Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CK 354/04
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 2 marca 2005 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Marian Kocon
SSN Hubert Wrzeszcz
w sprawie z powództwa Spółdzielni Mieszkaniowej "K.(...)" w K.
przeciwko Gminie K.
o ustalenie,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 2 marca 2005 r., kasacji strony
powodowej od wyroku Sądu Okręgowego w K. z dnia 18 marca 2004 r., sygn. akt II Ca
(…),
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi
Okręgowemu w K., pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach
postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 24 września 2003 r. Sąd Rejonowy uwzględnił powództwo
Spółdzielni Mieszkaniowej „K.(...)” w K. przeciwko Gminie K. o ustalenie, że
wypowiedzenie wysokości opłaty za użytkowanie wieczyste z 3 grudnia 2001 r.
dokonane przez pozwanego uzasadnione jest w wysokości 25 142,14 zł, obniżonej o
50% wysokości, tj. w kwocie 12.571,07 zł. Sąd ponadto umorzył postępowanie o
2
ustalenie, że wypowiedzenie wysokości opłaty za użytkowanie wieczyste jest
nieuzasadnione, ze względu na cofnięcie żądania w tym zakresie.
Z dokonanych w sprawie ustaleń wynika, że w dniu 8 września 1967 r. strony
zawarły w formie aktu notarialnego umowę, w której ustanowiono na rzecz powoda
prawo użytkowania wieczystego bliżej określonej nieruchomości, stanowiącej obecnie
własność pozwanej. W umowie strony zastrzegły, że powód będzie opłacał opłaty
roczne z tytułu użytkowania wieczystego obniżone o 50%. Pismem z dnia 3 grudnia
2001 r. pozwana wypowiedziała wysokość opłaty rocznej, począwszy od dnia 1 stycznia
2002 r. i wyliczyła nową opłatę roczną, bez uwzględnienia 50% bonifikaty.
W ocenie Sądu Rejonowego, analiza postanowień umownych leżących u
podstaw powstania użytkowania wieczystego, w przypadku braku przepisów
nakazujących wypowiedzenie dotychczasowej uzgodnionej pomiędzy stronami 50%
bonifikaty opłaty lub pozbawiających wieczystego użytkownika tej bonifikaty, przemawia
za stosowaniem zasady pacta sunt servanda i zasady praw nabytych, co prowadzi do
uwzględniania zniżki przy kolejnych aktualizacjach opłat rocznych.
Na skutek apelacji pozwanej Sąd Okręgowy w K. wyrokiem z dnia 18 marca 2004
r. zmienił powyższy wyrok i oddalił powództwo. Sąd drugiej instancji nie podzielił
stanowiska Sądu Rejonowego, w myśl którego uprawnienie użytkownika wieczystego do
obniżania opłat rocznych miało charakter praw trwale nabytych. Sąd Okręgowy
podkreślił, że w chwili zawierania umów w przedmiotowej sprawie prawo użytkowania
wieczystego regulowane było zarówno przepisami o charakterze cywilnoprawnym, jak i
administracyjnoprawnym, natomiast umowy zawierano w zgodzie z treścią przepisów,
ograniczających w sposób oczywisty swobodę stron co do zasad i trybu ustalania opłat
za użytkowanie wieczyste. Również ze względu na zawierane kolejne zapisy w
umowach przewidujące możliwość odpowiedniej zmiany wysokości opłaty rocznej nie
można w ocenie tego Sądu przyjąć, iż zapis o bonifikacie miał charakter stały i
niezmienny.
Wyrok powyższy strona powodowa zaskarżyła kasacją, opartą na obu
podstawach kasacyjnych, określonych w art. 3931
k.p.c. W ramach pierwszej z nich
zarzuciła naruszenie prawa materialnego, to jest art. 73 § 2 k.c., jak również naruszenie
ustawy o gospodarce nieruchomościami przez błędną wykładnię jej przepisów (art. 72
ust. 3 pkt 4 w zw., z art. 73 ust. 3 i 5.). Skarżąca powołała się także na drugą podstawę
kasacyjną, zarzucając naruszenie art. 328 § 2 k.p.c. przez brak wskazania podstawy
3
prawnej przyjętego rozstrzygnięcia, oraz przez dowolne pominięcie dowodu z opinii
biegłego sądowego na okoliczność ustalenia rynkowej wartości nieruchomości.
