Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CK 96/05
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 18 sierpnia 2005 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Marek Sychowicz (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz
SSN Jan Górowski
w sprawie z powództwa H. N. przeciwko (...) Holdingowi Węglowemu Spółce Akcyjnej w
K. - Kopalni Węgla Kamiennego "M.(...)" w K. o naprawienie szkody, po rozpoznaniu na
rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 18 sierpnia 2005 r., kasacji powódki od wyroku Sądu
Apelacyjnego z dnia 28 września 2004 r., sygn. akt I ACa (...),
oddala kasację.
Uzasadnienie
H. N. wniosła o zobowiązanie (...) Holdingu Węglowego SA w K. do naprawienia
szkody górniczej, która polegała na uszkodzeniu budynku mieszkalnego, budynku
gospodarczo-garażowego, ogrodzenia i nawierzchni podwórza na nieruchomości
stanowiącej jej własność, przez przywrócenie stanu poprzedniego, a w razie
nieuwzględnienia tego żądania co do budynku mieszkalnego w zakresie odchylenia się
go od pionu – o zasądzenie kwoty 56.630 zł tytułem utraty wartości budynku.
Sąd Okręgowy w K. wyrokiem z dnia 16 lipca 2003 r. zobowiązał pozwanego do
przywrócenia stanu poprzedniego nieruchomości poprzez wykonanie prac naprawczych
2
opisanych w tym wyroku, obejmujących budynek mieszkalny, budynek gospodarczo-
garażowy, ogrodzenie oraz nawierzchnię podwórza i oddalił powództwo w pozostałej
części. Sąd Okręgowy stwierdził, że mimo wykonania nakazanych prac naprawczych
odchylenie się budynku mieszkalnego od pionu pozostanie. Nie obniża ono walorów
użytkowych budynku, a jedynie może powodować obniżenie jego wartości rynkowej. W
świetle art. 94 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U.
Nr 27, poz. 96 ze zm.; dalej powoływanej jako „p.g.g.) brak jest jednakże podstawy
do zasądzenia odszkodowania z tego tytułu.
Zagadnienie prawne jakie powstało przy rozpoznawaniu apelacji powódki
od wymienionego wyroku, Sąd Najwyższy rozstrzygnął uchwałą z dnia 12 maja 2004 r.
głoszącą, że szkoda, o której mowa w art. 94 ust. 1 i art. 95 ust 1 „p.g.g. może być
naprawiona w części przez przywrócenie do stanu poprzedniego, w pozostałej zaś
części przez zapłatę odszkodowania.
Wyrokiem z dnia 28 września 2004 r. Sąd Apelacyjny zmienił wyrok sądu
pierwszej instancji w części oddalającej powództwo w ten sposób, że zasądził od
pozwanego na rzecz powódki kwotę 10.703 zł z odsetkami określonymi w tym wyroku, a
w pozostałej części apelację oddalił. Sąd drugiej instancji wyraził pogląd, że
poszkodowany ruchem zakładu górniczego ma prawo do pełnej kompensaty poniesionej
szkody, w tym także z tytułu zmniejszenia wartości rynkowej na skutek odchylenia się
budynku od pionu, przy czym niewielkie odchylenie w istocie nie powoduje utraty
wartości rynkowej budynku, a co za tym idzie nie ma wówczas miejsca uszczerbek
majątkowy, pozwalający na stwierdzenie szkody. Sąd ten, na podstawie opinii biegłego
ustalił, że maksymalne odchylenie budynku mieszkalnego powódki o wartości
wolnorynkowej 169.890 zł wynosi 15,2 mm/m, a średnie odchylenie (liczone tzw.
metodą „Z”) – 12,5 mm/m, co powoduje, że utrata wartości rynkowej budynku wynosi
6,3%, co stanowi szkodę doznaną przez powódkę (6,3 % kwoty 169.890 zł), która
podlega naprawieniu.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w części oddalającej apelację powódka zaskarżyła
kasacją. Podstawę kasacji stanowi naruszenie prawa materialnego, a to art. 361 § k.c. w
związku z art. 91 ust. 1 i art. 92 p.g.g., „przez błędną jego wykładnię i zastosowanie
polegające na przyjęciu, że w przypadku „szkody górniczej” polegającej na wychyleniu
budynku z pionu przedsiębiorca – sprawca szkody odpowiada jedynie za pochylenie
przekraczające 10 mm/m, naruszając w ten sposób literalne brzmienie powołanych
wyżej przepisów prawa materialnego.” Skarżąca wniosła o uchylenie wyroku sądu
3
drugiej instancji w zaskarżonej części i przekazanie sprawy w tym zakresie Sądowi
Apelacyjnemu w K. do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Jak wynika z uzasadnienia zaskarżonego wyroku jest on wyrazem stanowiska,
według którego poszkodowany ruchem zakładu górniczego ma prawo do pełnej
kompensaty poniesionej szkody, w tym także z tytułu zmniejszenia wartości rynkowej na
skutek odchylenia się budynku od pionu. Sąd Apelacyjny wyraził przy tym pogląd, że
niewielkie odchylenie w istocie nie powoduje utraty wartości rynkowej budynku, a co za
tym idzie nie ma wówczas miejsca uszczerbek majątkowy, pozwalający na stwierdzenie
szkody. Uznając jednak, że w sytuacji, gdy maksymalne odchylenie budynku
mieszkalnego powódki wynosi 15,2 mm/m, a średnie odchylenie (liczone tzw. metodą
„Z”) – 12,5 mm/m, stanowi to szkodę doznaną przez powódkę, która podlega
naprawieniu, dał wyraz przekonaniu, że nie jest to „niewielkie” odchylenie od pionu,
które nie powoduje uszczerbku majątkowego i nie pozwala na stwierdzenie szkody.
