Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CSK 272/06
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 20 grudnia 2006 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Henryk Pietrzkowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz
SSN Jan Górowski
Protokolant Katarzyna Jóskowiak
w sprawie z powództwa Banku […]
przeciwko O. Spółce z o.o. w Ł.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej
w dniu 20 grudnia 2006 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej
od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 18 maja 2006 r., sygn. akt […],
oddala skargę kasacyjną i zasądza od strony pozwanej na
rzecz strony powodowej kwotę 1.800 (tysiąc osiemset) zł tytułem
zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Powodowy Bank wniósł o wydanie w postępowaniu upominawczym
przeciwko B. K. nakazu zapłaty kwoty 80.000 złotych z ustawowymi odsetkami od
dnia 18 grudnia 2001 r.
W uzasadnieniu żądania powód podał, że w dniu 18 grudnia 2001 r.
wykonując dyspozycję przelewu złożoną przez W. K. przelał na rachunek „O.”
spółki z o.o. w Ł. kwotę 80.000 złotych tytułem zapłaty za fakturę VAT nr […]. Tego
samego dnia na skutek awarii systemu komputerowego ta sama kwota została po
raz drugi przelana na wskazany rachunek. Spółka „O.” odmówiła jej zwrotu i
zaliczyła wpłatę na poczet wierzytelności, jaką posiadała wobec W. K. Kierując
roszczenie przeciwko B. K. powód uznał, że tenże pozwany stał się bezpodstawnie
wzbogacony kosztem powodowego Banku albowiem pozwany spłacił swoje
zadłużenie ze środków Banku.
W sprzeciwie od nakazu zapłaty wydanego w dniu 12 lutego 2004 r.
pozwany B. K. zarzucił, że nie wzbogacił się kosztem powoda ponieważ nie miał
żadnych zobowiązań wobec spółki „O.”, z którą wprawdzie zawarł umowę o roboty
budowlane, ale odstąpił od niej ze względu na wady obiektu, którego wykonawcą
na zlecenie pozwanego była spółka „O”.
Postanowieniem z dnia 28 września 2004 r. Sąd Okręgowy w O. na wniosek
powoda wezwał do udziału w sprawie w charakterze pozwanego także spółkę „O”.
Spółka ta, domagając się oddalenia powództwa, zarzucała, że sporne przesunięcie
majątkowe między współpozwanymi miało należytą podstawę prawną w postaci
zobowiązania wynikającego z umowy o roboty budowlane zaś stosunki między
powodem a pozwanym W. K. mogą być oceniane jako prowadzenie przez
powodowy Bank cudzej sprawy bez zlecenia.
Wyrokiem z dnia 14 grudnia 2004 r. Sąd Okręgowy uwzględnił w całości
powództwo wobec pozwanej spółki „O.”, natomiast oddalił je w całości wobec
pozwanego W. K. W ocenie Sądu Okręgowego wyłącznie pozwana spółka „O.”
uzyskała bezpodstawną korzyść majątkową kosztem powodowego Banku
albowiem W. K. odstąpił od umowy o roboty budowlane, z której wynikała sporna
3
faktura. Zdaniem Sądu skoro W. K. kwestionował wierzytelność spółki „O.” w
wysokości 80.000 złotych, to nie sposób uznać, że na skutek zarachowania przez
tę Spółkę omyłkowej wpłaty na poczet spornego zadłużenia, uległo ono
zmniejszeniu. W ten sposób uległy zwiększeniu aktywa spółki „O.” a nie zmniejszyły
się pasywa po stronie W. K. Odnosząc się do sugestii pozwanej Spółki, iż podstawy
prawnej w relacjach pomiędzy powodowym Bankiem a W. K. należy upatrywać
w prowadzeniu przez Bank cudzej sprawy bez zlecenia (art. 753 i nast. k.c.) albo
działania poza granicami udzielonego pełnomocnictwa (art. 103 k.c.), Sąd
Okręgowy wskazał, że w obu instytucjach prawnych zakłada się świadome
działanie na rzecz innej osoby. W rozpatrywanej natomiast sprawie środki zostały
przeniesione przez pomyłkę, a nadto pochodziły z majątku powodowego Banku nie
zaś z rachunku prowadzonego dla W. K. Sąd Okręgowy podzielił wyjaśnienia
pozwanego W. K. co do przyczyn początkowej gotowości spełnienia świadczenia
wobec powodowego Banku, usprawiedliwionej chęcią uniknięcia konfliktu
z bankiem finansującym jego działalność gospodarczą.
