący się w tej samej sytuacji prawnej, jest w jakimś stopniu zobowiązany poświęcić interes własny”.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Skarga konstytucyjna jest szczególnym środkiem ochrony konstytucyjnych wolności i praw. Ma ona gwarantować, że obowiązujące w systemie prawa akty normatywne nie będą stanowiły źródła ich naruszeń. W myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji skarga konstytucyjna inicjuje procedurę, której celem jest zbadanie zgodności z Konstytucją przepisów stanowiących podstawę ostatecznego orzeczenia o prawach skarżącego.
Zaskarżony art. 523 § 2 k.p.k. stanowi: „kasację na korzyść można wnieść jedynie w razie skazania oskarżonego za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania”.
W skardze konstytucyjnej, zgodnie z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK), należy wskazać, jakie konstytucyjne wolności lub prawa i w jaki sposób – zdaniem skarżącego – zostały naruszone. Oznacza to, że wzorcem kontroli w postępowaniu inicjowanym skargą konstytucyjną mogą być jedynie te przepisy Konstytucji, które są źródłem praw lub wolności jednostki. Zarzuty naruszenia art. 1 i art. 183 ust. 1 Konstytucji, które są przepisami ustrojowymi, nie mogą być zatem skutecznie podniesione w skardze konstytucyjnej.
Uzasadniając zarzut niezgodności art. 523 § 2 k.p.k. z art. 45 ust. 1 w zw. z art. 2 Konstytucji, skarżący twierdzi, że zakwestionowany przepis zamyka drogę do wniesienia kasacji osobom, które zostały skazane, a którym wykonanie kary pozbawienia wolności zawieszono, przyznaje natomiast taką możliwość osobom skazanym, wobec których nie zawieszono wykonania tej kary, mimo że wszystkie te podmioty posiadają status osoby skazanej.
Powodem odmowy nadania dalszego biegu rozpatrywanej skardze konstytucyjnej w zakresie dotyczącym zbadania zgodności art. 523 § 2 k.p.k. z art. 45 ust. 1 w zw. z art. 32 w zw. z art. 2 Konstytucji jest zbędność orzekania. W wyroku z 17 maja 2004 r., SK 32/03 (OTK ZU nr 5/A/2004, poz. 44), Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 523 § 2 k.p.k. jest zgodny z art. 32 ust. 1 i art. 45 ust. 1 w zw. z art. 2 Konstytucji i nie jest niezgodny z art. 42 ust. 2 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji. W powołanej sprawie rozpoznane zostały dwie skargi konstytucyjne, w których podnoszono zarzuty analogiczne do sformułowanych w rozpatrywanej obecnie skardze. Wbrew twierdzeniom skarżącego, nie podał on nowych, niepowoływanych wcześniej argumentów, okoliczności albo dowodów uzasadniających prowadzenie postępowania i wydanie wyroku.
W uzasadnieniu wyroku z 17 maja 2004 r. Trybunał wskazał, że „w przypadku kasacji zwyczajnej szerszy wyłom od zasady stabilności prawomocnych orzeczeń sądowych uzasadniony jest tym, że skoro kasacja ma umożliwić stronom zaskarżenie niekorzystnego dla nich orzeczenia dotkniętego najpoważniejszymi wadami, to w sytuacji, gdy oskarżonemu wymierzono bezwzględną karę pozbawienia wolności, niekorzystne następstwa wadliwego orzeczenia są przezeń odczuwalne znacznie dotkliwiej. Nie stanowi zatem naruszenia konstytucyjnej zasady równości wobec prawa uregulowanie zakładające, że w przypadku sankcji najbardziej dotkliwej, naruszającej wolność człowieka, dopuszczalne jest oparcie kasacji zwyczajnej wnoszonej na korzyść oskarżonego także na zarzucie innych uchybień niż te, które wskazane są enumeratywnie w art. 439 k.p.k., z założenia mniej od nich drastycznych, ale z nimi porównywalnych. Podkreślić bowiem należy, że wymierzenie oskarżonemu bezwzględnej kary pozbawienia wolności stanowi bezpośrednią ingerencję w dobro o szczególnym dla niego charakterze – jego wolność. Mniej drastycznie negatywne następstwa prawomocnego orzeczenia obarczonego uchybieniami stanowiącymi »inne rażące naruszenie prawa, które mogło mieć istotny wpływ na treść orzeczenia« są odczuwalne, gdy wobec oskarżonego orzeczona została inna kara – ograniczenia wolności albo grzywny. Podobnie rzecz się przedstawia z orzeczeniem środka karnego, bądź też odstąpieniem od wymierzenia kary lub środka karnego. Skazanie na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania z punktu widzenia faktycznej ingerencji w wolność skazanego zbliża się w istocie charakterem do kar wolnościowych. Orzeczenie kary o bezwzględnym pozbawieniu wolności jest najbardziej dotkliwe, stąd ryzyko skazania oskarżonego i wymierzenia mu bezwzględnej kary pozbawienia wolności wyrokiem dotkniętym rażącym uchybieniem lub utrzymanie takiego wyroku w mocy przez sąd orzekający w II instancji usprawiedliwia przewidziane w kwestionowanym przepisie zagwarantowanie tej kategorii podmiotów dostępu do kasacji”.
