Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CZ 4/06
POSTANOWIENIE
Dnia 22 lutego 2006 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jacek Gudowski (przewodniczący)
SSN Gerard Bieniek
SSN Jan Górowski (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku B. K.
przy uczestnictwie M. K.
o zniesienie współwłasności,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 22 lutego 2006 r.,
zażalenia uczestnika na postanowienie Sądu Okręgowego
w N.
z dnia 21 października 2005 r.,
zwraca akta Sądowi Okręgowemu w N.
2
Uzasadnienie
Postanowieniem z dnia 30 czerwca 2005 r. Sąd Okręgowy w N. zmienił
zaskarżone postanowienie Sadu pierwszej instancji w ten sposób, że podwyższył
zasądzoną dla uczestnika spłatę z kwoty 136 872 zł do kwoty 175 000 zł.
W złożonej w terminie skardze kasacyjnej z dnia 19 września 2005 r.
uczestnik zarzucił, że powinien być dokonany podział fizyczny nieruchomości
działowej. Wniósł też o zwolnienie od kosztów sądowych.
Wniosek ten Sąd Okręgowy w N. oddalił postanowieniem z dnia 21 września
2005 r. Zażalenie uczestnika Sąd ten odrzucił postanowieniem z dnia 21
października 2005 r., jednocześnie odrzucając skargę kasacyjną.
W zażaleniu na postanowienie z dnia 21 października 2005 r. pełnomocnik
uczestnika wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia a nadto o uprzednie
zbadanie zasadności postanowienia z dnia 21 września 2001 r.
Postanowieniem z dnia 6 grudnia 2005 r. Sąd Okręgowy w N. zażalenie to
odrzucił, przyjmując, że wpis od tego środka odwoławczego został uiszczony po
terminie.
Pełnomocnik uczestnika wystąpił z wnioskiem o przywrócenie terminu
do uiszczenia wpisu od zażalenia w piśmie z dnia 16 grudnia 2005 r.,
nie dołączając do niego zażalenia. Wniosek ten sąd Okręgowy uwzględnił
postanowieniem z dnia 21 grudnia 2005 r. Następnie przedstawił akta sprawy
celem rozpoznania odrzuconego zażalenia na postanowienie z dnia
21 października 2005 r.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W postępowaniu drugoinstancyjnym zażalenie do Sądu Najwyższego
przysługuje na postanowienie sądu drugiej instancji odrzucające skargę kasacyjną,
a także na postanowienia, które kończą postępowanie w sprawie, ale nie
są postanowieniami w przedmiocie odrzucenia pozwu (wniosku) lub umorzenia
postępowania (od nich przysługuje skarga kasacyjna), a także nie
są postanowieniami wydanymi w wyniku rozpoznania zażalenia na postanowienie
3
sądu pierwszej instancji i to pod warunkiem, że jest to sprawa, w której przysługuje
skarga.
Dopuszczalność zażalenia na postanowienie o odrzuceniu zażalenia
na postanowienie oddalające wniosek o zwolnienie od kosztów zależała więc
od odpowiedzi na pytanie, czy jest to orzeczenie kończące postępowanie
w sprawie. Uwzględniając dorobek literatury należy do tej kategorii zaliczyć
postanowienia, których uprawomocnienie się trwale zamyka drogę do
rozstrzygnięcia sprawy co do istoty przez sąd danej instancji. Również według
judykatury można przyjąć, że jest to takie postanowienie, które przez
uprawomocnienie się trwale zamyka drogę do rozstrzygnięcia sprawy co do istoty
w danej instancji (por., np. uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego
z dnia 24 listopada 1998 r., III CZP 44/98, OSNC 1999, nr 5, poz. 87, z dnia
31 maja 2000 r., III CZP1/00, OSNC 2001, nr 1, poz. 1 i z dnia 6 października
2000 r., III CZP 31/00, ONSC 2001, nr 2, poz. 22 oraz postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 11 sierpnia 2005 r., III CNP 4/05, Biul. S.N. 2005, nr 10, s. 14).
Tymczasem postępowanie o przywrócenie stronie terminu do dokonania
czynności procesowej, czy też w przedmiocie zwolnienia od kosztów sądowych
to postępowania wpadkowe względem głównego nurtu postępowania. Ich celem
nie jest, ani rozstrzyganie o zasadności roszczeń dochodzonych przez strony,
ani też o dopuszczalności wyrokowania w sprawie.
Wprawdzie postanowienie oddalające, czy odrzucające wniosek
o przywrócenie terminu do wniesienia środka odwoławczego, postanowienie
o oddaleniu bądź odrzuceniu wniosku o przywrócenie terminu do uiszczenia wpisu
od takiego środka, czy w przedmiocie zwolnienia od kosztów sądowych jako
kończące to postępowanie wpadkowe zamykają drogę do uzyskania wyroku
(postanowienia co do istoty sprawy) sądu wyższej instancji, niemniej orzeczenia
te nie stanowią przeszkody do nadania prawidłowego biegu dalszemu
postępowaniu w sprawie.
