Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CSK 221/07
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 4 października 2007 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Barbara Myszka (przewodniczący)
SSN Krzysztof Pietrzykowski (sprawozdawca)
SSN Zbigniew Strus
w sprawie z powództwa Spółdzielni "E."
z udziałem interwenientów ubocznych W.M. i G.D.
przeciwko j Spółdzielni Mieszkaniowej o zapłatę,
i z powództwa wzajemnego Spółdzielni Mieszkaniowej
przeciwko Spółdzielni "E."
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 4 października 2007 r.,
skarg kasacyjnych interwenientów ubocznych W.M. i G.D.,
działających na rzecz strony powodowej
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 22 listopada 2005 r., sygn. akt [...],
1. oddala skargi kasacyjne;
2. nie obciąża skarżących kosztami postępowania
kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Spółdzielnia „E.” domagała się zasądzenia od pozwanej Spółdzielni
Mieszkaniowej w M. kwoty 226.036,06 zł tytułem zapłaty wynagrodzenia za
roboty ociepleniowe dotyczące budynków nr 1, 3 i 5 przy ul. B. w M. oraz
kwoty 51.726,30 zł tytułem skapitalizowanych odsetek z odsetkami za
opóźnienie w płatności za roboty zapłacone z opóźnieniem, a wykonane przy
ul. S. 35 i B. 1, 3 i 5 w M. Pozwana główna, a powódka wzajemna
Spółdzielnia Mieszkaniowa w pozwie wzajemnym domagała się zapłaty od
powódki głównej - pozwanej wzajemnej kwoty 195.900 zł tytułem zwrotu
świadczeń dotychczas wypłaconych za ocieplanie budynków oraz z tytułu
odszkodowania na poczet kosztów ponownego ocieplania budynków.
Sąd Okręgowy w C. wyrokiem z dnia 31 grudnia 2004 r. zasądził od
pozwanej Spółdzielni Mieszkaniowej na rzecz powódki kwotę 148.454,06 zł z
odsetkami od kwot i dat wyspecyfikowanych w punkcie I.1 wyroku, zasądził
od pozwanej na rzecz powódki kwotę 51.726,30 zł tytułem skapitalizowanych
odsetek z ustawowymi odsetkami od kwoty 33.590 zł od dnia 8 października
1992 r. i od kwoty 18.136,30 zł od dnia 1 lutego 1993 r., oddalił powództwo
główne w pozostałej części, zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę
13.563,32 zł oraz na rzecz interwenienta ubocznego G.D. kwotę 5.100,27 zł,
a na rzecz interwenienta ubocznego W.M. kwotę 5.476,80 zł. Sąd Okręgowy
oddalił powództwo wzajemne, zasądził od powódki wzajemnej Spółdzielni
Mieszkaniowej w M. na rzecz pozwanej wzajemnej Spółdzielni „E.” kwotę
3.600 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.
Sąd Okręgowy ustalił, że strony zawarły w dniu 24 kwietnia 1989 r.
umowę nr 308/89, w której powódka główna zobowiązała się wykonać
ocieplenie ścian zewnętrznych budynku mieszkalnego w M. przy ul. S. 35, a
pozwana zapłacić wynagrodzenie w kwocie ustalonej w zatwierdzonym przez
inspektora nadzoru kosztorysie wynikowym w ciągu 14 dni. Podobne umowy
strony zawarły w odniesieniu do budynków przy ul. B. nr 1, 3 i 5 w M. Roboty
określone w umowie i aneksach zostały wykonane w terminie i odebrane
przez pozwaną protokołem z dnia 10 listopada 1989 r., a kosztorys wynikowy
3
zatwierdzono do kwoty 332.084.214 starych zł. Podobnie jak w wypadku
umowy nr 30/89, także w odniesieniu do kolejnej umowy nr 55/1/89 strony
kolejnymi aneksami podwyższały ogólny koszt robót - łącznie w wypadku tej
drugiej umowy do 500.000.000 starych zł. Roboty ociepleniowe były
finansowane z umarzalnego kredytu bankowego zgodnie z uchwałą Rady
Ministrów nr 260/81, co uprawniało bank do kontroli wykonanych robót. W
wyniku takiej kontroli przeprowadzonej w dniu 29 stycznia 1989 r. stwierdzono
nieprawidłowość polegającą na użyciu do ocieplania budynku płyt z wełny
mineralnej o grubości 3 cm powstałych z przecięcia płyt o grubości 6 cm.