Powyższe wywody, zawarte w uzasadnieniu wyroku stwierdzającego zgodność art. 523 § 2 k.p.k. z art. 32 ust. 1 i art. 45 ust. 1 w zw. z art. 2 Konstytucji, są jednoznaczną odpowiedzią na sformułowane w rozpatrywanej skardze zarzuty. Okoliczność, że skarżący powołał dodatkowe wzorce kontroli, nie wpływa na stwierdzoną zbędność orzekania. Po pierwsze, wzorce kontroli z art. 183 ust. 1 oraz art. 1 Konstytucji są niedopuszczalne w postępowaniu inicjowanym skargą konstytucyjną, co Trybunał szerzej wyjaśnił we wcześniejszym fragmencie niniejszego uzasadnienia. Po drugie, argumenty skarżącego mające dowodzić, że zakwestionowany przepis narusza art. 45 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji, ponieważ różnicuje „sytuację prawną obywateli pozostających de facto w identycznym położeniu wobec państwa, które uznało ich za winnych w świetle obowiązującego prawa karnego, a wymierzając taką samą karę pozbawienia wolności nadało tym samym identyczny status »osoby skazanej«”, stanowią w rzeczywistości zarzut naruszenia zasady równości, a nie zarzut nieproporcjonalnego ograniczenia prawa do sądu. Należy wobec tego stwierdzić, że do tak określonego zarzutu w pełni odnoszą się poczynione wyżej uwagi o zbędności orzekania. Trzeba również przypomnieć, że prawo do kasacji nie jest elementem konstytucyjnego prawa do sądu (zob. wyrok TK z 10 lipca 2000 r., SK 12/99, OTK ZU nr 5/2000, poz. 143). Trybunał w swoim orzecznictwie odrzucił istnienie prawa do trzeciej instancji, wskazując, że art. 45 Konstytucji nie obejmuje ochroną konstruowanego na poziomie konstytucyjnym prawa do trzeciej instancji lub do kasacji (zob. wyrok TK z 31 marca 2005 r., SK 26/02, OTK ZU nr 3/A/2005, poz. 29).
Zgodnie z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK Trybunał umarza na posiedzeniu niejawnym postępowanie, jeżeli wydanie orzeczenia jest zbędne lub niedopuszczalne. Taki stan rzeczy ma m.in. miejsce, gdy zakwestionowany przepis prawny był już w innej sprawie przedmiotem kontroli zgodności z Konstytucją. Instytucją, którą w celu zapewnienia stabilizacji sytuacji powstałych w wyniku ostatecznego orzeczenia jako formalnie prawomocnego, wykształciły orzecznictwo TK i doktryna, jest zasada ne bis in idem, rozumiana w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym z uwzględnieniem specyfiki tego postępowania (zob. orzeczenie z 8 listopada 1994 r., P 1/94, OTK ZU z 1994 r., poz. 37 oraz postanowienie TK z 3 października 2001 r., SK 3/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 218). Zasada ta znajduje zastosowanie, jeżeli te same przepisy zostały już wcześniej zakwestionowane w oparciu o te same zarzuty. W takim wypadku Trybunał Konstytucyjny umarza postępowanie na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK ze względu na zbędność wydania orzeczenia, natomiast na etapie wstępnej kontroli skargi konstytucyjnej odmawia nadania dalszego biegu skardze. Podsumowując tę część rozważań, Trybunał stwierdza, że zachodzi zbędność orzekania o zgodności art. 523 § 2 k.p.k. z art. 45 ust. 1 w zw. z art. 2 Konstytucji.
