Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CZ 121/05
POSTANOWIENIE
Dnia 11 stycznia 2006 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Helena Ciepła (przewodniczący)
SSN Marek Sychowicz
SSN Krzysztof Pietrzykowski (sprawozdawca)
w sprawie ze skargi J.L.
o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem
Sądu Apelacyjnego z dnia 3 lutego 2004 r. syg. akt [...]
z powództwa "E." Spółki Akcyjnej
przeciwko J.L. i J.L.
o zapłatę 2.063.046,64 zł,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 11 stycznia 2006 r.,
zażalenia skarżącego J.L.
na postanowienie Sądu Apelacyjnego
z dnia 16 września 2005 r., sygn. akt [...],
uchyla zaskarżone postanowienie.
2
Uzasadnienie
W skardze z dnia 23 marca 2005 r. J.L. domagał się wznowienia
postępowania w sprawie z powództwa „E.” Spółki Akcyjnej przeciwko J. i J.
małżonkom L. o zapłatę 2.063.046,64 zł, zakończonej prawomocnym wyrokiem
Sądu Apelacyjnego z dnia 3 lutego 2004 r. Jako podstawę wznowienia powołał
przepis art. 403 § 2 k.p.c. W uzasadnieniu podał, że po prawomocnym zakończeniu
postępowania wykrył nowe środki dowodowe, które mogły mieć wpływ na wynik
sprawy, a z których nie mógł skorzystać w poprzednim postępowaniu. Tymi
środkami dowodowymi skarżący chciał wykazać, że powód w chwili wypełniania
weksla gwarancyjnego wystawionego przez pozwanego, a poręczonego przez
pozwaną, tj. w dniu 16 lipca 2001 r., nie był właścicielem 200 terminali
komputerowych, których odkupienia żądał od pozwanych, a więc nie był
uprawniony do takiego żądania, a co za tym idzie nie był czynnie legitymowany
w poprzednim procesie. Jego zdaniem tę okoliczność pozwany mógł udowodnić
dopiero po tym, gdy pełnomocnik pozwanej T.L. w toku sprawy [...] przed Sądem
Okręgowym w K. w dniu 25 lutego 2005 r. otrzymał odpis pisma powoda z dnia 14
lutego 2005 r., do którego były załączone dwa dokumenty, mianowicie: protokół z
oględzin terminali komputerowych w liczbie 400 sztuk z dnia 19 lipca 2001 r., w
którym jest zaznaczone, że terminale noszą oznaczenie „przewłaszczone na Bank
[…] SA i Towarzystwo P. SA”, oraz notatka sporządzona ze spotkania
przedstawicieli EE. SA, Banku oraz E. SA i M. spółki z o.o., w której również
zaznaczono, że terminale stanowią własność powoda i są przechowywane w stanie
nienaruszonym wraz z oznaczeniem przewłaszczenia na Bank […] SA oraz „P.”
SA - obecnie „E.H.” SA. Ponadto w tamtej sprawie powód ujawnił dokument w
postaci swojego pisma do Towarzystwa z 11 października 2001 r., w którym
informuje, że przewłaszczone terminale komputerowe znajdują się w siedzibie
powoda i są ubezpieczone od szkód majątkowych zgodnie z wymaganiami umowy
kredytowej i umów przewłaszczenia przedmiotu leasingu. Z faktu przewłaszczenia
terminali komputerowych skarżący wywodzi brak uprawnienia powoda do
wypełnienia weksla wystawionego przez skarżącego i braku legitymacji procesowej
w procesie o zapłatę należności z weksla. Skarżący wniósł o dopuszczenie dowodu
3
z powyższych dokumentów oraz dokumentu w postaci sprawozdania finansowego -
wykazu kredytów na dzień 31 grudnia 2001 r. Z tego ostatniego dokumentu ma
wynikać, że powód zaciągnął kredyt w Banku w kwocie 2.000.000 zł. w dniu 20
września 2000 r. na sfinansowanie umowy leasingu terminali komputerowych dla
firmy M. sp. z o.o., a na zabezpieczenie tegoż kredytu została zawarta umowa
przewłaszczenia 200 terminali na rzecz banku wraz z cesją praw
ubezpieczeniowych terminali oraz cesją wierzytelności z umowy zobowiązania do
skorzystania z odkupu 200 terminali zawartej pomiędzy powodem a skarżącym
J.L., jako ich dostawcą. Wniósł również o zobowiązanie powoda do przedłożenia
umowy kredytowej zawartej z Bankiem ,włącznie z dokumentami potwierdzającymi
istnienie zabezpieczeń. W skardze J.L. zawarł również wniosek o wstrzymanie
wykonania zaskarżonego wyroku z uwagi na to, że powodowi grozi proces
likwidacji, gdyż od dłuższego czasu ponosi bardzo duże straty, a więc dochodzenie
od powoda w przyszłości zwrotu wyegzekwowanego roszczenia może okazać się
niemożliwe.