Tego rodzaju technologia była wadliwa. Wadliwe było także umocowanie
materiału izolacyjnego. Na dochodzoną pozwem kwotę składają się
niezapłacone faktury oraz odsetki w kwocie 51.726,30 zł. Z ekspertyz
opracowanych na zlecenie pozwanej Spółdzielni Mieszkaniowej w M., już po
kontroli dokonanej przez bank, wynikało, że teoretycznie, przy spełnieniu
obowiązujących warunków technicznych opracowanych w projekcie
technicznym przez „M.” mogła być zastosowana do ocieplenia budynków
wełna mineralna o grubości 3 cm. Jednakże stosowanie płyt uzyskiwanych
przez rozdzielanie na budowie płyt o większej grubości nie zgodne było z
wytycznymi zawartymi w świadectwie Instytutu Techniki Budowlanej nr 533/88
oraz zasadami sztuki budowlanej. Pomimo tego w protokole odbioru robót
przy budynkach Nr 1, 3 i 5 przy ul. B. z dnia 4 maja 1990 r. stwierdzono, że
roboty zostały wykonane dobrze, z usterkami wymienionymi w załączniku nr
2 do tych protokołów. Strona pozwana nie wystąpiła w związku z robotami
ociepleniowymi z żadnym roszczeniem do strony powodowej aż do dnia 6
marca 1995 r. Sąd Okręgowy ustalił, że wynagrodzenie należne powódce
za roboty ociepleniowe wykonane zgodnie z zasadami sztuki budowlanej
według stawek i cen ustalonych przez strony w styczniu 1990 r. powinno
wynieść dla budynków nr 1, 3 i 5 przy ul. B. w M. łącznie 471.297 nowych zł.
Wartość robót koniecznych do usunięcia wad wykonanego docieplenia w
cenach z tej samej daty wynosi dla wspomnianych budynków łącznie 69.357
nowych zł. Uwzględniając okoliczność, że pozwana dotychczas wypłaciła
powódce kwotę 189.931,40 zł do dopłaty pozostawałaby kwota 281.365,60
4
zł. Powódka, po ograniczeniu żądania pozwu, dochodzi jedynie kwoty
226.063,06 zł. Sumę tę należy, zdaniem Sądu, pomniejszyć o 69.357 zł
stanowiącą równowartość kosztów niezbędnych robót poprawkowych oraz
o kwotę 8.252 zł stanowiącą równowartość materiałów dostarczonych
powódce do wykonania ocieplenia przez pozwaną. Oznacza to, że pozwana
powinna zapłacić powódce dalsze 148.454,06 zł z odsetkami od
wymagalności poszczególnych faktur oraz skapitalizowane odsetki
dochodzone pozwem.
W ocenie Sądu Okręgowego, żądanie objęte pozwem wzajemnym
należało uznać za bezzasadne. Pozwana - powódka wzajemna, w związku
z wadliwością robót dociepleniowych, do której zresztą się przyczyniła,
wstrzymała się z zapłatą na rzecz wykonawcy sumy wyższej od kosztów
robót poprawkowych w dacie odbioru robót. Mimo tego oraz nieskorzystania
z zarzutów wynikających z rękojmi za wady dzieła pozwana - powódka
wzajemna dotychczas nie usunęła we własnym zakresie wad ani też nie
wykazała, że z tego względu doznała jakiejś innej szkody majątkowej.
Wyrok został zaskarżony przez pozwaną - powódkę wzajemną
w całości, przez powódkę - pozwaną wzajemną w części oddalającej
powództwo o zapłatę dalszej kwoty 77.609 zł z ustawowymi odsetkami od
kwoty 40.356,64 zł od dnia 30 kwietnia 1990 r. i od kwoty 37.252,36 zł od dnia
17 lipca 1990 r. oraz w części dotyczącej orzeczenia o kosztach procesu.
W takim samym zakresie zaskarżył wyrok interwenient uboczny W.M.
