Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CK 383/04
POSTANOWIENIE
Dnia 20 stycznia 2005 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Helena Ciepła (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Mirosław Bączyk
SSN Zbigniew Strus
w sprawie z wniosku M. D.
przy uczestnictwie Z. D.
o podział majątku wspólnego,
po rozpoznania na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 20 stycznia 2005 r.,
kasacji wnioskodawczyni od postanowienia wstępnego Sądu Okręgowego w P. z dnia
23 grudnia 2003 r., sygn. akt II Ca (…),
uchyla zaskarżone postanowienie i przekazuje sprawę Sądowi Okręgowemu w P.
do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
Sąd Rejonowy w P. postanowieniem z dnia 16 września 2002 r. w sprawie III Ns
(…), dokonał podziału majątku wspólnego M. i Z. D. w ten sposób, że nieruchomość
budynkową położoną w P. wraz z prawem użytkowania wieczystego gruntu, objętą
księgą wieczystą Kw (…) prowadzoną przez tenże Sąd, przyznał na rzecz
wnioskodawczyni M. D. i zasądził od niej na rzecz uczestnika spłatę w kwocie 100.350
zł. Jednocześnie nakazał uczestnikowi opuszczenie i wydanie tej nieruchomości
wnioskodawczyni w terminie ośmiu miesięcy od dnia otrzymania spłaty.
Z poczynionych ustaleń wynika, że w budynku mieszkalnym możliwe jest tylko
pionowe ustanowienie dwóch odrębnych własności lokali, jednakże po wykonaniu
szeregu prac adaptacyjnych po sporządzeniu wykonawczych projektów budowlanych.
2
Wnioskodawczyni nie wyraża zgody na wykonanie prac adaptacyjnych i wnosi o
przyznanie nieruchomości na jej własność, natomiast uczestnik wyraża zgodę na
zniesienie współwłasności przez ustanowienie odrębnej własności lokali, z tym że nie
ma środków finansowych na wykonanie prac adaptacyjnych.
Rozpoznając sprawę na skutek apelacji wnioskodawczyni i uczestnika, Sąd
Okręgowy po uzupełnieniu postępowania dowodowego ustalił, że według miejscowego
planu zagospodarowania przestrzennego nie jest możliwy podział nieruchomości na
dwie odrębne i w świetle tak zrekonstruowanego stanu faktycznego postanowieniem
wstępnym:
- uznał żądanie zniesienia współwłasności przez wyodrębnienie dwóch
samodzielnych lokali mieszkalnych w budynku objętym współwłasnością za
usprawiedliwione co do zasady;
- zobowiązał wnioskodawczynię oraz uczestnika do dokonania – tymczasowo na
własny koszt – prac budowlanych i robót adaptacyjnych niezbędnych do wyodrębnienia
poszczególnych lokali, szczegółowo opisanych w opinii biegłego, z tym że
wnioskodawczyni do wykonania robót koniecznych dla powstania lokalu oznaczonego
literą „B”, a uczestnika dla powstania lokalu „A”, a nadto obojga do wspólnego
wykonania określonych prac w terminie 6 miesięcznym od uprawomocnienia się
postanowienia.
W motywach stwierdził, że Sąd Rejonowy zbyt pochopnie doszedł do wniosku, iż
podział fizyczny budynku nie jest możliwy. Odwołując się do opinii biegłego
stwierdzającej możliwość usunięcia technicznych przeszkód do podziału budynku przez
wykonanie prac adaptacyjnych, oraz do orzecznictwa Sądu Najwyższego, który w
podobnych stanach faktycznych dopuszczał nawet możliwość wykonania w tym celu
ściany dzielącej budynek na dwa odrębne budynki oraz zaakceptował możliwość
wykonania prac adaptacyjnych także wtedy, gdy koszty przekroczą nieco kryteria
ekonomicznej opłacalności takiego podziału, Sąd Okręgowy uznał za możliwy podział
fizyczny przez wyodrębnienie dwóch samodzielnych lokali przy jednoczesnym
nałożeniu, na podstawie art. 11 ust. 2 ustawy o własności lokali, na wnioskodawczynię i
uczestnika obowiązku wykonania określonych prac adaptacyjnych tymczasowo na ich
koszt.