Powód w odpowiedzi na skargę wniósł o jej odrzucenie z uwagi na to, że nie
opiera się ona na ustawowej podstawie wznowienia oraz o oddalenie wniosku
o wstrzymanie wykonania wyroku do czasu prawomocnego zakończenia
postępowania. W uzasadnieniu podniósł, że brak legitymacji procesowej powoda
był badany przez sąd w poprzednim postępowaniu w obu instancjach. Skarżącemu
była znana okoliczność zawarcia przez powoda umów przewłaszczenia na
zabezpieczenie terminali, bowiem na tę okoliczność zeznawał Prezes powoda Z.Ż.
Ponadto na wniosek strony pozwanej załączono do akt umowę przeniesienia
własności rzeczy na zabezpieczenie udzielonego kredytu z zastrzeżeniem warunku
zawartą w dniu 19 września 2001 r. pomiędzy Bankiem a powodem i w tym
przedmiocie zeznawali również pracownicy powoda, Banku oraz Towarzystwa E.
Pozwany był w postępowaniu reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika
i na każdym etapie postępowania mógł zgłaszać wnioski na wykazanie braku
legitymacji czynnej powoda. Bank wiedział o postępowaniu w tej sprawie i nie
zgłosił interwencji ubocznej po stronie powoda. W trakcie postępowania kredyt
został spłacony, a umowa przewłaszczenia wygasła i powód uzyskał pełne prawo
własności przedmiotowych terminali. Natomiast umowa przewłaszczenia z
4
Towarzystwem została zawarta pod warunkiem zawieszającym, że
przewłaszczenie nastąpi z chwilą wypłaty odszkodowania z umowy ubezpieczenia.
Warunek nigdy się nie ziścił, a więc nie doszło do przewłaszczenia własności
terminali. Powód zaprzeczył rozważaniu przez Walne Zgromadzenie możliwości
likwidacji spółki. Spółka posiada płynność finansową i środki wystarczające do
prowadzenia działalności gospodarczej. Podniósł, że skarżący i jego żona
wyzbywają się składników majątku i dlatego powód musi toczyć procesy o uznanie
czynności prawnych za bezskuteczne wobec niego.
Sąd Apelacyjny postanowieniem z dnia 16 września 2005 r., odrzucił skargę
i zasądził od J.L. na rzecz „E.” S.A. kwotę 5.400 zł tytułem zwrotu kosztów
postępowania. W uzasadnieniu Sąd Apelacyjny stwierdził, że skarga J.L. o
wznowienie postępowania w sprawie [...], zakończonej prawomocnym wyrokiem
Sądu Apelacyjnego z dnia 3 lutego 2004 r., podlega odrzuceniu na podstawie art.
