Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CK 486/04
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 9 marca 2005 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Tadeusz Żyznowski (przewodniczący)
SSN Gerard Bieniek (sprawozdawca)
SSN Barbara Myszka
w sprawie z powództwa M. i B. małżonków K.
przeciwko Skarbowi Państwa - Powiatowemu Lekarzowi Weterynarii w G.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 9 marca 2005 r.,
kasacji strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego w G. z dnia 20 kwietnia 2004 r.,
sygn. akt V Ca (…),
oddala kasację.
Uzasadnienie
Powiatowy Lekarz Weterynarii w G. decyzją z dnia 23.12.2002 r. – powołując się
na podstawę prawną z art. 25 ust. 4 ustawy z dnia 24.04.1997 r. o zwalczaniu chorób
zakaźnych zwierząt, badaniu zwierząt rzeźnych i mięsa oraz o Inspekcji Weterynaryjnej
(Dz. U. z 1999 r. Nr 66, poz. 752) odmówił przyznania M. i B. K. odszkodowania za
skierowane do uboju sanitarnego 11 sztuk bydła. U podstaw odmowy legło stwierdzenie,
że powodowie nie wykonali nakazu skierowania do uboju zwierząt oznaczonych
2
kolczykami nr (...)4 i (...)3, podstawili do uboju inne zwierzęta, powodując roznoszenie
choroby białaczki na pozostałe zwierzęta i tym samym uniemożliwili skuteczne
zwalczenie choroby. Powodowie na podstawie art. 25 ust. 5 powołanej ustawy wnieśli
powództwo do Sądu Rejonowego domagając się zasądzenia od Skarbu Państwa –
Powiatowego Lekarza Weterynarii kwoty 14.755,43 zł tytułem odszkodowania. Sąd
Rejonowy powództwo oddalił, natomiast Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 20.04.2004 r.,
powództwo uwzględnił. Wyrok ten zapadł przy następujących ustaleniach faktycznych:
Po badaniu przeprowadzonym 12.03.2001 r. stwierdzono, że w stadzie krów
należących do powodów są krowy chore na białaczkę. O istnieniu choroby powódka
powzięła wiadomość telefonicznie dopiero na początku czerwca 2001 r. Oznaczenia
chorych krów dokonał lekarz H. R. na podstawie numerów kolczyków. Wśród nich nie
było krowy oznaczonej kolczykiem nr (...)4, a była oznaczona kolczykiem o numerze
0(...). W dniu 4.06.2001 r. w gospodarstwie powódki stawili się weterynarze, którzy
krowie bez kolczyka, co do której powódka oświadczyła, że miała kolczyk nr 0(...) (z
pozytywnym wynikiem badań), nadano nowy kolczyk o numerze (...)1. W dniu 7.06.2001
r. co do tej krowy wydano decyzję o uboju, a następnie w dniu 29.06.2001 r. krowa
została zabita, zaś wynik badania poubojowego wykazał, że była chora.
Z decyzji o odszkodowaniu z dnia 11.10.2001 r. powódka powzięła wiadomość o
rozbieżnościach w numerach kolczyków, którymi znakowano krowy. W decyzji
wskazano bowiem, że została zabita krowa oznaczona numerem (...)4/(...)1 i wówczas
powódka w notatce sporządzonej przez lekarza R. poprawiła numer 0(...) na (...)4.
Okazało się następnie, że krowa oznaczona kolczykiem (...)4 jest nadal w stadzie, a
według wyników badań z 12.03.2001 r. jest chora na białaczkę. W tej sytuacji w dniu
22.11.2001 r. wydano decyzję o uboju. W dniu 18.12.2001 r. lekarze weterynarii będąc
na kontroli w gospodarstwie stwierdzili, że krowa ta nie została poddana ubojowi, była
ona wysokocielna i ze względów humanitarnych, nie wydano skierowania do uboju do
czasu wycielenia i wykarmienia cielęcia. Ostatecznie skierowanie do uboju wydano
10.05.2002 r. i uboju tego dokonano. Ustalono także, że odnośnie krowy oznaczonej
kolczykiem nr (...)3 (po nadaniu jej nowego numeru 95108), pierwszy nakaz uboju z dnia
6.01. 2000 r. został zrealizowany w rzeźni „Ł.(…)” w K. Powódka prawidłowo
zidentyfikowała tę krowę, co było istotne z uwagi na zagubiony kolczyk. Badanie
poubojowe wykazało, że była to krowa chora. Później okazało się, że pracownik
powodów K. T. znalazł w oborze zagubiony kolczyk o numerze (...)3 i założył go innej
krowie, która zgubiła kolczyk.
