Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CNP 68/05
POSTANOWIENIE
Dnia 21 marca 2006 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Lech Walentynowicz (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Elżbieta Skowrońska-Bocian
SSN Marek Sychowicz
w sprawie ze skargi Przedsiębiorstwa "B." W.M., K.M. Spółki Jawnej
o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego
postanowienia Sądu Apelacyjnego z dnia 25 lipca 2005 r., sygn. akt [...]
w sprawie z powództwa Przedsiębiorstwa "E." J.K., J.P. Spółki Jawnej
przeciwko: J.G., Zakładowi "Z." Spółce z o.o., Przedsiębiorstwu "B." W.M., K.M.
Spółce Jawnej, Przedsiębiorstwu "Z." Spółce z o.o. oraz "S." S.A.
o ustalenie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 21 marca 2006 r.,
oddala skargę.
Uzasadnienie
Postanowieniem z dnia 25 lipca 2005 r. Sąd Apelacyjny oddalił zażalenie
pozwanego Przedsiębiorstwa „B.” W.M., K.M. – spółka jawna na postanowienie
Sądu Okręgowego w O. z dnia 10 czerwca 2005 r. odrzucające apelację.
2
Sąd odwoławczy podzielił pogląd Sądu I instancji, iż przewidziany w art. 4799
§ 1 k.p.c. obowiązek dołączenia do pisma procesowego dowodu doręczenia drugiej
stronie odpisu tego pisma albo dowodu wysłania go listem poleconym dotyczy
również wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku. W konsekwencji uznał za
uzasadniony zwrot wniosku pozwanego o uzasadnienie wyroku Sądu Okręgowego
w O. z dnia 2 marca 2005 r., uwzględniającego powództwo, dokonany a limine
zarządzeniem z dnia 10 czerwca 2005 r., co spowodowało odrzucenie apelacji jako
spóźnionej (art. 370 w związku z art. 369 § 2 k.p.c.).
Sąd Apelacyjny podkreślił, że wniosek o uzasadnienie wyroku (art. 328 § 1
k.p.c.) jest pismem procesowym (art. 125 § 1 k.p.c.), którego treść powinna być
znana innym stronom w ich interesie, zgodnie z zasadą jawności. Strona
wnioskująca obowiązana jest zatem do złożenia go z odpisami, pod rygorem
przewidzianym w art. 130 § 1 i 2 k.p.c. W sprawie gospodarczej, a taką jest
rozpoznawana sprawa, obowiązuje jednak szczególne unormowanie obligujące
profesjonalnych pełnomocników do doręczania odpisów pism procesowych
bezpośrednio stronie przeciwnej, a nieudokumentowanie spełnienia tego
obowiązku powoduje zwrot pisma a limine (art. 4799
§ 1 k.p.c.). W paragrafie
drugim tego artykułu przewidziano odstępstwa od powyższego obowiązku, ale nie
dotyczą one złożenia wniosku o uzasadnienie wyroku.
Postanowienie Sądu Apelacyjnego z dnia 25 lipca 2005 r. stało się
prawomocne w dacie jego wydania (art. 3941
§ 2 k.p.c.). Pozwana wniosła
o stwierdzenie niezgodności z prawem tego orzeczenia (art. 4241
§ 1 k.p.c.),
powołując się na naruszenie przepisów postępowania, a mianowicie art. 4799
§ 1
k.p.c. w związku z art. 328 § 1 k.p.c. i art. 125 § 1 k.p.c., przez uznanie, iż żądanie
sporządzenia uzasadnienia orzeczenia jest pismem procesowym w rozumieniu art.
125 § 1 k.p.c. podlegającym wymogom z art. 4799
§ 1 k.p.c.
Skarżąca wskazała również na skutki prawne zajętego przez Sąd Apelacyjny
stanowiska, uniemożliwiające kontrolę instancyjną wyroku Sądu I instancji,
naruszające art. 45 § 2 i 176 Konstytucji, a także powodujące powstanie szkody.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
3
Przepis art. 4799
§ 1 k.p.c., także przed jego nowelizacją dokonaną
w ustawie z dnia 2 lipca 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania
cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 172, poz. 1804), przewidywał w
sprawach gospodarczych obowiązek profesjonalnego pełnomocnika doręczania
odpisów pism procesowych z załącznikami bezpośrednio stronie przeciwnej, przy
czym brak potwierdzenia spełnienia tego obowiązku podlegał uzupełnieniu w trybie
art. 130 k.p.c. Od dnia 5 lutego 2005 r. inne są skutki procesowe zaniechania
wykonania powyższego obowiązku, gdyż prowadzą do zwrotu pisma procesowego
a limine (art. 4799
§ 1 zdanie ostatnie k.p.c.). Nowa regulacja spowodowała
wystąpienie rozbieżności w praktyce sądowej na tle wymagań dotyczących
złożenia wniosku o uzasadnienie wyroku, zasygnalizowanych w rozpoznawanej
skardze. W uchwale z dnia 27 października 2005 r., III CZP 65/05 (OSNC 2006,
z. 3, poz. 50) Sąd Najwyższy stwierdził, że przewidziany w art. 4799
§ 1 zdanie
drugie k.p.c. obowiązek dołączenia do pisma procesowego wniesionego do sądu
dowodu doręczenia drugiej stronie odpisu tego pisma albo dowodu wysłania go
listem poleconym nie dotyczy wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku
(art. 328 § 1 k.p.c.). Sąd Najwyższy podkreślił, iż nie można wszystkich pism
procesowych traktować w sposób jednolity, jak też nie jest możliwe wyczerpujące
unormowanie dotyczące ich funkcjonowania w procesie, dlatego istotnego
znaczenia nabiera praktyka sądowa, a także racjonalna, pragmatyczna wykładnia
przepisów kodeksu postępowania cywilnego. Wniosek o doręczenie uzasadnienia
wyroku (art. 328 § 1 k.p.c.) jest pismem procesowym (art. 125 § 1 k.p.c.), ale nie
wszystkie pisma procesowe podlegają doręczeniu stronie przeciwnej; z mocy
przepisu szczególnego, albo w wyniku racjonalnej interpretacji art. 128 k.p.c.
