Pełny tekst orzeczenia

124/2/B/2014

POSTANOWIENIE
z dnia 17 grudnia 2013 r.
Sygn. akt Ts 217/12

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Andrzej Rzepliński,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej C.T. w sprawie zgodności:
art. 55 § 1 i art. 330 § 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.) z art. 2, art. 32, art. 45 ust. 1, art. 77 oraz art. 176 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej z 6 września 2012 r. (data nadania) C.T. (dalej: skarżący) wniósł o zbadanie zgodności art. 55 § 1 i art. 330 § 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.; dalej: k.p.k.) z art. 2, art. 32, art. 45 ust. 1, art. 77 oraz art. 176 ust. 1 Konstytucji.
Skarga konstytucyjna została sformułowana na podstawie następującego stanu faktycznego sprawy. 11 maja 2011 r. skarżący złożył do Prokuratury Rejonowej w Pyrzycach doniesienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa przez Komornika Sądowego w Sądzie Rejonowym w Stargardzie Szczecińskim, które miało polegać na niezasadnym wszczęciu i przeprowadzeniu postępowania egzekucyjnego przeciwko skarżącemu. W postępowaniu przygotowawczym prokurator ustalił, że skarżący został ukarany wyrokiem zaocznym, opatrzonym klauzulą wykonalności, który stał się podstawą do wszczęcia egzekucji i zajęcia świadczenia emerytalnego skarżącego. Wobec powyższego śledztwo w sprawie przekroczenia uprawnień lub niedopełnienia obowiązków przez funkcjonariusza publicznego – Komornika Sądowego w Sądzie Rejonowym w Stargardzie Szczecińskim – zostało umorzone (postanowienie z 18 października 2011 r., sygn. akt Ds. 1172/11/Sp). Postanowienie to utrzymał w mocy Sąd Rejonowy w Stargardzie Szczecińskim – VII Zamiejscowy, Wydział Karny w Pyrzycach (dalej: Sąd Rejonowy) postanowieniem z 8 marca 2012 r. (sygn. akt VII Kp 272/11). Na podstawie art. 55 k.p.k., 24 kwietnia 2012 r. skarżący wniósł akt oskarżenia przeciwko Komornikowi Sądowemu w Sądzie Rejonowym w Stargardzie Szczecińskim. 18 maja 2012 r. sąd ten wezwał skarżącego do uzupełnienia braków formalnych subsydiarnego aktu oskarżenia przez złożenie subsydiarnego aktu oskarżenia sporządzonego i podpisanego przez adwokata oraz odpowiadającego warunkom określonym w art. 332 i art. 333 § 1 k.p.k., a także do uiszczenia zryczałtowanych kosztów postępowania. W odpowiedzi na powyższe wezwanie skarżący wniósł o przyznanie prawa pomocy. Postanowieniem z 5 lipca 2012 r. Sąd Rejonowy umorzył postępowanie, uznawszy, że w sprawie nie zostały spełnione przesłanki wynikające z art. 55 § 1 k.p.k., tym samym skarżący nie był podmiotem uprawnionym do wniesienia subsydiarnego aktu oskarżenia. Postanowienie to utrzymał w mocy Sąd Okręgowy w Szczecinie – IV Wydział Karny Odwoławczy (postanowienie z 16 sierpnia 2012 r., sygn. akt IV Kz 635/12).
Sędzia Trybunału Konstytucyjnego w zarządzeniu z 24 września 2012 r. wezwał skarżącego do usunięcia braków formalnych skargi przez wskazanie ostatecznego – w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji – rozstrzygnięcia sądu lub organu władzy publicznej, z wydaniem którego skarżący łączy zarzut naruszenia konstytucyjnych wolności lub praw oraz podanie daty jego doręczenia. Pełnomocnik skarżącego został również zobowiązany do określenia, jakie konstytucyjne prawa lub wolności skarżącego wynikające z art. 2, art. 32, art. 45 ust. 1, art. 77 oraz art. 176 ust. 1 Konstytucji i w jaki sposób zostały naruszone przez zakwestionowane w skardze przepisy oraz do przesłania pełnomocnictwa do sporządzenia skargi konstytucyjnej.
Pełnomocnik skarżącego w piśmie z 8 października 2012 r. wskazał, że ostatecznym rozstrzygnięciem w sprawie skarżącego – w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji – jest postanowienie Sądu Rejonowego z 8 marca 2012 r. (sygn. akt VII Kp 272/11), utrzymujące w mocy postanowienie o umorzeniu śledztwa. Postanowienie to zostało doręczone skarżącemu 27 marca 2012 r. Pełnomocnik skarżącego określił, jakie prawa lub wolności konstytucyjne skarżącego wynikające z powołanych w skardze konstytucyjnej wzorców kontroli zostały naruszone, oraz przesłał pełnomocnictwo do sporządzenia skargi konstytucyjnej.
W ocenie skarżącego, zakwestionowane przepisy k.p.k. uniemożliwiają wniesienie subsydiarnego aktu oskarżenia i w ten sposób naruszają zasady sprawiedliwości społecznej (wynikające z art. 2 i art. 32 Konstytucji) oraz prawo do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji). Regulacje te uniemożliwiają skarżącemu wystąpienie o naprawienie szkody, jaka została mu wyrządzona przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej (naruszając prawo wywodzone z art. 77 Konstytucji) oraz wyłączają możliwość zainicjowania procesu sądowego przez skarżącego (naruszając art. 176 ust. 1 Konstytucji).

