Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 czerwca 2013r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Dorota Elżbieta Zarzecka (spr.)

Sędziowie: SA Bożena Szponar - Jarocka

SO del. Piotr Prusinowski

Protokolant: Agnieszka Charkiewicz

po rozpoznaniu w dniu 18 czerwca 2013 r. w Białymstoku

sprawy z wniosku J. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji wnioskodawcy J. K.

od wyroku Sądu Okręgowego w Ostrołęce III Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 19 października 2012 r. sygn. akt III U 496/12

oddala apelację.

Sygn. akt III AUa 1273/12

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P. decyzją z dnia 30 maja 2012r., na podstawie przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tj. Dz. U z 2009r. Nr 153, poz. 1227) oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (DZ. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.), odmówił J. K. prawa do emerytury, ponieważ nie udokumentował 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Organ rentowy nie uwzględnił do pracy w szczególnych warunkach zatrudnienia wnioskodawcy na stanowisku klasyfikatora żywca od 1 stycznia 1984r. do 31 marca 1992r. w Przedsiębiorstwie (...) w W. Oddział Skupu w P..

Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Ostrołęce wyrokiem z dnia 19 października 2012r. oddalił odwołanie J. K. od tej decyzji.

Sąd ten ustalił, że J. K. urodził się (...). Na dzień 1 stycznia 1999 roku udowodnił okres składkowy i nieskładkowy w wymiarze 30 lat, 7 miesięcy i 4 dni. Nie był członkiem OFE oraz nie pozostawał w stosunku pracy. Od 18 maja 1970r. do 31 grudnia 1983r. pracował w Przedsiębiorstwie (...) w W. Oddział w P. (następnie w (...) Przedsiębiorstwie (...) w W. - Zakłady (...) w M.), początkowo jako referent administracyjno – gospodarczy, a od 1 października 1971r. jako klasyfikator ds. skupu żywca. Od 1 stycznia 1984r. do 31 marca 1992r. pracował w Przedsiębiorstwie (...) w W. Oddział Skupu w P. na stanowisku klasyfikatora żywca.

Sąd pierwszej instancji przyjął, że wnioskodawcy nie przysługiwała emerytura, w oparciu o art. 24 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, jak też w myśl art. 184 w/w ustawy i § 4 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze. Wnioskodawca nie osiągnął bowiem powszechnego wieku emerytalnego. Nie spełnił też przesłanki piętnastoletniego stażu pracy w warunkach szczególnych, gdyż do tego stażu nie można było mu zaliczyć zatrudnienia na stanowisku klasyfikatora żywca w Przedsiębiorstwie (...) w W. Oddział Skupu w P. od 1 stycznia 1984r. do 31 marca 1992r. Jako prace w warunkach szczególnych, zostały wymienione w wykazie A dział X poz. 8 załącznika do w/w rozporządzenia i dziale X poz. 8 zarządzenia nr 16 Ministra Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej z 31 marca 1988r. w sprawie stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, prace wykonywane bezpośrednio przy uboju zwierząt (peklowaniu) na stanowiskach ubojowiec, parzacz, jeliciarz, gruczolarz, peklowacz i wykrawacz mięsa w wykrawalni przy peklowaniu w piwnicy, lekarz weterynarii, weterynaryjny kontroler sanitarny, oglądacz zwierząt rzeźnych i mięsa- zatrudnieni w rzeźni) oraz według poz. 9 tego zarządzenia (prace wykonywane bezpośrednio przy utylizacji surowców zwierzęcych).

Na podstawie zeznań świadków, wnioskodawcy, dokumentacji osobowej, akt sprawy IV P 489/99 Sądu Rejonowego Sądu Pracy w Ciechanowie oraz dokumentów zawartych w aktach emerytalnych Sąd Okręgowy ustalił, że wprawdzie wnioskodawca zajmował się ubojem zwierząt, jednak wykonywał przy tym nie tylko czynności związane z ubojem, takie jak ważenie sztuk, wzrokowa ocena ich wartości i przydatności ale też szereg czynności administracyjno-biurowych, takich jak sporządzanie dokumentacji dla sprzedających rolników na każdą kolejną partię żywca wysłaną do zakładów mięsnych, czy sporządzanie łącznej, zsumowanej dokumentacji, zawierającej rozliczenia. W związku z powyższym, w ocenie Sądu, nie świadczył stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, prac bezpośrednio przy uboju zwierząt. Tym samym nie spełnił on warunku posiadania 15 lat pracy w warunkach szczególnych i nie nabył prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach.

