Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 stycznia 2012 r.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu Wydział III

Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 10 stycznia 2012 r. we Wrocławiu

sprawy z wniosku J. Z.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W.

o składki na ubezpieczenie społeczne

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W.

od wyroku Sądu Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

we Wrocławiu

z dnia 27 listopada 2009 r. sygn. akt VIII U 517/07

uchyla zaskarżony wyrok w punktach II, III i sprawę przekazuje Sądowi Okręgowemu Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach procesu w postępowaniu ze skargi kasacyjnej i w postępowaniu apelacyjnym.

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu wyrokiem z dnia 27 listopada 2009 r. umorzył postępowanie w zakresie decyzji strony pozwanej z dnia 24 października 2006 r. i zmienił decyzję z dnia 3 stycznia 2007 r. w ten sposób, że nie obciążył wnioskodawcy J. Z. odpowiedzialnością za składki Przedsiębiorstwa (...) spółki z o.o. we W. na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne i FGŚP za okres od lutego 2001 r. do sierpnia 2001 r. oraz zasądził od strony pozwanej na rzecz wnioskodawcy kwotę 7.200 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd I instancji ustalił, że J. Z. był prezesem Spółki z o.o. Przedsiębiorstwo (...) z siedzibą we W. w okresie od 30 czerwca 1997 r., do 19 września 2001 r. Spółka korzystała z zespołu składników materialnych i niematerialnych przekazanych przez Skarb Państwa umową z 1996 r. do odpłatnego korzystania na okres 10 lat do dnia 31 października 2005 r. W skład przedsiębiorstwa wchodziły nieruchomości oraz środki trwałe.

Sytuacja finansowa spółki (...)była stabilna do 2000 r., kiedy nastąpiła dekoniunktura na rynku usług budowlanych. Ponadto spółka miała problemy ze ściągnięciem należności z tytułu świadczonych przez siebie usług.

Następnym ważnym czynnikiem wpływającym na dzielność firmy była wydana przez Inspektora Kontroli Skarbowej decyzja z dnia 31 lipca 2001 r., określająca za 1996 r., należny podatek dochodowy od osób prawnych w wysokości 522.349,00zł W związku z powyższym postępowaniem podatkowym, spółce (...) zostały zabezpieczone aktywa na rachunku bankowym oraz część majątku trwałego. Wyrok z dnia 14 maja 2004 r., Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we W. w sprawie uchylił decyzję Izby Skarbowej z dnia 12 listopada 2001 r.

Powyższe postępowanie podatkowe i w jego konsekwencji egzekucja z majątku miało bezpośredni wpływ na pogłębienie trudności finansowych spółki (...)o czym świadczy fakt, że bilans spółki sporządzony na dzień 31 grudnia 2001 r., wskazywał po stronie aktywów kwotę 2.441.485,67 zł, a po stronie pasywów kwotę 3.267.291,62zł. W 2002r., sytuacja finansowa spółki uległa dalszemu pogorszeniu. Wnioskodawca w lipcu 2001 r., negocjował zarówno z Urzędem Skarbowym jak też Zakładem Ubezpieczeń Społecznych odblokowanie kont bankowych Spółki i wyrażenie zgody na spłatę należności z tytułu składek w ratach. Wobec negatywnych decyzji powyższych organów i odmowy wspólników dokapitalizowania Spółki, J. Z. złożył rezygnację z funkcji prezesa. Problemy z utrzymaniem płynności finansowej powodowały, że spółka wybiórczo w miarę posiadanych środków, realizowała zobowiązania wobec swoich kontrahentów.

Zobowiązania wobec Ministra Skarbu Państwa z tytułu umowy oddania mienia do odpłatnego korzystania wyniosły 248.133,46 zł. Minister Skarbu Państwa w dniu 5 września 2002 r., rozwiązał przedmiotową umowę o oddanie mienia w odpłatne korzystanie. Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń .Przymusowe dochodzenie wymienionych należności przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych w części okazało się bezskuteczne. W toku prowadzonego postępowania egzekucyjnego zajęto rachunki bankowe. Organ rentowy dokonał zabezpieczenia wierzytelności poprzez dokonanie wpisów hipotek przymusowych, a w dniu 6 czerwca 2002 r., wystąpił z wnioskiem o upadłość spółki.