W wyniku apelacji pozwanej spółki „O.” Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony
wyrok Sądu Okręgowego w ten sposób, że oddalił w całości powództwo wobec
apelującej Spółki. Zdaniem Sądu Apelacyjnego zgromadzone w sprawie dowody
pozwalają na ustalenie, że pozwana Spółka nie wzbogaciła się bezpodstawnie
kosztem powoda. Potwierdzenie spornego przelewu przez W. K. doprowadziło do
uzyskania przez tę czynność - jak to określił sąd - „właściwej podstawy prawnej”.
Poza tym - zdaniem tego Sądu - pozwany wyrażając początkowo gotowość spłaty
przedmiotowej kwoty 80.000 zł uznał roszczenie a powód wyraził zgodę na
rozłożenie świadczenia na raty. Podawane przez pozwanego przyczyny składanych
powodowi propozycji spłaty przelanej kwoty nie miały - zdaniem Sądu - znaczenia
albowiem nie kwalifikują się jako wady oświadczenia woli. Sąd Apelacyjny, inaczej
niż sąd pierwszej instancji, nie znalazł merytorycznych podstaw do uznania, że
pozwany K. skutecznie odstąpił od umowy o roboty budowlane. Z tych względów
Sąd Apelacyjny przyjął, że powód nie wykazał bezpodstawnego wzbogacenia
pozwanej Spółki jego kosztem i dlatego odwołując się jedynie do treści art. 405 k.c.
zmienił zaskarżony wyrok i oddalił powództwo wobec spółki „O”.
4
Sąd Najwyższy w następstwie rozpoznania skargi kasacyjnej powodowego
Banku uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Apelacyjnemu do
ponownego rozpoznania. Sąd Najwyższy zauważył, że u podstaw zaskarżonego
rozstrzygnięcia legły dwie okoliczności. Pierwsza to potwierdzenie przez
pozwanego W. K. przelewu dokonanego przez powodowy Bank. Druga przyczyna
to uznanie roszczenia powoda przez W. K. i jego porozumienie z powodem co do
ratalnej spłaty kwoty 80.000 złotych. Obie te okoliczności w ocenie Sądu
Apelacyjnego usprawiedliwiały przyjęcie, że pozwana spółka O. nie została
bezpodstawnie wzbogacona kosztem powoda. Odnosząc się do tych ocen Sąd
Najwyższy stwierdził, że potwierdzenie czynności banku odnosi się bezpośrednio
do relacji pomiędzy zubożonym powodem a wzbogaconą spółką „O”. Przypisanie
pozwanej spółce „O.” roli wzbogaconego jest oczywiste jeśli zważy się, że zarówno
wzbogacenie jak i zubożenie mają swoje wspólne źródło. Jedno i to samo
zdarzenie, a mianowicie przelew środków pieniężnych Banku na rachunek Spółki,
stanowiło przesłankę wzbogacenia, jak i zubożenia. Zubożonego i wzbogaconego
nie łączył żaden stosunek prawny, który legitymizowałby przesunięcie korzyści
majątkowej do majątku pozwanej spółki „O”. Ponieważ transfer pieniędzy został
dokonany ze środków powodowego Banku na skutek awarii systemu
komputerowego nie ma znaczenia, czy czynność tę potwierdził dłużnik osoby, na
której rachunek zostały przelane pieniądze. Jeżeli opisane przesunięcie majątkowe
było wadliwe, jak przyjął sąd pierwszej instancji, bowiem stanowiąca je czynność
prawna była nieważna, jako dokonana w warunkach błędu istotnego (art. 84 § 1
k.c.), to potwierdzenie jej w trybie art. 103 k.c. nie zniosło sankcji nieważności, która
w razie uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia woli, obowiązuje od chwili
dokonania czynności. Tych okoliczności nie uwzględnił sąd drugiej instancji
oceniając wyłącznie inny typ sankcji wadliwości czynności prawnej dokonanego
przelewu kwoty 80.000 zł, przewidzianej między innymi dla czynności dokonanych
w cudzym imieniu, który w nauce prawa nazywa się ważnością lub częściej
bezskutecznością zawieszoną.
