Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CSK 319/06
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 8 grudnia 2006 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Marian Kocon (przewodniczący)
SSN Józef Frąckowiak (sprawozdawca)
SSN Marek Sychowicz
w sprawie z powództwa E. R.
przeciwko Z. P., Z. P.
i K. M.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 8 grudnia 2006 r.,
skargi kasacyjnej powódki od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 6 kwietnia 2006 r.,
oddala skargę kasacyjną i zasądza od powódki na rzecz
pozwanych 1600 (tysiąc sześćset) zł tytułem zwrotu kosztów
postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Zaskarżonym przez powódkę E.R. wyrokiem z dnia 6 kwietnia 2006 r. Sąd
Apelacyjny zmienił zaskarżony przez pozwanych […] wyrok Sądu Okręgowego w K.
z dnia 10 stycznia 2005 r., w ten sposób, że powództwo oddalił. W sprawie tej
poczyniono następujące ustalenia.
Od chwili powstania Przedsiębiorstwa Usługowo - Handlowego „R. -Service"
spółki z o.o. w D. do 31 lipca 2001 r., a następnie od 22 sierpnia 2001 r. do 13
września 2001 r. pozwani […] byli członkami zarządu tej Spółki. W okresie od
kwietnia do czerwca 2001 r. powódka sprzedała wspomnianej spółce towary za
łączną cenę 79 560,84 zł, której kupująca nie zapłaciła.
Sąd Okręgowy w K. nakazem zapłaty z 21 października 2002 r.
(prawomocnym z dniem 12 listopada 2002 r.) nakazał spółce, aby zapłaciła
powódce 79 560, 84 zł z odsetkami oraz obciążył ją kosztami procesu.
Postanowieniem z 30 czerwca 2003 r. Komornik Rewiru II przy Sądzie Rejonowym
w D. na podstawie art. 824 § 1 pkt 3 k.p.c. umorzył w całości postępowanie
egzekucyjne, które wszczął na wniosek powódki, z tym uzasadnieniem, że z
egzekucji nie uzyska sumy wyższej od kosztów egzekucyjnych.
Spółka „R. -Service" znajdowała się w trudnej sytuacji finansowej. W 2000 r.
prowadziła działalność nierentowną, zamykając ten rok stratą w wysokości 185
883,52 zł. W styczniu 2001 r. Spółka osiągnęła stratę w wysokości 74 691,88 zł,
która w następnym miesiącu wzrosła do 142 961,88 zł. W lutym 2001 r.
zobowiązania Spółki przewyższały jej majątek o 41 555,70 zł. Od listopada 2001 r.
Spółka całkowicie zaprzestała płacenia długów. Utrata płynności finansowej oraz
prowadzenie nierentownej działalności nakazywały wdrożenie postępowania
naprawczego lub likwidację.
W dniu 5 września 2001 r. pozwani zbyli udziały w Spółce na rzecz
Przedsiębiorstwa Wielobranżowego „A.” spółki z o.o. w Ł. Spółka została przejęta
przez „A”. Wpis o wykreśleniu Spółki z rejestru przedsiębiorców uprawomocnił się 1
lutego 2003 r., z tym że informację o przejęciu w rejestrze wpisano w lipcu 2002 r.
3
Na podstawie art. 299 k.s.h. Sąd Okręgowy w K. zasądził solidarnie od
pozwanych […] kwotę 79 560,84 zł z odsetkami w ustawowej wysokości od kwot
szczegółowo oznaczonych w pozwie, oddalając dalej idące powództwo. Sąd
I instancji stwierdził, że pozwani (będący członkami zarządu Spółki zarówno wtedy,
gdy zaciągnęła zobowiązanie, jak i wówczas, kiedy wierzytelność powódki
względem niej stała się wymagalna) nie wykazali żadnej z przesłanek
egzoneracyjnych wymienionych w art. 299 § 2 k.s.h., uwalniających od
odpowiedzialności z art. 299 § 1 k.s.h.
Sąd Okręgowy nie podzielił twierdzeń pozwanych, że ponieważ Spółka
została przejęta przez „A.", powódka powinna wystąpić o nadanie tytułowi
egzekucyjnemu wydanemu przeciwko Spółce klauzuli wykonalności przeciwko „A."
i poszukiwać zaspokojenia wierzytelności z majątku spółki przejmującej, która z
dniem połączenia wstąpiła we wszystkie prawa i obowiązki spółki przejmowanej
(art. 494 § 1 k.s.h.).
Uwzględniając apelację pozwanych – […] Sąd II instancji, opierając się na
ustaleniach faktycznych poczynionych przez Sąd Okręgowy, nie zgodził się z
wyrażonym w pierwszej instancji stanowiskiem, że przejęcie Spółki przez „A.”
pozostaje bez wpływu na wynik sprawy tylko dlatego, że niewypłacalność
Przedsiębiorstwa Usługowo - Handlowego „R. – Service” spółki z o.o. wystąpiła już
w 2001 r.
