Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CK 42/05
POSTANOWIENIE
Dnia 24 sierpnia 2005 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Elżbieta Skowrońska-Bocian (przewodniczący)
SSN Bronisław Czech
SSN Marek Sychowicz (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa Stowarzyszenia (…) w W.
przeciwko Miastu L.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 24 sierpnia 2005 r., kasacji strony
powodowej od postanowienia Sądu Apelacyjnego z dnia 14 października 2004 r., sygn.
akt I ACz (…),
uchyla zaskarżone postanowienie w części odrzucającej pozew.
Uzasadnienie
Pozwem z dnia 6 stycznia 2004 r. Stowarzyszenie (…) w W. wniosło o
zasądzenie od Miasta L., jako operatora sieci kablowej, kwoty 10 656,50 zł z odsetkami
ustawowymi tytułem wynagrodzenia za reemisję w sieci kablowej – w okresie od
kwietnia 2003 r. do dnia 7 października 2003 r. bez zawartej umowy, a w okresie od dnia
8 października 2003 r. do dnia 30 listopada 2003 r. na podstawie licencji ustawowej –
utworów z repertuaru reprezentowanych przez siebie twórców.
Pozwany podniósł, że w dniu 27 maja 2003 r. wystąpił do Komisji Prawa
Autorskiego o ustalenie braku obowiązku zawarcia umowy z powodem i jako żądanie
ewentualne wniósł o rozstrzygnięcie sporu związanego z zawarciem umowy, w
szczególności o ustalenie wysokości wynagrodzenia należnego powodowi. W związku z
2
tym wniósł o odrzucenie pozwu, względnie o zawieszenie postępowania w sprawie do
czasu rozstrzygnięcia sporu przez Komisję Prawa Autorskiego.
Postanowieniem z dnia 27 kwietnia 2004 r. Sąd Okręgowy w P. oddalił wniosek o
odrzucenie pozwu i zawiesił postępowanie w sprawie. Po rozpoznaniu zażalenia
powoda na to postanowienie w części dotyczącej zawieszenia postępowania, Sąd
Apelacyjny postanowieniem z dnia 14 października 2004 r. uchylił je i pozew odrzucił.
Sąd ten wyraził pogląd, że postępowanie prowadzone przez Komisję Prawa
Autorskiego, zmierzające do strzygnięcia sporu dotyczącego stosowania tabel
wynagrodzeń oraz sporu związanego z zawarciem umowy o reemisję, czasowo wyłącza
drogę sądową i uznał, że sporem takim jest spór wszczęty na skutek wystąpienia
pozwanego do Komisji Prawa Autorskiego z dnia 27 maja 2003 r.
Wymienione postanowienie Sądu Apelacyjnego w części odrzucającej pozew
powód zaskarżył kasacją. Podstawę kasacji stanowi naruszenie art. 386 § 3 k.p.c. przez
przyjęcie, że istnieją przesłanki do odrzucenia pozwu i naruszenie art. 108 ust. 5 ustawy
z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych przez przyjęcie, że
rozstrzygnięcie sporu będącego przedmiotem niniejszego postępowania zależy od
rozstrzygnięcia Komisji Prawa Autorskiego. Skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego
postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania.
Pozwany wniósł o oddalenie kasacji.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Według art. 108 ust. 3-7 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim
i prawach pokrewnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2000 r. Nr 80, poz. 904 ze zm.: dalej –
„p.a.p.p.”) Komisja Prawa Autorskiego (dalej: „Komisja”) zatwierdza lub odmawia
zatwierdzenia przedstawionych przez organizacje zbiorowego zarządzania prawami
autorskimi lub prawami pokrewnymi tabel wynagrodzeń za korzystanie z utworów lub
artystycznych wykonań objętych zbiorowym zarządzaniem (ust. 3) a także rozstrzyga
spory dotyczące stosowania wymienionych tabel oraz spory związane z zawarciem
pomiędzy operatorem sieci kablowej a organizacją zbiorowego zarządzania umowy o
reemisję w sieci kablowej utworów nadawanych w programach organizacji radiowych
i telewizyjnych (ust. 5); do tego drugiego postępowania stosuje się odpowiednio przepisy
Kodeksu postępowania cywilnego o postępowaniu przed sadem polubownym (ust. 6);
strona niezadowolona z rozstrzygnięcia Komisji może w terminie 14 dni od dnia
doręczenia rozstrzygnięcia wnieść powództwo do właściwego sądu okręgowego (ust. 7).