Druga przytoczona przez Sąd Apelacyjny okoliczność obejmuje – jak
zaznaczył Sąd Najwyższy - zdarzenia i ich skutki jakie miały nastąpić już po
wadliwym przelewie środków pieniężnych. Opisując je sąd drugiej instancji nie
5
wskazał jasno, jakie prawne przyczyny miały doprowadzić do wygaśnięcia
zobowiązania zwrotu korzyści po stronie spółki „O”. Jeśli tą przyczyną miałaby stać
się ugoda pomiędzy powodowym Bankiem a pozwanym W. K., to tylko pod
warunkiem, że ugoda spełniałaby wszystkie warunki umowy przejęcia długu z art.
519 i nast. k.c. Gdyby umowa miała dotyczyć długu W. K., jej analiza, w dalszym
procesie już bez jego udziału, pozbawiona byłaby jakichkolwiek podstaw.
Z tych względów Sąd Najwyższy podzielił stanowisko skarżącego powoda co
do naruszenia przez sąd drugiej instancji art. 405 k.c. przez przyjęcie, że pozwana
spółka „O.” nie jest wzbogacona kosztem powoda ze względu na potwierdzenie
przelewu przez współpozwanego W. K. jak i ze względu na jego porozumienie z
powodem co do spłaty dochodzonej kwoty.
Sąd Najwyższy podkreślił, że przelew bankowy został dokonany na skutek
awarii systemu komputerowego i w związku z tym roszczenie powodowego Banku
opiera się na nieważności tej czynności prawnej. Wobec tego ocena roszczenia
strony powodowej jest możliwa wyłącznie na ogólnych zasadach bezpodstawnego
wzbogacenia zapisanych w art. 405 – 409 k.c. Nie będą miały zastosowania
przepisy dotyczące szczególnej postaci bezpodstawnego wzbogacenia tj.
nienależnego świadczenia (art. 410 § 2 k.c.), które zakładają uzyskanie korzyści
majątkowej w następstwie ważnego świadczenia, czyli zachowania zmierzającego
do wykonania oznaczonego zobowiązania. Gdy czynność prawna, poprzez którą
nastąpiło świadczenie jest nieważna, nie powstaje roszczenie o zwrot świadczenia,
lecz jedynie o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia na ogólnej podstawie z art. 405
k.c. (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 11 września 1997 r. III CKN 162/97 OSNC
1998, nr 2, poz. 31).
Po ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Apelacyjny oddalił apelację
pozwanej spółki „O.”, zmieniając zaskarżony wyrok w ten tylko sposób, że datę
wymagalności odsetek ustalił na dzień 8 października 2004 r.
Sąd Apelacyjny – uwzględniając stanowisko prawne wyrażone w niniejszej
sprawie przez Sąd Najwyższy – wskazał, że transfer kwoty 80.000 zł dokonany
został ze środków własnych powodowego Banku na skutek awarii systemu
komputerowego. Czynność ta dokonana została w warunkach błędu istotnego,
6
gdyby bowiem nie było awarii, powodowy Bank nie przekazałby pozwanej Spółce
spornej kwoty 80.000 zł. Sąd Apelacyjny podniósł, że skoro „przesunięcie
majątkowe nastąpiło w oderwaniu od jakichkolwiek stosunków prawnych”,
albowiem nastąpiło wyłącznie wskutek awarii systemu komputerowego, to
możliwość powoływania się na błąd nie jest uzależniona od wystąpienia jednej
z trzech przesłanek przewidzianych w zdaniu drugim art. 84 § 1 k.c. Wobec tego,
że strona powodowa skutecznie uchyliła się od skutków prawnych czynności
zdziałanej pod wpływem błędu (art. 84 § 1 k.c.), natomiast strona pozwana stała się
bezpodstawnie wzbogacona w rozumieniu art. 405 k.c., to obciążona jest
obowiązkiem zwrotu spornej kwoty 80.000 zł. Zarzuty strony pozwanej zmierzające
do wykazania, że uzyskana korzyść została zużyta, zgłoszone zostały po terminie
wskazanym w art. 47914
§ 2 k.p.c., skutkowało to odmową dopuszczenia dowodu
z zeznań świadka B.