W wyniku przeprowadzonego przez syndyka postępowania uległy zaspokojeniu wierzytelności ZUS według kategorii II A w 100 ^% w kwocie 205.175 zł, w kategorii III w 10,48% w kwocie 32.110,05 zł natomiast nie zostały zaspokojone przez ZUS wierzytelności według kategorii VI w łącznej kwocie 572.032,35 zł, oraz według kategorii VI w kwocie 86.521,60 zł.

Przy tak poczynionych ustaleniach Sąd I instancji przyjął ,że warunki odpowiedzialności wnioskodawcy za sporne zaległości reguluje przepis art. art. 116 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r., ordynacja podatkowa /Dz. U nr 137 poz. 926 ze zmianami/ w związku z art. 31 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych /Dz. U. nr 137 poz. 887 ze zmianami).

W okolicznościach sprawy Sąd Okręgowy uznał, że organ rentowy nie wykazał podstawowego warunku odpowiedzialności wnioskodawcy w postaci wykazania bezskuteczności prowadzonej egzekucji. Z tych względów zbędne było badanie pozostałych przesłanek warunkujących odpowiedzialność wnioskodawcy.

Apelację od powyższego wyroku złożył organ rentowy w części dotyczącej pkt II i III wyroku zarzucając naruszenie przepisu art. 116 ustawy z dnia 29.08.1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. nr 8, poz. 60 ze zm.), jak i art. 299 ustawy z dnia 15.09.2000 r. Kodeks Spółek Handlowych (Dz. U. nr 94, poz. 1037 ze zm.), w związku z ustawą z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Nr 205, poz. 1585), przez zwolnienie wnioskodawcy J. Z. od odpowiedzialności za zaległości Przedsiębiorstwa (...) Sp. z o.o. we W. z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenie społeczne, zdrowotne oraz Fundusz Pracy i FGŚP za okres od 01.2001 r. do 08.2001 r. wraz z odsetkami, naruszenie przepisów postępowania art. 233 § 1 k.p.c. przez błędną ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego przez uznanie, iż organ rentowy nie podjął wszelkich
dostępnych czynności do zaspokojenia wierzytelności z całości majątku dłużnika.

Skarżący wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku w pkt I i II oraz oddalenie odwołania, ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi i instancji.

Skarżący naprowadza, że prawidłowo prowadził egzekucję z rachunków bankowych, z ruchomości w ramach postępowania prowadzonego przez Naczelnika Urzędu Skarbowego, ustanowiono hipoteki przymusowe na nieruchomościach dłużnika, za następnie w 2002 r. zgłoszono wniosek o upadłość, w którym to postępowaniu uzyskano tylko częściowe zaspokojenie roszczeń.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu wyrokiem z dnia 19 sierpnia 2010 r. oddalił apelację organu rentowego, podzielając ocenę materiału dowodowego dokonaną przez sąd I instancji.

Skargę kasacyjną od powyższego wyroku wywiódł organ rentowy i Sąd Najwyższy w wyniku jej rozpoznania, wyrokiem dnia 1 września 2010 r. uchylił zaskarżony wyrok Sądu Apelacyjnego i sprawę przekazał do ponownego rozpoznania temu sądowi i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.

Sąd Najwyższy przyjął, że skarga kasacyjna organu rentowego w zakresie udowodnienia bezskuteczności egzekucji jest zasadna. Wykazanie tego warunku nastąpi w sytuacji, gdy na podstawie innych dowodów przeprowadzonych poprzez właściwy organ w postępowaniu, które tak jak postępowanie egzekucyjne za podstawowy cel stawia zaspokojenie wierzycieli zostanie wykazane, że oczywista jest niemożność przeprowadzenia skutecznej egzekucji z majątku spółki. Powyższe nie jest jednak równoznaczne z sytuacją, gdy organ rentowy sam ocenia, iż z braku majątku spółki egzekucja jest bezskuteczna. Uznanie egzekucji za bezskuteczną zatem może nastąpić także w przypadku, kiedy na przykład w postępowaniu upadłościowym:

-

oddalono wniosek o ogłoszenie upadłości zgodnie z przepisem art. 13 § 1 ustawy Prawo upadłościowe (sąd oddala wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli majątek dłużnika oczywiście nie wystarcza nawet na zaspokojenie kosztów postępowania, sąd może również oddalić wniosek w razie stwierdzenia, że przedmioty majątkowe wchodzące w skład majątku dłużnika są obciążone zastawem, zastawem rejestrowym lub hipoteką, a pozostały jego majątek nie wystarcza nawet na zaspokojenie kosztów postępowania).