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 22 listopada 2005 r.: 1) uchylił zaskarżony
wyrok w pkt I.1 w części orzekającej o skapitalizowanych odsetkach co do kwoty
13.792,81 zł z ustawowymi odsetkami od tej kwoty, zniósł postępowanie w tym
zakresie i odrzucił pozew w tej części, a poza tym zaskarżony wyrok zmienił: w pkt
I.1 w ten sposób, że zasądził od pozwanej - powódki wzajemnej na rzecz powódki -
pozwanej wzajemnej kwotę 91.875,68 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 30
kwietnia 1990 r. oraz kwotę 37.933,49 zł z ustawowymi odsetkami od kwoty 33.590
zł za okres od dnia 8 października 1992 r. do dnia 31 stycznia 1993 r. i od kwoty
37.933,49 zł za okres od dnia 1 lutego 1993 r., w pkt I.3 w ten sposób, że zasądził
od powódki - pozwanej wzajemnej na rzecz pozwanej - powódki wzajemnej kwotę
5
6.067,80 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, w pkt I.4 w ten sposób, że zniósł
wzajemnie koszty procesu pomiędzy pozwaną - powódką wzajemną a
interwenientami ubocznymi; 2) oddalił w pozostałej części apelację pozwanej -
powódki wzajemnej; 3) oddalił w całości apelację powódki - pozwanej wzajemnej
oraz apelację interwenienta ubocznego W.M.; 4) zasądził od powódki - pozwanej
wzajemnej na rzecz pozwanej - powódki wzajemnej kwotę 3.096 zł tytułem zwrotu
kosztów postępowania apelacyjnego; 5) zniósł wzajemnie koszty postępowania
apelacyjnego pomiędzy pozwaną - powódką wzajemną i interwenientem ubocznym
W.M.
Zdaniem Sądu Apelacyjnego, powódka główna, dochodząc w niniejszej
sprawie ponownie zapłaty z tytułu skapitalizowanych odsetek kwoty
13.792,81 zł z ustawowymi odsetkami od tej sumy, wystąpiła z roszczeniem,
które pomiędzy tymi samymi stronami zostało już prawomocnie zakończone
wyrokiem Sądu Okręgowego w K. wydanym w sprawie [...]. Uzasadnia to zarzut
powagi rzeczy osądzonej w rozumieniu art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c. Skutkiem
takiego stanu rzeczy była konieczność uchylenia zaskarżonego wyroku w
części dotkniętej nieważnością, zniesienie postępowania w tym zakresie i
odrzucenie pozwu w tej części (art. 386 § 2 i 3 k.p.c.).
Według Sądu Apelacyjnego, zasadny jest także zarzut apelacji
pozwanej głównej sprowadzający się do stwierdzenia, że niedopuszczalne
było oparcie kwestionowanego wyroku na opinii biegłego A.K. W
przeciwieństwie do biegłego A.Ko ., biegły A.K. wypowiadał się na temat
zakresu i wartości poszczególnych robót bez dokonania wcześniejszej wizji
lokalnej. Stosując metodologię obliczeń zbieżną z metodologią zastosowaną
wcześniej przez biegłego A.Ko., biegły A.K. doszedł do odmiennych
wniosków co do zakresu niezbędnych robót poprawkowych czy wartości
poszczególnych prac. Zdaniem Sądu Apelacyjnego, opinia biegłego A.Ko.
jest w tym zakresie bardziej przekonywająca.
Nie można, zdaniem Sądu Apelacyjnego, podzielić zarzutu pozwanej,
jakoby powódce w ogóle nie przysługiwało wynagrodzenie za wykonane
roboty ze względu na ich wadliwość, a także roszczenie o zapłatę odsetek,
skoro negowano zasadność wystawiania faktur korygujących, nie były one
6
zatwierdzone przez inspektora nadzoru pozwanej, ponadto zaś powódka była
uprzedzana o tym, że ze względu na brak decyzji kredytowych z banku
wykonuje dalsze roboty na własne ryzyko. Sąd Apelacyjny uznał też, że
zarzut naruszenia art. 647 k.p.c. nie jest zasadny.
