Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CK 91/05
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 22 września 2005 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Mirosława Wysocka (przewodniczący)
SSN Bronisław Czech
SSN Barbara Myszka (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji Spółki z o.o. w O.
przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowowej "P.(…)" w O. o zapłatę, po rozpoznaniu na
rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 22 września 2005 r., kasacji strony pozwanej od
wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 9 listopada 2004 r., sygn. akt I ACa (…),
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi Apelacyjnemu do
ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach
postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy w O. – po rozpoznaniu sprawy z powództwa Przedsiębiorstwa
Wodociągów i Kanalizacji spółki z o.o. w O. przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej
„P.(…)” w O. o zapłatę – wyrokiem z dnia 18 maja 2004 r. zasądził od pozwanej na
rzecz powódki kwotę 30 891,84 zł, przyjmując za podstawę rozstrzygnięcia następujący
stan faktyczny.
2
W dniu 14 kwietnia 1988 r. strony zawarły umowę, zgodnie z którą powódka
zobowiązała się dostarczać wodę do nieruchomości pozwanej i odbierać z niej ścieki
sanitarne. Rozliczenia za świadczone usługi miały być dokonywane na podstawie
żądania zapłaty, a opłaty ustalane w oparciu o obowiązujące w tym zakresie przepisy.
Strony uzgodniły przy tym, że zmiana opłat będzie obowiązywała bez potrzeby
wprowadzania odrębnych postanowień do zawartej przez nie umowy. Uchwałą z dnia 3
lipca 2001 r. Zarząd Miasta O. ustalił, poczynając od dnia 1 października 2001 r., opłaty
w wysokości: 1,69 zł za 1 m3
wody pobieranej z urządzeń zaopatrzenia w wodę i 1,99 zł
za 1 m3
ścieków wprowadzonych do urządzeń kanalizacyjnych powodowej spółki.
Natomiast uchwałą z 27 listopada 2001 r. podwyższył te opłaty, poczynając od dnia 1
stycznia 2002 r., do kwot: 1, 89 zł za 1 m3
wody i 2,27 zł za 1 m3
ścieków. Zmiany
powyższe zostały podane do publicznej wiadomości w prasie i przekazane na piśmie
odbiorcom usług. W okresie od września 2001 r. do maja 2002 r. pozwana dokonywała
tylko częściowej zapłaty należności za świadczone przez powódkę usługi, nie
uwzględniła bowiem podwyżek dokonanych uchwałami z 3 lipca i z 27 listopada 2001 r.
W sprawie istotne było – stwierdził Sąd Okręgowy – rozstrzygnięcie dwóch
kwestii: na jakiej podstawie należy określić stan odprowadzonych przez pozwaną
ścieków i w jaki sposób ustalić wartość świadczeń spełnionych przez powódkę w okresie
objętym sporem. Pozwana zużywała wprawdzie część dostarczanej wody na
pielęgnację terenów zielonych znajdujących się w jej zasobach, jednak okoliczność ta
pozostaje bez znaczenia dla określenia stanu odprowadzonych ścieków. Zgodnie
bowiem z § 4 ust. 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 18 grudnia 1996 r. w sprawie
urządzeń zaopatrzenia w wodę i urządzeń kanalizacyjnych oraz zasad ustalania opłat za
wodę i wprowadzanie ścieków (Dz. U. Nr 151, poz. 716 ze zm. – dalej: „rozporządzenie
z dnia 18 grudnia 1996 r.”), w braku urządzeń pomiarowych ilość odprowadzanych
ścieków przyjmuje się jako równą ilości pobranej wody z publicznych, własnych i innych
źródeł wody. Zatem ilość ścieków odprowadzonych przez pozwaną w okresie objętym
sporem musi być określona jako równa ilości zużytej i zmierzonej wody, budynki
pozwanej były bowiem wyposażone w wodomierze główne. Oznacza to, że powódka
prawidłowo wyliczyła zarówno ilość zużytej wody, jak i odprowadzonych ścieków. Nie
budzi również zastrzeżeń – stwierdził dalej Sąd Okręgowy – sposób ustalenia wartości
świadczeń spełnionych przez powódkę w okresie objętym sporem, był bowiem zgodny z
art. 4 ustawy z dnia 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej (Dz. U. z 1997 r. Nr 9,
3
poz. 43 ze zm.). Z powyższych względów Sąd Okręgowy, uznając żądanie kwoty
30 891,84 zł za uzasadnione, na podstawie § 7 umowy orzekł, jak w sentencji.
