Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CSK 169/07
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 11 października 2007 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Krzysztof Strzelczyk (przewodniczący)
SSN Mirosław Bączyk
SSN Maria Grzelka (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa J.F. i L.F.
przeciwko "J." SA
o nakazanie i zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 11 października 2007 r.,
skargi kasacyjnej powodów
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 6 grudnia 2006 r., sygn. akt [...],
uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Powodowie J. i L. małżonkowie F. domagali się nakazania pozwanemu „J.”
S.A., aby usunął z nieruchomości powodów wszelkie urządzenia związane
z ruchem przedsiębiorstwa pozwanego, służące do eksploatacji towarowej kolei
linowej oraz zasądzenia na ich rzecz kwoty 118.517,- złotych tytułem
odszkodowania, względnie wynagrodzenia, za korzystanie bez tytułu prawnego
z ich nieruchomości.
Wyrokiem z dnia 30 kwietnia 2004 r. Sąd Okręgowy w B. – rozpoznając
sprawę ponownie, po uchyleniu przez Sąd Apelacyjny w części ponad zasądzoną
kwotę 28.544,87 zł pierwszego wydanego w sprawie wyroku – uwzględnił
powództwo o nakazanie oraz zasądził od strony pozwanej na rzecz powodów
solidarnie kwotę 52.353,13 zł płatną do dnia 10 maja 2004 r. z odsetkami
ustawowymi w razie opóźnienia, zaś w pozostałej części powództwo oddalił. Sąd
Okręgowy uznał że pozwany korzystał z nieruchomości powodów bez tytułu
prawnego i w złej wierze oraz że nie mógł skutecznie powołać się na nabycie w
drodze zasiedzenia przez swego poprzednika – Skarb Państwa, służebności
gruntowej, która odpowiadałaby sprawowanemu przez pozwanego władztwu.
Wyrok ten zaskarżyły obie strony. Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 7 kwietnia 2005
r. zmienił wyrok Sądu Okręgowego w ten sposób, że zasądził od pozwanego na
rzecz powodów solidarnie dalszą kwotę 40.000,- zł z odsetkami ustawowymi od
dnia 30 kwietnia 2004 r. i oddalił apelację powodów w pozostałej części, natomiast
apelację pozwanego oddalił w całości. Sąd Apelacyjny podzielił pogląd Sądu
pierwszej instancji, że zarzut pozwanego co do zasiedzenia przez Skarb Państwa
służebności gruntowej korzystania z kolei linowej umocowanej na gruncie powodów
nie zasługiwał na uwzględnienie, ponieważ korzystanie w ten sposób z
nieruchomości powodów ma na celu wygodę pozwanego, nie wpływa natomiast na
zwiększenie użyteczności nieruchomości władnącej i to tym bardziej, że pozwany
może zapewnić transport surowca z kopalni drogą naziemną, a równocześnie
okresu władania nieruchomością powodów przez Skarb Państwa nie można
3
zaliczyć do posiadania w rozumieniu art. 172 k.c. W skardze kasacyjnej od tego
wyroku pozwany zarzucił m.in. naruszenie art. 285 § 2 w zw. z art. 292 k.c. przez
błędne przyjęcie, że usprawnienie procesu produkcyjnego nie jest równoznaczne
ze zwiększeniem użyteczności nieruchomości władnącej oraz naruszenie art. 172
k.c. przez uznanie, że okresu władania nieruchomością powodów przez Skarb
Państwa – Przedsiębiorstwo Państwowe „J.” nie można zaliczyć do posiadania
stanowiącego przesłankę zasiedzenia. Ponadto, skarżący zarzucił m.in.