W konkluzji wniosła o zmianę, względnie o uchylenie zaskarżonego wyroku.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Nie jest możliwy do oceny zarzut poczynienia dowolnych ustaleń, zgłoszony w
ramach drugiej podstawy kasacyjnej. Skarżąca zarzucając naruszenie prawa
procesowego poprzez brak wskazania podstawy prawnej pominięcia dowodu z opinii
biegłego, nie wskazała jednak żadnego przepisu prawa, który naruszyć miał Sąd drugiej
instancji. Tymczasem, jak wielokrotnie wyjaśniano w orzecznictwie Sądu Najwyższego,
przedstawienie podstawy kasacyjnej polega na przytoczeniu konkretnego przepisu
prawa, jaki został w ocenie skarżącego naruszony przez sąd drugiej instancji. Brak
przytoczenia takiego przepisu prawa oznacza nieprawidłowe przedstawienie podstawy
kasacyjnej, co zwalnia Sąd Najwyższy z obowiązku oceny formułowanych w ramach tej
podstawy zarzutów. Nie jest trafny też zarzut naruszenia art.. 328 § 2 k.p.c., wbrew
bowiem twierdzeniu skarżącej, uzasadnienie zaskarżonego wyroku zawiera
przytoczenie podstawy prawnej rozstrzygnięcia. Zarzut ten ponadto sformułowany został
wadliwie, bowiem przytoczony w kasacji przepis odnosi się do postępowania przed
sądem pierwszej instancji, a do postępowania odwoławczego zastosowanie ma poprzez
odesłanie zawarte w art. 391 k.p.c., naruszenia którego skarżąca nie zarzucała.
Zasadny jest natomiast zarzut naruszenia prawa materialnego. Rozstrzygnięcie
sprawy wymagało wyjaśnienia, czy pod rządem ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o
gospodarce nieruchomościami (tekst jedn.: Dz. U. z 2004 r., nr 261, poz. 2603 ze zm.)
zachowują moc bonifikaty w opłacie rocznej z tytułu użytkowania wieczystego udzielone
użytkownikowi w umowie, zawartej w formie notarialnej, przed jej wejściem w życie. Na
pytanie to Sąd Najwyższy udzielił pozytywnej odpowiedzi w uchwale z dnia 24 czerwca
2004 r., III CZP 23/04, przedstawiając argumenty, które Sąd Najwyższy w obecnym
składzie podziela. Wbrew bowiem stanowisku Sądu Okręgowego, zawarte w umowie
postanowienie dotyczące bonifikaty mieściło się w granicach przyznanej stronom
swobody w kształtowaniu treści stosunku prawnego. Należy zwrócić uwagę, że oddanie
skarżącej przedmiotowej nieruchomości w użytkowanie wieczyste nastąpiło pod rządem
ustawy z dnia 14 lipca 1961 r. o gospodarce terenami w miastach i osiedlach (tekst jedn.
Dz. U. 1969 r., nr 22, poz. 159 ze zm.), a poza przepisami tej ustawy, z mocy art. 11 ust.
1, zastosowanie do oddania gruntu państwowego w użytkowanie wieczyste miały
przepisy kodeksu cywilnego, w tym również przepisy dotyczące swobody umów.
4
Obowiązku zaś udzielenia spółdzielni mieszkaniowej bonifikaty w opłatach z tytułu
użytkowania wieczystego gruntu zajętego pod budownictwo mieszkaniowe nie narzucały
stronom umowy ani przepisy ustawy z 1961 r., ani przepisy kodeksu cywilnego.
W tej sytuacji zmiana treści tego stosunku musiałaby mieć podstawę w zmianie
umowy dokonanej przez strony, do czego nie doszło, bądź też w przepisach prawa.
Obecnie obowiązująca ustawa o gospodarce nieruchomościami nie zawiera
postanowienia, które z mocy prawa odbierałoby użytkownikom wieczystym prawo do
bonifikaty nabytej na podstawie ważnej umowy. Podstawy takiej nie stanowi art. 73 ust.
6 tej ustawy, który przewiduje jedynie, że bonifikata podlega wypowiedzeniu na
zasadach określonych w art. 78 – 81, jeżeli po oddaniu nieruchomości w użytkowanie
wieczyste nastąpiła zmiana celu będącego podstawą jej udzielenia. Nie wynika z
dokonanych w sprawie ustaleń, by do takiej zmiany doszło. Jak wskazał Sąd Najwyższy
w cytowanej uchwale, art. 73 ust. 6 ugn nie rozróżnia bonifikat udzielonych pod rządem
tej ustawy od bonifikat, do których użytkownik nabył prawo przed jej wejściem w życie, a
nadto – jak wynika z art. 221 ugn, przepisy tej ustawy stosuje się do nieruchomości
oddanych w użytkowanie wieczyste przed dniem jej wejścia w życie. Podstawy do
wygaśnięcia prawa do bonifikaty nie stanowiły też przepisy poprzednio obowiązującej
ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczeniu
nieruchomości (jedn. tekst: Dz. U. z 1991 r. Nr 30, poz. 127 ze zm.), ani bowiem ta
ustawa, ani wydane na jej podstawie akty wykonawcze, nie przewidywały utraty z mocy
prawa nabytych przez użytkowników bonifikat w opłatach z tytułu użytkowania
wieczystego.
Z powyższych względów, pomimo niezasadności zarzutów naruszenia prawa
procesowego, należy podzielić zawarty w kasacji wniosek o uchylenie zaskarżonego
wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, o czym Sąd Najwyższy orzekł
jak w sentencji na podstawie art. 39313
k.p.c. w brzmieniu poprzednio obowiązującym.