Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CZ 191/04
POSTANOWIENIE
Dnia 9 lutego 2005 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Barbara Myszka (przewodniczący)
SSN Jan Górowski (sprawozdawca)
SSN Elżbieta Skowrońska-Bocian
w sprawie z powództwa „M.(…)” Spółki Akcyjnej w M.
przeciwko G. Ł.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 9 lutego 2005 r.,
zażalenia strony powodowej na postanowienie Sądu Apelacyjnego z dnia 11 sierpnia
2004 r., sygn. akt I ACa (…), [I WCK (…)],
odrzuca zażalenie.
Uzasadnienie
Zaskarżonym postanowieniem z dnia 11 sierpnia 2004 r. Sąd Apelacyjny odrzucił
wniosek powódki o przywrócenie terminu do uiszczenia wpisu od kasacji, wobec
przyjęcia, że jest on niedopuszczalny.
W zażaleniu powódka wniosła o uchylenie zaskarżonego postanowienia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W postępowaniu drugoinstancyjnym zażalenie do Sądu Najwyższego przysługuje
na postanowienie Sądu drugiej instancji odrzucające kasację, a także na postanowienia,
które kończą postępowanie w sprawie, ale nie są postanowieniami w przedmiocie
odrzucenia pozwu (wniosku) lub umorzenia postępowania (od nich przysługuje kasacja),
a także nie są postanowieniami wydanymi w wyniku rozpoznania zażalenia na
2
postanowienie sądu pierwszej instancji i to pod warunkiem, że jest to sprawa, w której
przysługuje kasacja.
Dopuszczalność zażalenia zależała więc od odpowiedzi na pytanie, czy
zaskarżone postanowienie jest postanowieniem kończącym postępowanie w sprawie.
Uwzględniając dorobek judykatury i literatury można przyjąć, że do tej kategorii należą
postanowienia, których uprawomocnienie się zamyka drogę do rozstrzygnięcia sprawy
co do istoty przez sąd danej instancji, jeżeli w chwili ich wydania sąd jest zwolniony z
obowiązku dalszego rozpoznawania sprawy (por. uzasadnienia uchwał składu siedmiu
sędziów Sądu Najwyższego z dnia 6 października 2000 r. III CZP 31/00, OSNC 2001, nr
2, poz. 22 i z dnia 24 listopada 1998 r., III CZP 44/98, OSNC 1999, nr 5, poz. 87).
Tymczasem postępowanie o przywrócenie stronie terminu do dokonania
czynności procesowej jest postępowaniem wpadkowym względem głównego nurtu
postępowania. Celem tego postępowania nie jest, ani rozstrzyganie o zasadności
roszczeń dochodzonych przez strony, ani też o dopuszczalności wyrokowania w
sprawie. Zadanie sądu rozpoznającego wniosek strony o przywrócenie terminu do
dokonania czynności procesowej sprowadza się do oceny jego dopuszczalności i
zasadności. W postępowaniu tym sąd ustala czy zgłaszając wniosek strona zachowała
wymagania formalne, oraz czy nie dokonanie czynności w przepisanym terminie nie było
spowodowane przez okoliczności wywołane przez stronę. Nie są to jednak nigdy
okoliczności składające się na podstawę faktyczną powództwa ani też okoliczności
decydujące o dopuszczalności rozpoznawania sprawy.
Wprawdzie postanowienie oddalające, czy odrzucające wniosek o przywrócenie
terminu do wniesienia środka odwoławczego, oraz postanowienie o oddaleniu bądź
odrzuceniu wniosku o przywrócenie terminu do uiszczenia wpisu od kasacji, jako
kończące to postępowanie wpadkowe zamykają drogę do uzyskania wyroku
(postanowienia co do istoty sprawy) sądu wyższej instancji, niemniej orzeczenia te nie
stanowią przeszkody do nadania prawidłowego biegu dalszemu postępowaniu w
sprawie.
Złożenie wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia środka odwoławczego,
czy też do uiszczenia opłaty od takiego środka, następuje albo przed podjęciem tej
czynności, gdy strona zdaje sobie sprawę z uchybienia terminowi i wnosi o jego sanację,
albo już po jej podjęciu, gdy sąd – stwierdziwszy przekroczenie terminu – środek ten
odrzucił. W obu wypadkach, zgodnie z art. 169 § 3 k.p.c., równocześnie z wnioskiem
strona powinna dokonać czynności procesowej, a więc wnieść środek odwoławczy, przy
3
czym dotyczy to także sytuacji, w której środek ten, jako spóźniony, został uprzednio
odrzucony.
Odrzucenie środka odwoławczego niweczy wszelkie skutki procesowe związane
z jego wniesieniem, a nawet zapobiega ich powstaniu, to też dawna praktyka sądowa
polegająca na traktowaniu środka odwoławczego prawomocnie odrzuconego jako
ponownie wniesionego wraz z wnioskiem o przywrócenie terminu jest wadliwą i nie
znajdującą uzasadnienia w przepisach kodeksu postępowania cywilnego (porównaj
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 sierpnia 1999 r. IIICKN 367/99 OSNC 2000
nr 3, poz. 47 oraz uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 31 maja
2000 r. III ZP 1/2000 OSNC 2001, nr 1, poz. 1).
Według art. 168 § 1 k.p.c. wniosek o przywrócenie terminu może dotyczyć
czynności procesowej, przy czym równocześnie z jego wniesieniem strona powinna
dokonać tej czynności. Czynnością procesową jest wniesienie środka odwoławczego.
Kasacja jako środek odwoławczy powinna spełniać nie tylko wymogi formalne i wymogi
konieczne do uznania że jest skargą kasacyjną, ale też warunkiem jej skutecznego
wniesienia jest uiszczenie od niej opłaty sądowej (art. 16 ustęp 1 ustawy z dnia 13
czerwca 1967 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, tekst jedn.: Dz. U. z 2002
r. Nr 9, poz. 88 ze zm. – dalej „u.k.s.c.”). Kasacja od której nie została uiszczona w
wyznaczonym terminie opłata w prawidłowej wysokości podlega odrzuceniu.
W judykaturze kilkakrotnie wyrażono pogląd, że opłacenie środka odwoławczego
nie jest odrębną czynnością procesową, w rozumieniu art. 169 § 3 k.p.c., lecz stanowi jej
element (por. np. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 7 czerwca 2002 r, IV CZ
92/02, nie publ. i z dnia 12 lipca 1957 r. I CZ 131/57, OSPiKA 1958, poz. 103) i że z tego
względu nie może być skutecznie wniesiony wniosek o przywrócenie terminu do
uiszczenia opłaty od środka odwoławczego. Wyrażano także i pogląd przeciwny (por.
np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 2 września 1981 r., II CZ 107/81, nie publ. i
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 lipca 1979, IV CR 232 /79, OSPiKA 1980, nr 7 – 8,
poz. 143).
Rozstrzygnięcie tej kontrowersji jest jednak zbędne do rozstrzygnięcia zażalenia,
skoro postanowienie odrzucające taki wniosek nie jest postanowieniem kończącym
postępowanie w sprawie, gdyż nie wyklucza wniesienia wniosku o przywrócenie terminu
do wniesienia kasacji.
Według art. 5 u.k.s.c. obowiązek uiszczenia opłaty sądowej powstaje dopiero w
chwili wniesienia do sądu pisma podlegającego opłacie. Zatem z treści tego przepisu
4
wynika, że wniosek o przywrócenie terminu do uiszczenia opłaty od środka
odwoławczego mógłby być skutecznie wniesiony tylko wtedy gdy środek taki został
faktycznie wniesiony, lecz nie został w terminie opłacony, jak również pod warunkiem,
że nie został jeszcze odrzucony. Uprawomocnienie się bowiem postanowienia o
odrzuceniu nieopłaconego w terminie środka odwoławczego wniesionego od orzeczenia
kończącego postępowanie w sprawie powoduje, że takie postanowienie jest także
wiążące dla sądu (art. 365 k.p.c.). Jako kończące postępowanie w sprawie nie może być
więc uchylone na podstawie art. 359 k.p.c.
Sam zatem wniosek o przywrócenie terminu do uiszczenia opłaty, bez wniesienia
środka odwoławczego jest więc przedwczesny, gdyż w chwili jego zgłoszenia strona nie
ma obowiązku uiszczenia takiej opłaty, dlatego aby mógł on zostać uwzględniony strona
ma obowiązek, wraz z wnioskiem wnieść środek odwoławczy ponownie, gdy wniesiony
poprzednio został odrzucony.
Z tych względów zażalenie uległo odrzuceniu (art. 373 k.p.c. w zw. z art. 39821
k.p.c. i art. 3941
§ 3 k.p.c. oraz art. 3 ustawy z dnia 22 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy
- Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy - prawo o ustroju sądów powszechnych,
Dz. U. z 2005 r. Nr 13, poz. 98).