Apelację pozwanej od tego wyroku Sąd Apelacyjny oddalił wyrokiem z dnia 9
listopada 2004 r., przeprowadzając następującą argumentację.
Od początku procesu sporna była kwestia związania stron umową zawartą 14
kwietnia 1988 r. między pozwaną i Wojewódzkim Przedsiębiorstwem Wodociągów i
Kanalizacji w O. Sąd Apelacyjny uzupełnił w odnośnym zakresie ustalenia Sądu
pierwszej instancji i ustalił, że powodowa spółka, będąca jednoosobową spółką Gminy
O., powstała w wyniku przekształcenia Wojewódzkiego Przedsiębiorstwa Wodociągów i
Kanalizacji w O., wobec czego jest następczynią prawną tego Przedsiębiorstwa. Tym
samym powódka stała się stroną umowy zawartej z pozwaną w dniu 14 kwietnia 1988 r.
Zgodnie z § 7 ust. 5 tej umowy, zmiana opłat miała obowiązywać strony bez potrzeby
wprowadzania odrębnych postanowień, a zgodnie z jej § 10 ust. 1, każda ze stron mogła
rozwiązać umowę na piśmie za 14 – dniowym wypowiedzeniem. Korzystając z tego
uprawnienia, pozwana Spółdzielnia pismem z dnia 29 grudnia 1999 r. wypowiedziała
powódce umowę o dostawę wody i odbiór ścieków ze skutkiem na dzień 15 stycznia
2000 r. i uczyniła to skutecznie, bowiem przewidziane w § 7 ust. 5 wyłączenie potrzeby
wprowadzania aneksów w razie zmiany wysokości opłat nie wyłączało dalej idącego
uprawnienia każdej ze stron do rozwiązania umowy z zachowaniem ustalonego trybu.
Powódka dochodziła różnicy między należnością za dostarczoną wodę i odbiór
ścieków w okresie od września 2001 r. do maja 2002 r., obliczoną z uwzględnieniem
podwyżek wynikających z uchwał podjętych w dniach 3 lipca i 27 listopada 2001 r., a
kwotą uiszczoną w tym okresie przez pozwaną. Pozwana nie uznawała bowiem
dokonanej zmiany wysokości opłat i realizowała wystawiane przez powódkę faktury tylko
częściowo. Ilość wody zużytej przez pozwaną wynikała z odczytów stanu liczników
zainstalowanych przy zaworach głównych i na tej samej podstawie powódka – wobec
braku odrębnych urządzeń pomiarowych – określiła ilość odprowadzonych ścieków.
W okresie objętym żądaniem strony nie były wprawdzie związane umową,
podstawę dochodzonego roszczenia stanowią jednak – stwierdził Sąd Apelacyjny –
przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu (art. 405 – 409 k.c.). Nieuiszczenie należności
za świadczone usługi było bowiem równoznaczne z bezpodstawnym wzbogaceniem
pozwanej, które skutkuje powstaniem obowiązku wydania uzyskanych korzyści.