W skardze kasacyjnej od tego wyroku wniesionej przez pozwaną Spółkę
strona skarżąca zarzuciła Sądowi Apelacyjnemu dokonanie błędnej wykładni art. 84
§ 1 k.c. przez uznanie, że w celu wykazania wady oświadczenia woli, jaką jest błąd,
nie jest konieczne wykazanie przesłanki współdziałania (w jednej z trzech postaci
wskazanej w art. 84 § 1 k.c.) strony pozwanej jako adresata tego oświadczenia,
a także naruszenia art. 356 § 2 k.c. przez jego niezastosowanie, skoro w dacie
spełnienia świadczenia przez powodowy Bank, pozwana Spółka posiadała
w stosunku do W. K. wymagalną wierzytelność pieniężną. Ponadto – zdaniem
skarżącej – naruszony został art. 405 k.c. przez jego błędna wykładnię polegającą
na uznaniu, że wzbogacenie spółki „O.” nie miało podstawy prawnej, mimo że
spółka ta w stosunku do W. K. wymagalną wierzytelność.
W ramach podstawy naruszenia przepisów postępowania strona skarżąca
zarzuciła naruszenie art. 217 § 2 i 227 k.p.c. przez nieprzeprowadzenie dowodu
z zeznań K. B., art. 39820
k.p.c. przez uznanie, że Sąd Najwyższy przesądził w
niniejszej sprawie, iż strona skarżąca została bezpodstawnie wzbogacona, a także
art. 321 § 1 w zw. z art. 391 § 1 oraz art. 47912
§ 1 k.p.c. – przez oparcie wyroku na
podstawie faktycznej niepowołanej przez powoda, a mianowicie nieważności
czynności prawnej wynikającej z działania pod wpływem błędu. Zdaniem skarżącej
7
Sąd Apelacyjny naruszył także art. 378 k.p.c. wskutek niezajęcia stanowiska co do
większości zarzutów apelacji.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie ma uzasadnionych podstaw. Zarzut naruszenia art.
217 § 2 i 227 k.p.c. - w świetle powołanej przez Sąd Apelacyjny instytucji prekluzji
dowodowej, zobowiązującej stronę pozwaną do powołania w odpowiedzi na pozew
wszystkich m.in. dowodów (art. 47914
§ 2 k.p.c.) – nie mógł odnieść skutku. Strona
skarżąca najpierw powinna, czego nie uczyniła, zgłosić w ramach podstawy
naruszenia przepisów postępowania (art. 3983
§ 1 pkt 2 k.p.c.), zarzut, że nie było
podstaw do zastosowania art. 47914
§ 2 k.p.c., a następnie wykazać – przy
założeniu, że art. art. 47914
§ 2 k.p.c. został naruszony przez jego zastosowanie -
że mając otwartą drogę do zgłaszania dowodów, mogła skutecznie żądać
dopuszczenia dowodu z zeznań śwd. W. B. nie tylko przed Sądem I instancji, ale
także przed Sądem II instancji. Tylko przy takim skonstruowaniu skargi kasacyjnej
zarzut naruszenia art. 217 § 2 w zw. z art. 391 k.p.c. mógłby ewentualnie odnieść
skutek (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 stycznia 2002 r., V CKN 721/00,
OSNC 2002, nr 12, poz.153).
Odnosząc się do powołanego – też w ramach podstawy kasacyjnej z art.