Przepis ten nie uzasadnia bowiem potrzeby doręczenia stronie przeciwnej odpisów
pism procesowych, jeżeli są wnoszone wyłącznie w interesie wnoszącego.
Do takich pism należy wniosek o doręczenie uzasadnienia wyroku. Sąd Najwyższy
odwołał się też do argumentów historycznych oraz do utrwalonej, wieloletniej
praktyki sądowej, stanowiącej samoistną wartość procesową.
Sąd Najwyższy w składzie orzekającym podziela stanowisko wyrażone
w uchwale z dnia 27 października 2005 r. (III CZP 65/05). W świetle tej wykładni,
nie było uzasadnionych podstaw do zwrotu wniosku pozwanego o uzasadnienie
4
wyroku Sądu Okręgowego w O. z dnia 2 marca 2005 r. na podstawie art. 4799
§ 1
zd. drugie k.p.c., która to czynność była przesłanką odrzucenia apelacji. Wyłania
się jednak problem, czy odmienna interpretacja omawianego zagadnienia
prawnego dokonana przez Sąd Apelacyjny może potwierdzać zasadność skargi
o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego postanowienia tego Sądu
z dnia 25 lipca 2005 r. (I ACz …/05).
Powyższa skarga jest nowym, nieznanym dotąd, nadzwyczajnym środkiem
prawnym umożliwiającym skuteczne dochodzenie roszczenia odszkodowawczego
od Skarbu Państwa za niezgodną z prawem działalność orzeczniczą sądu jako
organu władzy publicznej (art. 417 § 1 k.c.). Realizacja roszczenia
odszkodowawczego następuje dwufazowo. Pierwszą fazę inicjuje omawiana skarga
i jest to „właściwe postępowanie” dla stwierdzenia bezprawności prawomocnego
orzeczenia (art. 4171
§ 2 k.c.), a wyrok uwzględniający skargę stanowi niezbędny
prejudykat do dochodzenia roszczenia odszkodowawczego. Pierwszoplanowe
znaczenie ma więc zdefiniowanie „orzeczenia niezgodnego z prawem” (art. 4241
§ 1 k.p.c. w związku z art. 417 § 1 k.c. i art. 4171
§ 2 k.c.).
„Obowiązujące prawo” to nie tylko tekst normatywny, ale także jego
wykładnia, bo w istocie każdy przepis podlega wykładni. Można więc przyjąć, że
obowiązujące, respektowane powszechnie prawo zostaje ukształtowana w wyniku
wykładni, a jest to proces czasowo rozciągły. Trzeba podkreślić, że jest to proces
użyteczny, funkcjonujący w warunkach konfrontacji poglądów i ważenia
argumentów. Tak kształtuje się też orzecznictwo sądowe, mające umocowanie
w niezawisłości sędziowskiej. Należy zatem podzielić wypowiedziany w doktrynie
pogląd, że niezgodność z prawem rodząca odpowiedzialność odszkodowawczą
Skarbu Państwa (art. 4241
§ 1 k.p.c. w związku z art. 417 § 1 k.c. i art. 4171
§ 2
k.c.) musi polegać na oczywistej i rażącej obrazie prawa. Nie jest nią natomiast
wybór jednej z możliwych interpretacji przepisów prawa, w szczególności, gdy są to
przepisy nowe, niejasne, nie skonfrontowane z realiami i potrzebami życia
społecznego (por. też orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 12 września 1991 r.,
III ARN 32/91 – PUG 1992, z. 2-3, poz. 4, z dnia 8 marca 2003 r., I PKN 341/01 –
OSNP 2004, z .6, poz. 100 oraz z dnia 9 lipca 2003 r., IV CKN 357/01 – nie publ.).
5
W świetle przedstawionego stanowiska skarga nie może być uznana za
zasadną. Kwestionowane orzeczenie Sądu Apelacyjnego nie zapadło z oczywistym
i rażącym naruszeniem prawa, było natomiast wyrazem dopuszczalnej interpretacji
nowego przepisu procesowego, chociażby interpretacja ta nie znalazła finalnej
aprobaty w judykaturze.
Należy zaakcentować, że wskazane w skardze przepisy nie zostały
naruszone. Wniosek o doręczenie uzasadnienia wyroku (art. 328 § 1 k.p.c.) jest
bowiem pismem procesowym (art. 125 § 1 k.p.c.), a brak obowiązku przedstawienia
przez profesjonalnego pełnomocnika dowodu doręczenia odpisu wniosku stronie
przeciwnej nie wynikał z treści art. 4799
§ 1 k.p.c. lecz z wykładni art. 128 k.p.c.
Również powołane w skardze przepisy konstytucyjne nie zostały naruszone,
bowiem art. 45 ust. 2 Konstytucji nie miał żadnego związku ze skargą,
a kwestionowane postanowienie Sądu Apelacyjnego nie było wyrazem sprzeciwu
wobec instancyjnej kontroli orzeczeń sądowych (art. 176 ust. 1 Konst.). Co więcej,
zapadło w drugiej instancji, zgodnie z przyjętym standardem. Należało
w konsekwencji oddalić skargę (art. 42411
§ 1 k.p.c.).