naruszenie art. 5 w zw. z art. 140 k.c. przez przyjęcie, że w sprawie o naruszenie
prawa własności nie jest dopuszczalne zastosowanie konstrukcji nadużycia prawa i
odwołanie się do zasad współżycia społecznego. Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia
31 maja 2006 r. uchylił wyrok Sądu Apelacyjnego w części zmieniającej i w części
oddalającej apelację pozwanego i w tym zakresie przekazał sprawę Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania. Sąd Najwyższy stwierdził, że mająca
podstawowe znaczenie dla rozstrzygnięcia rozpoznawanej sprawy kwestia
charakteru władztwa, jakie nad nieruchomością powodów sprawował poprzednik
prawny pozwanego, tj. Skarb Państwa, podlegała odmiennej ocenie aniżeli ta, którą
wyraził Sąd Apelacyjny. Według oceny Sądu Najwyższego, w ustalonym stanie
faktycznym, przystąpienie do korzystania przez Przedsiębiorstwo Państwowe „J.” z
nieruchomości stanowiącej obecnie własność powodów, polegające na
czynnościach faktycznych wzniesienia na gruncie trwałych i widocznych urządzeń,
nastąpiło w sferze wykonywania przez Państwo zadań gospodarczych. W
konsekwencji – wykonywane następnie władztwo miało charakter samoistnego
posiadania w rozumieniu prawa cywilnego, co – przy modyfikacji, stosownie do art.
292 k.c. zd. drugie – mogło doprowadzić do zasiedzenia służebności gruntowej z
tym jedynie zastrzeżeniem, że nabycie prawa nastąpiłoby do jednolitego funduszu
własności państwowej. Odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 5 k.c., Sąd
Najwyższy stwierdził, że w sytuacji, gdy obrona skarżącego przeniosła spór na
płaszczyznę zasiedzenia służebności gruntowej, zaś skarżący nie wskazał jakie
zasady współżycia społecznego doznałyby w rozpoznawanej sprawie naruszenia
ten zarzut nie był uzasadniony.
Po ponownym rozpoznaniu sprawy zaskarżonym wyrokiem Sąd Apelacyjny
zmienił wyrok Sądu Okręgowego w B. z dnia 30 kwietnia 2004 r. w ten sposób, że
4
uwzględniając apelację pozwanego, powództwo oddalił i oddalił apelację
powodów. Mając na względzie stanowisko Sądu Najwyższego odnośnie do
możności nabycia przez Skarb Państwa jako samoistnego posiadacza w złej wierze
służebności gruntowej korzystania z gruntu powodów w zakresie, w jakim
czyniłaby to osoba, której przysługuje służebność, Sąd Apelacyjny rozważał, czy w
stanie faktycznym rozpoznawanej sprawy zostały spełnione pozostałe wymogi
przewidziane w art. 292 i art. 285 k.c., warunkujące zasiedzenie służebności
gruntowej, takie jak zwiększenie użyteczności nieruchomości władnącej, istnienie
trwałego i widocznego urządzenia oraz upływ wymaganego okresu trwania
spokojnego korzystania za urządzenia. Zdaniem Sądu Apelacyjnego, wymienione
warunki zostały spełnione co skutkowało przyjęciem, że z dniem 1 stycznia 1985 r.
Skarb Państwa nabył przez zasiedzenie służebność gruntową na nieruchomości
powodów w postaci prawa korzystania z nieruchomości służebnej w celu transportu
napowietrzną koleją linową urobku z kopalni do zakładu produkcyjnego. Miał tu Sąd
Apelacyjny na względzie, bezsporną okoliczność wybudowania urządzeń
napowietrznej kolejki linowej przez poprzednika prawnego pozwanego –
Przedsiębiorstwo Państwowe J. w 1961 r. oraz fakt nieprzerwanego korzystania
przez tegoż z kolejki zgodnie z przeznaczeniem, jak również przepisy art. 172 § 2
k.c. w brzmieniu obowiązującym w dniu 1 stycznia 1985 r. oraz art. XLI § 2
przepisów wprowadzających kodeks cywilny. W związku z tym, że Skarb Państwa
oddał nieruchomości władnące pozwanemu w użytkowanie wieczyste, zaś nabyta
wcześniej służebność stanowi część składową nieruchomości stanowiącej
własność Skarbu Państwa (art. 50 k.c.), pozwany mógł skutecznie powołać się na
uprawnienie do korzystania z kolejki linowej, co żądania powodów czyniło
bezpodstawnymi. Odnosząc się do podnoszonego przez powodów zarzutu nabycia
przez nich nieruchomości w stanie wolnym od obciążeń, co wynikało z treści ksiąg
wieczystych, Sąd Apelacyjny stwierdził, że rękojmia wiary publicznej ksiąg
wieczystych nie chroni nabywcy przed skutkami biegnącego w czasie zasiedzenia,
a poza tym – rękojmia nie działa przeciwko służebnościom drogi koniecznej (art. 7
pkt 4 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece – Dz.U. nr 19,
poz. 147 ze zm.).