410 k.p.c. Wskazane przez powoda podstawy do wznowienia postępowania nie
wyczerpują wskazanej przez J.L. ustawowej przesłanki wznowienia określonej w
art. 403 § 2 k.p.c. J.L. powołuje się na to, że po wydaniu orzeczenia przez Sąd
Apelacyjny wykrył nowe okoliczności i środki dowodowe w postaci ustalenia, że w
chwili wypełniania weksla powód nie był właścicielem terminali komputerowych,
gdyż wskutek zabezpieczenia kredytu udzielonego mu przez bank terminale
komputerowe uległy przewłaszczeniu na rzecz Banku i Towarzystwa E. SA. O tym
fakcie dowiedział się dopiero z dokumentów, do których uzyskał dostęp po wydaniu
orzeczenia Sądu Apelacyjnego. Tymczasem z akt sprawy [...] wynika, że skarżący
doskonale wiedział, iż powód zawarł umowy przewłaszczenia terminali na rzecz
banku i ubezpieczyciela. Fakt ten wynikał z oświadczenia i zeznań Prezesa
Zarządu powoda Z.Ż. Pozwany i jego ówczesny pełnomocnik oraz pełnomocnik
pozwanej byli obecni przy składaniu tych informacji. Ponadto na wniosek
pełnomocnika pozwanej sąd zażądał od powoda złożenia umowy przewłaszczenia i
umowa została złożona. Również świadkowie zgłoszeni przez stronę powodową:
A.B., M.L., W.P., A.G., J.S., zeznawali o dokonaniu przez powoda przewłaszczenia
terminali na rzecz banku i ubezpieczyciela oraz o zaciągniętym kredycie na zakup
terminali. Powód w toku procesu nie krył również, iż spłaca zaciągnięty przez siebie
kredyt. Nie jest to zatem nowa okoliczność nie podnoszona w toku procesu. To, że
5
wówczas pozwany nie dysponował załączonymi do akt dokumentami, nie stanowi
podstawy do wznowienia postępowania określonej w art. 403 § 2 k.p.c., gdyż
okoliczność, jaką te nowe dokumenty miałyby wykazać, była udowodniona innymi
środkami (wyrok NSA w Warszawie z 19 maja 2004 r., GSK 5/04, Monitor
Prawniczy 2004, nr 12; postanowienie SN z dnia 12 marca 1999 r., I PKN 66/99,
OSNP 2000, nr 10, poz. 392; postanowienie SN z dnia 10 lutego 1999 r., II CKN
807/99, niepubl.). Ponadto powód w toku postępowania spłacił kredyt, a zatem
prawo własności terminali wróciło do niego i umowa przewłaszczenia na rzecz
banku, jako warunkowa, uległa rozwiązaniu. Nastąpiła zatem konwalidacja
legitymacji czynnej powoda. Natomiast przewłaszczenia na rzecz ubezpieczyciela
nie było, bowiem ubezpieczyciel nie wypłacił powodowi odszkodowania, co
stanowiło warunek sine qua non przewłaszczenia. W tej sytuacji nie można uznać,
że pozwany wskazał ustawowe podstawy do wznowienia postępowania, co
powoduje na podstawie art. 410 k.p.c. odrzucenie skargi. O kosztach postępowania
apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 w zw. z art. 108 § 1 i art. 391 § 1
k.p.c.
J.L. w zażaleniu na postanowienie Sądu Apelacyjnego zarzucił naruszenie
prawa procesowego, mianowicie art. 410 § 1 k.p.c. przez odrzucenie skargi, mimo
że była ona oparta na ustawowej podstawie, oraz art. 403 § 2 k.p.c. przez przyjęcie,
że w świetle powyższego przepisu jest wykluczona możliwość powoływania się na
nowe dowody z tej tylko przyczyny, że okoliczność, na jaką powołano nowe dowody
z dokumentów, została uznana wtoku postępowania za udowodnioną na podstawie
innych dowodów, w kierunku sprzecznym z wnioskami strony żądającej
wznowienia. Na tej podstawie wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia i
wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu
Apelacyjnego z dnia 3 lutego 2004 r., zgodnie ze skargą z dnia 23 marca 2005 r., o
zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów
zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych, ewentualnie o uchylenie
zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. W
uzasadnieniu zażalenia podkreślił, że rozstrzygnięcie w wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 3 lutego 2004 r., mogło zapaść wyłącznie jako konsekwencja ustalenia, że
powód w dniu powstania obowiązku odkupu (a dalej uzupełnienia weksla), był
6
właścicielem spornych terminali. Żądanie zapłaty ceny sprzedaży mogło być
uzasadnione tylko przy przyjęciu, że pomiędzy powodem a pozwanym doszło do
zawarcia ważnej i skutecznej umowy. Ponadto - do czego Sąd w postanowieniu
w ogóle się nie odnosi - powód zbył wierzytelność odkupu terminali komputerowych
i w chwili orzekania wierzytelność ta powodowi nie przysługiwała. Sąd nie odniósł
się w ogóle do tego, jaki nowy środek dowodowy w postaci umowy przelewu
wierzytelności na zabezpieczenie spłaty kredytu mógł mieć dla rozstrzygnięcia
sprawy. Sąd sam przyznał, że dowody z dokumentów przedstawionych przez
pozwanego nie były przedstawione w toku postępowania rozpoznawczego, a zatem
były to niewątpliwie „nowe środki dowodowe” w rozumieniu art. 403 § 2 k.p.c.