3
Przeprowadzone w dniu 27.03.2000 r. badanie wykazało, że w stadzie jest chora
krowa oznaczona kolczykiem o numerze (...)3. Nie wydano jednak wówczas nakazu jej
uboju, wychodząc z założenia, że jest aktualny nakaz ze stycznia 2000 r. Nakaz taki
wydano w czerwcu 2001 r., po kolejnych badaniach przeprowadzonych w dniu
12.03.2001 r. Nakaz uboju został zrealizowany 7.06.2001 r.
Dokonując oceny prawnej tak ustalonego stanu faktycznego Sąd Okręgowy
uznał, że nie znalazło potwierdzenia stanowisko pozwanego Skarbu Państwa, jakoby
powodowie nie zastosowali się do poleceń Powiatowego Lekarza Weterynarii, a w
szczególności odnośnie do wykonania obowiązku uboju krów oznaczonych kolczykami o
numerach (...)4 i (...)3, wysłanie do uboju innej krowy, posiadanie jednej sztuki bydła
nieoznakowanej. Odnośnie krowy oznaczonej kolczykiem o numerze (...)4 uznano, iż
powódka została wprowadzona w błąd przez lekarza H. R. co do tego, która krowa miała
być poddana ubojowi, a następnie – po ujawnieniu pomyłki – wstrzymano nakaz uboju z
uwagi na cielność tej krowy. W odniesieniu zaś do krowy oznakowanej kolczykiem o
numerze (...)3, to okolicznością obciążającą powodów jest powtórzenie się tego
kolczyka u innej krowy. Ostatecznie jednak ubój pierwszej krowy został zrealizowany
w styczniu 2000 r., a drugiej – 7.06.2002 r. W konsekwencji brak podstaw do odmowy
przyznania powodom odszkodowania.
Pozwany Skarb Państwa zaskarżył ten wyrok kasacją zarzucając naruszenie art.
233 § 1 k.p.c., co miało istotny wpływ na wynik sprawy oraz art. 25 ust. 4 ustawy z dnia
24 kwietnia 1997 r. o zwalczaniu chorób zakaźnych, badaniu zwierząt rzeźnych i mięsa
oraz o Inspekcji Weterynaryjnej (Dz. U. z 1999 r. Nr 66, poz. 552). Wskazując na
powyższe wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi
Okręgowemu do ponownego rozpoznania względnie o jego zmianę i oddalenie
powództwa.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje
Zgodnie z art. 3 ustawy z dnia 22.12.2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks
postępowania cywilnego oraz ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U.
Nr 13, poz. 98) do rozpoznania kasacji od orzeczenia wydanego przed dniem 6.02.2005
r. stosuje się przepisy dotychczasowe. Dokonując zatem oceny kasacji powoda na
podstawie art. 392 – 39319
k.p.c. należy w pierwszym rzędzie odnieść się do zarzutu
naruszenia przepisów postępowania, co miało istotny wpływ na wynik sprawy. Dopiero
bowiem prawidłowo ustalony stan faktyczny pozwala ocenić, czy przy zastosowaniu
4
przepisu prawa materialnego nastąpiło bądź jego niewłaściwe zastosowanie bądź
dokonano błędnej wykładni.
Wnoszący kasację zarzucił – w ramach podstawy kasacyjnej z art. 3931
pkt 2
k.p.c. – naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. przez przekroczenie granic swobodnej oceny
dowodów. Uzasadniając ten zarzut pozwany Skarb Państwa podnosi, że nastąpiło
przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i brak odniesienia się w uzasadnieniu
wyroku do przyczyn nieuwzględnienia dowodów w postaci dokumentów urzędowych i
zeznań Powiatowego Lekarza Weterynarii. Odnosząc się do tego zarzutu stwierdzić
należy, że wady uzasadnienia wyroku nie są objęte zarzutem naruszenia art. 233 § 1
k.p.c. Jeżeli istotnie uzasadnienie orzeczenia nie zawiera wszystkich istotnych,
ustawowo wskazanych elementów, to adekwatny w tej sytuacji jest zarzut naruszenia
art. 328 § 2 k.p.c. Kasacja pozwanego Skarbu Państwa nie wskazuje jednak na
naruszenie tego przepisu, a zgodnie z art. 39311
§ 1 k.p.c. Sąd Najwyższy rozpoznaje
sprawę w granicach zaskarżenia kasacją oraz jej podstaw.
Zagadnienie, czy samodzielną podstawę kasacji może stanowić zarzut
naruszenia przez sąd II instancji zasady swobodnej oceny dowodów, było początkowo
sporne w orzecznictwie Sądu Najwyższego. Ostatecznie przyjęto stanowisko, które
wyraża orzeczenie z dnia 14.01.2000 r. I CKN 1169/99 (OSNC 2000, nr 7 – 8, poz. 139).