5
Oceniając, że korzystanie przez pozwanego z kolejki napowietrznej,
transportującej urobek z terenu kopalni pozwanego do zakładu produkcyjnego
pozwanego, zwiększa użyteczność nieruchomości władnących w rozumieniu art.
285 § 2 k.c., Sąd Apelacyjny przytoczył następujące argumenty: „Użyte w przepisie
sformułowanie „zwiększenie użyteczności” zdaje się wskazywać, że chodzi
o zwiększenie gospodarczej użyteczności nieruchomości, a zatem jej gospodarczej
atrakcyjności. Przepis mówi więc o korzyściach natury gospodarczej, a nie tylko
estetycznej, czy określanej jako wygoda właściciela nieruchomości władnącej.
Wobec tego o zwiększeniu użyteczności nieruchomości władnącej można mówić,
jeżeli służebność gruntowa będzie czyniła zadość pewnej trwałej i obiektywnej
potrzebie nieruchomości władnącej ułatwiając korzystanie z tej nieruchomość
zgodnie z jej społeczno - gospodarczym przeznaczeniem (-). Przenosząc te
rozważania na grunt tej sprawy nie można nie dostrzegać że napowietrzna kolejka
linowa łączy w gospodarczy sposób dwie nieruchomości, których wieczystym
użytkownikiem jest strona pozwana. Jedną z nich jest nieruchomość stanowiąca
teren kopalni (nieruchomość opisana w księdze wieczystej nr […] Sądu
Rejonowego w Inowrocławiu) i druga to nieruchomość zabudowana zakładem
przetwórczym (nieruchomość opisana w księdze wieczystej nr […] tego Sądu).
Istnienie owej kolejki linowej i realizowana przez nią funkcja gospodarcza
odgrywają istotne znaczenie dla oceny gospodarczej atrakcyjności, obu
nieruchomości. Gdy chodzi o nieruchomość, na której funkcjonuje kopalnia, to
niewątpliwie funkcjonowanie kolejki transportującej urobek, inaczej niż to ocenił Sąd
Okręgowy, nie ma na celu zwiększenie wygody właściciela nieruchomości, tylko
realizuje pewien zamysł i cel gospodarczy, którym jest jak najłatwiejszy i najtańszy
transport urobku do zakładu przetwórczego. Osiąganie tego celu obu
nieruchomościom przynosi wymierne korzyści gospodarcze i zwiększa ich
atrakcyjność, a zatem także gospodarczą użyteczność. Ułatwienie transportu
urobku z kopalni dla każdej z nieruchomości pozwanego ma więc istotne znaczenie
gospodarcze. Prowadzi przecież do potanienia kosztów funkcjonowania
nieruchomości stanowiącej kopalnię i tej zabudowanej zakładem przetwórczym.
Zatem niewątpliwie decyduje o ich atrakcyjności gospodarczej i użyteczności”.
