Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CSK 119/06
POSTANOWIENIE
Dnia 4 października 2006 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Irena Gromska-Szuster (przewodniczący)
SSN Dariusz Zawistowski
SSN Tadeusz Żyznowski (sprawozdawca)
Protokolant Anna Banasiuk
w sprawie z wniosku "E." Spółki Akcyjnej
przy uczestnictwie M.J. i M.J.
o stwierdzenie nabycia przez zasiedzenie służebności gruntowej,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 4 października 2006 r.,
skargi kasacyjnej uczestnika postępowania
od postanowienia Sądu Okręgowego w Z.
z dnia 25 października 2005 r., sygn. akt [...],
oddala skargę kasacyjną.
2
Uzasadnienie
Uwzględniając wniosek E. S.A., Sąd Rejonowy stwierdził, że wnioskodawca
jako użytkownik wieczysty gruntu i właściciel budynków – nieruchomości położonej
w Ś., dla której Sąd Rejonowy w Ś. prowadzi księgę wieczystą Kw nr [...] nabył
przez zasiedzenie z dniem 15 sierpnia 1990 r. służebność gruntową, polegającą na
korzystaniu z posadowionych na nieruchomości położonej w C., mającej urządzoną
w Sądzie Rejonowym w Ś. księgę wieczystą, a stanowiącej własność uczestników
postępowania M. i M.J., trwałych oraz widocznych urządzeń energetycznych w
postaci dwóch słupów wraz ze stacją transformatorową oraz napowietrznej linii
średniego napięcia, wraz z prawem nieograniczonego dostępu do tych urządzeń w
celu bieżącej konserwacji i napraw. Z nie kwestionowanych istotnych ustaleń Sądu
Rejonowego wynika, że dnia 14 sierpnia 1970 r. nastąpił odbiór techniczny linii
energetycznej wzniesionej przez przedsiębiorstwo Elektryfikacji Rolnictwa na
zlecenie Zakładu Energetycznego. Urządzenia te wraz z dwoma słupami
energetycznymi oraz stacją transformatorową i napowietrzną linią
elektroenergetyczną średniego napięcia posadowione zostały na nieruchomości
położonej w C., stanowiącej obecnie własność uczestników postępowania M. i M.J.
Linia energetyczna prowadzi do Głównego Punktu Zasilania znajdującego się w
budynku położonym w Ś., stanowiącego własność wnioskodawcy E. S.A.,
będącego wieczystym użytkownikiem gruntu, dla którego prowadzona jest księga
wieczysta Kw nr [...]. Wyłącznym użytkownikiem oraz dysponentem urządzeń
energetycznych jest wnioskodawca, a wcześniej jego poprzednicy prawni Zakład
Energetyczny Przedsiębiorstwo Państwowe oraz Zakłady Energetyczne S.A.
Z powołaniem się na art. 285 i 292 k.c. oraz uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 17
stycznia 2003 r. III CZP 78/02 (OSNC 2003, nr 11, poz. 142) Sąd I instancji
stwierdził, że linie energetyczne są niezbędne do korzystania z nieruchomości
zabudowanej stacją energetyczną zgodnie ze społeczno-gospodarczym jej
przeznaczeniem. Ustanowienie służebności dostępu do słupa energetycznego
zwiększa użyteczność nieruchomości zabudowanej stacją energetyczną, z którą
połączona jest linia energetyczna obejmująca słup. Nie można zaprzeczyć istnieniu
trwałego związku fizycznego, czy funkcjonalnego pomiędzy nieruchomością a
3
słupami. Brak bezpośredniego sąsiedztwa obu nieruchomości nie stanowi
przeszkody do ustanowienia służebności. Nieruchomością władnącą jest
nieruchomość wchodząca w skład przedsiębiorstwa wnioskodawcy zabudowana
stacją energetyczną, której prawidłowe funkcjonowanie wymaga korzystania z linii
energetycznej, której część posadowiona jest na gruncie uczestników
postępowania.
Zaskarżonym postanowieniem Sąd Okręgowy oddalił apelację uczestników
postępowania M. i M.J. podzielając ustalenia oraz ocenę przesłanek warunkujących
zasiedzenia służebności gruntowej.