Wielkość tych korzyści jest równoważna wartości liczonej stanem zużycia wody i stawek
opłat ustalonych uchwałami podjętymi w dniach 7 lipca i 27 listopada 2001 r. Wniosek
4
pozwanej zmierzający do powołania biegłego w celu zbadania rzeczywistych kosztów
usług świadczonych przez powódkę należało uznać, zdaniem Sądu Apelacyjnego, za
bezprzedmiotowy ze względu na regulację zawartą w § 4 ust. 3 rozporządzenia z dnia
18 grudnia 1996 r., zgodnie z którą w razie braku urządzeń pomiarowych ilość
odprowadzanych ścieków przyjmuje się jako równą ilości pobranej wody z publicznych,
własnych i innych źródeł wody. W zakresie rozważanej problematyki nastąpiła zmiana
stanu prawnego, ponieważ z dniem 14 stycznia 2002 r. weszła w życie ustawa z dnia 7
czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu
ścieków, utraciło również moc rozporządzenie z dnia 18 grudnia 1996 r. Nowe regulacje
nie miały jednak zastosowania – skonstatował Sąd Apelacyjny – do cen oraz stawek
opłat ustalonych w okresie objętym sporem. Po wejściu w życie ustawy z dnia 15
grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. Nr 122, poz. 1319)
aktualny stał się przewidziany w niej odrębny tryb ochrony przed nieuzasadnionym
wzrostem opłat i cen, polegający na możliwości kwestionowania wygórowanej ceny
przez złożenie odpowiedniego wniosku do Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i
Konsumentów, jednak skarżąca z tego trybu nie skorzystała. Konkludując Sąd
Apelacyjny uznał, że rozstrzygnięcie Sądu pierwszej instancji odpowiada prawu, z tym
tylko, że podstawę prawną zasądzenia kwoty 30 891,84 zł stanowić powinien przepis
art. 405 k.c.
W kasacji od wyroku Sądu Apelacyjnego pozwana – powołując się na obydwie
podstawy określone w art. 3931
k.p.c. – wnosiła o jego uchylenie i przekazanie sprawy
do ponownego rozpoznania. W ramach pierwszej podstawy kasacyjnej wskazała na
naruszenie: art. 405 w związku z art. 409 k.c. oraz art. 2 i art. 32 Konstytucji przez
nienależyte ustalenie wysokości bezpodstawnego wzbogacenia spowodowane
nieuwzględnieniem kosztów, jakie ponosiła z racji pośredniczenia w dostarczaniu wody
na rzecz mieszkańców, pominięciem faktu zużywania wody na podlewanie terenów
zielonych i nieuwzględnieniem zarzutu wadliwego wyliczenia wysokości kwot
wynikających z przedstawionych faktur, rozporządzenia z dnia 18 grudnia 1996 r. w
związku z art. 92, art. 198 i art. 190 Konstytucji przez przyjęcie, że ma ono zastosowanie
do ustalonego stanu faktycznego pomimo wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 19
kwietnia 1999 r., U 3/98, orzekającego o nieważności § 3 ust. 1 pkt 1 tego
rozporządzenia, i art. 98 – 107 ustawy z dnia 24 października 1974 r. – Prawo wodne,
ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym
odprowadzaniu ścieków oraz rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 marca
5
2002 r. w sprawie określania taryf, wzoru wniosku o zatwierdzenie taryf oraz warunków
rozliczeń za zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków (Dz. U.