Ponadto, Sąd Apelacyjny powołał się na uchwałę Sądu Najwyższego z dnia
6
17 stycznia 2003 r. III CZP 798/02 (OSNC 2003, nr 11, poz. 142) w której
wyrażony został pogląd, że okoliczność, iż nieruchomość władnąca wchodzi
w skład przedsiębiorstwa energetycznego nie wyklucza możliwości zrealizowania
przez umowę o ustanowieniu służebności gruntowej celu określonego w art. 285 §
2 k.c., ponieważ przedsiębiorstwo stanowi zorganizowany zespół składników, zaś
zwiększenie jego użyteczności, jako całości, pośrednio obejmuje wszystkie jego
składniki, w tym - także nieruchomości wchodzące w jego skład.
W skardze kasacyjnej od powyższego wyroku powodowie zarzucili
naruszenie przepisów postępowania - art. 328 § 2 w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. przez
nierozważenie twierdzeń i zarzutów powodów i zaniechanie wskazania dowodów,
na podstawie których Sąd Apelacyjny ustalił, że na jednej z nieruchomości
pozwanego znajduje się kopalnia kamienia wapiennego oraz naruszenie art. 365
§ 1 i art. 523 k.p.c. przez nie uwzględnienie mocy wiążącej prawomocnego
orzeczenia w sprawie Sądu Rejonowego w I., wydanego w sprawie z udziałem
Skarbu Państwa, mocą którego wniosek pozwanego o stwierdzenie nabycia przez
zasiedzenie służebności gruntowej obciążającej nieruchomości powodów został
oddalony. Ponadto, skarżący w ramach drugiej podstawy skargi kasacyjnej zarzucili
naruszenie art. 39820
zd. pierwsze k.p.c. przez przyjęcie, że Sąd Najwyższy w
swoim wyroku zawarł „wytyczne”, którymi Sąd Apelacyjny był związany w sposób
rzutujący na sposób rozstrzygnięcia sprawy.
Powodowie zarzucili w skardze kasacyjnej także naruszenie prawa
materialnego art. 285, art. 285 § 2 k.c. w zw. z art. 292 i art. 172 k.c., art. 8 i art.
175 pr. rzeczowego, art. 49 k.c. oraz art. 5 w zw. z art. 7 ustawy o księgach
wieczystych i hipotece przez błędne przyjęcie, że treścią służebności gruntowej
w rozpoznawanej sprawie jest zwiększenie użyteczności nieruchomości
pozwanego, podczas gdy - zdaniem skarżących – można by mówić jedynie
o korzyściach dotyczących przedsiębiorstwa pozwanego, dla których to korzyści
nie zostało przewidziane w Kodeksie cywilnym ustanowienie – a zatem, także
zasiedzenie – służebności tak, jak to miało miejsce pod rządami prawa rzeczowego
z 1946 roku, ani za przyjęciem określonej analogii nie przemawiał interes społeczny
w zmienionych warunkach ustrojowych. Ponadto, skarżący zarzucili, że skoro
Skarb Państwa nabył służebność gruntową z dniem 1 stycznia 1985 r., to wobec
7
braku odpowiedniego wpisu w księdze wieczystej nr […] dotyczącej nabytej przez
powodów w 1987 roku działki nr 12/2 - oraz pozostawiania powodów w dobrej
wierze, nabyli oni własność bez obciążeń. Skarżący wnosili o uchylenie
zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego
rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zarzuty skargi kasacyjnej dotyczące naruszenia przepisów postępowania
były bezzasadne. Wprawdzie rację mają skarżący, że oczywiście błędnie Sąd
Apelacyjny przyjął, iż na jednej z nieruchomości pozwanego znajduje się kopalnia,
podczas gdy bezsporne na tej nieruchomości pozwany jedynie gromadzi urobek
dostarczony z zewnątrz, to jednak nie zmienia to oceny, że uzasadnienie
zaskarżonego wyroku sporządzone zostało w sposób pozwalający na