-

umorzono postępowanie z powodu braku środków na koszty postępowania zgodnie z przepisem art. 218 § 1 pkt 1 ustawy - Prawo upadłościowe (sąd umarza postępowanie upadłościowe, gdy się okaże, że majątek pozostały po wyłączeniu z niego przedmiotów majątkowych dłużnika obciążonych hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym lub wpisem do rejestru statków nie wystarcza nawet na zaspokojenie kosztów postępowania),

-

wierzyciel nie uzyskał pełnego zaspokojenia w wyniku zakończenia postępowania upadłościowego. Katalog tych zdarzeń można poszerzyć o inne zdarzenia prawne, które jednak muszą posiadać wspólną cechę w postaci ustalenia niemożności zaspokojenia wierzyciela w oparciu o procedury ustalone przepisami prawa. Ustalenia faktyczne poczynione w niniejszej sprawie, a mianowicie: wystąpienie organu rentowego w dniu 6 czerwca 2002 r. z wnioskiem o upadłość spółki, co w konsekwencji ─ w wyniku przeprowadzonego postępowania upadłościowego ─ doprowadziło jedynie do zaspokojenia w części wierzytelności organu rentowego , nie zostały zaspokojone wierzytelności według kategorii VI w łącznej kwocie 72.032,35 złotych oraz według kategorii VII w kwocie 86.521,60 złotych) Sąd Najwyższy uznał, że w związku z okolicznością zakończenia postępowania upadłościowego do dnia wydania zaskarżonej przez J. Z. decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W., organ rentowy wydając konstytutywną decyzję o odpowiedzialności wnioskodawcy w zgodzie z treścią art. 116 § 1 Ordynacji podatkowej wykazał, że egzekucja z majątku spółki okazała się ostatecznie bezskuteczna, bowiem został spieniężony przez syndyka upadłości Przedsiębiorstwa (...) sp. z o.o. cały jej majątek, a pomimo tego wierzyciel (organ rentowy) nie uzyskał wszystkich przypadającej jemu wierzytelności w postaci należności składkowych. Bezskuteczność egzekucji w myśl art. 116 powołanej ustawy została wykazana. Kwestią ponownego postępowania w niniejszej sprawie jest ustalenie, czy zostały spełnione dalsze przesłanki wymienione w wyżej wskazanym przepisie, od których uzależniona został odpowiedzialność' osób trzecich za długi spółki kapitałowej.

Sąd Apelacyjny zważył.

Apelacja organu rentowego zasługuje na uwzględnienie , a podniesione w niej zarzuty są trafne.

Sporną okolicznością w sprawie jest zasada odpowiedzialności wnioskodawcy jako członka zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością za zaległe składki spółki w trybie art. 116 § 1 ustawy z dnia 29.08.1997 r. ustawy Ordynacja Podatkowa ( Dz. U. tj.2005/8/60 ze zm.) .

Zgodnie z decyzją organu rentowego z dnia 3 stycznia 2007 r. ostatecznie zakres odpowiedzialności wnioskodawcy obejmuje okres od lutego 2001 r. do sierpnia 2001 r. w myśl przepisu art. 116 ustawy Ordynacja podatkowa w brzmieniu obowiązującym w spornym okresie, tj. od 1 stycznia 2001 r. do grudnia 2002 r. za zaległości podatkowe spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji, spółki akcyjnej i spółki akcyjnej w organizacji odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem członkowie jej zarządu, jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, chyba że członek zarządu wykaże, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postępowanie zapobiegające upadłości (postępowanie układowe) albo że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewszczęcie postępowania układowego nastąpiło nie z jego winy, bądź też wskaże on mienie, z którego egzekucja jest możliwa. Nadto odpowiedzialność członków zarządu spółki określona w § 1 obejmuje zobowiązania podatkowe, które powstały w czasie pełnienia przez nich obowiązków członków zarządu spółki.

W świetle powyższego zasadniczą przesłanką uruchamiającą ową odpowiedzialność jest wykazanie przez wierzyciela, w tym przypadku organ rentowy, że egzekucja z majątku spółki okazała się w całości lub w części bezskuteczna.