Wnioskodawczyni w kasacji opartej na podstawach z art. 3931
pkt. 1 i 2 k.p.c.
zarzuciła naruszenie przepisu art. 11 ust. 2 ustawy o własności lokali przez jego błędną
wykładnię i niewłaściwe zastosowanie oraz naruszenie przepisu art. 318 i 386 w
3
związku z art. 13 § 2 k.p.c. przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie,
polegające na przyjęciu, że Sąd odwoławczy może wydać reformatoryjne postanowienie
wstępne, które prowadzi do uniemożliwienia stronie zaskarżenia takiego orzeczenia. W
konkluzji wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi
Okręgowemu do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zarzut naruszenia przepisów procesowych nie może odnieść skutku. Uszło uwagi
skarżącej, że przepis art. 318 k.p.c. nie miał w ogóle w sprawie zastosowania. Podstawę
wydania zaskarżonego postanowienia wstępnego stanowi bowiem przepis art. 11 ust. 2
ustawy o własności lokali, który samodzielnie i całościowo reguluje przesłanki wydania
postanowienia wstępnego przy zniesieniu współwłasności przez ustanowienie odrębnej
własności lokali.
Nie można natomiast odmówić słuszności zarzutowi naruszenia przepisu art. 11
ust. 2 powołanej ustawy, aczkolwiek nie w pełnym zakresie z przyczyn przytoczonych w
kasacji. Stosownie do tego przepisu, jeżeli w sprawie o zniesienie współwłasności
uczynienie zadość przesłance samodzielności lokali wymaga wykonania robót
adaptacyjnych, sąd może w postanowieniu wstępnym, uznającym żądanie ustanowienia
odrębnej własności w zasadzie za usprawiedliwione, upoważnić zainteresowanego
uczestnika postępowania do ich wykonania tymczasowo na jego koszt. W razie
sprzeciwu innych uczestników, sąd może – w postanowieniu wstępnym lub w odrębnym
– nałożyć na uczestników odpowiednie nakazy lub zakazy zależnie od okoliczności
sprawy.
Uwzględniając te okoliczności, w tym konsekwentne stanowiska współwłaścicieli
co do sposobu wyjścia z niepodzielności, należy aprobować co do zasady pogląd Sądu
Okręgowego, że najwłaściwszym sposobem jest zniesienie współwłasności przez
ustanowienie odrębnej własności lokali i skarżąca nie może skutecznie zwalczać w tym
zakresie trafności rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego. Wbrew jej stanowisku Sąd
Okręgowy był uprawniony, korzystając z procesowych kompetencji rozpoznawczych, do
wydania postanowienia wstępnego. Przy trójinstancyjnym postępowaniu sądowym,
postępowanie przed sądem odwoławczym jest bowiem dalszym ciągiem
merytorycznego rozpoznania sprawy, co upoważnia ten Sąd do wydania takiego
postanowienia, które podlega zaskarżeniu kasacją, jest to bowiem postanowienie
kończące postępowanie w tej części, w której rozstrzyga sprawę co do zasady (por.
4
orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 16 kwietnia 1997 r., II CKN 106/97, OSNC
1997/11/170).
Nie rozważył jednak Sąd Okręgowy dostatecznie realnej możliwości wykonania
przez uczestników nałożonego na nich obowiązku wykonania robót adaptacyjnych. Jak
bowiem wynika z poczynionych ustaleń, które nie zostały podważone w kasacji i z tego
względu nie mogą podlegać weryfikacji w postępowaniu kasacyjnym, wnioskodawczyni
ma oszczędności w wysokości około 100.000 zł, zatem w konfrontacji z treścią
uzasadnienia nie może się utrzymać jej zarzut kasacyjny, że z wielkim trudem i
wyrzeczeniami mogłaby ponieść koszty prac adaptacyjnych. Natomiast ustalona
sytuacja materialna i zdrowotna uczestnika, czyni nierealnym poniesienie przez niego
kosztów robót adaptacyjnych, skoro nie ma on żadnych oszczędności i utrzymuje się z
renty w kwocie 672 zł. W tej sytuacji należało rozważyć, czy okoliczności sprawy nie
wymagały jednoczesnego upoważnienia wnioskodawczyni do wykonania tych robót w
lokalu oznaczonym literą „A” na koszt uczestnika. Nałożenie bowiem na uczestników
zgodnie z art. 11 ust. 2 ustawy o własności lokali obowiązku wykonania prac
adaptacyjnych koniecznych do wyodrębnienia samodzielnych lokali, wchodzi w rachubę
tylko przy realnej możliwości wykonania przez nich tych prac. W przeciwnym razie
orzeczenie nie będzie wykonalne.
Z tych względów zaskarżone orzeczenie uchylono i przekazano sprawę Sądowi
Okręgowemu do ponownego rozpoznania (art. 39313
k.p.c.).