Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CNP 84/06
POSTANOWIENIE
Dnia 24 października 2006 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Maria Grzelka
w sprawie ze skargi W.D. - Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w K.
o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego postanowienia
Sądu Okręgowego w O.
z dnia 17 lutego 2006 r., sygn. akt [...],
w sprawie ze skargi dłużnika na czynności Komornika Sądowego
przy Sądzie Rejonowym w K.
w sprawie z wniosku wierzyciela Z.D.
przeciwko dłużnikowi "P." Spółce z o.o.
o egzekucję świadczenia pieniężnego,
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 24 października 2006 r.,
1. odrzuca skargę,
2. zasądza od Komornika Sądowego W.D. na rzecz dłużnika
kwotę 120,- złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania w
sprawie o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia.
2
Uzasadnienie
Postanowieniem z dnia 16 września 2005 r. Komornik Sądowy przy Sądzie
Rejonowym w K., po przekazaniu wierzycielowi zabezpieczonej w depozycie
sądowym kwoty objętej tytułem wykonawczym, ustalił na kwotę 32.009,89 złotych
wysokość stosunkowej opłaty egzekucyjnej i obciążył nią dłużnika. Sąd Rejonowy
w K. oddalił skargę dłużnika na wymienioną czynność Komornika, natomiast Sąd
Okręgowy w O., uwzględniając zażalenie dłużnika na oddalenie skargi, zmienił
postanowienie Komornika i ustalił koszty postępowania egzekucyjnego na kwotę
500,- złotych.
Na postanowienie Sądu Okręgowego Komornik wniósł skargę o stwierdzenie
niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia w której zarzucił naruszenie
prawa procesowego – art. 378 § 1 w zw. z art. 397 § 2, art. 770 w zw. z art. 395 § 1
i art. 13 § 2 k.p.c., oraz naruszenie prawa materialnego art. 49 § 1 ustawy
o komornikach sądowych i egzekucji. Wskazał, że w zażaleniu dłużnik nie
kwestionował wysokości kosztów egzekucyjnych ustalonych w postanowieniu
Komornika, a sprzeciwiał się jedynie obciążeniu go całością tych kosztów
w sytuacji, gdy zawarł ugodę z wierzycielem, z której wynikało, że poniesie tylko
koszty zabezpieczenia w kwocie 4 127,60 złotych. Zdaniem skarżącego, Sąd
Okręgowy, obniżając wysokość kosztów egzekucyjnych, wyszedł poza żądanie
oraz poza granice zażalenia i orzekł w przedmiocie, który nie został zaskarżony
a jednocześnie nie zajął stanowiska odnośnie do kwestii, która była istotą
zażalenia, tj. czy wszystkie koszty powinien zapłacić dłużnik, czy też część kosztów
powinien ponieść wierzyciel. Ponadto, skarżący kwestionował zasadność obniżenia
wysokości należnych mu kosztów. Uzasadniając poniesienie szkody w wyniku
wydania przez Sąd Okręgowy w/w postanowienia stwierdził, że z powodu
niedoręczenia mu odpisu zażalenia nie wiedział o wniesieniu przez dłużnika
zażalenia na postanowienie oddalające skargę na czynność Komornika w związku
z czym rozdysponował pobraną od dłużnika kwotę 32.009,89 złotych. Następnie,
w wyniku wydania postanowienia, którego skarga dotyczy, musiał zwrócić
dłużnikowi kwotę 31.509,89 złotych, co określa jego szkodę. Wnosił o stwierdzenie,
3
że zaskarżone postanowienie jest niezgodne z przepisami wymienionymi przy
wskazywaniu podstaw skargi.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Przewidziana w art. 4241
§ 1 i 2 k.p.c. skarga przysługuje stronie. Na tle
wątpliwości co do uprawnienia komornika do zaskarżania innych postanowień sądu
niż wydane po rozpoznaniu skargi na czynność komornika, oraz co do
dopuszczalności wniesienia przez komornika kasacji, Sąd Najwyższy kilkakrotnie
wyraził pogląd, że komornik nie jest stroną postępowania egzekucyjnego, w tym
także w zakresie przysługującego mu, na postawie ustawy o komornikach
sądowych i egzekucji, prawa do zwrotu wydatków oraz opłat egzekucyjnych
(por. uchwały z dnia 9 czerwca 1999 r. III CZP 16/99 – OSNC 1999, nr 12, poz. 202
i z dnia 9 grudnia 1999 r. III CZP 16/99 – OSNC 1999, nr 12, poz. 202 i z dnia
9 grudnia 1999 r. III CZP 31/99 – OSNC 2000, nr 5, poz. 84, postanowienie z dnia
14 marca 2000 r. II CKN 496/00 - OSNC 2000, nr 9 poz. 168, uzasadnienie
uchwały z dnia 11 października 2001 r. III CZP 49/01 – OSNC 2002, nr 7-8, poz.