Trafnie Sąd Apelacyjny uznał, że z przytoczonego unormowania wynika, iż poddanie
3
przez ustawę sporów, których ono dotyczy, rozstrzygnięciu Komisji, wyłącza w tym
zakresie drogę sądową. Wyłączenie to oznacza, że w razie zaistnienia takich sporów
droga sądowa jest niedopuszczalna, wobec czego pozew zawierający żądanie ich
rozstrzygnięcia podlega odrzuceniu (art. 199 § 1 pkt 1 k.p.c.). Rozstrzygnięcie Komisji
jest dla stron wiążące. Strona niezadowolona z tego rozstrzygnięcia może jednakże w
terminie wskazanym w ustawie wystąpić z odpowiednim powództwem do sądu
powszechnego. Taka regulacja nie narusza więc konstytucyjnie zagwarantowanego
prawa do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji).
Dla rozstrzygnięcia kasacji istotne znaczenie ma odpowiedź na pytanie,
czy strony pozostają w sporze, którego dotyczy unormowanie art. 108 ust. 5-7 p.a.p.p.
Bliższego wyjaśnienia wymaga więc, o jakie spory chodzi w tym unormowaniu.
Dokonując wykładni art. 108 ust. 5 Pr. aut. należy przede wszystkim mieć
na uwadze, że wyniki tej wykładni przesądzają o dopuszczalności bądź
niedopuszczalności drogi sądowej. Oznacza to, że wyrażenia użyte w przepisie muszą
być wykładane ściśle. Niedopuszczalność drogi sądowej w sprawach z zakresu
stosunków cywilnoprawnych jest bowiem sytuacją wyjątkowa, odstępstwem od zasady,
że podmiot uprawniony może poszukiwać ochrony swoich praw przed sądem. Ponadto,
należy przyjąć założenie, że motywem działania ustawodawcy wprowadzającego
uregulowania zawarte w art. 108 ust. 5-7 p.a.p.p. było poddanie osądowi
wyspecjalizowanego organu kwestii związanych z wynagrodzeniami w zakresie
zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi oraz pewnej
kategorii sporów dotyczących zawarcia umowy lub stosowania tabel wynagrodzeń. W
tym ostatnim wypadku Komisja orzeka na zasadach zbliżonych do orzekania przez sąd
polubowny. Zawarte w ustawie uregulowanie o odpowiednim stosowaniu przepisów
kodeksu postępowania cywilnego o sądzie polubownym budzi zresztą – na co wskazuje
się w literaturze przedmiotu – poważne trudności interpretacyjne, ale pozostają one
poza zakresem rozważań w niniejszej sprawie.
Kierując się powyższymi względami, a w pierwszej kolejności dokonując wykładni
gramatycznej, należy przyjąć, że w obrębie sporów związanych ze stosowaniem tabel
pozostawać będą spory związane z zastosowaniem konkretnej stawki określonej w
zatwierdzonej już tabeli. Poza zakresem tego określenia pozostają natomiast spory
związane m.in. z wysokością stawek przyjętych w tabelach oraz kierowane przez
organizację zbiorowego zarządzania do operatora sieci kablowej żądania wypłaty
wynagrodzenia.
4
Określenie „spory związane z zawarciem umowy” także należy wykładać ściśle.
W ramach tego określenia mieszczą się sytuacje, gdy umowa nie została jeszcze
zawarta, a między organizacją zbiorowego zarządzania i operatorem sieci kablowej
powstał spór co do obowiązku jej zawarcia. Wątpliwe może być natomiast, czy
kompetencją Komisji objęte są spory związane z samą treścią przyszłej umowy, gdyż,
jak podkreśla się w literaturze przedmiotu, spory na etapie negocjacji są czymś
normalnym, a ponadto ustawa nie zawiera uregulowań dotyczących mediacji. Odnosząc
powyższe rozważania do stanu faktycznego rozpoznawanej sprawy trzeba zauważyć,
że powód wystąpił z żądaniem zapłaty przez pozwanego, jako operatora sieci kablowej,
za emitowane utwory z repertuaru twórców przez siebie reprezentowanych. Podstawę
prawną części żądania stanowi -art. 79 ust. 1 p.a.p.p., a pozostałej jego części – art. 24
ust. 4 tej ustawy w brzmieniu obowiązującym w okresie objętym tym żądaniem, który
wprowadził ustawową licencję dla operatorów sieci kablowych i nakładał na nich
obowiązek zapłaty wynagrodzenia. Tak sformułowane żądania pozostają poza
zakresem ustawowych określeń zawartych w art. 108 ust. 5 p.a.p.p. W sprawie nie
wystąpiła zatem czasowa niedopuszczalność drogi sądowej i odrzucenie pozwu
zaskarżonym postanowieniem nastąpiło z naruszeniem przepisów wskazanych w
kasacji.
Z przytoczonych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39315
k.p.c.
obowiązującego przed zmianą dokonaną ustawą z dnia 22 grudnia 2004 r. o zmianie
ustawy – kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy – prawo o ustroju sądów
powszechnych (Dz. U. z 2005 r. Nr 13, poz. 98), w związku z art. 3 tej ustawy,
postanowił jak w sentencji.