Zdaniem Sądu II instancji, jeżeli w stanie majątkowym spółki z ograniczoną
odpowiedzialnością nastąpią zmiany, które doprowadzą do jej wypłacalności,
wcześniej istniejąca niewypłacalność prowadząca do bezskuteczności egzekucji,
nie może prowadzić do uwzględnienia powództwa opartego o art. 299 § 1 k.s.h.,
gdyż w takim wypadku nie będzie występować omawiana przesłanka
odpowiedzialności. Dlatego też, opierając powództwo o art. 299 § 1 k.s.h., trzeba
wykazać, że bezskuteczność egzekucji zachodzi również w chwili wskazanej w art.
316 § 1 k.p.c. (zaskarżony wyrok wydany został po zamknięciu rozprawy w dniu
13 grudnia 2004 r.).
W skardze kasacyjnej powódka zarzuciła naruszenie przepisów prawa
materialnego tj. art. 299 § 1 k.s.h. przez przyjęcie, że powód zobowiązany był do
4
wszczęcia i przeprowadzenia egzekucji wobec następcy prawnego spółki
w sytuacji, w której w momencie gdy tytuł egzekucyjny przeciwko spółce
uprawomocnił się przed przejęciem spółki, spółka ta była niewypłacalna.
Ponadto powódka zarzuciła naruszenie przepisów postępowania, które miało
wpływ na wynik sprawy - art. 316 § 1 k.p.c., przez przyjęcie, że powód wytaczając
powództwa z art. 299 k.s.h. zobowiązany jest wykazać, że bezskuteczność
egzekucji wobec spółki zachodzi również w momencie wskazanym w art. 316 § 1
k.p.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Nie jest zasadny zarzut naruszenia art. 316 k.p.c. Zgodnie z tym przepisem
sąd powinien brać pod uwagę stan rzeczy istniejący w dniu zamknięcia rozprawy.
Jeżeli więc w trakcie procesu zmieniał się stan wypłacalności spółki, w której
pozwania byli członkami zarządu, to trafnie Sąd Apelacyjny wskazał, że nie można
tego ignorować. Sąd, rozpoznający powództwo oparte na art. 299 k.s.h., powinien
bowiem stwierdzić na dzień zamknięcia rozprawy istnienie przesłanek
uzasadniających taką odpowiedzialność. Jeżeli doszedł do wniosku, że powódka
nie wykazała, że egzekucja przeciwko spółce, w której pozwani byli członkami
zarządu, okazał się bezskuteczna, brak było podstaw do uwzględnienia
powództwa.
Nie jest także uzasadniony zarzut naruszenia art. 299 § 1 k.p.c. Przepis ten
uzależnia skuteczność roszczenia przeciwko członkom zarządu od wykazani
bezskuteczności egzekucji przeciwko spółce. Wprawdzie powódka przedstawiła
tytuł egzekucyjny przeciwko spółce oraz oświadczenie komornika o niemożności
uzyskania z jej majątku środków umożliwiających zaspokojenie roszczeń powódki,
to jednak w trakcie procesu okazało się, że w prawa i obowiązki spółki, w której
pozwani byli członkami zarządu, wstąpiła spółka „A”. Stało się tak w wyniku
połączenia obu spółek. Skutki połączenia spółek regulują art. 494 - 496 k.s.h.
Z przepisów tych wynika, że z dniem połączenia na spółkę przejmującą przechodzą
wszelkie obowiązki spółki przejmowanej. Wierzyciele spółki przejmowanej maja zaś
zagwarantowane specjalne przywileje, które mogą ułatwić im dochodzenie
roszczeń.
5
W sytuacji wiec gdy powódka dowiedziała się o połączeniu powinna
wykazać, że jej roszczenie przeciwko spółce, która została przejęta przez spółkę
A., w dalszym ciągu nie mogą być wyegzekwowane. Roszczenie z art. 299 k.s.h.
należy traktować jako ostateczne zabezpieczenie roszczeń wierzycieli przeciwko
spółce, w której zarządzie są osoby odpowiadające na podstawie tego przepisu.
Gdy wiec ze względu na różne okoliczności, które mogą powstać po stwierdzonej
bezskuteczności egzekucji okaże się, iż wierzyciel może się jednak zaspokoić, brak
podstaw do uznania, że ma on prawo zaspokoić się z majątku członków zarządu.
Inna interpretacja art. 299 k.s.h. prowadzić mogłaby do podwójnego zaspokojenia
wierzyciela, który ma niewątpliwie roszczenie do spółki A., jako następcy prawnemu
spółki, w której pozwani byli członkami zarządu, a z drugiej strony mógłby to samo
roszczenie wyegzekwować od członków zarządu na podstawie art. 299 k.s.h.
Słusznie wobec tego Sąd II instancji podkreślił, że bezskuteczność egzekucji nie
jest stanem niezmiennym, a wobec tego należy ustalić, czy taką bezskuteczność
egzekucji roszczenia powódki wobec spółki można stwierdzić także na dzień
zamknięcia rozprawy.
Mając na uwadze, że zarzuty podniesione w skardze kasacyjnej okazały się
nieusprawiedliwione Sąd Najwyższy, na podstawie art. 39814
k.p.c., orzekł jak
w sentencji.
jc