zorientowanie się w przyczynach natury faktycznej i prawnej, które legły u podstaw
rozstrzygnięcia. Wymaga bowiem podkreślenia, że art. 328 § 2 k.p.c. odnosi się do
sporządzenia uzasadnienia, a więc do czynności, która podejmowana jest po
powzięciu przez sąd decyzji. Jako taka czynność ta z natury rzeczy nie może mieć
wpływu na wynik sprawy, w związku z czym zasadniczo, w świetle art. 3983
§ 1 pkt
2 k.p.c., zarzut naruszenia art. 328 § 2 w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. nie może być
podstawą skargi kasacyjnej. Tylko wyjątkowo, gdy z uzasadnienia zaskarżonego
orzeczenia nie sposób odczytać, jaki stan faktyczny lub prawny został przez sąd
uwzględniony, w orzecznictwie Sądu Najwyższego dopuszczono możliwość
skutecznego powołania się w skardze kasacyjnej na naruszenie wymienionych
przepisów (por. wyroki SN z dnia 4 stycznia 2007 r. V CSK 364/06 - nie publ.,
z dnia 17 marca 2006 r. I CSK 63/05 - nie publ., z dnia 28 lutego 2006 r. III CSK
149/05 – nie publ., z dnia 24 lutego 2006 r. II CSK 136/05 - nie publ., z dnia
26 stycznia 2006 r. V CK 405/04 – nie publ. zamieszczone w LEX pod numerami
odpowiednio 238975, 179971, 182956, 200973, 195422). Taka sytuacja
w rozpoznawanej sprawie nie miała miejsca
Również nie można się zgodzić, że Sąd Apelacyjny w zaskarżonym wyroku
czuł się związany stanowiskiem Sądu Najwyższego wyrażonym w wyroku z dnia
31 stycznia 2006 r. w tym sensie, iżby uznał za przesądzoną na niekorzyść
8
powodów kwestię nabycia przez Skarb Państwa służebności gruntowej korzystania
z kolejki linowej na i nad nieruchomością powodów. Sąd Najwyższy w swoim
orzeczeniu, poza prawną oceną kwestii władania przez Przedsiębiorstwo
Państwowe J. nieruchomością powodów i zanegowaniem, żeby ze względu na brak
wymaganego statusu posiadacza Skarb Państwa nie mógł zasiedzieć
przedmiotowej służebności, nie rozważał pozostałych przesłanek warunkujących
zastosowanie art. 292 w zw. z art. 285 § 2 i art. 172 k.c. Te przesłanki Sąd
Apelacyjny rozważał samodzielnie bez nawiązania do treści wyroku Sądu
Najwyższego; omawiany zarzut skarżących był więc bezprzedmiotowy.
Co do orzeczenia Sądu Okręgowego w B. z dnia 23 września 1999 r.
wydanego w sprawie [...] Sądu Rejonowego w I., z wniosku pozwanego, z udziałem
m.in. Skarbu Państwa, o stwierdzenie zasiedzenia służebności gruntowej
korzystania z kolejki linowej to – wbrew stanowisku skarżących – Sąd Apelacyjny
nie był nim związany w świetle art. 365 § 1 i art. 523 k.p.c. w sposób wykluczający
przyjęcie przesłankowo w sprawie niniejszej, że Skarb Państwa zasiedział
przedmiotową służebność. Jak wynika z uzasadnienia tego orzeczenia, Sąd
Okręgowy, zmieniając postanowienie Sądu Rejonowego w I. i oddalając wniosek
„J.” SA o zasiedzenie, rozstrzygnął kwestię zasiedzenia wyłącznie w stosunku do
wymienionych Zakładów, natomiast – pomimo że uczestnik Skarb Państwa wnosił
o stwierdzenie zasiedzenia na swoją rzecz – nie tylko nie oddalił wniosku Skarbu
Państwa, ale wręcz stwierdził, że na rzecz Skarbu Państwa stwierdzenie mogłoby
nastąpić. Skutki powyższego orzeczenia, jako dotyczące tylko pozwanego a nie
Skarbu Państwa, uwzględnił już Sąd Najwyższy w rozpoznawanej sprawie
w uzasadnieniu wyroku z dnia 31 maja 2006 r.
