Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CK 342/05
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 20 grudnia 2005 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Henryk Pietrzkowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Maria Grzelka
SSN Zbigniew Strus
w sprawie z powództwa S.(...) GmbH & Co przeciwko M. G.
o zapłatę oraz z powództwa wzajemnego M. G. przeciwko S.(...) GmbH & Co, po
rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 20 grudnia 2005 r.,
kasacji M. G. od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 24 stycznia 2005 r., sygn. akt I ACa
(...),
oddala kasację i zasądza od M. G. na rzecz powodowej Spółki kwotę 1.800 (jeden
tysiąc osiemset ) zł tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
Sąd Apelacyjny rozpoznając sprawę po raz trzeci, w następstwie dwukrotnego
uchylenia przez Sąd Najwyższy jego wcześniejszych wyroków i przekazania sprawy do
ponownego rozpoznania, wyrokiem z dnia 24 stycznia 2005 r. oddalił apelację powoda
wzajemnego, co oznacza zaakceptowanie wyroku Sądu Okręgowego oddalającego
powództwo wzajemne. Przedmiotem powództwa wzajemnego było żądanie zasądzenia
– tytułem odszkodowania za nienależyte wykonanie umowy - kwoty 50.000 marek
2
niemieckich, które na rozprawie apelacyjnej zmienione zostało na żądanie zasądzenia
kwoty 107 000 zł.
Sąd Apelacyjny wskazał, że w uzasadnieniu wyroku z dnia 23 lipca 2004 r., na
podstawie którego Sąd Najwyższy uchylił wcześniejszy wyrok Sądu Apelacyjnego i
przekazał sprawę do ponownego rozpoznania, wyrażony został pogląd, że powodowi
wzajemnemu nie należy się świadczenie wyrażone w walucie obcej. Sąd Apelacyjny,
podzielając także stanowisko wyrażone w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 30
października 1990 r., I CR 371/90 (OSNC 1991, nr 10-12, poz. 133), zgodnie z którym
świadczenie odszkodowawcze powinno być wyrażone w pieniądzu polskim także
wówczas, gdy w zobowiązaniu podstawowym przedmiotem świadczenia była waluta
obca” – wskazał na bezzasadność roszczenia odszkodowawczego zgłoszonego przez
powoda wzajemnego a określonego w walucie obcej. W ocenie Sądu Apelacyjnego
dokonana przez powoda wzajemnego zmiana żądania polegająca na zgłoszeniu
roszczenia w walucie polskiej wynika jedynie z przedstawionego przez Sąd Najwyższy
poglądu prawnego, a to nie stanowi okoliczności, która mogłaby uzasadniać
dopuszczalną na gruncie art. 383 k.p.c. zmianę żądania. Sąd Apelacyjny podniósł
ponadto, że utrata przez marki niemieckie waloru środka płatniczego również nie
uzasadnia zmiany żądania, okoliczność ta nie pozostaje bowiem w związku z
zasadnością pierwotnie zgłoszonego żądania.
Kasacja powoda wzajemnego oparta została na podstawie naruszenia prawa
procesowego – art. 383 k.p.c. przez błędną jego wykładnię polegającą na uznaniu, że
zmiana w postępowaniu apelacyjnym waluty dochodzonego roszczenia pieniężnego
oznacza niedopuszczalne wystąpienie z nowym roszczeniem, a także naruszeniu art.
386 § 4 k.p.c. przez nierozpoznanie istoty sprawy. Skarżący wnosił o uchylenie
zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego
rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja nie zasługiwała na uwzględnienie. W postępowaniu apelacyjnym
obowiązuje zakaz występowania z nowymi roszczeniami. Wyjątek od tej reguły
obwarowany jest przesłanką „zmiany okoliczności”, która, jeśli zaistnieje, uzasadnia
żądanie zamiast pierwotnego przedmiotu sporu jego wartości lub innego przedmiotu, a
w sprawach o świadczenie powtarzające się można nadto rozszerzyć żądanie pozwu o
świadczenia za dalsze okresy (art. 383 k.p.c.).Na tle uregulowania przyjętego w art. 383
k.p.c. nie może budzić zastrzeżeń stwierdzenie, że jeżeli żądanie zasądzenia roszczenia
3
w określonej walucie było dopuszczalne, to utrata przez tę walutę właściwości środka
płatniczego stanowi „zmianę okoliczności” w rozumieniu art. 383 k.p.c. i uzasadnia w
postępowaniu apelacyjnym zmianę waluty dochodzonego roszczenia. W rozpoznawanej
sprawie taka sytuacja jednak nie zachodzi. Powód wzajemny dochodził w postępowaniu
przed sądem pierwszej instancji roszczenia, które było niedopuszczalne z tego względu,
że zostało wyrażone zamiast w pieniądzu polskim – w walucie obcej, a konkretnie w
markach niemieckich. Na ten aspekt sprawy zwrócił uwagę Sąd Najwyższy uchylając po
raz drugi wyrok Sądu Apelacyjnego. Roszczenie powoda jako niedopuszczalne ze
wskazanej przyczyny, zostało oddalone. Powód wzajemny dokonał w postępowaniu
apelacyjnym zmiany waluty dochodzonego roszczenia tylko w celu przekształcenia
roszczenia niedopuszczalnego w dopuszczalne. Tego rodzaju przekształcenie nie jest
możliwe w świetle art. 383 k.p.c., nie takiemu bowiem celowi służy uregulowanie
przyjęte w tym przepisie. Przekształcenie przedmiotu żądania na podstawie art. 383
k.p.c. dla swej skuteczności musi być oparte na takiej zmianie okoliczności, która
uniemożliwia popieranie pierwotnego dopuszczalnego roszczenia. Dodać należy, że w
stanie faktycznym sprawy okoliczność, że marka niemiecka straciła funkcje płatnicze po
wprowadzeniu z dniem 1 stycznia 2002 r. w wielu państwach członkowskich Unii
Europejskiej wspólnej waluty euro, nie mogła mieć żadnego znaczenia.
Z przytoczonych względów kasację jako niedopuszczalną należało oddalić (art.
39312
k.p.c. w zw. z art. 3 ustawy z dnia 22 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks
postępowania cywilnego oraz ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych, Dz. U. z
2005 r. Nr 13, poz.98).