3983
§ 1 pkt 2 k.p.c. - zarzutu naruszenia art. 227 k.p.c. przede wszystkim
zauważyć należy, że przepis ten określa jedynie jakie fakty są przedmiotem
dowodu, stanowiąc, iż są to fakty mające istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia
sprawy. Twierdzenie, iż przepis ten został naruszony przez sąd rozpoznający
sprawę ma rację bytu tylko w sytuacji gdy wykazane zostanie, że sąd przeprowadził
dowód na okoliczności nie mające istotnego znaczenia w sprawie i ta wadliwość
postępowania dowodowego mogła mieć wpływ na wynik sprawy, bądź gdy sąd
odmówił przeprowadzenia dowodu na fakty mające istotne znaczenie w sprawie,
wadliwie oceniając, iż nie mają one takiego charakteru. Innymi słowy samo
twierdzenie, iż nastąpiło naruszenie art. 227 k.p.c. bez równoczesnego wskazania
na uchybienie innym przepisom regulującym postępowanie dowodowe (np. art. 217
§ 2, art. 278 § 1 k.p.c.), nie stanowi w istocie podstawy kasacyjnej naruszenia
przepisów postępowania Skoro – jak już wykazano – przyczyną odmowy
8
dopuszczenia dowodu z zeznań śwd. W. B. było sprekludowanie możliwości
zgłaszania dowodów (art. 47914
§ 2 k.p.c.), a strona skarżącą nie zarzuciła
naruszenia art. 47914
§ 2 k.p.c., to zarzut naruszenia art. 227 w zw. z art. 217 § 2
k.p.c. stał się bezprzedmiotowy. Zaznaczyć nadto należy, że podstawę naruszenia
przepisów postępowania mogą stanowić uchybienia popełnione przez sąd drugiej
instancji. Zarzut sformułowany w ramach omawianej podstawy kasacyjnej,
niezależnie od wskazanej wadliwości, nie mógł być przedmiotem kontroli
kasacyjnej, bowiem nie dotyczy postępowania przed Sądem Okręgowym w T., lecz
dotyczy postępowania przed sądem pierwszej instancji. Podkreślić ponadto należy,
że strona skarżąca wskazując na naruszenie art. 217 i 227 k.p.c., zarzut ten
uzasadniała stwierdzeniem, że „z całą pewnością wniosek ten (tzn. dowodowy) nie
został przez Sąd I instancji oddalony”. Skoro tak, to skarżąca powinna
sformułować stosowny zarzut z powołaniem się na naruszenie przepisu prawa
procesowego, a ponadto wykazać, że sama wypełniła obowiązek wynikający z art.
162 k.p.c. w fazie postępowania przed Sądem I instancji. Powinna także wykazać,
że popełnione przez Sąd I instancji uchybienie procesowe było przedmiotem
zarzutu apelacyjnego, który został wadliwie oceniony przez Sąd II instancji. Tylko
taka konstrukcja skargi kasacyjnej, której podstawą są uchybienia popełnione przez
Sąd II instancji, a tylko pośrednio przez Sąd I instancji, a mianowicie wskutek
uchybień popełnionych przez Sąd II instancji, umożliwia przeprowadzenie kontroli
kasacyjnej. Już zatem tylko ubocznie, odnosząc się do kwestii nie objętej treścią
skargi kasacyjnej, stwierdzić należy, że Sąd II instancji nie doszukując się
naruszenia przez Sąd I instancji art. 47914
§ 2 k.p.c. trafnie podkreślił, że skoro
dowód z zeznań śwd. W. B. zgłoszony został - po złożeniu odpowiedzi na pozew –
na nowe okoliczności, nie objęte twierdzeniami i zarzutami podnoszonymi w
odpowiedzi na pozew, to dowód ten, jako sprekludowany, nie mógł być - stosownie
do art. 47914
§ 2 k.p.c. – przeprowadzony.
Nie został także naruszony art. 321 § 1 w zw. z art. 391 § 1 oraz art. 47912
§
1 k.p.c. Powód w myśl zasady da mihi fatum, dabo tibi ius (udowodnij fakt,
a przyznam ci prawo) powołał fakty dotyczące dokonanego przelewu spornej kwoty
80.000 zł. (awaria systemu komputerowego funkcjonującego w powodowym
Banku). Wskazał więc podstawę faktyczną dochodzonego roszczenia, rzeczą Sądu
9
było natomiast ocenić w płaszczyźnie jakich przepisów prawa zdarzenie to należało
ocenić. Okoliczność, że strona powodowa w pozwie nie powoływała się na
działanie pod wpływem błędu, nie oznacza, że nie wskazała podstawy faktycznej
żądania, do której Sąd (notabene zbędnie) zastosował przepisy o uchyleniu się od
czynności prawnej zdziałanej pod wpływem błędu. Sąd nie naruszył zatem ani art.
321 § 1 w zw. z art. 391 § 1 ani art. 47912
§ 1 k.p.c.
Sąd Apelacyjny rozpoznając sprawę w płaszczyźnie art. 405 k.c.
z powołaniem się na art. 39820
k.p.c. nie naruszył tego ostatniego przepisu.
Wprawdzie miał swobodę w zakresie stosowania przepisów prawa do ustalonej
podstawy rozstrzygnięcia, nie mógł jednak pominąć - wyrażonego przez Sąd
Najwyższy w niniejszej sprawie – poglądu, że bezpodstawny transfer pieniędzy
dokonany na skutek awarii systemu komputerowego prowadzi do bezpodstawnego
wzbogacenia (art. 405 k.c.).