Niezależnie od powyższego Trybunał wskazuje, że – jak słusznie podkreślono w wyroku z 17 maja 2004 r. (SK 32/03) – o ile „w przypadku skazanych na bezwzględną karę pozbawienia wolności zarzut »innego rażącego naruszenia prawa, jeżeli mogło ono mieć istotny wpływ na treść orzeczenia« otwiera stronom uprawnionym do wniesienia kasacji na korzyść oskarżonego, w tym zwłaszcza samemu oskarżonemu, ścieżkę kasacyjną niejako bezpośrednio, o tyle w przypadku innego orzeczenia niezadowolona z niego strona może wystąpić z wnioskiem o wszczęcie postępowania kasacyjnego w trybie kasacji nadzwyczajnej do uprawnionych podmiotów – Rzecznika Praw Obywatelskich lub Prokuratora Generalnego. Kwestionowany art. 523 § 2 k.p.k. nie blokuje więc całkowicie ścieżki kasacyjnej, gdy orzeczenie dotknięte jest innym aniżeli określone w art. 439 k.p.k. rażącym uchybieniem, które mogło mieć istotny wpływ na treść orzeczenia, a oskarżonemu nie wymierzono bezwzględnej kary pozbawienia wolności. W sytuacji, gdy oskarżonemu nie wymierzono bezwzględnej kary pozbawienia wolności, w celu korekty uchybień innych niż wskazane w art. 439 k.p.k., a możliwych do podniesienia w skardze kasacyjnej, winien on wystąpić do uprawnionych podmiotów z wnioskiem o uruchomienie postępowania przed Sądem Najwyższym w trybie kasacji nadzwyczajnej. Oceniając kryterium zawarte w kwestionowanym przepisie stwarzające oskarżonym, którym wymierzono karę najbardziej dolegliwą, bo ingerującą faktycznie w ich wolność, »gwarancję« bezpośredniej drogi do Sądu Najwyższego – uznać je należy za w pełni uzasadnione. Jak już wskazano, dopełnieniem instytucji kasacji zwyczajnej jest kasacja nadzwyczajna. W razie zatem orzeczenia innego aniżeli skazujące na bezwzględną karę pozbawienia wolności kasacja oparta na uchybieniu polegającym na »innym rażącym naruszenia prawa, które mogło mieć istotny wpływ na treść orzeczenia« na korzyść oskarżonego może być wniesiona przez tzw. podmioty specjalne. To zaś stanowi wystarczającą gwarancję, że orzeczenia dotknięte takim uchybieniem zostaną także wyeliminowane z porządku prawnego”. Skarżący miał więc możliwość zwrócenia się do Rzecznika Praw Obywatelskich lub Prokuratora Generalnego, wskazując na przesłanki wniesienia kasacji nadzwyczajnej.
Poza kognicją Trybunału Konstytucyjnego pozostaje natomiast, na co trafnie zwrócono uwagę w wyroku z 17 maja 2004 r. (SK 32/03), kwestia decyzji politycznej parlamentu co do wprowadzenia innych przesłanek dostępności kasacji – „ze względu na przyjętą w art. 176 ust. 1 Konstytucji gwarancję postępowania dwuinstancyjnego ustawodawca korzysta bowiem z wolności zarówno co do wyboru modelu postępowania kasacyjnego, jak i ewentualnej modyfikacji kryteriów wyznaczających dostęp do kasacji zwyczajnej poprzez zastąpienie obecnych podstaw kasacyjnych innymi, ich rozszerzenie, bądź też zwężenie, o ile przyjęte kryteria mieścić się będą w porządku konstytucyjnym” (SK 32/03) .