Stwierdzono tam, że postawienie w kasacji zarzutu obrazy art. 233 § 1 k.p.c. nie może
polegać na zaprezentowaniu przez skarżącego stanu faktycznego, ustalonego przez
niego na podstawie własnej oceny dowodów. Skarżący może tylko wskazywać,
posługując się wyłącznie argumentami jurydycznymi, że sąd II instancji rażąco naruszył
ustanowione w wymienionym przepisie zasady oceny wiarygodności i mocy dowodów i
że naruszenie to mogło mieć wpływ na wynik sprawy. W konsekwencji tego należy
przyjąć, że ocena dowodów może być przedmiotem kontroli kasacyjnej tylko wtedy, gdy
w świetle dyrektyw wynikających z art. 233 § 1 k.p.c. okazała się ona rażąco wadliwa lub
oczywiście błędna. Nie będzie więc spełniało wymagania należytego uzasadnienia
naruszenia wskazanego przepisu samo powołanie się na fakt odmowy przez sąd II
instancji przyjęcia wiarygodności określonych dowodów; niezbędne jest jeszcze
wskazanie, realnych w danej sprawie przyczyn, dla których taka ocena dowodów nie
spełnia przesłanek określonych w tym przepisie.
Odnosząc te uwagi do okoliczności sprawy stwierdzić należy, iż przedstawiony w
kasacji zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. nie spełnia tych wymagań. W uzasadnieniu
tego zarzutu podnosi się, iż sąd II instancji pominął dokumentację dotyczącą badania
5
zwierząt, wydania nakazu uboju oraz odmowy przyznania odszkodowania. Wysuwa się
też sugestię, jakoby powodowie celowo manipulują oznakowaniem krów kolczykami,
podmieniają krowy kierowane do uboju i w ten sposób uzyskują nienależne
odszkodowania od Skarbu Państwa.
Takie uzasadnienie zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. nie jest prawidłowe,
gdyż nie spełnia wskazanych wyżej wymagań. Wbrew zarzutom sąd II instancji miał
przecież na uwadze urzędową dokumentację dotyczącą przeprowadzonych badań
weterynaryjnych i wydanych poleceń uboju. Nie ograniczył się jednak do tych dowodów,
lecz ustalił okoliczności i przyczyny z powodu których nastąpiło opóźnienie w realizacji
uboju chorych krów oznaczonych kolczykami o numerach (...)4 i (...)3. W pierwszym
przypadku ustalono, iż pomyłka w oznakowaniu zwierzęcia nastąpiła przez nieuwagę
weterynarza, a następnie wstrzymanie uboju nastąpiło z uwagi na cielność krowy. Tych
ustaleń pozwany Skarb Państwa skutecznie nie podważa, nie wskazuje też, iż dając
wiarygodność zeznaniom powódki i lekarza R. w sposób rażąco naruszono zasadę
swobody oceny dowodów. W drugim przypadku także w sposób przekonywujący
ustalono i wykazano, iż opóźnienie w uboju zwierzęcia nie wynikło z przyczyn, które
obciążają powodów. Należy przy tym zauważyć, że jeśli dotychczasowe postępowanie
powodów mogło wskazywać, iż celowo utrudniają zwalczenie choroby, to przecież
mając taką świadomość lekarze Inspekcji Weterynaryjnej powinni podjąć niezbędne
działania zabezpieczające dowody dla wykazania takich praktyk i przeciwdziałające tym
praktykom. Nie można także uznać za prawidłową dotychczasowej praktyki w
odniesieniu do znacznego opóźnienia w powiadamianiu właściciela zwierząt o wykryciu
choroby, do sposobu identyfikacji chorych sztuk, wydania jednoznacznych i
niezwłocznych poleceń uboju oraz egzekwowania tych nakazów. Jest to szczególnie
istotne w odniesieniu do tych właścicieli bydła, którzy podejmują lub mogą podejmować
działania utrudniające względnie uniemożliwiające prawidłową i szybką likwidację
ujawnionej choroby u niektórych sztuk bydła.
W konsekwencji tego stwierdzić należy, iż jeśli ustalane fakty nie pozwalają
przypisać powodom, iż świadomie i celowo nie zastosowali się do wykonania obowiązku
uboju chorych sztuk bydła, to brak podstaw do odmowy przyznania im odszkodowania,
skoro nie wykazano spełnienia przesłanek warunkujących taką odmowę, a wskazanych
w art. 25 ust. 4 ustawy z dnia 24.04.1997 r. o zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt,
badania zwierząt rzeźnych i mięsa oraz o Inspekcji Weterynaryjnej (Dz.U. z 1999, Nr 66,
6
poz. 752 z późn. zm.). W tej sytuacji nie zachodzi potrzeba dokonywania wykładni tego
przepisu, skoro Sąd go nie stosował.
Z tych przyczyn, na podstawie art. 39312
k.p.c., orzeczono jak w sentencji.