Odnosząc się do zarzuty naruszenia art. 378 k.p.c. wskutek niezajęcia
stanowiska co do większości zarzutów apelacji, przyznać należy, że Sąd
Apelacyjny nie odniósł się w sposób wyraźny do zarzutów apelacyjnych naruszenia
art. 356 § 2 k.c. przez jego niezastosowanie i uznanie, że świadczenie pieniężne
spełnione przez powodowy Bank bez wiedzy dłużnika stanowi bezpodstawne
wzbogacenie wierzyciela; art. 56 i 60 k.c. przez nieuwzględnienie, że pozwany W.
K. potwierdził przelew banku i wynikających z tego skutków, art. 517 w związku z
art. 66 k.c. przez pominięcie że pomiędzy pozwanym K. a powodowym Bankiem
doszło do zawarcia ugody. Zarzuty te ocenił w sposób pośredni stwierdzając, że w
świetle ustalonej przyczyny przelewu spornej kwoty jaką była awaria systemu
komputerowego „…bez znaczenia pozostają w tym kontekście stosunki pomiędzy
pozwaną a W. K.” oraz, że „możliwość powoływania się przez powoda na błąd nie
jest uzależniona od wystąpienia jednej z trzech przesłanek przewidzianych w
zdaniu drugim art. 84 § 1 k.c.”
W świetle przytoczonej argumentacji uznać należało, że podstawa kasacyjna
naruszenia przepisów postępowania okazała się nieuzasadniona. Skoro więc
strona skarżąca nie wykazała popełnienia przez Sąd Apelacyjny uchybień
procesowych, które mogły mieć znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, to ocena
10
zarzutów naruszenia prawa materialnego musiała być przeprowadzona przy
uwzględnieniu obowiązującej w postępowaniu kasacyjnym regule stanowiącej, że
Sąd Najwyższy jest związany ustaleniami faktycznymi stanowiącymi podstawę
zaskarżonego orzeczenia (art. 39813
§ 2 in fine k.p.c.).
Przyjmując te ustalenia, stanowiące podstawę faktyczną
rozstrzygnięcia podkreślić należało, że przesunięcie majątkowe nastąpiło na
skutek awarii systemu komputerowego, a zatem nastąpiło nie wskutek
oświadczenia woli, lecz na skutek zdarzenia niezależnego od woli stron. W takiej
sytuacji nie było podstaw do analizowania sprawy z punktu widzenia przepisów
o wadzie oświadczenia woli w postaci błędu (art. 84 k.c.), a także innych – poza
oczywiście art. 405 k.c. - przepisów powołanych w skardze kasacyjnej. Naruszenie
art. 84 k.c. przez jego zastosowanie nie miało znaczenia, w sytuacji, gdy za
podstawę rozstrzygnięcia Sąd Apelacyjny przyjął art. 405 k.c., uznając, że
przesunięcie majątkowe nastąpiło wskutek awarii systemu komputerowego
w powodowym Banku. Wobec tego, że zdarzenie to miało tylko zewnętrzne cechy
świadczenia, to nie mogło powstać roszczenie o zwrot nienależnego świadczenia,
lecz jedynie roszczenie o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia. Sąd przyjmując za
podstawę prawną rozstrzygnięcia art. 405 k.c. nie naruszył tego przepisu.
W judykaturze słusznie przyjmuje się, że źródłem wzbogacenia mogą być różne
zdarzenia. Odpowiedzialność z tego tytułu może powstać w wyniku działania
wzbogaconego, także wbrew jego woli, z jego dobrą i złą wiarą, może też być
rezultatem czynności zubożonego, a nawet sił przyrody (por. uzasadnienia
w sprawach II CKN 58/98 oraz IV CSK 272/06). W rozpoznawanej sprawie źródłem
bezpodstawnego wzbogacenia było właśnie to ostatnie zdarzenie.
Z przytoczonych względów skargę kasacyjną jako pozbawioną
uzasadnionych podstaw należało oddalić (art. 39814
k.p.c.). O kosztach
postępowania Sąd Najwyższy orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 2 w zw. z art. 108 §
1 i art. 391 § 1 oraz art. 39821
k.p.c.).
11
jc