Skargę kasacyjną wniósł uczest. postęp. M.J. w której zarzucił:
1) naruszenie prawa materialnego, przepisu art. 292 k.c. w związku z art. 285 k.c.,
art. 172 k.c., art. 352 k.c. i art. 49 k.c., poprzez błędną ich interpretację
i niewłaściwe zastosowanie, polegające na przyjęciu, że właścicielskie korzystanie
z trwałych i widocznych urządzeń posadowionych na nieruchomości obciążonej,
w stosunku do których nie jest wykonywane czynne władztwo, stanowi posiadanie
służebności (korzystanie z tych urządzeń w zakresie odpowiadającym treści
służebności gruntowej czynnej), i prowadzi do zasiedzenia służebności gruntowej,
a w konsekwencji przyznanie wnioskodawcy w treści zaskarżonego postanowienia
prawa do korzystania z własnej rzeczy (superfluum uprawnień właścicielskich),
2) naruszenie prawa materialnego, przepisu art. 292 k.c. w związku z art. 285 k.c.,
art. 172 k.c., art. 352 k.c. i art. 49 k.c., oraz art. 140 k.c., poprzez błędną ich
interpretację i niewłaściwe zastosowanie, polegające na przyjęciu, że treścią
służebności gruntowej podlegającej zasiedzeniu może być nieskonkretyzowane
uprawnienie do korzystania w dowolny sposób z nieruchomości obciążonej,
3) naruszenie prawa materialnego, przepisu art. 292 k.c. w związku z art. 285 § 1
k.c. i art. 140 k.c., poprzez błędne ich zastosowanie, polegające na stwierdzeniu
zasiedzenia służebności nieograniczonego dostępu do urządzeń
elektroenergetycznych, pomimo że służebność ta nie polega na korzystaniu
z trwałego i widocznego urządzenia (a więc nie podlega nabyciu w drodze
zasiedzenia) oraz pomimo braku ustalenia, że wnioskodawca w taki sposób, stale
i nieprzerwanie korzystał z nieruchomości uczestników postępowania,
4
4) naruszenie prawa procesowego, przepisów art. 328 § 2 k.p.c. w związku z art.
391 § 1 k.p.c. poprzez przyjęcie w uzasadnieniu postanowienia, że wnioskodawca
zasiedział służebność jako samoistny posiadacz gruntu, a zatem poprzez błędne
utożsamienie posiadania służebności z samoistnym posiadaniem gruntu, które to
naruszenie miało wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia.
Wskazując na powyższe, skarżący wnosił o:
uchylenie zaskarżonego postanowienia oraz postanowienia Sądu
Rejonowego w Ś. z dnia 28 kwietnia 2005 roku w całości i przekazanie sprawy do
ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji, oraz pozostawienie temu
sądowi rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego, w tym kosztach
zastępstwa procesowego.
A w razie przyjęcia, że podstawa naruszenia prawa procesowego jest
nieuzasadniona, wnosił o:
uchylenie zaskarżonego postanowienia oraz postanowienia Sądu
Rejonowego w Ś. z dnia 28 kwietnia 2005 roku w całości oraz orzeczenie co do
istoty sprawy poprzez oddalenie wniosku w całości i zasądzenie od wnioskodawcy
na rzecz uczestników postępowania kosztów zastępstwa adwokackiego według
norm przepisanych.
Wnioskodawca E. S.A. wnosił o oddalenie skargi kasacyjnej, z zasądzeniem
kosztów procesu za instancję kasacyjną.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W myśl powołanego w skardze kasacyjnej art. 292 k.c. służebność gruntowa
może być nabyta przez zasiedzenie, jeżeli polega na korzystaniu z trwałego
i widocznego urządzenia; przepisy o nabyciu w drodze zasiedzenia stosuje się
odpowiednio. Urządzenie o którym mowa w tym przepisie ma odpowiadać treści
służebności pod względem gospodarczym. Oczywistym jest, że chodzi tu
o odpowiednie urządzenie materialne, umożliwiające korzystanie z cudzej
nieruchomości w zakresie służebności, sporządzone na obcej nieruchomości lub
co najmniej wkraczające w jej sferę. Charakter tego urządzenia ma być trwały, a nie
chwilowy i musi być ono widoczne. Nie trzeba dowodzić, że urządzenie
5
zainstalowane na gruncie aktualnie stanowiącym własność uczestników
postępowania spełnia wymagania trwałego i widocznego urządzenia. Korzystanie
z takiego urządzenia znajdującego się na cudzej nieruchomości stanowi dla jej
właściciela – jak się powszechnie i zgodnie w doktrynie oraz judykaturze twierdzi –
wyraźne ostrzeżenie przed działaniem osób, które korzystając z takich urządzeń
mogą doprowadzić do uzyskania odpowiednich służebności gruntowych.