Nr 26, poz. 257 – dalej: „rozporządzenie z dnia 12 marca 2002 r.”) przez ich błędną
wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, co w konsekwencji doprowadziło do uznania, że
roszczenie powódki jest uzasadnione w pełnej wysokości. W ramach drugiej podstawy
postawiła natomiast zarzut naruszenia: art. 217 § 1 i 2, art. 224, art. 227 i art. 278 w
związku z art. 380 i art. 391 § 1 k.p.c. przez pominięcie dowodu z opinii biegłego na
okoliczność rodzaju i wysokości kosztów, jakie ponosiła w związku ze świadczeniem
przez powódkę usług wodno – kanalizacyjnych, oraz na okoliczność kosztów
ponoszonych przez powódkę na rzecz innych indywidualnych odbiorców, które
podlegają uwzględnieniu przy ustalaniu cen za usługi wodno – kanalizacyjne, art. 378 §
1 w związku z art. 387 § 1, art. 328 § 2, art. 108 § 1 k.p.c. i art. 24 ustawy z dnia 13
czerwca 1967 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (jedn. tekst: Dz. U. z 2002
r. Nr 9, poz. 88 ze zm.) przez nieustosunkowanie się do zarzutu niezwrócenia zaliczki
pobranej na biegłego, art. 233 § 1 w związku z art. 230, art. 217 § 1 i art. 328 § 2 w
związku z art. 391 § 1 k.p.c. przez pominięcie dowodów dotyczących kosztów
ponoszonych przez nią w związku z dostarczaniem wody i odprowadzaniem ścieków, w
tym zestawień kosztów załączonych do odpowiedzi na pozew, art. 233 § 1 w związku z
art. 3, art. 217, art. 224 § 1, art. 227 i art. 328 § 2 w związku z art. 391 § 1, art. 378 § 1 i
art. 387 § 1 k.p.c. przez wyprowadzenie z zebranego materiału dowodowego wniosków
wewnętrznie sprzecznych, niezgodnych z zasadami logiki i poprawnego rozumowania,
art. 25 § 2 w związku z art. 391 i art. 378 § 1 k.p.c. przez nieustosunkowanie się do
podniesionego zarzutu błędnego wyliczenia przez powódkę wartości przedmiotu sporu,
art. 98 k.p.c. przez jego niewłaściwe zastosowanie, i wreszcie art. 101 i art. 102 związku
z art. 192, art. 391 i art. 387 § 1 k.p.c. przez ich pominięcie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Na wstępie trzeba zaznaczyć, że – ze względu na regulację zawartą w art. 3
ustawy z dnia 22 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego
oraz ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 2005 r. Nr 13, poz. 98) –
do rozpoznania złożonej kasacji stosuje się przepisy Kodeksu postępowania cywilnego
w brzmieniu obowiązującym przed dniem 6 lutego 2005 r. i w takim brzmieniu będą one
powoływane w uzasadnieniu. Rozważania trzeba jednak rozpocząć od odniesienia się
do zarzutów postawionych w ramach pierwszej podstawy kasacyjnej, zwłaszcza od
przedstawienia stanu prawnego obowiązującego w okresie objętym żądaniem,
6
obowiązujące regulacje przesądzają bowiem o zakresie koniecznego postępowania
dowodowego, a tej kwestii dotyczą przede wszystkim zarzucane uchybienia procesowe.
W czasie od września 2001 r. do maja 2002 r. regulacja problematyki
zaopatrzenia w wodę i odprowadzania ścieków ulegała sukcesywnym zmianom. W
całym tym okresie obowiązywała ustawa z dnia 20 grudnia 1996 r. o gospodarce
komunalnej (Dz. U. z 1997 r. Nr 9, poz. 43 ze zm.). Zgodnie z jej art. 4, jeżeli przepisy
szczególne nie stanowiły inaczej, o wysokości cen i opłat albo o sposobie ustalania cen i
opłat za usługi komunalne o charakterze użyteczności publicznej, postanawiały organy
stanowiące jednostek samorządu terytorialnego. Natomiast organy stanowiące
jednostek samorządu terytorialnego mogły powierzyć uprawnienia, o których mowa,
zarządom tych jednostek. Do 31 grudnia 2001 r. obowiązywała jeszcze ustawa z dnia 24
października 1974 r. – Prawo wodne (Dz. U. Nr 38, poz. 230 ze zm. – dalej: „Pr. wodne
z 1974 r.”) i wydane na podstawie art. 107 ust. 3 tej ustawy rozporządzenie z dnia 18
grudnia 1996 r. Z dniem 1 stycznia 2002 r. weszła natomiast w życie ustawa z dnia 18
lipca 2001 r. – Prawo wodne (Dz. U. Nr 115, poz. 1229 ze zm.) i równocześnie utraciło
moc rozporządzenie z dnia 18 grudnia 1996 r. Z kolei w dniu 14 stycznia 2002 r. weszła
w życie ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym
odprowadzaniu ścieków (Dz. U. Nr 72, poz. 747 ze zm. – dalej: „u.z.z.w.”). Na podstawie
art. 23, art. 25 i art. 27 ust. 2 tej ustawy wydane zostało rozporządzenie z dnia 12 marca
2002 r., które obowiązywało od 9 kwietnia 2002 r.
