Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CZ 69/06
POSTANOWIENIE
Dnia 6 października 2006 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Marek Sychowicz (przewodniczący)
SSN Józef Frąckowiak (sprawozdawca)
SSN Grzegorz Misiurek
w sprawie z powództwa A.G.
przeciwko M.G. i G.G.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 6 października 2006 r.,
zażalenia powoda
na postanowienie Sądu Apelacyjnego
z dnia 4 lipca 2006 r., sygn. akt [...],
uchyla zaskarżone postanowienie.
2
Uzasadnienie
Zaskarżonym postanowieniem Sąd Apelacyjny odrzucił skargę kasacyjną
powoda A.G. od wyroku tego Sądu z dnia 15 grudnia 2005 r. W uzasadnieniu
swojego postanowienia Sąd Apelacyjny wskazał, że wniosek powoda o zwolnienie
go od obowiązku uiszczenia opłaty od skargi kasacyjnej został oddalony
postanowieniem z dnia 19 maja 2006 r., którego odpis pełnomocnik powoda
otrzymał w dniu 25 maja 2006 r. Zdaniem Sądu Apelacyjnego w tej sytuacji,
zgodnie z art. 1302
§ 3 k.p.c., pełnomocnik powoda powinien, bez osobnego
wzywania, uiścić opłatę stosunkową należną na podstawie art. 101 ust. 3 ustawy z
dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, najpóźniej w
terminie tygodniowym od otrzymania odpisu wspomnianego wyżej postanowienia,
oddalającego wniosek o zwolnienie powoda od opłaty sądowej, tj. do dnia 1
czerwca 2006 r.
W zażaleniu na to postanowienie powód zarzucił naruszenia art. 101 ust. 3 ust.
o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz sprzeczność istotnych ustaleń
Sądu ze zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym poprzez przyjęcie, że
po stronie powoda brak przesłanek do zwolnienia go od opłaty od skargi
kasacyjnej. Podnoszące te zarzuty skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego
postanowienia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Zażalenie zasługuje na uwzględnienie. Trafnie Sąd Apelacyjny uznał, że
w rozpoznawanej sprawie do opłaty sądowej od wniesionej w dniu 14 marca
2006 r. skargi kasacyjnej mają zastosowanie przepisy ustawy z dnia 28 lipca
2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398),
co znajduje uzasadnienie w art. 149 ust. 1 powołanej ustawy. Wbrew odmiennej
opinii tego Sądu brak natomiast podstaw, aby uznać że w razie wydania
postanowienia o odmowie zwolnienia od obowiązku wniesienia należnej opłaty od
skargi kasacyjnej, strona działająca przez pełnomocnika ma obowiązek uiszczenia,
bez osobnego wezwania, należną opłatę najpóźniej w terminie tygodniowym od
otrzymania odpisu postanowienia oddalającego jej wniosek o zwolnienie od
3
kosztów sądowych. Wprawdzie z art. 1302
§ 3 k.p.c. wynika obowiązek strony
działającej, tak jak w niniejszej sprawie przez adwokata, do uiszczenia bez
wezwania, opłaty stałej lub stosunkowej należnej od skargi kasacyjnej, to
w okolicznościach rozpoznawanej sprawy, brak podstaw do zastosowania tego
przepisu.
Przepis art. 1302
§ 3 k.p.c. wprowadza wyjątkowe uregulowanie, które może
mieć zastosowanie tylko do sytuacji w nim opisanej. Jako przepis szczególny nie
podlega zaś wykładni rozszerzającej. Skoro mowa w nim o konieczności uiszczenia
należnej opłaty od skargi kasacyjnej wnoszonej przez profesjonalnego
pełnomocnika, to nie można stosować go do sytuacji, gdy skarga kasacyjna mogła
zostać wniesiona bez opłaty. Z taką zaś sytuacją mamy do czynienia, gdy wraz ze
skargą został złożony wniosek o zwolnienie od należnej od niej opłaty. W razie gdy
wraz ze skargą kasacyjną został złożony wniosek o zwolnienie strony od należnej
od niej opłaty sądowej, to ma ona prawo złożyć skargę kasacyjną bez należnej
opłaty, gdyż nie wie jaka ta opłata będzie albo nawet czy w ogóle powstanie
obowiązek wniesienia opłaty po jej stronie. Jeżeli by uznać, iż pomimo złożenia
takiego wniosku istnieje obowiązek wniesienia należnej opłaty stałoby to w rażącej
sprzeczności, z mającą swoje wyraźne podstawy prawne ( art. 101 do 118 ustawy
o kosztach sądowych w sprawach cywilnych) instytucją zwolnienia od kosztów
sądowych. Stanowisko Sądu Apelacyjnego prowadzi zaś do wniosku, że strona bez
względu na wynik postępowania w sprawie zwolnienia od kosztów sądowych, jest
obciążona obowiązkiem uiszczenia należnej opłaty sądowej. W konkluzji tej części
rozważań stwierdzić wiec należy, że w rozpoznawanej sprawie nie zachodzi
sytuacja opisana w art. 1302
§ 3 k.p.c., gdyż przepis ten niewątpliwe może znaleźć
swoje zastosowanie tylko, gdy w chwili wnoszenia skargi kasacyjnej istnieją
przesłanki do obliczenia wysokości należnej od niej opłaty stałej lub stosunkowej.