Dla Sądu Apelacyjnego niezrozumiałe są zarzuty pozwanej
kwestionujące zaskarżony wyrok w części zasądzającej od pozwanej na rzecz
powódki odsetki za opóźnienie. Skoro z poczynionych ustaleń wynika, że
pozwana odmówiła powódce zapłaty także za tę część robót, za którą
powinna zapłacić, zgodnie z art. 481 k.c. musiało to powodować obciążenie
pozwanej odsetkami za opóźnienie w spełnieniu świadczenia.
Nie zasługują, zdaniem Sądu Apelacyjnego, na uwzględnienie także
zarzuty apelacji pozwanej kwestionujące oddalenie powództwa wzajemnego.
Roszczenie o zwrot należności wypłaconych przez pozwaną powódce
w okresie poprzedzającym niniejszy proces nie mogło być uwzględnione,
gdyż pozwana nie odstąpiła skutecznie od umowy łączącej strony, a powódce
przysługiwało od pozwanej wynagrodzenie w wysokości wyższej od
otrzymanego. Zgłoszone w ramach powództwa wzajemnego roszczenie
o zapłatę odszkodowania na poczet kosztów ponownego ocieplenia
budynków także nie mogło być uwzględnione.
Nie zasługują też, według Sądu Apelacyjnego, na uwzględnienie
apelacje powódki oraz interwenienta ubocznego W.M. Sąd Apelacyjny w
uzasadnieniu wyroku z dnia 10 marca 2000 r. zawarł stwierdzenie, że roboty
wykonano wadliwie, i że obydwie strony winny ponieść konsekwencje
finansowe takiego stanu rzeczy. Stwierdzenie to dotyczyło stanu sprawy w
którym powódka główna dochodziła wynagrodzenia za wadliwie wykonane
roboty, a pozwana - powódka wzajemna w ramach pozwu wzajemnego m. in.
odszkodowania związanego z kosztem ponownego ocieplenia budynków. W
dalszej części uzasadnienia Sąd Apelacyjny wyraził jednak pogląd, że
wynagrodzenie powódki winno być obniżone proporcjonalnie do wadliwości
dzieła, a w razie niewykazania przez powódkę wzajemną innej szkody poza
kosztami usunięcia wad, powództwo wzajemne powinno być oddalone.
7
Skargę kasacyjną, nazwaną „kasacją”, wnieśli dnia 14 lutego 2006 r.
interwenienci uboczni po stronie powodowej W.M. i G.D. Następnie dnia 5 kwietnia
2006 r. skargę kasacyjną wniosła interwenientka uboczna G.D. W obydwu
skargach zarzucono naruszenie art. 386 § 6, art. 382 w związku z art. 233 § 1 oraz
art. 199 § 1 pkt 2 w związku z art. 386 § 2 i 3 k.p.c., a ponadto podniesiono zarzut
przedawnienia wszystkich roszczeń Spółdzielni Mieszkaniowej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Pozwana – powódka wzajemna w odpowiedzi na skargę kasacyjną
podniosła, że dnia 28 grudnia 2005 r. została zawarta między stronami ugoda
dotycząca wykonania wyroków sądów obydwu instancji. W § 5 ugody przewidziano
wstrzymanie jej wykonania w wypadku wniesienia kasacji przez którąkolwiek ze
stron.
Skargi kasacyjne zostały wniesione przez interwenientów ubocznych,
występujących po stronie powodowej. Mimo zawarcia wspomnianej ugody, brak
jest w okolicznościach niniejszej sprawy podstaw do uznania, że interwenienci
uboczni dokonali czynności procesowych, które pozostają w sprzeczności
z czynnościami i oświadczeniami strony, do której przystąpili (art. 79 zdanie drugie
k.p.c.).