Jak trafnie zauważyła skarżąca, Trybunał Konstytucyjny wyrokiem z dnia 19
kwietnia 1999 r., U 3/98 (OTK 1999, nr 4, poz. 70) orzekł, że § 3 ust. 1 pkt 1
rozporządzenia z dnia 18 grudnia 1996 r. jest niezgodny z art. 107 ust. 3 pkt 3 Pr.
wodnego z 1974 r., ponieważ wykracza poza zakres upoważnienia ustawowego, a tym
samym jest niezgodny z art. 92 ust. 1 Konstytucji; przepis ten utracił moc z dniem 23
kwietnia 1999 r. W uzasadnieniu powołanego wyroku Trybunał Konstytucyjny podkreślił,
że ustawodawca w art. 107 ust. 3 pkt 3 Pr. wodnego z 1974 r. upoważnił Radę Ministrów
do określenia w drodze rozporządzenia zasad ustalania i poboru opłat za wodę
pobieraną z urządzeń zaopatrzenia w wodę i za ścieki wprowadzane do urządzeń
kanalizacyjnych stanowiących własność Państwa, tymczasem zakresem rozporządzenia
z dnia 18 grudnia 1996 r., po jego nowelizacji dokonanej rozporządzeniem z dnia 13
października 1998 r. (Dz. U. Nr 132, poz. 862), objęte zostały także wspomniane
urządzenia stanowiące własność jednostek samorządu terytorialnego i komunalnych
osób prawnych. Stanowi to – stwierdził Trybunał – przekroczenie granic upoważnienia
7
przewidzianego w art. 107 ust. 3 pkt 3 Pr. wodnego z 1974 r. i tym samym ogranicza
zastosowanie rozporządzenia z dnia 18 grudnia 1996 r. do opłat za wodę pobieraną z
urządzeń zbiorowego zaopatrzenia w wodę i za ścieki wprowadzane do zbiorczych
urządzeń kanalizacyjnych, będących własnością Skarbu Państwa.
Przepis art. 107 ust. 3 pkt 3 Pr. wodnego z 1974 r. uległ nowelizacji z dniem 23
lutego 2000 r. (Dz. U. z 2000 r., Nr 12, poz. 136) i od tej daty upoważniał Radę
Ministrów do określenia w drodze rozporządzenia zasad ustalania i poboru opłat za
wodę pobieraną z urządzeń zaopatrzenia w wodę i za ścieki wprowadzane do urządzeń
kanalizacyjnych stanowiących własność Skarbu Państwa lub jednostek samorządu
terytorialnego, stosowania ulg i zwolnień od tych opłat oraz organy właściwe w tych
sprawach. Nowe rozporządzenie na podstawie znowelizowanej delegacji nie zostało
jednak wydane.
W tej sytuacji skarżąca trafnie podniosła, że wskazywany przez Sądy Orzekające
przepis § 4 ust. 3 rozporządzenia z dnia 18 grudnia 1996 r. nie mógł stanowić
bezpośredniej podstawy ustalenia stanu ścieków odprowadzonych z jej nieruchomości w
całym okresie objętym żądaniem, ponieważ rozporządzenie to miało zastosowanie tylko
do opłat za ścieki wprowadzane do zbiorczych urządzeń kanalizacyjnych, będących
własnością Skarbu Państwa i to tylko do końca 2001 r. Skarżąca pominęła jednak
istotną okoliczność, tę mianowicie, że od dnia 14 stycznia 2002 r. obowiązywała
powoływana już ustawa o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu
ścieków, która wprowadziła regulacje odmienne od koncepcji prezentowanych w toku
procesu przez skarżącą. Art. 6 tej ustawy stanowi bowiem, że dostarczanie wody lub
odprowadzanie ścieków odbywa się na podstawie umowy zawartej między
przedsiębiorstwem wodociągowo – kanalizacyjnym a odbiorcą usług, jeżeli jednak
nieruchomość jest zabudowana budynkiem wielolokalowym lub budynkami
wielolokalowymi umowa jest zawierana z ich właścicielem lub z zarządcą (ust. 1 i ust. 5).