Jedyna podstawa rozpoznawanej kasacji – naruszenie prawa materialnego w
postaci przepisów wskazanych w kasacji - sprowadza się do zarzucenia Sądowi
Apelacyjnemu, że naruszył te przepisy, dokonując błędnej ich wykładni i niewłaściwie
stosując przez przyjęcie, iż w przypadku szkody górniczej polegającej na odchyleniu się
budynku od pionu sprawca szkody ponosi odpowiedzialność jedynie za odchylenie
wynoszące 10 mm/m. Jednakże Sąd drugiej instancji ani expressis verbis, ani w sposób
pośredni nie wyraził takiego zapatrywania. Stosownie do art. art. 39311
§ 1 k.p.c.
w brzmieniu sprzed zmiany dokonanej ustawą z dnia 22 grudnia 2004 r. o zmianie
ustawy – kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy – prawo o ustroju sądów
powszechnych (Dz. U. z 2005 r. Nr 13, poz. 98), w związku z art. 3 tej ustawy, Sąd
Najwyższy rozpoznający kasację związany jest – poza kwestią nieważności
postępowania – podstawami kasacji, co oznacza związanie także postacią i sposobem
zarzucanego w kasacji naruszenia prawa materialnego czy przepisów postępowania.
Podstawa rozpoznawanej kasacji, na której została ona oparta, jest zatem
nieusprawiedliwiona.
Należy zauważyć, że nawet gdyby Sąd Apelacyjny reprezentował pogląd
przypisany mu przez skarżącą, pogląd ten nie miał by wpływu na treść zaskarżonego
wyroku, skoro wobec ustalenia, że odchylenie od pionu budynku mieszkalnego powódki
wynosi więcej niż 10 mm/m, Sąd Apelacyjny uznał, iż stanowi to szkodę podlegająca
naprawieniu przez zasądzenie stosownego odszkodowania.
4
Z uzasadnienia rozpoznawanej kasacji wynika, że skarżąca kwestionuje sposób
ustalenia rozmiaru szkody doznanej przez nią na skutek zmniejszenia się wartości
rynkowej jej budynku mieszkalnego wobec odchylenia się go od pionu. Zarzut ten
dotyczy prawidłowości ustaleń, które w sprawie dokonane zostały na podstawie opinii
biegłego. Ustalenia te nie mogą być zwalczane w kasacji przez oparcie jej na podstawie
naruszenia prawa materialnego (art. 3931
pkt 1 k.p.c. w brzmieniu sprzed zmiany
dokonanej ustawą z dnia 22 grudnia 2004 r., w związku z art. 3 tej ustawy). Wprawdzie
w postępowaniu kasacyjnym ustalenia stanowiące podstawę wydania zaskarżonego
wyroku nie mogą być w ogóle podważane wprost, ale mogą być podważane pośrednio,
przez zarzucenie naruszenia przepisów postępowania, które zostały wadliwie
zastosowane lub niezastosowane przy dokonywaniu tych ustaleń. Podstawy
rozpoznawanej kasacji nie stanowi jednakże naruszenie przepisów postępowania (art.
3931
pkt 2 k.p.c. w brzmieniu sprzed zmiany dokonanej ustawą z dnia 22 grudnia 2004
r., w związku z art. 3 tej ustawy), a Sąd Najwyższy rozpoznający kasację, jak już wyżej
powiedziano, związana jest – poza kwestią nieważności postępowania – podstawami
kasacji.
Z przytoczonych względów Sad Najwyższy na podstawie art. 39312
k.p.c.
w brzmieniu sprzed zmiany dokonanej ustawą z dnia 22 grudnia 2004 r., w związku z
art. 3 tej ustawy, orzekł jak w sentencji.