Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CZ 151/04
POSTANOWIENIE
Dnia 17 grudnia 2004 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Helena Ciepła (przewodniczący)
SSN Józef Frąckowiak
SSN Zbigniew Kwaśniewski (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa A.H.
przeciwko P. - Spółce Akcyjnej
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 17 grudnia 2004 r.,
zażalenia powoda
na postanowienie Sądu Okręgowego w S.
z dnia 28 lutego 2003 r., sygn. akt [...],
uchyla zaskarżone postanowienie.
2
Uzasadnienie
Sąd drugiej instancji postanowieniem wydanym na podstawie art. 3935
k.p.c.
odrzucił kasację powoda, uznając ją za niedopuszczalną z mocy art. 3921
§ 1 k.p.c.
Sąd ten przyjął, że sprawa niniejsza jest sprawą gospodarczą wobec
spełnienia przesłanek z art. 4791
k.p.c., a podana w kasacji wartość przedmiotu
zaskarżenia na kwotę 16.824,66 zł skutkuje niedopuszczalnością tej kasacji z mocy
art. 3921
§ 1 k.p.c.
W zażaleniu na to postanowienie powód zarzucił naruszenie przepisu art.
4791
k.p.c. wskutek jego niewłaściwej wykładni i błędnego zastosowania,
domagając się uchylenia zaskarżonego postanowienia.
Zdaniem powoda, niniejsza sprawa choć zawisła między przedsiębiorcami to
jednak nie jest sprawą ze stosunku cywilnego w zakresie prowadzonej przez
powoda działalności gospodarczej, bowiem powód domaga się zapłaty od
pozwanego ubezpieczyciela wywodząc obowiązek jego świadczenia z umowy
obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych, łączącej
pozwanego z osobą trzecią. W ocenie żalącego, dla zakwalifikowania sprawy jako
sprawy gospodarczej nie wystarcza by jej strony były przedsiębiorcami, ale
niezbędne jest nadto stwierdzenie, że stosunek cywilny pozostaje w związku
przyczynowym z ich działalnością gospodarczą. Tymczasem strony niniejszego
sporu nie były związane umową ubezpieczenia, a stosunek cywilny między nimi nie
wynika z prowadzonej przez nie działalności gospodarczej, bowiem szkodę
wyrządziła powodowi osoba fizyczna nie będąca przedsiębiorcą, którą łączyła z
pozwanym umowa ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych,
wywodzi powód.
Zdaniem żalącego, sprawa nie nabrała charakteru sprawy gospodarczej
wskutek jej rozpatrzenia przez Sąd Gospodarczy pomimo braku przesłanek z art.
4791
k.p.c., a o dopuszczalności kasacji decyduje prawidłowa kwalifikacja sprawy,
a nie stan, który powstał w wyniku błędnego nadania sprawie biegu.
3
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Zażalenie zasługiwało na uwzględnienie.
Rację ma żalący, że fakt rozpoznania niniejszej sprawy w obu instancjach
przez Sądy gospodarcze nie jest okolicznością przesądzającą o tym, że sprawa ta
jest sprawą gospodarczą w rozumieniu art. 4791
§ 1 k.p.c. W piśmiennictwie
wyrażono trafny pogląd, że Sąd z urzędu i na każdym etapie postępowania
powinien badać prawidłowość przyjętej dotychczas kwalifikacji sprawy i obowiązany
jest dostosować sposób rozpoznania sprawy do wyników tych ustaleń, a strony
mogą podnosić zarzut wadliwej kwalifikacji sprawy na każdym etapie
postępowania. Oznacza to, że także Sąd drugiej instancji oceniający
dopuszczalność kasacji nie jest związany wcześniejszą kwalifikacją sprawy lecz
powinien także na tym etapie dokonać własnych samodzielnych ustaleń
w przedmiocie zarówno statusu prawnego stron, jak też związku sprawy
z zakresem ich działalności gospodarczej. Również w orzecznictwie zaczyna
dominować pogląd, że o dopuszczalności kasacji z punktu widzenia wartości
przedmiotu zaskarżenia związanej z charakterem sprawy (art. 3921
§ 1 k.p.c.)
decyduje prawidłowa kwalifikacja sprawy, a nie stan, który powstał w wyniku
błędnego nadania biegu sprawie (postanowienie SN z dnia 12 maja 2000 r., V CKN
48/00, LEX nr 52691, postanowienie SN z dnia 13 grudnia 2001 r., III CKN 655/00,
LEX nr 53311). Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę
podziela to stanowisko, natomiast nie podziela poglądu wyrażonego wcześniej
w uzasadnieniu postanowienia SN z dnia 26 sierpnia 1998 r., II CZ 74/98 (OSNC
1999/2/36 wraz z krytycznymi glosami), że kasacja wniesiona w sprawie
rozpoznanej przez Sąd gospodarczy jest kasacją „w sprawie gospodarczej”, nawet
w razie zakwalifikowania zwykłej sprawy cywilnej jako sprawy gospodarczej.
Bezspornym jest, że dla przyjęcia, iż sprawa ma charakter sprawy
gospodarczej niezbędne jest kumulatywne wystąpienie trzech przesłanek
wynikających z art. 4791
§ 1 k.p.c. (postanowienie SN z dnia 6 lipca 2000 r., V CKN
1266/00, LEX nr 52390). Oznacza to, że nawet w sytuacji gdy obie strony sporu są
przedsiębiorcami, ale przedmiot sprawy nie pozostaje w bezpośrednim związku
z zakresem prowadzonej działalności gospodarczej przez którąkolwiek z nich, to
4
sprawa nie przestaje być sprawą cywilną, ani nie nabiera charakteru sprawy
gospodarczej wskutek rozpoznania jej przez Sąd gospodarczy.
Rację ma żalący, że niniejsza sprawa nie pozostaje w związku z zakresem
prowadzonej przez niego działalności gospodarczej. Przedmiotem sporu jest
bowiem skierowane bezpośrednio przeciwko ubezpieczycielowi żądanie zapłaty
odszkodowania za szkodę wyrządzoną powodowi przez osobę trzecią związaną
z pozwanym umową ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej. Żądanie powoda
wiąże się więc z faktem wyrządzenia mu szkody w mieniu przez osobę trzecią, za
którą wobec poszkodowanego odpowiada ubezpieczyciel z tytułu umowy
ubezpieczenia OC (art. 822 k.c.), o ile oczywiście spełnione zostały przesłanki
powstania tej odpowiedzialności. Tak ukształtowana podstawa faktyczna i prawna
powództwa nie pozwala na aprobatę stanowiska wyrażonego w uzasadnieniu
zaskarżonego postanowienia, że żądanie powoda pozostaje w zakresie
prowadzonej przez niego działalności gospodarczej. O istnieniu takiego związku
żądania powoda z zakresem prowadzonej przez niego działalności gospodarczej
nie może przesądzać okoliczność, że uszkodzony pojazd powoda był
wykorzystywany w ramach prowadzonej przez niego działalności gospodarczej
w postaci świadczenia usług transportowych. Przedmiotem sporu w niniejszej
sprawie jest bowiem żądanie zapłaty będące następstwem skutków zachowania się
osoby trzeciej za które odpowiada pozwany, a takie żądanie nie wiąże się
z jakimikolwiek przejawami aktywności powoda mieszczącymi się w zakresie
przedmiotu prowadzonej przez niego działalności gospodarczej.
W tym stanie rzeczy Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji, działając na
podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. i art. 39318
§ 3 k.p.c.

II CZ 151/04

Powołane przepisy:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia