Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CK 301/04
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 9 lutego 2005 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Iwona Koper (przewodniczący)
SSN Zbigniew Kwaśniewski
SSN Henryk Pietrzkowski (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa Skarbu Państwa reprezentowanego przez Ministra Skarbu
Państwa
przeciwko W.(…) S.A. w S.
o stwierdzenie nieważności uchwały,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 9 lutego 2005 r.,
kasacji strony powodowej od wyroku Sądu Okręgowego w L. z dnia 26 lutego 2004 r.,
sygn. akt IX Ga (…),
zmienia zaskarżony wyrok i stwierdza nieważność uchwały nr (...) z dnia 10 lipca
2003 r. Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia Akcjonariuszy pozwanej Spółki oraz
zasądza od strony pozwanej na rzecz strony powodowej kwotę 810 (osiemset
dziesięć) zł. tytułem zwrotu kosztów postępowania.
Uzasadnienie
Skarb Państwa reprezentowany przez Ministra Skarbu Państwa w dniu
12 sierpnia 2003 r. wniósł o stwierdzenie nieważności uchwały nr (...) Zwyczajnego
Walnego Zgromadzenia Akcjonariuszy pozwanej Spółki z dnia 10 lipca 3003 r., jako
2
sprzecznej z art. 390 k.s.h. Na podstawie tej uchwały członkowi rady nadzorczej, który
został wybrany do rady nadzorczej w drodze głosowania oddzielnymi grupami
przyznane zostało dodatkowe wynagrodzenie w wysokości 6.000 zł miesięcznie
w związku z delegowaniem go przez samą radę do pełnienia stałego nadzoru nad
działalnością spółki.
Sąd Okręgowy w L. wyrokiem z dnia 26 lutego 2004 r. oddalił apelację
powodowego Skarbu Państwa od wyroku Sądu Rejonowego w S. oddalającego
powództwo. Według obu orzekających Sądów osobne wynagrodzenie przysługuje na
podstawie art. 390 § 3 k.s.h. wszystkim członkom rady delegowanym do stałego
indywidualnego wykonywania nadzoru, niezależnie od tego, czy członek rady
delegowany został przez grupę akcjonariuszy, czy też przez samą radę.
Kasacja strony powodowej oparta została na podstawie naruszenia art. 390 § 1,
2, 3 k.s.h. przez błędną jego wykładnię oraz art. 425 § 1 k.s.h. przez jego
niezastosowanie. Skarżący wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku i „uwzględnienie
powództwa” ewentualnie o uchylenie tego wyroku oraz wyroku Sądu Rejonowego
i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Istota sporu sprowadza się do wykładni art. 390 § 3 k.s.h., a w konsekwencji do
przesądzenia, czy przepis ten stosuje się jedynie do członków rady nadzorczej
spełniających warunki określone w § 2 tego artykułu, a więc wybranych w drodze
głosowania oddzielnymi grupami i delegowanych przez tę radę do stałego
indywidualnego wykonywania czynności nadzorczych, czy też do tych, którzy nie
spełniają warunków z § 2 omawianego artykułu, lecz zostali delegowani przez radę
nadzorczą do stałego indywidualnego wykonywania nadzoru na podstawie art. 390 § 1
k.s.h. Chodzi więc o ustalenie wzajemnych relacji między § 3 art. 390 k.s.h.,
a pozostałymi przepisami tego artykułu.
Z brzmienia art. 390 § 1 k.s.h. wynika, że rada nadzorcza wykonuje swoje
obowiązki kolegialnie, tylko wyjątkowo może delegować swoich członków do
samodzielnego pełnienia określonych czynności nadzorczych. Taki wyjątek od reguły
należy interpretować w sposób ścisły. W omawianym przepisie wyraźnie zatem
ograniczono zasięg przedmiotowy samodzielnej aktywności delegowanego członka rady
w zakresie wykonywania funkcji kontrolnych. Aktywność ta – jak trafnie podniesiono w
uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 2003 r., IV CK 218/02, nie
publik. - mogłaby ograniczać się tylko do określonych (w uchwale rady o delegowaniu)
3
czynności nadzorczych. Delegacja taka nie mogłaby mieć też charakteru stałego, lecz
ograniczać się jedynie do pewnego okresu. O potrzebie dokonania omawianego
delegowania przemawiać mogą względy natury pragmatycznej lub służące usprawnianiu
działalności rady jako organu spółki (np. powierzenie określonych czynności
nadzorczych członkowi najbardziej kompetentnemu). Rada nadzorcza nie mogłaby
delegować swoich członków do stałego, indywidualnego wykonywania czynności
nadzorczych nawet wówczas, gdyby z takiej możliwości nie skorzystały grupy
akcjonariuszy (art. 390 § 2 k.s.h.).
Za przedstawioną interpretacją przemawia przede wszystkim zestawienie treści
przepisu art. 390 § 1 k.s.h. i art. 390 § 3 k.s.h. W obu przepisach ujęto bowiem inaczej
przedmiotowy zakres delegacji i sposób wykonywania takiej delegacji przez
delegowanego członka. Rada nadzorcza mogłaby skorzystać z możliwości delegowania
swych członków do indywidualnego wykonywania czynności nadzorczych, gdyby została
wybrana odrębnymi grupami. W takiej sytuacji każda grupa miałaby prawo delegowania
jednego spośród wybranych przez siebie członków do stałego, indywidualnego
wykonywania czynności nadzorczych (art. 390 § 2 k.s.h.).
