Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CSK 101/06
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 21 września 2006 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Henryk Pietrzkowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Iwona Koper
SSN Kazimierz Zawada
Protokolant Ewa Krentzel
w sprawie z powództwa B.Ś.
przeciwko Międzyzakładowej Spółdzielni Mieszkaniowej "N."
o ustalenie,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 21 września 2006 r.,
skargi kasacyjnej powódki
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 17 października 2005 r., sygn. akt [...],
oddala skargę kasacyjną i zasądza od powódki na rzecz strony
pozwanej kwotę 200 (dwieście) zł tytułem zwrotu kosztów
postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Zaskarżonym wyrokiem Sąd Apelacyjny oddalił apelację powódki od
wyroku oddalającego powództwo o ustalenie, że nieważna jest w części
dotyczącej szczegółowo opisanych działek uchwała Walnego Zgromadzenia
Członków pozwanej Spółdzielni z dnia 22 czerwca 2001 r., na podstawie której
zarząd tej Spółdzielni upoważniony został do przenoszenia na poszczególnych
członków udziałów w użytkowaniu wieczystym działek stanowiących drogi
wewnętrzne lub ustanowienia służebności przejścia i przejazdu na prawie
użytkowania wieczystego.
Z bezspornych okoliczności wynika, że powódka nie miała legitymacji do
zaskarżenia spornej uchwały na podstawie art. 42 § 2 prawa spółdzielczego,
bowiem uchwała zapadła w okresie, gdy powódka była wykluczona ze Spółdzielni,
a prawa członkowskie odzyskała dopiero po uchyleniu uchwały o wykluczeniu.
Uwzględniając tę okoliczność Sąd Apelacyjny uznał, że powódka ma interes
prawny w domaganiu się ustalenia nieważności uchwały z dnia 22 czerwca 2001 r.
W ocenie tego Sądu żądanie powódki nie zasługiwało na uwzględnienie. Podjęcie
uchwały w przedmiocie przenoszenia na poszczególnych członków udziału
w użytkowaniu wieczystym i ustanowienia służebności drogowej przechodu
i przejazdu mieści się – jak zaznaczył Sąd Apelacyjny, odnosząc się do zarzutu
apelacyjnego powódki – w wyłącznej właściwości Walnego Zgromadzenia,
określonej w art. 38 § 1 pkt 5 ustawy z dnia 16 września 1982 r. - Prawo
spółdzielcze (Dz. U. z 2003 r. Nr 188, poz.1848 ze zm., dalej jako „prawo
spółdzielcze”), zgodnie z którym organ ten uprawniony jest do podejmowania
uchwał w przedmiocie zbycia nieruchomości, w tym zbycia prawa użytkowania
wieczystego. Uchwała realizuje ponadto decyzję administracyjną Naczelnego
Architekta W. z dnia 7 kwietnia 1987 r., która wprawdzie uznana została późniejszą
decyzją Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa za wydaną
z naruszeniem prawa, ale skoro nie została stwierdzona nieważność tej decyzji, to
nie można - wbrew zarzutom powódki – uznać spornej uchwały za sprzeczną
z ustawą. Sąd Apelacyjny podniósł wreszcie taki argument, że po podjęciu uchwały
3
wydana została prawomocna decyzja administracyjna dotycząca szczegółowego
podziału nieruchomości, a także uchwała Rady Nadzorczej pozwanej Spółdzielni
dotycząca ustanowienia służebności drogowej przejścia i przejazdu. Powódka ma
zatem zapewniony dostęp do drogi publicznej z domu, którego jest właścicielką
jako członek pozwanej Spółdzielni.
Kasacja oparta została na podstawie naruszenia prawa materialnego – art.
38 k.c. w zw. z art. 38 § 1 pkt 5 oraz art. 46 § 1 pkt 3 prawa spółdzielczego, przez
błędną ich wykładnię polegającą na uznaniu, że podjecie spornej uchwały mieściło
się w ustawowych kompetencjach Walnego Zgromadzenia oraz, że kompetencji
tych nie naruszyło pozostawienie ostatecznej decyzji, co do rozwiązania problemu
dróg wewnętrznych w gestii zarządu Spółdzielni. Skarżąca podniosła nadto, że
późniejsza uchwała podjęta przez uprawniony organ, jakim jest Rada Nadzorcza
pozwanej Spółdzielni, jedynie stanowi potwierdzenie, że sporna uchwała była
wadliwa i naruszała art. 93 ust.1 i 3 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce
nieruchomościami (Dz. U. z 2004 r. Nr 261, poz. 2603 ze zm., dalej jako „u.g.n.”).