Tylko wyjątkowo, jeżeli spełnione są przesłanki określone w ust. 6 powołanego artykułu,
przedsiębiorstwo wodociągowo – kanalizacyjne, na wniosek właściciela lub zarządcy
budynku wielolokalowego, zawiera umowę o zaopatrzenie w wodę lub odprowadzanie
ścieków także z osobą korzystającą z lokalu. Zawieranie umowy o zaopatrzenie w wodę
lub odprowadzanie ścieków z właścicielem budynku wielolokalowego oznacza
natomiast, że koszty, których odliczenia domagała się w niniejszej sprawie skarżąca,
obciążają odbiorcę usług. Zatem kwestia ta została ostatecznie rozstrzygnięta przez
ustawodawcę w sposób odmienny od oczekiwań skarżącej. Znalazło to dodatkowe
8
potwierdzenie w art. 26 u.z.z.w., który po nowelizacji, dokonanej z dniem 17 sierpnia
2005 r. (Dz. U. 2005 r. Nr 85, poz. 729) stanowi, że jeżeli odbiorcą usług jest wyłącznie
właściciel lub zarządca budynku wielolokalowego lub budynków wielolokalowych, jest on
obowiązany do rozliczenia kosztów tych usług; suma obciążeń za wodę lub ścieki nie
może być przy tym wyższa od ponoszonych przez właściciela lub zarządcę na rzecz
przedsiębiorstwa wodociągowo – kanalizacyjnego.
Konkludując ten wątek rozważań trzeba stwierdzić, że brak przekonujących
argumentów, które mogłyby przemawiać za odmiennym ujęciem rozważanej kwestii w
okresie od września 2001 r. do 14 stycznia 2002 r. i obciążeniem powódki obowiązkiem
rozliczenia kosztów usług, których odbiorcą był właściciel budynku wielolokalowego.
Nie można też podzielać zapatrywania skarżącej w kwestii sposobu ustalania
ilości odprowadzanych ścieków. W obowiązującej od dnia 14 stycznia 2002 r. ustawie o
zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków kwestia ta
rozstrzygnięta została przez ustawodawcę w sposób niebudzący wątpliwości. Zgodnie z
art. 27 tej ustawy, ilość odprowadzonych ścieków ustala się na podstawie wskazań
urządzeń pomiarowych (ust. 4); w razie braku urządzeń pomiarowych ilość tę ustala się
jako równą ilości wody pobranej (ust. 5); w rozliczeniach ilości odprowadzonych ścieków
ilość bezpowrotnie zużytej wody uwzględnia się wyłącznie w przypadkach, gdy wielkość
jej zużycia na ten cel ustalona jest na podstawie dodatkowego wodomierza
zainstalowanego na koszt odbiorcy usług (ust. 6). Skarżąca nie posiadała odpowiednich
urządzeń pomiarowych, dlatego trzeba przyjąć, że właściwym kryterium pozwalającym
ustalić ilość ścieków odprowadzonych z jej nieruchomości także w czasie od września
2001 r. do 14 stycznia 2002 r. była ilość pobranej przez nią wody. Nie można nie
dostrzegać, że tak również – w braku urządzeń pomiarowych – ustalano ilość
odprowadzanych ścieków do zbiorczych urządzeń kanalizacyjnych stanowiących
własność Skarbu Państwa (§ 4 ust. 3 rozporządzenia z dnia 18 grudnia 1996 r.). Zatem
Sąd Apelacyjny w ostatecznym wyniku trafnie przyjął, że – wobec braku urządzeń
pomiarowych – podstawę ustalenia ilości ścieków oprowadzonych z nieruchomości
skarżącej stanowić powinna ilość pobranej przez nią wody i w związku z tym
powoływanie biegłego na tę okoliczność było bezprzedmiotowe. Trafnie też Sąd
Apelacyjny uznał, że podstawę żądania wynagrodzenia za dostarczoną wodę i
odprowadzone ścieki stanowią przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu. Stanowisko
takie zajął już Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 5 lutego 1998 r., III CZP 71/97 (OSNC
1998, nr 9, poz. 131) i skład orzekający Sądu Najwyższego w pełni je podziela.