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Skarga konstytucyjna jest kwalifikowanym środkiem ochrony konstytucyjnych wolności i praw. Ma ona gwarantować, że obowiązujące w systemie prawa akty normatywne nie będą stanowiły źródła ich naruszeń. W myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji przedmiotem skargi konstytucyjnej jest wniosek o zbadanie zgodności z Konstytucją przepisów stanowiących podstawę ostatecznego orzeczenia o prawach skarżącego. W świetle art. 79 ust. 1 Konstytucji przedmiotem skargi konstytucyjnej może być tylko zarzut niekonstytucyjności przepisów ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o wolnościach lub prawach albo obowiązkach skarżącego określonych w Konstytucji. Z art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) wynika, że na skarżącym ciąży obowiązek wskazania orzeczenia wydanego na podstawie przepisów ustawy lub innego aktu normatywnego, w stosunku do których skarżący domaga się stwierdzenia niezgodności z Konstytucją.

2. Rozpatrywana skarga konstytucyjna – w zakresie określenia przepisów stanowiących podstawę ostatecznego rozstrzygnięcia – nie spełnia formalnych warunków przekazania jej do merytorycznego rozpoznania.

2.1. W odpowiedzi na zarządzenie sędziego Trybunału wzywające do usunięcia braków formalnych skargi konstytucyjnej pełnomocnik skarżącego jako ostateczne rozstrzygnięcie z wydaniem którego skarżący wiąże naruszenie swych konstytucyjnych praw lub wolności, powołał postanowienie Sądu Rejonowego z 8 marca 2012 r.

2.2. Trybunał stwierdza, że powyższe orzeczenie nie zostało wydane na podstawie zakwestionowanych w skardze konstytucyjnej przepisów. Przedmiotem postępowania w tym zakresie było zbadanie prawidłowości decyzji prokuratora o umorzeniu śledztwa na podstawie art. 17 § 1 pkt 2 k.p.k. oraz zasadności zażalenia skarżącego. Sąd Rejonowy orzekał na podstawie art. 437 § 1 w związku z art. 465 § 1 k.p.k., co wyraźnie wynika z sentencji tego postanowienia.
Stosownie do art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK w związku z art. 79 ust. 1 Konstytucji okoliczność ta jednoznacznie przesądza o niedopuszczalności nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

3. Niezależnie od powyższego Trybunał stwierdza, że uznanie wskazanego wyżej postanowienia za ostateczne oznacza, iż w sprawie skarżącego został przekroczony termin wniesienia skargi konstytucyjnej, który zgodnie z art. 46 ust. 1 ustawy o TK wynosi 3 miesiące od doręczenia skarżącemu rozstrzygnięcia, o którym mowa w art. 79 ust. 1 Konstytucji.

3.1. Pełnomocnik skarżącego wskazał, że postanowienie Sądu Rejonowego z 8 marca 2012 r. zostało doręczone 27 marca 2012 r., tym samym termin do wniesienia skargi konstytucyjnej upłynął 27 czerwca 2012 r. Analizowana skarga konstytucyjna została wniesiona 6 września 2012 r., a zatem termin, o którym mowa w art. 46 ust. 1 ustawy o TK, został znacznie przekroczony.
Wobec powyższego, na podstawie art. 79 ust. 1 Konstytucji w związku z art. 46 ust. 1 ustawy o TK, Trybunał odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

4. Rozpatrywana skarga konstytucyjna dotknięta jest również uchybieniami formalnymi w zakresie powołanych w niej wzorców kontroli.