Zasadnie natomiast powodowie zarzucili w skardze kasacyjnej naruszenie
prawa materialnego - art. 5 i 7 ustawy o księgach wieczystych i hipotece.
Jakkolwiek trzeba się zgodzić z Sądem Apelacyjnym, że rękojmia wiary publicznej
ksiąg wieczystych nie dotyczy biegu zasiedzenia, to jednak uszło uwagi Sądu, że
działkę nr 12/2, połączoną następnie z działką nr 14/6 w jedną nieruchomość objętą
księgą wieczystą nr [...] Sądu Rejonowego w I., powodowie nabyli umową
sprzedaży w marcu 1987 roku. W tym czasie - według oceny Sądu Apelacyjnego –
Skarbowi Państwa od ponad 2 lat przysługiwała służebność gruntowa korzystania
9
na powierzchni 56 m2
z działki nr 12/2. Prawo to jednakże nie było ujawnione
w księdze wieczystej obrazującej w dniu nabycia stan prawny w/w nieruchomości.
Zgodnie z art. 5 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, powodowie nabyli więc
własność działki nr 12/2 w stanie wolnym od obciążenia przedmiotowym
ograniczonym prawem rzeczowym i pozwany w tym zakresie nie mógł skutecznie
bronić się zarzutem przysługiwania następnie jemu, jako użytkownikowi
wieczystemu nieruchomości Skarbu Państwa, przedmiotowego prawa.
Okoliczność, że w 1987 zasiedzenie służebności gruntowej na rzecz Skarbu
Państwa nie zostało stwierdzone, a zatem, brak było formalnej podstawy do jego
ujawnienia w księdze wieczystej, nie zmienia powyższej oceny. Zasiedzenie
następuje z mocy samego prawa a jego skutki rozciągają się na moment upływu
wymaganego terminu, po spełnieniu pozostałych przesłanek, niezależnie od tego
kiedy, w wyniku badania przez sąd, zasiedzenie zostało stwierdzone. Przyczyny,
z powodu których w rozpoznawanej sprawie nie doszło przed 1987 rokiem do
skorzystania przez Skarb Państwa z możliwości ujawnienia w księdze wieczystej
jego prawa do korzystania z kolejki linowej, obciążały Skarb Państwa,
a w konsekwencji pozwanego. Tak jak pozwany może po upływie ponad 20 lat
powoływać się obecnie na zasiedzenie służebności, które nastąpiło w dniu
1 stycznia 1985 r., tak powodowie mogli obecnie twierdzić, że działkę nr 12/2 nabyli
na własność bez obciążenia przedmiotowym ograniczonym prawem rzeczowym.
Skuteczność tego rodzaju twierdzenia byłaby wyłączona tylko w razie wykazania
przez pozwanego, że powodowie przy nabywaniu działki nr 12/2 byli w złej wierze
(art. 6 ust. 1 i 2 ustawy o księgach wieczystych i hipotece). Tej kwestii jednak Sąd
Apelacyjny nie badał. W żadnym razie natomiast powodów nie dotyczy art. 7 pkt 4
w/w ustawy, przewidujący wyłączenie dobrodziejstwa rękojmi wiary publicznej ksiąg
wieczystych w odniesieniu do służebności drogi koniecznej. Pomijając już, że
służebność gruntowa korzystania z kolejki napowietrznej nie jest służebnością drogi
koniecznej, ewentualne odpowiednie stosowanie wymienionego przepisu nie
znajduje w rozpoznawanej sprawie usprawiedliwienia, ani w obiektywnej
niemożności zorganizowania przez pozwanego innego sposobu łączności
pomiędzy dwiema jego nieruchomościami, ani w konieczności utrzymywania
dotychczasowego połączenia ze względu na ważny społeczny interes, któremu
10
powodowie jako właściciele nieruchomości nie mogliby przeciwstawić własnego
interesu. Świadomość powodów, że na nabywanym gruncie oraz w przestrzeni
ponad tym gruntem funkcjonuje kolejka linowa, transportująca wagonikami urobek
z kamieniołomu, sama w sobie nie mogłaby przekreślać ich praw, miałaby
natomiast istotne znaczenie w kwestii złej wiary powodów w rozumieniu art. 6 ust.