86 i uzasadnienie postanowienia z dnia 12 czerwca 2002 r. III CZP 33/02 – OSNC
2003, nr 5, poz. 62. Sąd Najwyższy wskazał, że względy celowościowe
i słusznościowe nie mogą usprawiedliwiać innej wykładni art. 770 k.p.c. in fine jak
tylko wyrażającej uprawnienie komornika wyłącznie do zaskarżenia zażaleniem
postanowienia sądu wydanego po rozpoznaniu skargi na czynność ustalenia
kosztów postępowania egzekucyjnego i to jako działającego nie w charakterze
strony postępowania egzekucyjnego lecz innego podmiotu, któremu incydentalnie
przyznano szczególne uprawnienie w zakresie dotyczącego go interesu
majątkowego.
Podzielając powyższy pogląd trzeba jednak zauważyć, że został on
wyrażony na tle stanu prawnego , w którym nie obowiązywał jeszcze art. 7674
§ 2
k.p.c. o nieprzysługiwaniu skargi kasacyjnej w postępowaniu egzekucyjnym, ani art.
49 ust. 2 ustawy z dnia 26 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji
(Dz.U. nr 133, poz. 882) w brzmieniu wynikającym z ustawy z dnia 24 września
2004 r. o zmianie ustawy o komornikach sądowych i egzekucji... (-) (Dz.U. nr 236,
poz. 2356), ani też nie była znana instytucja skargi na niezgodność z prawem
4
prawomocnego orzeczenia. Wywołuje to potrzebę ponownego rozważenia kwestii
statusu komornika w postępowaniu egzekucyjnym w tym – w szczególności, pod
kątem uprawnienia komornika do wniesienia skargi na niezgodność z prawem
prawomocnego orzeczenia sądu drugiej instancji rozstrzygającego o wysokości
stosunkowej opłaty egzekucyjnej, a także potrzebę oceny charakteru takiego
postanowienia jako kończącego, względnie niekończącego, postępowanie
w sprawie w rozumieniu art. 4241
§ 1 k.p.c.
W tym zakresie należy w pierwszym rzędzie stwierdzić, że w świetle kodeksu
postępowania cywilnego stronami są osoby, na rzecz których i wobec których,
w zakresie łączących je stosunków cywilnych nastąpić ma urzeczywistnienie
określonej normy prawnej w drodze orzeczenia sądu. Uwzględniając charakter
postępowania egzekucyjnego, jako służącego zaspokojeniu wierzyciela w wyniku
czynności dokonywanych przez właściwe organy, należy stwierdzić, że jego
wynikami w sensie zrealizowania „do końca” norm prawa materialnego
zainteresowani są tylko wierzyciel i dłużnik. Komornik jako organ egzekucyjny nie
pozostaje wobec żadnej z tych osób w stosunku cywilnym. Jest funkcjonariuszem
publicznym (art. 1 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji), któremu zostało
powierzone zrealizowanie przymusu państwowego w zakresie wykonywania
orzeczeń sądowych. Z tego tytułu jego pozycja w stosunku do wierzyciela i dłużnika
jest władcza; w szczególności, nie sposób uznać, że wchodzi on z dłużnikiem
w stosunek prywatno-prawny będący źródłem roszczenia o uiszczenie opłaty
egzekucyjnej, ze skutkiem w postaci przyjęcia, że sprawa ze skargi dłużnika na
ustalenie przez komornika kosztów postępowania egzekucyjnego jest, w znaczeniu
materialno-prawnym, sprawą cywilną pomiędzy dłużnikiem i komornikiem jako
wierzycielem.