Zarzut naruszenia art. 386 § 6 k.p.c. jest nietrafny. W uzasadnieniu wyroku
Sądu Apelacyjnego z dnia 10 marca 2000 r. jest mowa o tym, że przy ponownym
rozpoznaniu sprawy rzeczą Sądu Okręgowego będzie dopuszczenie dowodu
z opinii kolejnego biegłego na okoliczność wielkości wynagrodzenia należnego
powódce przy zastosowaniu składników cenotwórczych objętych umową i przy
uwzględnieniu rzeczywistego zakresu wykonanych robót według cen z daty
wykonania umowy, a także kosztów usunięcia wad dzieła przy zastosowaniu cen
z tej samej daty. Jest oczywiste, że z uwagi na charakter prac ociepleniowych
wykonanie umowy nie nastąpiło w jednej dacie, lecz trwało w czasie. Stąd przyjęcie
różnych cen, uwzględniające występujący ówcześnie intensywny wzrost inflacji,
zostało słusznie ujęte w opinii biegłego i trafnie podzielone przez Sąd Apelacyjny.
Właśnie dzięki przyjęciu takiej metody obliczeń ceny odpowiadały cenom z daty
wykonania umowy – zgodnie z zaleceniem Sądu Apelacyjnego, pierwotnie
rozpoznającego niniejszą sprawę.
8
W związku z zarzutem naruszenia art. 382 w związku z art. 233 § 1 k.p.c.
należy podkreślić, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego jest ugruntowany pogląd,
iż sąd drugiej instancji może zmienić ustalenia faktyczne stanowiące podstawę
wydania wyroku sądu pierwszej instancji bez konieczności przeprowadzenia
postępowania dowodowego uzasadniającego odmienne ustalenia (uchwała składu
siedmiu sędziów z dnia 23 marca 1999 r., III CZP 59/98, OSNCP 1999, nr 7-8,
poz. 124; postanowienie z dnia 2 marca 2000 r., III CKN 257/00, niepubl.; wyrok
z dnia 31 marca 2000 r., II CKN 762/98, niepubl.; postanowienie z dnia 11 kwietnia
2000 r., III CKN 234/00, niepubl.; wyrok z dnia 26 maja 2000 r., I CKN 729/98
niepubl.; wyrok z dnia 26 października 2000 r., II CKN 310/00, niepubl.;
postanowienie z dnia 8 listopada 2000 r., III CKN 1378/00, niepubl.; wyrok z dnia
9 listopada 2000 r., II CKN 329/00, niepubl.; wyrok z dnia 22 października 2002 r.,
III CKN 1091/00, niepubl.; wyrok z dnia 11 kwietnia 2003 r., III CKN 1466/00,
niepubl.; wyrok z dnia 18 września 2003 r., I CK 96/02, niepubl.; postanowienie
z dnia 6 listopada 2003 r., II CK 188/02, niepubl.; postanowienie z dnia 20 listopada
2003 r., III CK 84/02, niepubl.; wyrok z dnia 17 lutego 2004 r., III CK 314/02,
niepubl.; wyrok z dnia 22 lipca 2004 r., IV CK 537/03, niepubl.; wyrok z dnia
5 sierpnia 2005 r., II CK 26/05, niepubl.; wyrok z dnia 26 kwietnia 2007 r., II CSK
22/07, niepubl.). Taka ocena – wbrew twierdzeniom interwenientów ubocznych - nie
oznacza przekroczenia granic swobodnej oceny dowodów. Oczywiście konieczna
jest w takim wypadku wnikliwa ocena dowodów, jednakże takiej właśnie oceny
dokonał Sąd Apelacyjny, który bardzo dokładnie i przekonywająco wyjaśnił,
dlaczego jako podstawę ustaleń przyjął opinię jednego biegłego, a nie podzielił
wniosków zawartych w drugiej opinii.
Zarzut przyjęcia przez Sąd Apelacyjny nieważności postępowania w części
dotyczącej roszczenia o odsetki jest nietrafny i stanowi wyłącznie polemikę ze
stanowiskiem tego Sądu, który w uzasadnieniu wyroku przekonywająco wykazał,
dlaczego istnieje tożsamość roszczenia o zapłatę odsetek w niniejszej sprawie oraz
w sprawie [...] zakończonej prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w K.
Podniesienie przez interwenientów ubocznych, występujących po stronie
powodowej, zarzutu przedawnienia roszczenia, jest bezprzedmiotowe, skoro
9
powództwo wzajemne Spółdzielni Mieszkaniowej w M. zostało prawomocnie
oddalone.
Z przedstawionych powodów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
k.p.c.
orzekł jak w sentencji.