Przy rozstrzyganiu zagadnienia kompetencji delegowania członków rady
nadzorczej do stałego, indywidualnego wykonywania czynności nadzorczych, należy
brać też pod uwagę cel regulacji prawnej zawartej w art. 390 § 2 k.s.h. Na pewno jest to
przepis mający na względzie ochronę tzw. praw mniejszości w spółce akcyjnej. Do
ukształtowania składu osobowego rady nadzorczej mogłoby dojść w sposób
przewidziany w art. 385 § 3-9 k.s.h. (wybór członków rady nadzorczej grupami).
Akcjonariusze reprezentujący określoną w tych przepisach część kapitału zakładowego
mogą wybrać przedstawiciela do rady, co byłoby niemożliwe w razie dokonywania tego
wyboru przez walne zgromadzenie na zasadach ogólnych (art. 414 i art. 385 § 1 k.s.h.).
Przepis art. 390 § 2 k.s.h. przewiduje prawne konsekwencje ukształtowania składu
osobowego rady nadzorczej w wyniku aktywności określonych grup akcjonariuszy w
postaci możliwości delegowania przez grupę członków rady do stałego, indywidualnego
wykonywania czynności nadzorczych. W ten sposób przejawiać się może istotny wpływ
akcjonariuszy mniejszościowych na działalność spółki, ponieważ wykonywanie
czynności nadzorczych przez członków rady delegowanych przez grupy dokonywać się
będzie także w interesie tych akcjonariuszy.
W literaturze słusznie zwrócono uwagę na to, że stały, indywidualny nadzór
członka rady, wybranego w ramach głosowania grupami, jest wykonywany przede
4
wszystkim w interesie akcjonariuszy mniejszościowych, którzy utworzyli grupę
i doprowadzili do wybrania członka rady. Delegowani członkowie mogą uczestniczyć w
posiedzeniach zarządu z głosem doradczym, a zarząd obowiązany jest zawiadamiać ich
o każdym swoim posiedzeniu (art. 390 § 2 k.s.h.). Gdyby przyjąć, że rada nadzorcza
mogłaby zawsze delegować swoich członków do stałego, indywidualnego wykonywania
czynności nadzorczych, w praktyce mogłoby dojść do swoistej destrukcji uprawnień grup
mniejszościowych przewidzianych w art. 390 § 2 k.s.h. w postaci mnożenia członków
delegowanych i np. pokrywania się zakresu ich czynności nadzorczych. W rezultacie
należałoby uznać za nieuzasadnioną taką interpretację przepisów art. 390 k.s.h.,
zgodnie z którą rada nadzorcza mogłaby nie tylko delegować swoich członków do
samodzielnego pełnienia określonych czynności nadzorczych (art. 390 § 1 k.s.h.), ale
także do stałego, indywidualnego wykonywania takich czynności. To ostatnie
uprawnienie zastrzeżone byłoby bowiem tylko dla grup akcjonariuszy w sytuacji, w której
rada nadzorcza została wybrana w drodze głosowania oddzielnymi grupami (art. 385
§ 3-9 k.s.h.).
Podnieść należy, że przewidziane w art. 390 § 3 k.s.h. „osobne wynagrodzenie"
przysługiwać może jedynie członkowi rady nadzorczej delegowanemu do stałego,
indywidualnego wykonywania czynności nadzorczych na podstawie art. 390 § 2 k.s.h.
Przepis art. 390 § 3 k.s.h. wyraźnie nawiązuje do treści art. 390 § 2 k.s.h. Ponadto - jak
wskazano - prawną podstawę delegacji do stałego, indywidualnego wykonywania
czynności nadzorczych stanowi jedynie przepis art. 390 § 2 k.s.h. W literaturze słusznie
podkreślono, że omawiany przepis przewiduje ex lege obowiązek przyznania przez
spółkę „osobnego wynagrodzenia" członkowi delegowanemu przez grupy akcjonariuszy.
Walne zgromadzenie określa tylko wysokość takiego wynagrodzenia i może powierzyć
to uprawnienie radzie nadzorczej (art. 390 § 3 k.s.h.). Członkom rady nadzorczej może
być przyznane wynagrodzenie (wynagrodzenie podstawowe) i wówczas określa je statut
spółki lub uchwała walnego zgromadzenia (art. 392 § 1 k.s.h.).
W zakresie rozstrzygnięcia zagadnienia kompetencji rady nadzorczej do
delegowania członków do stałego indywidualnego wykonywania czynności nadzorczych
nie ma decydującego znaczenia treść art. 390 § 3 zd. 3 k.s.h. Zgodnie z tym przepisem,
do członków rady delegowanych do stałego indywidualnego wykonywania nadzoru
(czynności nadzorczych) stosuje się zakaz konkurencji przewidziany w art. 380 k.s.h.
Nie byłoby uzasadnione rozumowanie, że skoro zakaz taki obejmuje każdego członka
rady delegowanego do stałego indywidualnego wykonywania nadzoru (czynności
5
nadzorczych), to usprawiedliwiony byłby wniosek, że bez znaczenia pozostawałaby
wówczas podstawa delegacji członka (na podstawie uchwały rady, art. 390 § 1 k.s.h. lub
na podstawie uchwały grupy akcjonariuszy, art. 390 § 2 k.s.h.). W literaturze broni się
trafnego stanowiska, że dla członka rady nadzorczej nie przewidziano wprawdzie
odpowiednika zakazu określonego w art. 380 k.s.h., co nie oznacza, że członków tych
nie wiąże ogólny obowiązek lojalności wobec spółki. Obowiązek taki wyprowadza się z
samego stosunku członkostwa w radzie nadzorczej.
Z przedstawionych względów Sąd Najwyższy, uznając kasację powoda za
uzasadnioną, na podstawie art. 39315
§ k.p.c. oraz art. 98 w zw. z art. 391 § 1 i art. 39319
k.p.c. orzekł jak w sentencji.