Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CK 341/04
POSTANOWIENIE
Dnia 28 stycznia 2005 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Helena Ciepła (przewodniczący)
SSN Mirosław Bączyk
SSN Zbigniew Strus (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa K. K. i M. C.
przeciwko G. K.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 20 stycznia 2005 r.,
kasacji pozwanego od postanowienia Sądu Apelacyjnego z dnia 10 marca 2004 r., sygn.
akt I ACz (…),
uchyla zaskarżone postanowienie i sprawę przekazuje Sądowi Apelacyjnemu do
ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach procesu w postępowaniu
kasacyjnym.
Uzasadnienie
Sąd Apelacyjny oddalił zażalenie pozwanego G. K. na postanowienie Sądu
Okręgowego umarzające postępowanie z powództwa K. K. i M. C. jako wspólników
spółki cywilnej „I.(…)” o zasądzenie kwoty 83 839,90 zł z tytułu udziału pozwanego w
stratach spółki, z której wystąpił. W ugodzie określono wysokość zobowiązania G. K.
z tego tytułu, określono również wierzytelność jaką pozwany miał w stosunku do
powodów. Poza tym treścią ugody objęto wierzytelność spółki z ograniczoną
odpowiedzialnością „J.(...)” reprezentowanej przez G. K.. Wierzytelności tej spółki
zostały potrącone z wierzytelnościami powodów.
Uzasadniając rozstrzygnięcie Sąd Apelacyjny skoncentrował się na wykazaniu,
że ugoda nie była dotknięta błędem określonym w art. 918 § 1 k.c., dlatego nie można
2
podważać jej skuteczności oraz rozstrzygnięcia sądu w przedmiocie umorzenia
postępowania.
W kasacji pozwany wskazał przepisy art. 918 i 498 k.c., art. 223 § 1 k.p.c. oraz
art. 355 § 1 k.p.c.
Sąd Najwyższy zważył co następuje.
Ugoda zawarta w toku postępowania przed sądem, zwana ugodą sądową, ze
względu na pojednanie się stron, stanowi pożądany z przyczyn społecznych sposób
zakończenia sprawy cywilnej rozpoznawanej przed sądem powszechnym (por. art. 10
k.p.c.). Łączy dwa rodzaje czynności - materialnoprawną i procesową. Jako czynność
procesowa wpływa na rozstrzygnięcie sądu, podobnie jak pozostałe - wymienione w art.
158 § 1 pkt 3 k.p.c. W razie skutecznego zawarcia, tj. braku przesłanek uznania
niedopuszczalności (głównie wymienionych w art. 203 § 4 k.p.c. oraz w innych
szczegółowych wypadkach) sąd obowiązany jest umorzyć postępowanie (art. 355 § 1
k.p.c.), a ugoda staje się tytułem egzekucyjnym. Aspekt materialnoprawny wyraża się w
obowiązku stron złożenia przed sądem oświadczeń woli ukierunkowanych na
osiągnięcie skutków określonych w art. 917 k.c.
W wypadku istnienia zobowiązania kształtowanego wolą stron mogą one
doprowadzić do całkowitego lub częściowego umorzenia wierzytelności i czynność ta
mimo dokonania poza sądem będzie wywierać również wpływ na rozstrzygnięcie przez
sąd zawisłego sporu. Jednak bez cofnięcia pozwu lub zrzeczenia się roszczenia sąd
będzie zobowiązany wydać orzeczenie co do istoty sprawy oddanej pod osąd, w tym
bowiem wyraża się realizacja prawa powoda (art. 45 Konstytucji). Natomiast ugoda
wymaga zakończenia procesu orzeczeniem formalnym. Z istnienia związku miedzy
obydwiema czynnościami wypływają konsekwencje dla postępowania, tj. wciągnięcia
osnowy ugody do protokołu sądowego, złożenia podpisów i następnie - wydania
postanowienia o jego umorzeniu. Aby umorzenie nastąpiło, czynność materialnoprawna
musi pozostawać w bezpośrednim związku z żądaniem pozwu i kształtować treść
roszczenia lub określać jego podstawę. Ponadto może być dokonywana tylko miedzy
stronami procesu, ponieważ włączenie do osnowy ugody osoby trzeciej jako strony
czynności materialnoprawnej (czyniącej ustępstwo) nie pozwala na umorzenie wobec
niej procesu, a dla zaistnienia ugody sądowej związek między czynnością procesową
i materialnoprawną jest tak ścisły, że zakończenie procesu jest równie istotne jak
zakończenie sporu na płaszczyźnie materialnej, i ze względu na miejsce unormowania
3
(Kodeks postępowania cywilnego) należy uznać, że aspekt proceduralny ma co najmniej
znaczenie równe materialnemu.
W rozpoznawanej sprawie spółka z ograniczoną odpowiedzialnością „J.(...)” nie
była stroną procesu, a przedstawicielstwo G. K. było okolicznością nieistotną dla kształtu
podmiotowego toczącego się postępowania. Potrącenie (raczej kompensacja)
wierzytelności wymienionego podmiotu, jako zdarzenie z zakresu nie objętego
procesem, nie spełniało warunków czynności procesowej, i nie usprawiedliwiało
umorzenia postępowania. Kompensacja taka jako samodzielna czynność prawa
materialnego mogłaby mieć wpływ na motywy i zakres ustępstw czynionych przez strony
procesu, jednak nie powinna stanowić „osnowy”, czyli istotnej treści ugody
wprowadzanej do protokołu posiedzenia. W rozpoznawanej sprawie treść protokołu nie
pozwala wypreparować oświadczeń woli dotyczących spółki „J.(...)” z treści ugody bez
zburzenia jej osnowy.
Dlatego kasacja oparta jest na usprawiedliwionej podstawie i stosownie do
art. 39313
§ 1 k.p.c. należało orzec jak w sentencji.