Brak także podstaw prawnych do przyjęcia, że pełnomocnik strony ma
obowiązek w ciągu siedmiu dni po otrzymaniu postanowienia o odmowie zwolnienia
strony od kosztów sądowych, wnieść opłatę należną od kasacji bez osobnego
wzywania. Postanowienie o odmowie zwolnienia od kosztów sądowych zapada na
posiedzeniu niejawnym. Zgodnie z art. 360 k.p.c. jest ono skuteczne z chwilą
podpisania sentencji. Brak więc jakiejkolwiek podstawy prawnej, aby skuteczność
4
tego postanowienia łączyć z faktem doręczenia go stronie. Uznanie przez Sąd
Apelacyjny, że powód powinien wnieść należną opłatę w ciągu 7 dni od otrzymania
takiego postanowienia jest więc zupełnie dowolne i nie znajduje podstawy
w przepisach k.p.c. regulujących wnoszenie opłat sądowych.
Podniesione wyżej wątpliwości związane z możliwością stosowania art. 1302
§ 3 k.p.c. w sytuacji, gdy strona wraz ze wniesieniem skargi kasacyjnej składa
wniosek o zwolnienie jej od kosztów sądowych, prowadzą do wniosku, że
z przepisu tego nie można wywodzić obowiązku strony działającej przez
wskazanego w nim pełnomocnika, do uiszczania należnej opłaty bez osobnego
wzywania. Mając na uwadze, że obowiązek uiszczenia należnej opłaty od skargi
kasacyjnej powstaje dopiero z dniem wydania postanowienia o odmowie zwolnienia
od kosztów sądowych, termin do wniesienia przez stronę należnej opłaty powinien
ustalić sąd w skierowanym do niej wezwaniu. Wyznaczanie tego terminu powinno
nastąpić zgodnie z art. 130 § 1 k.p.c., gdyż pismo procesowe nie jest opłacone,
a brak podstaw dla stosowania w związku z tym innych regulacji przewidzianych
w k.p.c.
Podobne stanowisko w kwestii stosowania art. 1302
§ 3 k.p.c. zajął Sąd
Najwyższy w postanowieniu z dnia 4 października 2006 r. I CZ 81/06, w którym
wskazano, że taki pogląd znajduje swoje uzasadnienie także w dotychczasowym
orzecznictwie Sądu Najwyższego powstałym na tle przepisów dawnej ustawy
o kosztach sądowych w sprawach cywilnych z 13 czerwca 1967 r., których
brzmienie nie odbiega zasadniczo od obowiązującej aktualnie w tym zakresie
regulacji.
Zażalenie jest także uzasadnione z innego powodu. Ocena przesłanek które
zadecydowały o odmowie zwolnienia powoda od obowiązku uiszczenia należnej
opłaty nasuwa uzasadnione wątpliwości. Nie jest jasne dlaczego Sąd wziął pod
uwagę przychody powoda osiągnięte w 2004 r., a nie te jakie osiąga on w okresie
bezpośrednio poprzedzającym wystąpienie z wnioskiem. Tego typu ocena stanu
majątkowego powoda narusza przepis art. 102 ust. 1 ustawy o kosztach
w sprawach cywilnych, gdyż uzasadnienie odmowy uwzględnienia wniosku
o zwolnienie od kosztów sądowych nie przekonuje, że aktualna sytuacja
5
majątkowa powoda, a nie ta w jakiej znajdował się on w 2004 r., uniemożliwia mu
poniesienie tych kosztów bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla niego i jego
rodziny.
Mając na względzie powyższe Sąd Najwyższy, na podstawie art. 39815
k.p.c.
w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c., orzekł jak w sentencji.