4.1. Trybunał Konstytucyjny przypomina, że z brzmienia art. 79 ust. 1 Konstytucji wynika, iż wzorcami kontroli w sprawie wszczętej na skutek złożenia skargi konstytucyjnej mogą być tylko przepisy wyrażające wolności lub prawa skarżącego (zob. postanowienia pełnego składu TK z: 24 października 2001 r., SK 10/01, OTK ZU nr 7/2001 poz. 225; 23 stycznia 2002 r., Ts 105/00, OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 60; 16 lutego 2009 r., Ts 202/06, OTK ZU nr 1/B/2009, poz. 23). Orzecznictwo w tym zakresie jest utrwalone, a Trybunał Konstytucyjny nie znajduje podstaw do odejścia od tego poglądu.

4.2. Większość powołanych w analizowanej skardze konstytucyjnej wzorców ma charakter niesamodzielny (art. 2, art. 32 Konstytucji) lub nie stanowi przepisów określających prawa lub wolności konstytucyjne (art. 176 ust. 1 Konstytucji).

4.3. Niewłaściwe jest powoływanie art. 2 Konstytucji jako samodzielnego wzorca kontroli. Wynikająca z niego zasada demokratycznego państwa prawnego (podobnie jak i inne zasady) nie jest samoistnym źródłem praw podmiotowych, ochrony których skarżący mógłby się domagać w skardze konstytucyjnej. Zasada ta wyznacza jedynie standard kreowania przez ustawodawcę wolności i praw oraz korzystania z nich, nie wprowadzając jednocześnie konkretnej wolności czy konkretnego prawa (zob. postanowienia TK: z 10 stycznia 2001 r., Ts 72/00, OTK ZU nr 1/2001, poz. 12 oraz z 20 lutego 2008 r., SK 27/07, OTK ZU nr 1/A/2008, poz. 22). Jednocześnie, ze względu na sposób sformułowania uzasadnienia rozpatrywanej skargi, nie jest możliwe dekodowanie konkretnego konstytucyjnego prawa podmiotowego, które miałoby zostać naruszone.
4.4. Wzorzec kontroli określony w art. 32 Konstytucji również ma charakter niesamoistny. W wydanym w pełnym składzie postanowieniu z 24 października 2001 r. Trybunał Konstytucyjny stwierdził: „Uznając więc prawo do równego traktowania za konstytucyjne prawo jednostki Trybunał Konstytucyjny podkreśla, iż ma ono charakter niejako prawa drugiego stopnia, tzn. przysługuje ono w związku z konkretnymi normami prawnymi lub innymi działaniami organów władzy publicznej, a nie w oderwaniu od nich – niejako »samoistnie«. Jeżeli te normy lub działania nie mają odniesienia do konkretnych określonych w Konstytucji wolności i praw, prawo do równego traktowania nie ma w pełni charakteru prawa konstytucyjnego, a to sprawia, że nie może ono być chronione za pomocą skargi konstytucyjnej” (SK 10/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 225).
Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że w rozpatrywanej skardze konstytucyjnej skarżący nie sprecyzował w odniesieniu do tego wzorca przysługującego mu naruszonego prawa podmiotowego.

4.5. Wskazany w analizowanej skardze art. 176 ust. 1 Konstytucji również nie może być dopuszczalnym wzorcem kontroli w postępowaniu skargowym. Wynikająca z niego „zasada dwuinstancyjności postępowania sądowego nie stanowi wolności lub prawa, którego ochrony można domagać się w trybie skargi konstytucyjnej” (postanowienia TK z 21 stycznia 2010 r., Ts 172/09, OTK ZU nr 2/B/2010, poz. 128 oraz 13 stycznia 2011 r., Ts 6/10, OTK ZU nr 1/B/2011, poz. 83).

Z uwagi na powyższe – na podstawie art. 79 ust. 1 Konstytucji w związku z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK – Trybunał odmówił nadania niniejszej skardze konstytucyjnej dalszego biegu w zakresie zbadania zgodności art. 55 § 1 i art. 330 § 2 k.p.k. z art. 2, art. 32 oraz art. 176 ust. 1 Konstytucji.

Mając na względzie wskazane okoliczności, Trybunał orzekł jak w sentencji.