Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CK 769/04
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 8 lipca 2005 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Marek Sychowicz (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Józef Frąckowiak
SSN Jan Górowski
w sprawie z powództwa W. W.
przeciwko F. W.
o rozwód,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 8 lipca 2005 r., kasacji pozwanej
od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 28 lipca 2004 r., sygn. akt I ACa (…),
oddala kasację;
zasądza od pozwanej na rzecz powoda kwotę 270 (dwieście siedemdziesiąt)
złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 28 lipca 2004 r. Sąd Apelacyjny oddalił apelację pozwanej F. W.
od wyroku Sądu Okręgowego w P. z dnia 16 kwietnia 2003 r., którym rozwiązany został
przez rozwód związek małżeński stron z winy pozwanej i oddalone zostało żądanie
pozwanej zasądzenia na jej rzecz alimentów od powoda W. W..
Wymieniony wyrok pozwana zaskarżyła kasacją. Podstawę kasacji stanowi
naruszenie przepisów postępowania: art. 379 pkt 5 w związku z art. 378 k.p.c. poprzez
nieuwzględnienie przez Sąd drugiej instancji z urzędu nieważności postępowania przed
Sądem pierwszej instancji oraz art. 117 § 1 w związku z art. 391 § 1 k.p.c. poprzez
oddalenie wniosku pozwanej o ustanowienie pełnomocnika procesowego z urzędu,
2
pomimo choroby psychicznej pozwanej i wynikającej z niej niezdolności do racjonalnego
kierowania swoimi sprawami, w tym sprawami sądowymi. Skarżąca wniosła o uchylenie
obu wydanych w sprawie wyroków i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do
ponownego rozpoznania, ewentualnie o uchylenie tylko wyroku Sądu drugiej instancji
i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
1. Stosownie do art. 378 § 1 k.p.c. sąd drugiej instancji bierze z urzędu
pod uwagę nieważność postępowania. Wbrew zarzutowi kasacji Sąd Apelacyjny nie
miał jednakże podstaw do stwierdzenia nieważności postępowania przed Sądem
pierwszej instancji, w szczególności ze względu na pozbawienie pozwanej możności
obrony swych praw (art. 379 pkt 5 k.p.c.). Jak wynika z akt sprawy w postępowaniu
przed sądem pierwszej instancji pozwana brała aktywny udział i podejmując obronę
przeciwko żądaniu pozwu zgłaszała liczne twierdzenia pozostające w związku z
przedmiotem sporu oraz wnioski dowodowe na ich poparcie i odparcie twierdzeń
powoda. Takie zachowanie pozwanej nie dawało podstawy do przyjęcia, że jest ona w
stanie psychicznym niepozwalającym na racjonalne kierowanie swoimi sprawami i że z
tego powodu pozbawiona była możności obrony swych praw. Oceny tej nie mogło
zmienić dołączone do apelacji zaświadczenie lekarskie stwierdzające, że od 2000 r.
pozwana cierpi na zaburzenia klimakteryczne z narastającą depresją do objawów
bardzo ciężkich w 2002 r. i nie może zmienić dołączone do kasacji zaświadczenie tego
samego lekarza stwierdzające, że pozwana nie jest zdolna do racjonalnego kierowania
swymi sprawami, zwłaszcza przy silnym stresie sytuacyjnym, np. w czasie
postępowania sądowego. Ze względu na rzeczywiste zachowanie się pozwanej w
procesie nie można bowiem przyjąć, że stwierdzony wymienionymi zaświadczeniami
stan zdrowia psychicznego pozwanej miał wpływ na to zachowanie. Skarżąca, działając
obecnie przez pełnomocnika będącego adwokatem i utrzymując, że było inaczej, nawet
nie usiłuje wykazać, jakich to twierdzeń co do okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia
sprawy i dowodów na okoliczności mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie,
nie miała możności powołania ze względu na stan jej zdrowia psychicznego.
2. Z akt sprawy wynika, że wniosek złożony przez pozwaną o ustanowienie dla
niej adwokata został oddalony przez sąd pierwszej instancji postanowieniem z dnia 19
września 2003 r. i postanowienia tego pozwana nie zaskarżyła. Sąd drugiej instancji w
ogóle nie orzekał w przedmiocie ustanowienia dla pozwanej adwokata lub radcy
prawnego. Zarzut kasacji naruszenia przez ten Sąd art. 117 § 1 w związku z art. 391 § 1
3
k.p.c. poprzez „oddalenie wniosku pozwanej o ustanowienie pełnomocnika
procesowego” oparty został zatem na przypisaniu Sądowi Apelacyjnemu zachowania,
które nie miało miejsca. Z tego względu nie zasługuje on na uwzględnienie.
Skoro kasacja nie ma usprawiedliwionych podstaw, Sąd Najwyższy stosownie do
art. 39312
oraz art. 108 w związku z art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w brzmieniu sprzed zmiany
dokonanej ustawą z dnia 22 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy – kodeks postępowania
cywilnego oraz ustawy – prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 2005 r. Nr 13,
poz. 98), w związku z art. 3 tej ustawy, orzekł jak w sentencji.