Ocena sądów pierwszej i drugiej instancji sprowadzała się do braku wykazania przez organ rentowy, jakoby fakt zgłoszenia przez stronę pozwaną w czerwcu 2002r. wniosku o upadłość i tylko częściowe zaspokojenie roszczeń organu rentowego w ramach tego postępowania nie uzasadniał przyjęcie wykazania przesłanki warunkującej dochodzenia spornych świadczeń w postaci bezskuteczności egzekucji w wyniku rozpoznania skargi kasacyjnej organu rentowego Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok Sądu Apelacyjnego i sprawę przekazał do ponownego rozpoznania sądowi II instancji. Zgodnie z art. 398 ²⁰ kpc sąd, któremu sprawa została przekazana związany jest wykładnią dokonaną przez Sąd Najwyższy w sprawie. W świetle rozważań Sądu Najwyższego wywiedzionych w sprawie jednoznacznie wynika, że wykazanie bezskuteczności egzekucji w rozumieniu art. 116 Ordynacji podatkowej nastąpi, kiedy z dowodów przeprowadzonych poprzez właściwy organ w postępowaniu, które tak jak postępowanie egzekucyjne za podstawowy cel stawia zaspokojenie wierzycieli zostanie wykazane, że oczywista jest niemożność przeprowadzenia skutecznej egzekucji z majątku spółki. Takim postępowaniem może być postępowanie upadłościowe, które zostało ukończone przed wydaniem zaskarżonej decyzji, nastąpiło spieniężenie całego majątku spółki, a organ rentowy nie uzyskał zaspokojenia całości swoich wierzytelności. Niedopuszczalne byłoby jedynie stwierdzenie owej przesłanki w wyniku własnej oceny organu rentowego, że w okolicznościach sprawy egzekucja byłaby bezskuteczna.

Sąd Okręgowy wskazał, że wobec treści zaskarżonego wyroku i motywów rozstrzygnięcia nie miał podstaw do badania pozostałych przesłanek odpowiedzialności. Wobec odmiennej oceny Sądu Najwyższego i związania dokonana wykładnią zachodzi [potrzeba przeprowadzenia Apelacyjnego w tych okolicznościach nie ma podstaw do wydania orzeczenia reformatoryjnego. Z tego względu przy ponownym rozpoznaniu sprawy rzeczą Sądu Okręgowego będzie przeprowadzenie postępowania dowodowego i ocena w kierunku zaistnienia pozostałych przesłanek warunkujących odpowiedzialność, w tym ewentualnych warunków egzoneracyjnych, wykazanie których, zgodnie z ciężarem rozłożenia dowodu obciąża wnioskodawcę. Dotyczyć to będzie w szczególności oceny czy istniała potrzeba zgłoszenia we właściwym czasie wniosku o upadłość i związane z tym zaprzestanie płacenia długów przez spółkę, jak również pozostałych przesłanek warunkujących tę odpowiedzialność .

Wskazać należy, iż odpowiedzialność wnioskodawcy dotyczy okresu od lutego 2001 r. do daty ustania członkowstwa w zarządzie spółki w sierpniu 2001 r. za miesiące wyszczególnione w decyzji z dnia 3 stycznia 2007 r., z tego względu wymagane będzie ustalenie, czy ewentualne warunki pozwalające obciążyć wnioskodawcę odpowiedzialnością za składki zostały już spełnione na pierwszy miesiąc tej odpowiedzialności, czy później i kiedy. Z dotychczasowych ustaleń Sądu I instancji wynikało, że decyzja dokonująca wymiaru podatku została wydana w lipcu 2001 r., nadto odróżnienia wymaga zasób majątkowy będący we władaniu spółki umożliwiający ewentualną egzekucje i ustalenie zasad według których przekazano spółce mienie Skarbu Państwa do odpłatnego korzystania. Wbrew twierdzom pełnomocnika pozwanej podniesionym w toku rozprawy apelacyjnej, pismo ZUS z dnia 10 stycznia 2007 r. dotyczące treści decyzji z dnia 3 stycznia 2007 r. w żaden sposób nie wykazuje dalszych przesłanek uzasadniających dochodzenie roszczenia. Warunkowi temu nie czyni zadość enigmatycznego powoływania się na bilans za 2001 r. opracowany na koniec roku, skoro analizy wymaga ocena sytuacji finansowej i majątkowej systematycznie na przestrzeni od lutego 2001 r.

Mając powyższe na względzie Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji wyroku na podstawie art. 386 § 4 kpc.

R.S.