Z przedstawionych wyżej powodów, na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK, Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.
POSTANOWIENIE
z dnia 2 września 2013 r.
Sygn. akt Ts 172/13
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Mirosław Granat,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej M.L. w sprawie zgodności:
art. 523 § 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.) z:
1) art. 45 ust. 1 w zw. z art. 32 ust. 1 w zw. z art. 183 ust. 1 i art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
2) art. 45 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 3 i art. 1 Konstytucji,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej z 11 czerwca 2013 r. M.L. (dalej: skarżący) wniósł o zbadanie zgodności art. 523 § 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.; dalej: k.p.k.) z art. 45 ust. 1 w zw. z art. 32 ust. 1 w zw. z art. 183 ust. 1 i art. 2 Konstytucji, a także z art. 45 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 3 i art. 1 Konstytucji.
Skarga konstytucyjna została sformułowana w związku z następującą sprawą. Wyrokiem z 23 kwietnia 2012 r. (sygn. akt II K 979/11) Sąd Rejonowy w Pile – Wydział II Karny uznał skarżącego za winnego popełnienia przestępstwa z art. 207 § 1 i art. 157 § w zw. z art. 11 § 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553, ze zm.) i wymierzył mu karę 10 miesięcy pozbawienia wolności, której wykonanie zawiesił na okres próby 3 lat, oraz oddał skarżącego w okresie próby pod dozór kuratora sądowego. Skarżący wniósł apelację od tego orzeczenia. Sąd Okręgowy w Poznaniu – IV Wydział Karny Odwoławczy wyrokiem z 19 października 2012 r. (sygn. akt IV Ka 729/12) utrzymał zaskarżony wyrok w mocy. Skarżący wniósł kasację od tego orzeczenia. Zarządzeniem z 28 grudnia 2012 r. przewodniczący IV Wydziału Karnego Odwoławczego odmówił przyjęcia kasacji do rozpoznania. Skarżący wniósł zażalenie na to zarządzenie. Postanowieniem z 21 lutego 2013 r. (sygn. akt V KZ 6/13) Sąd Najwyższy utrzymał w mocy zaskarżone zarządzenie.
W przekonaniu skarżącego kwestionowany art. 523 § 2 k.p.k. jest niezgodny z prawem do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji) w związku z zasadą równości (art. 32 ust. 1 Konstytucji), konstytucyjnymi kompetencjami Sądu Najwyższego (art. 183 ust. 1 Konstytucji) oraz zasadą demokratycznego państwa prawnego (art. 2 Konstytucji). Jak twierdzi skarżący, niekonstytucyjność zakwestionowanego art. 523 § 2 k.p.k. polega na tym, że przepis ten wyłącza możliwość złożenia kasacji przez osoby skazane, a więc uznane za winne popełnienia zarzucanego im czynu, którym została wymierzona kara pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, „przy jednoczesnym umożliwieniu złożenia tego środka osobom skazanym na karę pozbawienia wolności bez zawieszenia wykonania tej kary”. Ponadto skarżący twierdzi, że art. 523 § 2 k.p.k. nieproporcjonalnie ogranicza prawo do sądu (art. 45 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji), ponieważ „w stosunku do [grupy osób] błędnie wyodrębnionej na podstawie kryterium, jakim jest wykonanie orzeczonej rzeczywistej kary (…), [przepis ten ogranicza możliwość] skorzystania z nadzwyczajnego środka zaskarżenia [a ograniczenie praw jednostki następuje] na rzecz interesu publicznego, polegającego na zapewnieniu szybkości i sprawności procesu. Tym samym, w ocenie skarżącego, art. 523 § 2 k.p.k. narusza art. 1 Konstytucji, „która traktuje RP jako dobro wspólne wszystkich obywateli, a więc dobro, w imię którego każdy, a tym bardziej obywatele znajdujący się w tej samej sytuacji prawnej, jest w jakimś stopniu zobowiązany poświęcić interes własny”.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Skarga konstytucyjna jest szczególnym środkiem ochrony konstytucyjnych wolności i praw. Ma ona gwarantować, że obowiązujące w systemie prawa akty normatywne nie będą stanowiły źródła ich naruszeń. W myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji skarga konstytucyjna inicjuje procedurę, której celem jest zbadanie zgodności z Konstytucją przepisów stanowiących podstawę ostatecznego orzeczenia o prawach skarżącego.