Złożenie wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia środka
odwoławczego, czy też do uiszczenia opłaty od takiego środka, następuje albo
przed podjęciem tej czynności, gdy strona zdaje sobie sprawę z uchybienia
terminowi i wnosi o jego sanację, albo już po jej podjęciu, gdy sąd – stwierdziwszy
4
przekroczenie terminu – środek ten odrzucił. W obu wypadkach, zgodnie z art. 169
§ 3 k.p.c., równocześnie z wnioskiem strona powinna dokonać czynności
procesowej, a więc wnieść środek odwoławczy, przy czym dotyczy to także
sytuacji, w której środek ten, został uprzednio odrzucony.
Odrzucenie środka odwoławczego niweczy bowiem wszelkie skutki procesowe
związane z jego wniesieniem i dlatego nie można traktować środka odwoławczego
prawomocnie odrzuconego jako ponownie wniesionego wraz z wnioskiem
o przywrócenie terminu (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 sierpnia
1999 r. IIICKN 367/99 OSNC 2000 nr 3, poz. 47 oraz uchwałę składu siedmiu
sędziów Sądu Najwyższego z dnia 31 maja 2000 r. III ZP 1/2000, OSNC 2001, nr 1,
poz. 1).
Według art. 168 § 1 k.p.c., wniosek o przywrócenie terminu może dotyczyć
czynności procesowej, przy czym równocześnie z jego wniesieniem strona powinna
dokonać tej czynności. Czynnością procesową jest wniesienie środka
odwoławczego, który powinien spełniać nie tylko wymogi formalne i konstrukcyjne,
ale też warunkiem jego skutecznego wniesienia jest uiszczenie od niego opłaty
sądowej (art. 16 ustęp 1 jeszcze obowiązującej ustawy z dnia 13 czerwca 1967 r.
o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, tekst jedn. Dz.U. z 2002 r. Nr 9,
poz. 88 ze zm. – dalej „u.k.s.c.”). Środek odwoławczy, od którego nie została
uiszczona w wyznaczonym terminie opłata w prawidłowej wysokości, podlega
odrzuceniu.
W judykaturze kilkakrotnie zaprezentowano pogląd, że opłacenie środka
odwoławczego nie jest odrębną czynnością procesową w rozumieniu art. 169 § 3
k.p.c., lecz stanowi jej element. (por. np. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia
7 czerwca 2002 r., IV CZ 92/02, niepublikowane, z dnia 12 lipca 1957 r. I CZ
131/57, OSPiKA 1958, poz. 103 oraz z dnia 27 stycznia 2005 r., II UZ 48/04,
niepublikowane) i że z tego względu nie może być skutecznie wniesiony wniosek
o przywrócenie terminu do uiszczenia opłaty od środka odwoławczego. Wyrażano
także i pogląd przeciwny (por. np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
2 września 1981 r., II CZ 107/81, niepublikowane i wyrok Sądu Najwyższego z dnia
17 lipca 1979, IV CR 232 /79, OSPiKA 1980, nr 7 – 8, poz. 143).
5
Gdyby zakładać, że możliwy jest wniosek o przywrócenie terminu
do opłacenia środka odwoławczego, to również brak podstaw do dokonania
odmiennej oceny stanu faktycznego.
Według art. 5 u.k.s.c. obowiązek uiszczenia opłaty sądowej powstaje dopiero
w chwili wniesienia do sądu pisma podlegającego opłacie. Zatem z treści tego
przepisu wynika, że wniosek o przywrócenie terminu do uiszczenia opłaty od
środka odwoławczego mógłby być skutecznie wniesiony tylko wtedy, gdy środek
taki został faktycznie wniesiony, lecz nie został w terminie opłacony, jak również
pod warunkiem, że nie został jeszcze odrzucony. Uprawomocnienie się bowiem
postanowienia o odrzuceniu nieopłaconego w terminie środka odwoławczego
wniesionego od orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie powoduje,
że takie postanowienie jest także wiążące dla sądu (art. 365 k.p.c.). Jako kończące
postępowanie w sprawie nie może być więc uchylone na podstawie art. 359 k.p.c.
Sam zatem wniosek o przywrócenie terminu do uiszczenia opłaty,
bez wniesienia środka odwoławczego jest więc także przedwczesny, gdyż w chwili
jego zgłoszenia strona nie ma obowiązku uiszczenia takiej opłaty, dlatego aby mógł
on zostać uwzględniony strona ma obowiązek, wraz z wnioskiem wnieść środek
odwoławczy ponownie, gdy wniesiony poprzednio został odrzucony.
Z tych względów należało zwrócić akta Sądowi Okręgowemu .
db