9
Stosowanie art. 405 k.c. jest bowiem uzasadnione, jeżeli istnieje stan bezpodstawnego
wzbogacenia po jednej i zubożenia po drugiej stronie, przy czym między zubożeniem a
wzbogaceniem zachodzi tego rodzaju związek, że zubożenie jest funkcją wzbogacenia i
na odwrót. W niniejszej sprawie wartością wzbogacenia istniejącego w chwili
wyrokowania jest wydatek, który skarżąca powinna ponieść tytułem wynagrodzenia za
zużytą wodę i odprowadzone ścieki.
Podniesione przez skarżącą zarzuty dotyczące zarówno nieuwzględnienia
kosztów pośredniczenia w dostarczaniu wody na rzecz mieszkańców, jak i przyjęcia
wadliwej zasady ustalenia stanu odprowadzonych ścieków okazały się nieuzasadnione,
nie można jednak odmówić skarżącej racji, gdy podnosi, że Sąd Apelacyjny nie
ustosunkował się do zarzutu wadliwego wyliczenia wysokości kwot wynikających z
przedstawionych faktur. Już w odpowiedzi na pozew skarżąca zakwestionowała
wysokość dochodzonej kwoty, podniosła bowiem, że według przedstawionych faktur
powinna zapłacić powódce kwotę 2 727 557,26 zł, a zapłaciła – 2 332 438,90 zł, wobec
czego przedmiotem sporu powinna być kwota 395 118,36 zł, a nie 415 336 zł. Ze
względu na to, że Sąd pierwszej instancji nie odniósł się do postawionego zarzutu
skarżąca powtórzyła go w apelacji. Wywodziła, że po uwzględnieniu dokonanej przez
nią w dniu 28 stycznia 2003 r. zapłaty kwoty 384 444,16 zł powództwo powinno być
ograniczone do kwoty 10 674,20 zł, a nie – jak miało to miejsce – do 30 891,84 zł. Sąd
Apelacyjny – jak trafnie zauważyła skarżąca – nie ustosunkował się do tych wywodów,
wobec czego podniesiony w ramach drugiej podstawy kasacyjnej zarzut obrazy
przepisów zarówno art. 328 § 2, jak i art. 378 § 1 k.p.c. należy uznać za uzasadniony.
Powoduje to konieczność uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania.
Trzeba dodać, że wbrew odmiennym zapatrywaniom skarżącej w sprawie nie
doszło do naruszenia przepisów art. 217, art. 224, art. 227 i art. 278 w związku z art.
380 i 391 § 1 k.p.c. na skutek pominięcia dowodu z opinii biegłego, gdyż – jak była już o
tym mowa – ów dowód nie dotyczył faktu o istotnym znaczeniu dla rozstrzygnięcia
sprawy, a tylko takie fakty są przedmiotem dowodu. Uszło też uwagi skarżącej, że
zarzut niezwrócenia przez Sąd pierwszej instancji zaliczki na pokrycie wydatków nie
wypełnia podstawy kasacyjnej z art. 3931
pkt 2 k.p.c., podstawa ta bowiem obejmuje
jedynie uchybienia mogące mieć wpływ na wynik sprawy. Dotyczy to także
rozstrzygnięcia o kosztach procesu, od którego notabene kasacja nie przysługuje (zob.
10
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 grudnia 1996 r., I CZ 30/96, OSNC 1997, nr
3, poz. 34).
Z przytoczonych wyżej powodów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39313
§ 1 i art.
108 § 2 w związku z art. 39319
k.p.c. orzekł, jak w sentencji.