Zaskarżony art. 523 § 2 k.p.k. stanowi: „kasację na korzyść można wnieść jedynie w razie skazania oskarżonego za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania”.
W skardze konstytucyjnej, zgodnie z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK), należy wskazać, jakie konstytucyjne wolności lub prawa i w jaki sposób – zdaniem skarżącego – zostały naruszone. Oznacza to, że wzorcem kontroli w postępowaniu inicjowanym skargą konstytucyjną mogą być jedynie te przepisy Konstytucji, które są źródłem praw lub wolności jednostki. Zarzuty naruszenia art. 1 i art. 183 ust. 1 Konstytucji, które są przepisami ustrojowymi, nie mogą być zatem skutecznie podniesione w skardze konstytucyjnej.
Uzasadniając zarzut niezgodności art. 523 § 2 k.p.k. z art. 45 ust. 1 w zw. z art. 2 Konstytucji, skarżący twierdzi, że zakwestionowany przepis zamyka drogę do wniesienia kasacji osobom, które zostały skazane, a którym wykonanie kary pozbawienia wolności zawieszono, przyznaje natomiast taką możliwość osobom skazanym, wobec których nie zawieszono wykonania tej kary, mimo że wszystkie te podmioty posiadają status osoby skazanej.
Powodem odmowy nadania dalszego biegu rozpatrywanej skardze konstytucyjnej w zakresie dotyczącym zbadania zgodności art. 523 § 2 k.p.k. z art. 45 ust. 1 w zw. z art. 32 w zw. z art. 2 Konstytucji jest zbędność orzekania. W wyroku z 17 maja 2004 r., SK 32/03 (OTK ZU nr 5/A/2004, poz. 44), Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 523 § 2 k.p.k. jest zgodny z art. 32 ust. 1 i art. 45 ust. 1 w zw. z art. 2 Konstytucji i nie jest niezgodny z art. 42 ust. 2 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji. W powołanej sprawie rozpoznane zostały dwie skargi konstytucyjne, w których podnoszono zarzuty analogiczne do sformułowanych w rozpatrywanej obecnie skardze. Wbrew twierdzeniom skarżącego, nie podał on nowych, niepowoływanych wcześniej argumentów, okoliczności albo dowodów uzasadniających prowadzenie postępowania i wydanie wyroku.
W uzasadnieniu wyroku z 17 maja 2004 r. Trybunał wskazał, że „w przypadku kasacji zwyczajnej szerszy wyłom od zasady stabilności prawomocnych orzeczeń sądowych uzasadniony jest tym, że skoro kasacja ma umożliwić stronom zaskarżenie niekorzystnego dla nich orzeczenia dotkniętego najpoważniejszymi wadami, to w sytuacji, gdy oskarżonemu wymierzono bezwzględną karę pozbawienia wolności, niekorzystne następstwa wadliwego orzeczenia są przezeń odczuwalne znacznie dotkliwiej. Nie stanowi zatem naruszenia konstytucyjnej zasady równości wobec prawa uregulowanie zakładające, że w przypadku sankcji najbardziej dotkliwej, naruszającej wolność człowieka, dopuszczalne jest oparcie kasacji zwyczajnej wnoszonej na korzyść oskarżonego także na zarzucie innych uchybień niż te, które wskazane są enumeratywnie w art. 439 k.p.k., z założenia mniej od nich drastycznych, ale z nimi porównywalnych. Podkreślić bowiem należy, że wymierzenie oskarżonemu bezwzględnej kary pozbawienia wolności stanowi bezpośrednią ingerencję w dobro o szczególnym dla niego charakterze – jego wolność. Mniej drastycznie negatywne następstwa prawomocnego orzeczenia obarczonego uchybieniami stanowiącymi »inne rażące naruszenie prawa, które mogło mieć istotny wpływ na treść orzeczenia« są odczuwalne, gdy wobec oskarżonego orzeczona została inna kara – ograniczenia wolności albo grzywny. Podobnie rzecz się przedstawia z orzeczeniem środka karnego, bądź też odstąpieniem od wymierzenia kary lub środka karnego. Skazanie na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania z punktu widzenia faktycznej ingerencji w wolność skazanego zbliża się w istocie charakterem do kar wolnościowych. Orzeczenie kary o bezwzględnym pozbawieniu wolności jest najbardziej dotkliwe, stąd ryzyko skazania oskarżonego i wymierzenia mu bezwzględnej kary pozbawienia wolności wyrokiem dotkniętym rażącym uchybieniem lub utrzymanie takiego wyroku w mocy przez sąd orzekający w II instancji usprawiedliwia przewidziane w kwestionowanym przepisie zagwarantowanie tej kategorii podmiotów dostępu do kasacji”.