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Istotną w sprawie jest kwestia czy walne zgromadzenie może podejmować
uchwały tylko w sprawach należących do jego ustawowych i statutowych
kompetencji, czy także w innych sprawach. W tej kwestii wykrystalizowały się trzy
poglądy. Według pierwszego z nich, z charakteru walnego zgromadzenia jako
najwyższego organu spółdzielni wynika, że może ono podejmować uchwały także
w sprawach należących do kompetencji zarządu i rady. Według drugiego poglądu,
podporządkowanie walnemu zgromadzeniu innych organów spółdzielni mieści się
tylko w ramach jego ustawowych i statutowych kompetencji, a zatem walne
zgromadzenie nie może wyłączać innych organów od załatwienia spraw
przekazanych im ustawą, bądź statutem do rozstrzygnięcia. Sąd Najwyższy
prezentował jednak pogląd, że uchwałę podjętą przez walne zgromadzenie poza
zakresem jego kompetencji, należy uznać za nieważną. Miało to miejsce również
pod rządem przepisów obowiązujących przed wejściem w życie prawa
spółdzielczego (por. orzeczenie SN z dnia 14 sierpnia 1956 r. I CR 332/55).
W doktrynie, a także judykaturze prezentowany jest pogląd kompromisowy,
według którego walne zgromadzenie może - jako najwyższy organ spółdzielni -
4
wyrazić swoje stanowisko w każdej sprawie dotyczącej spółdzielni, jeśli tylko
zostanie ona wprowadzona do porządku dziennego obrad we właściwym trybie.
Jednakże w sprawach należących do kompetencji innych organów może ono
podjąć wyłącznie uchwałę o charakterze opinii, postulatów czy też zaleceń,
pozostawiając podjęcie decyzji ostatecznej organowi właściwemu (wyrok Sadu
Apelacyjnego w Warszawie z dnia 29 kwietnia 1999 r., I ACa 31/99, OSA 2000, nr
9, poz. 35).
W ocenie Sądu Najwyższego rozpoznającego skargę kasacyjną
w niniejszej sprawie na aprobatę zasługuje drugi z wymienionych poglądów.
Rozważenia wymagała zatem kwestia, czy podjęcie uchwały stanowiącej podstawę
przenoszenia na poszczególnych członków udziałów w użytkowaniu wieczystym
objęte jest kompetencją Walnego Zgromadzenia. Udzielając pozytywnej odpowiedzi
podkreślić należy, że podjęcie spornej uchwały mieści się w kompetencji Walnego
Zgromadzenia, wskazanej w art. 38 § 1 pkt 5 prawa spółdzielczego, który stanowi,
że do wyłącznej właściwości walnego zgromadzenia należy między innymi
podejmowanie uchwał w sprawie zbycia nieruchomości. W doktrynie uchwały
walnego zgromadzenia spółdzielni – w zależności od materii, której uchwała
dotyczy, a także jej celu, rozróżnia się następujące rodzaje uchwał: 1) uchwały
skierowane do organów spółdzielni lub wszystkich jej członków zawierające
zalecenia o charakterze ogólnym, 2) uchwały zawierające zalecenia dla organów
spółdzielni w określonych sprawach uznanych za przez walne zgromadzenie za
ważne, 3) uchwały, których podjecie jest konieczne dla dokonania przez zarząd
określonej czynności prawnej (np. zbycia nieruchomości), 4) uchwały rozwijające
i bliżej regulujące przewidziane w statucie prawa i obowiązki wynikające ze
stosunku członkostwa lub stosunków od niego pochodnych, 5) uchwały wywołujące
wprost zmiany w stosunkach prawnych bez potrzeby wyrażania woli przez jeszcze
inny organ spółdzielni.
Nie ulega wątpliwości, że sporna uchwała należy do trzeciego
z wymienionych rodzajów. Na podstawie tej uchwały Walne Zgromadzenie –
wbrew zarzutom skarżącej – nie przekazało swej kompetencji określonej w art. 38
§ 1 pkt 5 prawa spółdzielczego zarządowi pozwanej Spółdzielni. Sporna
uchwała podjęta została w celu dokonania przez zarząd Spółdzielni czynności
5
prawnej przeniesienia na poszczególnych członków udziałów w użytkowaniu
wieczystym.
Sporna uchwała w części dotyczącej ustanowienia służebności przejścia
i przejazdu na prawie użytkowania wieczystego nie mogła odnieść i nie odniosła
skutku, bowiem według art. 46 § 1 pkt 3 prawa spółdzielczego „podejmowanie
uchwał w sprawie obciążenia nieruchomości” należy do zakresu działania rady
nadzorczej. Skoro uchwała w tej części jako bezskuteczna nie stanowiła podstawy
późniejszych czynności prawnych polegających na ustanowieniu służebności
przejścia i przejazdu na prawie użytkowania wieczystego, a z bezspornych
okoliczności wynika, że podstawę tę stanowiła uchwała podjęta przez radę
nadzorczą pozwanej Spółdzielni, to po stronie powódki brak jest interesu prawnego
w domaganiu się ustalenia na podstawie art.189 k.p.c. nieważności uchwały
w części dotyczącej ustanowienia służebności gruntowej.
Z przytoczonych względów należało orzec, jak w sentencji (art. 39814
oraz
art. 98 w zw. z art.108 § 1 k.p.c.).