Apelację od powyższego wyroku wniósł J. K..

Zaskarżając wyrok w całości, zarzucił wyrokowi temu sprzeczność istotnych ustaleń z treścią zebranego materiału dowodowego poprzez uznanie, że jego praca przy uboju zwierząt, w czasie której uzyskiwał dodatek w warunkach szczególnych, stanowiła podstawę do przyznania mu prawa do wcześniejszej emerytury.

Wskazując na powyższe wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu, ewentualnie zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie żądania w całości.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest niezasadna. Wbrew podniesionym w niej zarzutom w ustaleniach Sądu pierwszej instancji nie można dostrzec wskazywanych przez skarżącego sprzeczności. Ustalenia te obejmują wszystkie istotne dla rozstrzygnięcia sprawy okoliczności i znajdują właściwe oparcie w zgromadzonym materiale dowodowym.

Sąd Apelacyjny podziela w całości ustalenia tego Sądu oraz argumentację prawną przedstawioną w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku.

Jak wynika z art. 184 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli: 1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz 2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27. Zgodnie z ustępem 2 tego przepisu emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa. Natomiast, zgodnie z § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, stanowiącym załącznik do rozporządzenia, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn i posiada wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Zgodnie z § 2 ust. 1 w/w rozporządzenia okresy pracy uzasadniające prawo do wcześniejszego świadczenia emerytalnego to okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wykonywana jest stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku. Okresy pracy w warunkach szczególnych, stosownie do § 2 ust. 2 w/w rozporządzenia, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy. Brak takiego świadectwa lub jego zakwestionowanie przez organ rentowy nie wyklucza jednak dokonania ustalenia zatrudnienia w warunkach szczególnych innymi środkami dowodowymi w toku postępowania sądowego.

Niekwestionowanym było, że J. K. spełnił przesłanki dotyczące wieku, ogólnego stażu ubezpieczenia emerytalnego oraz nieprzystąpienia do OFE Kwestia sporna dotyczyła ustalenia, czy legitymował się on wymaganym okresem piętnastu lat pracy w warunkach szczególnych, tj. czy w czasie zatrudnienia na stanowisku klasyfikatora żywca w Przedsiębiorstwie (...) w W. Oddział Skupu w P. od 1 stycznia 1984r. do 31 marca 1992r. wykonywał stale i w pełnym wymiarze prace wymienione w wykazie A dział X pkt 8 i 9 załącznika Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze – prace wykonywane bezpośrednio przy uboju zwierząt oraz prace wykonywane bezpośrednio przy utylizacji surowców zwierzęcych.

Wskazany wyżej okres zatrudnienia dokumentowało zwykłe świadectwo pracy z dnia 31 marca 1992r. wystawione przez Przedsiębiorstwo (...) w W. (...) (k. 9 akt ZUS). Tym samym dokument ten nie odpowiadał wymogom z § 2 ust. 2 w/w rozporządzenia. Zgodnie z tym przepisem okresy pracy, o których mowa w ust. 1, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy.

W takiej sytuacji, prawidłowo Sąd pierwszej instancji badał, na podstawie innych dowodów, czy w spornym okresie zatrudnienia wnioskodawca świadczył stale i w pełnym wymiarze czasu prace wymienione w wykazie A, dział X, pkt. 8 i 9 załącznika do w/w rozporządzenia.

Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do w/w rozporządzenia. Taki pogląd wyraził także Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 1 czerwca 2010r. sygn. akt II UK 21/10. W innym orzeczeniu z dnia 16 czerwca 2009r. sygn.. akt I UK 20/09 stwierdził, że praca w warunkach szczególnych to praca, w której pracownik w sposób znaczny jest narażony na niekorzystne dla zdrowia czynniki, co wynika wprost z treści art. 32 ust. 2 w/w ustawy. Motyw przyświecający ustawodawcy w stworzeniu instytucji przewidzianej w art. 32 w/w ustawy opiera się na założeniu, że praca wykonywana w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy przyczynia się do szybszego obniżenia wydolności organizmu, stąd też osoba wykonująca taką pracę ma prawo do emerytury wcześniej niż inni ubezpieczeni. Z kolei w wyroku z dnia 4 czerwca 2008r. sygn. akt II UK 306/07 uznał, że z przywileju przejścia na emeryturę w niższym wieku emerytalnym, przysługującego pracownikom zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, mogą korzystać wyłącznie pracownicy, którzy byli rzeczywiście zatrudnieni stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w szkodliwych warunkach pracy (art. 32 w/w ustawy w zw. z § 2 ust. 1 w/w rozporządzenia).

Nie jest zatem dopuszczalne uwzględnianie do okresów pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, wymaganych do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym, innych równocześnie wykonywanych prac w ramach dobowej miary czasu pracy, które nie oddziaływały szkodliwie na organizm pracownika. Od tej reguły istnieją odstępstwa, na które wskazuje orzecznictwo. Pierwsze z nich dotyczy sytuacji, kiedy inne prace stanowią integralną część (immanentną cechę) większej całości dającej się zakwalifikować pod pozycję załącznika do w/w rozporządzenia. Drugie odstępstwo dotyczy przypadków, kiedy czynności wykonywane w warunkach nienarażających na działanie czynników szkodliwych dla zdrowia mają charakter incydentalny, krótkotrwały, uboczny. Taki pogląd, zaaprobowany w niniejszej sprawie, wyraził również Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 12 kwietnia 2012r., sygn. akt II UK 233/11, (LEX nr 1216852). Nie ma zatem możliwości uwzględniania do okresów pracy w szczególnych warunkach innych prac zwykle wykonywanych w ramach czasu pracy, które nie miały szkodliwego wpływu na zdrowie pracownika.

W niniejszej sprawie, Sąd pierwszej instancji, w oparciu o zeznania wnioskodawcy, świadków zatrudnionych w spornym okresie z wnioskodawcą w Przedsiębiorstwie (...) w W. Oddział Skupu w P. oraz dokumenty zawarte w aktach osobowych, prawidłowo ustalił, że wnioskodawca pracując na stanowisku klasyfikatora skupu żywca nie pracował w pełnym wymiarze czasu w warunkach szczególnych, tj. bezpośrednio przy uboju zwierząt i utylizacji surowców zwierzęcych. Poza czynnościami dotyczącymi uboju zwierząt i czynnościami przygotowawczymi do tego uboju wykonywał ponadto szereg czynności organizacyjnych i administracyjnych.

Z zeznań świadków S. B. - zwierzchnika wnioskodawcy i Z. G. - starszej księgowej w Przedsiębiorstwie (...) w W. Oddział Skupu w P. oraz samego wnioskodawcy wynikało, że w spornym okresie do jego obowiązków należało skupowanie żywca w punktach skupu w P., M., O., O., M. i w P. i wysyłanie go transportem do zakładów mięsnych. W punktach skupu odbywało się ważenie oraz wzrokowa ocena wartości i przydatności zwierząt, następnie ich transport do uboju. Uboje trzody, której nie można było transportować odbywały się na miejscu. Dokonywał ich wnioskodawca, ubijał średnio kilka sztuk dziennie. Głównie zajmował się jednak organoleptyczną klasyfikacją zwierząt do uboju, po której zwierzęta były przewożone do zakładów mięsnych i dopiero tam zabijane. Wnioskodawca rozliczał się z zakupów i prowadził dokumentację na daną partię wysyłaną do zakładów mięsnych. Jeden ubój trwał około pół godziny, sporządzanie dokumentacji – od 3 do 4 godzin, a resztę czasu pracy zajmował mu skup. Jak zeznał świadek S. B., wnioskodawca czasami dziennie skupował 200 sztuk zwierząt. Każdą sztukę musiał obejrzeć, skontrolować wagę i przygotować dla niej dokumentację. Następnie grupował zwierzęta po 25 sztuk do transportu do zakładu mięsnego lub bazy zbiorczej. Na te sztuki sporządzał specyfikację wysyłkowe.