Powyższe wywody, zawarte w uzasadnieniu wyroku stwierdzającego zgodność art. 523 § 2 k.p.k. z art. 32 ust. 1 i art. 45 ust. 1 w zw. z art. 2 Konstytucji, są jednoznaczną odpowiedzią na sformułowane w rozpatrywanej skardze zarzuty. Okoliczność, że skarżący powołał dodatkowe wzorce kontroli, nie wpływa na stwierdzoną zbędność orzekania. Po pierwsze, wzorce kontroli z art. 183 ust. 1 oraz art. 1 Konstytucji są niedopuszczalne w postępowaniu inicjowanym skargą konstytucyjną, co Trybunał szerzej wyjaśnił we wcześniejszym fragmencie niniejszego uzasadnienia. Po drugie, argumenty skarżącego mające dowodzić, że zakwestionowany przepis narusza art. 45 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji, ponieważ różnicuje „sytuację prawną obywateli pozostających de facto w identycznym położeniu wobec państwa, które uznało ich za winnych w świetle obowiązującego prawa karnego, a wymierzając taką samą karę pozbawienia wolności nadało tym samym identyczny status »osoby skazanej«”, stanowią w rzeczywistości zarzut naruszenia zasady równości, a nie zarzut nieproporcjonalnego ograniczenia prawa do sądu. Należy wobec tego stwierdzić, że do tak określonego zarzutu w pełni odnoszą się poczynione wyżej uwagi o zbędności orzekania. Trzeba również przypomnieć, że prawo do kasacji nie jest elementem konstytucyjnego prawa do sądu (zob. wyrok TK z 10 lipca 2000 r., SK 12/99, OTK ZU nr 5/2000, poz. 143). Trybunał w swoim orzecznictwie odrzucił istnienie prawa do trzeciej instancji, wskazując, że art. 45 Konstytucji nie obejmuje ochroną konstruowanego na poziomie konstytucyjnym prawa do trzeciej instancji lub do kasacji (zob. wyrok TK z 31 marca 2005 r., SK 26/02, OTK ZU nr 3/A/2005, poz. 29).
Zgodnie z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK Trybunał umarza na posiedzeniu niejawnym postępowanie, jeżeli wydanie orzeczenia jest zbędne lub niedopuszczalne. Taki stan rzeczy ma m.in. miejsce, gdy zakwestionowany przepis prawny był już w innej sprawie przedmiotem kontroli zgodności z Konstytucją. Instytucją, którą w celu zapewnienia stabilizacji sytuacji powstałych w wyniku ostatecznego orzeczenia jako formalnie prawomocnego, wykształciły orzecznictwo TK i doktryna, jest zasada ne bis in idem, rozumiana w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym z uwzględnieniem specyfiki tego postępowania (zob. orzeczenie z 8 listopada 1994 r., P 1/94, OTK ZU z 1994 r., poz. 37 oraz postanowienie TK z 3 października 2001 r., SK 3/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 218). Zasada ta znajduje zastosowanie, jeżeli te same przepisy zostały już wcześniej zakwestionowane w oparciu o te same zarzuty. W takim wypadku Trybunał Konstytucyjny umarza postępowanie na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK ze względu na zbędność wydania orzeczenia, natomiast na etapie wstępnej kontroli skargi konstytucyjnej odmawia nadania dalszego biegu skardze. Podsumowując tę część rozważań, Trybunał stwierdza, że zachodzi zbędność orzekania o zgodności art. 523 § 2 k.p.k. z art. 45 ust. 1 w zw. z art. 2 Konstytucji.