Przedstawione dokumenty były w wyłącznej dyspozycji powoda, i gdyby nie
konieczność dowodowa w innej sprawie, z pewnością nigdy nie ujrzałyby światła
dziennego. Rozstrzygnięcie Sądu w niniejszym postępowaniu jest w istocie
rezultatem co prawda błędnej, lecz merytorycznej oceny, tego czy i w jakim
zakresie zaoferowane dowody mogły mieć wpływ na rozstrzygnięcie sprawy. Jeżeli
tak, to skarga nie powinna zostać odrzucona, ale (ewentualnie) po ponownym
rozpoznaniu sprawy (art. 412 § 2 k.p.c.) oddalona.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 410 § 1 zd. 1 k.p.c. sąd odrzuca skargę o wznowienie
postępowania wniesioną po upływie przepisanego terminu, niedopuszczalną lub
nieopartą na ustawowej podstawie. W niniejszej sprawie Sąd Apelacyjny odrzucił
skargę J.L. wyjaśniając, że wskazane przez niego podstawy do wznowienia
postępowania nie wyczerpują ustawowej przesłanki wznowienia określonej w art.
403 § 2 k.p.c. Należy w związku z tym podkreślić, że postanowieniu z dnia 24
marca 1998 r., I PKN 97/98 (OSNP 1999, nr 9, poz. 308) Sąd Najwyższy wyjaśnił,
iż w zakresie badania podstaw wznowienia na posiedzeniu niejawnym mieści się
jedynie stwierdzenie czy skarżący wskazuje podstawę wznowienia i czy odpowiada
ona jednej z podanych w kodeksie postępowania cywilnego przyczyn
uzasadniających żądanie wznowienia, nie zaś, czy podstawa ta rzeczywiście
istnieje. W postanowieniu z dnia 14 stycznia 1999 r., II UKN 417/98 (OSNP 2000,
nr 6, poz. 254), Sąd Najwyższy stwierdził, że odrzucenie skargi o wznowienie
postępowania w trybie art. 410 § 1 może nastąpić tylko wtedy, gdy skarga nie
7
opiera się na ustawowej podstawie wznowienia, nie zaś gdy podstawa ta nie jest
merytorycznie uzasadniona. Tymczasem w uzasadnieniu zaskarżonego
postanowienia Sąd Apelacyjny, w istocie, odniósł się merytorycznie do okoliczności
powołanych w skardze o wznowienie postępowania. Odniesienie to jest zresztą
niepełne, skoro Sąd w ogóle nie rozważył konsekwencji tego, że zgodnie z
zarzutem podniesionym w skardze powód zbył wierzytelność odkupu terminali
komputerowych i w chwili orzekania wierzytelność ta powodowi nie przysługiwała.
W tej sytuacji podniesiony w zażaleniu zarzut naruszenia przez Sąd Apelacyjny art.
410 § 1 w zw. z art. 403 § 2 k.p.c. należy uznać za uzasadniony.
Zaskarżone postanowienie należało więc uchylić na podstawie art. 3941
§ 2
i 3 k.p.c. w zw. z art. 39815
k.p.c.