Wątpliwości może natomiast budzić kwestia zaliczenia takiej sprawy do
spraw cywilnych w ujęciu formalnym (art. 1 k.p.c. in fine).
Prawo komornika do zwrotu wydatków i do określonej opłaty egzekucyjnej
oraz obowiązek dłużnika poniesienia tych kosztów w oznaczonej wysokości
wynikają wprost z ustawy o komornikach sądowych i egzekucji, która niewątpliwie
zawiera normy prawa publicznego (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia
5
22 października 2002 r. III CZP 65/02 – OSNC 2003, nr 7 – 8, poz. 100).
Począwszy od wejścia w życie ustawy z dnia 24 września 2004 r. o zmianie ustawy
o komornikach sądowych i egzekucji... (-), w wypadkach szczególnie
uzasadnionych sąd może zmniejszyć wysokość opłaty egzekucyjnej (art. 49 ust. 2
ustawy). Poddanie kontroli sądu wysokości opłaty egzekucyjnej mogłoby
wskazywać na cywilny charakter, w znaczeniu formalnym, problematyki kosztów
postępowania egzekucyjnego rozstrzyganej w postanowieniu sądu wydanym po
rozpoznaniu skargi na czynność Komornika ustalenia tych kosztów. Zdaniem Sądu
Najwyższego, nie wpływa to na ocenę, że postanowienie sądu drugiej instancji
w tym przedmiocie nie podlega zaskarżeniu skargą na niezgodność z prawem
prawomocnego orzeczenia i to nie tylko przez komornika ale także przez dłużnika.
Skarga na czynność komornika służy sprawowaniu nadzoru sądu nad
komornikiem jako organem egzekucyjnym. Skarga ta uruchamia określony etap
postępowania egzekucyjnego poświęcony rozstrzygnięciu kwestii wpadkowej,
po zakończeniu którego zwykle postępowanie egzekucyjne toczy się dalej.
W przypadku gdy – jak w sprawie niniejszej – postanowienie Sądu drugiej instancji
dotyczy wysokości opłaty egzekucyjnej, to po jego wydaniu dalsze czynności
egzekucyjne nie są podejmowane. Nie oznacza to jednak, że postanowienie sądu
drugiej instancji jest orzeczeniem kończącym postępowanie w sprawie
w rozumieniu art. 4241
§ 1 k.p.c. Sprawa egzekucyjna pomiędzy wierzycielem
i dłużnikiem kończy się z chwilą zaspokojenia wierzyciela i nie wymaga wydania
jakiegokolwiek orzeczenia (art. 816 k.p.c.). Przedmiotowe postanowienie sądu
odwoławczego nie dotyczy stosunków pomiędzy wierzycielem i dłużnikiem lecz –
z tego punktu widzenia, a także, przy uwzględnieniu istoty i celu postępowania
egzekucyjnego – kwestii ubocznej. Można dodać, że w obowiązującym stanie
prawnym koszty egzekucyjne obciążają zawsze tylko dłużnika (por. uchwałę Sądu
Najwyższego z dnia 4 sierpnia 2005 r. III CZP 51/05 – OSNC 2006, nr 7 – 8, poz.
115). W tej sytuacji należy przyjąć, że – podobnie jak to ma miejsce
w postępowaniu rozpoznawczym (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
17 listopada 2005 r. II CNP 15/05 – OSNC 2006, nr 9, poz. 153) – od
postanowienia sądu drugiej instancji co do wysokości kosztów postępowania
6
egzekucyjnego skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego
orzeczenia nie przysługuje.
Z przedstawionych względów w niniejszej sprawie Sąd Najwyższy odrzucił
skargę Komornika (art. 4248
§ 1 k.p.c.).