Niezależnie od powyższego Trybunał wskazuje, że – jak słusznie podkreślono w wyroku z 17 maja 2004 r. (SK 32/03) – o ile „w przypadku skazanych na bezwzględną karę pozbawienia wolności zarzut »innego rażącego naruszenia prawa, jeżeli mogło ono mieć istotny wpływ na treść orzeczenia« otwiera stronom uprawnionym do wniesienia kasacji na korzyść oskarżonego, w tym zwłaszcza samemu oskarżonemu, ścieżkę kasacyjną niejako bezpośrednio, o tyle w przypadku innego orzeczenia niezadowolona z niego strona może wystąpić z wnioskiem o wszczęcie postępowania kasacyjnego w trybie kasacji nadzwyczajnej do uprawnionych podmiotów – Rzecznika Praw Obywatelskich lub Prokuratora Generalnego. Kwestionowany art. 523 § 2 k.p.k. nie blokuje więc całkowicie ścieżki kasacyjnej, gdy orzeczenie dotknięte jest innym aniżeli określone w art. 439 k.p.k. rażącym uchybieniem, które mogło mieć istotny wpływ na treść orzeczenia, a oskarżonemu nie wymierzono bezwzględnej kary pozbawienia wolności. W sytuacji, gdy oskarżonemu nie wymierzono bezwzględnej kary pozbawienia wolności, w celu korekty uchybień innych niż wskazane w art. 439 k.p.k., a możliwych do podniesienia w skardze kasacyjnej, winien on wystąpić do uprawnionych podmiotów z wnioskiem o uruchomienie postępowania przed Sądem Najwyższym w trybie kasacji nadzwyczajnej. Oceniając kryterium zawarte w kwestionowanym przepisie stwarzające oskarżonym, którym wymierzono karę najbardziej dolegliwą, bo ingerującą faktycznie w ich wolność, »gwarancję« bezpośredniej drogi do Sądu Najwyższego – uznać je należy za w pełni uzasadnione. Jak już wskazano, dopełnieniem instytucji kasacji zwyczajnej jest kasacja nadzwyczajna. W razie zatem orzeczenia innego aniżeli skazujące na bezwzględną karę pozbawienia wolności kasacja oparta na uchybieniu polegającym na »innym rażącym naruszenia prawa, które mogło mieć istotny wpływ na treść orzeczenia« na korzyść oskarżonego może być wniesiona przez tzw. podmioty specjalne. To zaś stanowi wystarczającą gwarancję, że orzeczenia dotknięte takim uchybieniem zostaną także wyeliminowane z porządku prawnego”. Skarżący miał więc możliwość zwrócenia się do Rzecznika Praw Obywatelskich lub Prokuratora Generalnego, wskazując na przesłanki wniesienia kasacji nadzwyczajnej.
Poza kognicją Trybunału Konstytucyjnego pozostaje natomiast, na co trafnie zwrócono uwagę w wyroku z 17 maja 2004 r. (SK 32/03), kwestia decyzji politycznej parlamentu co do wprowadzenia innych przesłanek dostępności kasacji – „ze względu na przyjętą w art. 176 ust. 1 Konstytucji gwarancję postępowania dwuinstancyjnego ustawodawca korzysta bowiem z wolności zarówno co do wyboru modelu postępowania kasacyjnego, jak i ewentualnej modyfikacji kryteriów wyznaczających dostęp do kasacji zwyczajnej poprzez zastąpienie obecnych podstaw kasacyjnych innymi, ich rozszerzenie, bądź też zwężenie, o ile przyjęte kryteria mieścić się będą w porządku konstytucyjnym” (SK 32/03) .
Z przedstawionych wyżej powodów, na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK, Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.