Załączone do akt osobowych charakterystyki stanowiska pracy klasyfikatora skupu żywca oraz zakresy obowiązków wnioskodawcy na tym stanowisku także wskazywały, że nie pracował on stale i w pełnym wymiarze czasu pracy bezpośrednio przy uboju zwierząt, a znaczna część jego obowiązków dotyczyła czynności organizacyjnych i administracyjno – biurowych, które nie były związane z pracą w warunkach szczególnych bezpośrednio przy uboju. Wnioskodawcy powierzono m.in. takie zadania jak: prowadzenie klasyfikacji i skupu żywca w wyznaczonych punktach, sprawdzanie przed rozpoczęciem czynności skupu i klasyfikacji w punkcie spędowym GS–ni przygotowania miejsca skupu do prawidłowego odbioru, informowanie o stwierdzonych nieprawidłowościach w punkcie skupu członków zarządu GS–ni, a jednocześnie bezpośrednich przełożonych w Sekcji Skupu, prowadzenie klasyfikacji i skupu zwierząt rzeźnych z gospodarki chłopskiej, państwowej i uspołecznionej, przestrzeganie i właściwe realizowanie zadań wynikających z porozumień, umów i innych przepisów w zakresie skupu, kontraktacji i obrotu zwierzętami rzeźnymi, systematycznie zapoznawanie się z nowoukazującymi się przepisami w zakresie klasyfikacji, skupu, kontraktacji, wyposażenia punków skupu, środków transportowych obrotu zwierzętami, czuwanie nad prawidłowym ważeniem żywca, tatuowaniem, kolczykowaniem, prowadzenie selekcji zwierząt rzeźnych przeznaczanych do dalszej hodowli, na eksport i do transportu, informowanie producentów rolnych o warunkach skupu, dopilnowanie załadunku żywca w punkcie skupu, kontrolowanie środków transportowych pod względem dostosowania do przewozu zwierząt, przygotowane dokumentów wymaganych do transportu żywca, kontrolowanie pracy konwojentów ładujących żywiec uzgadnianie z referentem skupu i kontraktacji GS–ni dziennego skupu oraz przekazywanie meldunków do selekcji skupu, wystawiane zlecenia na przetrzymywanie żywca w GS–ni, sprawdzanie zabezpieczenia należytej opieki, ściółki i karmy dla żywca przetrzymywanego w punkcie skupu, podpisywanie raportów skupu. W aktach osobowych znajduje się również protokół z weryfikacji pracy wnioskodawcy przeprowadzonej w dniu 6 grudnia 1986r., z którego wynika, że prowadził on dokumentację bardzo dobrze.

Sąd Apelacyjny podziela ocenę Sądu pierwszej instancji, że materiał dowodowy zgromadzony w sprawie nie potwierdził, aby wnioskodawca w spornym okresie pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych bezpośrednio przy uboju zwierząt, czy utylizacji surowców zwierzęcych. Wykonywał bowiem w przedsiębiorstwie różnorodne czynności, w tym biurowo-administracyjne i organizacyjne. Stąd też jego praca przy uboju nie zajmowała mu stale i codziennie pełnego wymiaru czasu pracy. Dlatego też nie można było zaliczyć jej jako wykonywanej w warunkach szczególnych. Na ocenę pracy wnioskodawcy w spornym okresie nie miał wpływu fakt pobierania przez niego w trakcie trwania zatrudnienia dodatku szkodliwego.

Z uwagi na powyższe, brak było podstaw do uwzględnienia apelacji, doliczenia wnioskodawcy do stażu pracy w warunkach szczególnych pracy świadczonej przez niego w Przedsiębiorstwie (...) w W. Oddział Skupu w P. i przyznania emerytury, na podstawie art. 184 ust.1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS w zw. z § 4 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Dlatego też, orzeczono jak w sentencji, na podstawie art. 385 k.p.c.