Długotrwałe tolerowanie przez właścicieli takich działań, co zostało ustalone
w sposób nie budzący wątpliwości, usprawiedliwia usankcjonowanie - zaskarżonym
orzeczeniem – ukształtowanego i stabilnego stanu faktycznego – przez obciążenie
tej nieruchomości służebnością. Powołany w skardze kasacyjnej art. 172 w zw.
z art. 292 k. c. i dokonane ustalenia przesądzają, iż spełnione zostały potrzebne
do zasiedzenia przesłanki w postaci: posiadania, upływu czasu oraz korzystania
z trwałego i widocznego urządzenia. Posiadanie prowadzące do nabycia
służebności gruntowej w drodze zasiedzenia ma inny zakres, niż posiadanie
prowadzące do nabycia przez zasiedzenie własności, czego nie uwzględnia
skarżący M.J. Wnioskodawca i jego poprzednicy faktycznie korzystali z gruntu w
taki sposób, jak to czyni osoba, której przysługuje służebność. Korzystanie to –
wbrew odmiennym twierdzeniom skarżącego – polega na wykonywaniu takich
aktów władztwa w stosunku do nieruchomości, które normalnie wykonuje osoba
uprawniona z tytułu służebności. Musi mieć cechy z art. 352 k.c. a więc chodzi
o inny zakres niż posiadanie prowadzące do zasiedzenia.
Dalsze wymagania przytoczone w skardze kasacyjnej wskazujące na brak
po stronie wnioskodawcy przesłanki w postaci trwałego i nieprzerwanego
korzystania z nieruchomości uczestnika stanowią wynik błędnego rozumienia
wskazanych przepisów.
Posiadanie służebności nie musi być wykonywane w sposób ciągły, lecz
stosownie do potrzeb. Korzystanie przez wnioskodawcę z nieruchomości
obciążonej w oznaczonym w orzeczeniu zakresie nie oznacza pozbawienia
właściciela nieruchomości obciążonej uprawnień wynikających z art. 140 k.c. Zarzut
naruszenia tego przepisu jest chybiony. Konfrontacja zarzutu naruszenia art. 49 k.c.
z wyjaśnieniem statusu prawnego przyłączonych do sieci urządzeń objętych treścią
powołanego art. 49 k.c. w uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego
6
z dnia 8 marca 2006 r., III CZP 106/05 (OSNC 2006, nr 10, poz. 159) wskazuje na
nieadekwatność tego zarzutu.
W odniesieniu do zarzutu naruszenia przepisów postępowania tj. art. 328 § 2
w zw. z art. 391 § 1 k.p.c., nawet przy pominięciu braku wskazania w skardze
elementów jakich – w ocenie skarżącego – nie zawiera zakwestionowane
uzasadnienie wypada zauważyć, że sporządzone uzasadnienie jest
odwzorowaniem wcześniejszych procesów myślowych i decyzyjnych wyrażonych
w treści sentencji wydanego orzeczenia. Uzasadnienie orzeczenia jest wytworem
następczym wobec samego zapadłego rozstrzygnięcia. Dlatego nawet w wypadku
błędnego uzasadnienia skarga kasacyjna ulega oddaleniu jeżeli zaskarżone
orzeczenie odpowiada prawu (art. 39814
k.p.c.).
Skoro zatem to, czy w istocie sprawa została wadliwie, czy też prawidłowo
rozstrzygnięta nie zależy od treści i zawartości sporządzonego uzasadnienia, to
szczególnego znaczenia nabiera wymaganie przewidziane w art. 3983
§ 1 pkt 2
k.p.c. stwierdzające, że skuteczność zarzutów opartych na tej podstawie
uwarunkowana jest wykazaniem, iż wytykane przez skarżącego uchybienie mogło
mieć wpływ na wynik sprawy. Skarga kasacyjna nie zawiera także i tego elementu.
Z powyższego wynika, że skarga ta nie ma uzasadnionych podstaw i dlatego
podlega oddaleniu (art. 39814
k.p.c.).