2 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, ewentualnie także przy ocenie
powództwa w świetle zasad współżycia społecznego (art. 5 k.c.), gdyby
naruszenie przez powodów konkretnych reguł godziwego postępowania przy
korzystaniu ze swych praw pozwany wykazał.
Uznając za zasadny zarzut skargi kasacyjnej co do naruszenia
w zaskarżonym wyroku przepisów art. 5 i 7 ustawy o księgach wieczystych
i hipotece oraz dostrzegając, że stanowisko Sądu Apelacyjnego odnośnie do
kwestii nabycia przez powodów działki nr 12/2 bez obciążenia może rzutować na
pogląd Sądu Apelacyjnego także co do działki nr 14/6 i usytuowanego nad nią
fragmentu kolejki liniowej, Sąd Najwyższy uchylił powyższy wyrok w całości i sprawę
przekazał Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania (art. 39815
§ 1 k.p.c.).
Pozostałe zarzuty skargi kasacyjnej dotyczące naruszenia prawa materialnego
nie były zasadne.
Sąd Apelacyjny nie stosował, ani nie miał potrzeby stosowania art. 49 k.c.
i art. 8 oraz 175 Prawa rzeczowego z 1946 roku, w związku z czym nie mógł tym
przepisom uchybić przez ich błędną wykładnię.
Odnośnie do art. 285 § 2 k.c. – Sąd Najwyższy podziela ocenę wyrażoną
w zaskarżonym wyroku oraz przytoczone argumenty, że w okolicznościach
niniejszej sprawy korzystanie przez pozwanego z kolejki linowej zwiększa
użyteczność obydwu połączonych w ten sposób nieruchomości pozostających
w użytkowaniu wieczystym pozwanego. Dodać można, że – wbrew poglądowi
skarżących – użyteczność nieruchomości w rozumieniu art. 285 § 2 k.c. nie może
być odnoszona tylko do substancji gruntu, ani nie musi wykazywać cechy
niezmienności, ale może i powinna być postrzegana przede wszystkim przez
pryzmat, zgodnej z gospodarczym przeznaczeniem, funkcji jaką nieruchomość
aktualnie spełnia oraz środków służących zrealizowaniu tej funkcji. Dostatecznie
11
przekonuje o tym treść art. 294 i 295 k.c., w których to przepisach przewidziano
możliwość zniesienia służebności gruntowej. Ustawodawca dopuścił zmianę tych
stosunków, na bazie których służebność gruntowa została ustanowiona oraz
wskazał, że służebność gruntowa może istnieć choć do prawidłowego korzystania
z nieruchomości władnącej nie jest niezbędna.
Powyższe pozwala upatrywać zwiększenia użyteczności nieruchomości
władnącej w rozumieniu art. 285 § 2 k.c. również w określonej organizacji
gospodarczego sposobu korzystania z nieruchomości, który poddaje się takim
ocenom jak: tańszy, szybszy mniej uciążliwy, dogodniejszy.
Co do art. 285 § 1, art. 292 i art. 172 k.c. – skarga kasacyjna nie wskazuje
w czym wyraża się zarzucana błędna wykładnia w związku z czym powyższe
zarzuty podlegały odrzuceniu a limine.
Bezpodstawność części zarzutów nie wpływa na ocenę skargi kasacyjnej,
jako usprawiedliwionej z innych, wcześniej przedstawionych względów.