Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CK 319/04
POSTANOWIENIE
Dnia 21 grudnia 2004 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Tadeusz Żyznowski (przewodniczący)
SSN Marek Sychowicz (sprawozdawca)
SSA Wojciech Kościołek
Protokolant Anna Matura
w sprawie z wniosku Z.K. i J.K.
przy uczestnictwie L.R. i D.K.
o stwierdzenie nabycia spadku,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 21 grudnia 2004 r.,
kasacji wnioskodawców od postanowienia Sądu Okręgowego w W.
z dnia 10 lutego 2004 r., sygn. akt […],
uchyla zaskarżone postanowienie i przekazuje sprawę Sądowi
Okręgowemu w W. do ponownego rozpoznania oraz orzeczenia
o kosztach postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Postanowieniem z dnia 13 października 2003 r. Sąd Rejonowy w W., po
ponownym rozpoznaniu sprawy, stwierdził że spadek po B.K., zmarłym dnia 27
grudnia 1993 r., na podstawie testamentu własnoręcznego z dnia 5 listopada 1989
r. nabyli żona Z.K. i syn J.K. po ½ części. Jednakże na skutek apelacji wniesionej
przez uczestnika postępowania D.K. postanowienie to zmienił Sąd Okręgowy w W.
i postanowieniem z dnia 10 lutego 2004 r. stwierdził, że spadek po B.K. na
podstawie wymienionego testamentu nabyły dzieci J.K. w 3/5 częściach oraz D.K. i
L.R. po 1/5 części. Sąd Okręgowy uznał, że wartość samochodu Volvo i
wyposażenia mieszkania w W. jest gospodarczo nieistotna w stosunku do
nieruchomości położonej w Józefowie i trudno przyjąć, by akcje spółki „[…]”
oraz prawa do nieruchomości położonych w W. przedstawiały jakąkolwiek wartość.
Nieruchomość położona w J., którą spadkodawca przeznaczył dzieciom J.K. w
połowie oraz B.K., W.K. i L.R. w drugiej połowie, w równych częściach, wyczerpuje
prawie cały spadek. W sprawie ma zatem zastosowanie reguła interpretacyjna
zawarta w art. 961 k.c., nakazująca potraktowanie osób (Z.K. i J.K.), którym w
testamencie spadkodawca przeznaczył pozostałą część majątku,
nie za spadkobierców, lecz zapisobierców. Sąd Okręgowy wziął pod uwagę,
że B.K. zmarł bezpotomnie przed swoim ojcem i stwierdzając nabycie spadku
zastosował zasadę przyrostu (art. 965 k.c.).
Postanowienie Sądu Okręgowego w W. a dnia 10 lutego 2004 r. zaskarżyli
kasacją wnioskodawcy Z.K. i J.K. Podstawę kasacji stanowi naruszenie art. 948 i
961 k.c. oraz art. 233 § 1 k.p.c. Skarżący wnieśli o zmianę zaskarżonego
postanowienia i o utrzymanie w mocy postanowienia Sądu pierwszej instancji.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Trafnie skarżący zarzucają, że wydając zaskarżone postanowienie Sąd
Okręgowy z naruszeniem art. 948 k.c. dokonał wykładni testamentu spadkodawcy
i z naruszeniem art. 961 k.c. zastosował ten przepis.
3
Reguła interpretacyjna zawarta w art. 961 k.c. wchodzi w grę tylko wówczas,
gdy – jak wynika z tego przepisu – spadkodawca przeznaczył w testamencie
oznaczonej osobie (osobom) poszczególne przedmioty majątkowe i zachodzi
wątpliwość co do zakresu tego rozporządzenia. Reguła ta nie ma zastosowania,
gdy spadkodawca rozporządził na wypadek śmierci całym swoim majątkiem.
Nie ma przy tym znaczenia sposób tego rozporządzenia, tj. czy spadkodawca
powołał oznaczone osoby do dziedziczenia określonych ułamkowo (procentowo)
części swego majątku, czy też przeznaczył im poszczególne przedmioty
majątkowe, jeżeli nie ma wątpliwości że w ten sposób rozporządził całym
spadkiem.
Testament własnoręczny sporządzony w dniu 5 listopada 1989 r. przez B.K.
nie pozostawia wątpliwości, że zawiera powołanie do spadku obejmujące cały
majątek spadkodawcy. Jednoznacznie wynika to ze sformułowania, że – poza
nieruchomością położoną w J. – „do pozostałej części majątki i praw powołuję na
spadkobierców…” Wyklucza to przyjęcie (art. 948 k.c.), że spadkodawca nie
rozporządził całością spadku na rzecz spadkobierców i, że co do części swego
majątku, ustanowił zapis. Wszystkie osoby wymienione przez spadkodawcę w
testamencie (z wyjątkiem B.K.) są jego spadkobiercami. Wielkość udziałów, w
jakich dziedziczą, zależy zaś z jednej strony od wartości nieruchomości położonej w
J., a z drugiej – od wartości pozostałych przedmiotów majątkowych pozostałych w
spadku, niezależnie od tego jaka jest to wartość (nawet minimalna) i jaki jest jej
stosunek do wartości nieruchomości położonej w J.
Z przytoczonych względów Sąd Najwyższy uwzględnił kasację
i na podstawie art. 39313
§ 1 w związku z art. 13 § 2 k.p.c. postanowił
jak w sentencji.